การให้การปรึกษาและแนะแนว เป็นวิชาชีพหนึ่งที่เน้นสัมพันธภาพของการช่วยเหลือและพัฒนาบุคคล อย่างมีจุดหมายเพื่อให้บุคคลเกิดการเจริญเติบโตเปลี่ยนแปลงชีวิตในเชิง สร้างสรรค์และมีความหมายรวมทั้งเป็นเรื่องของชีวิตที่ชีวิตหนึ่งพยายามเอื้อ อำ นวยความสะดวกและช่วยเหลืออีกชีวิตหนึ่งให้มีอิสรภาพหลุดพ้นจาก ทุกข์ไม่ว่าจะเป็นทุกข์ทางความคิด ทุกทางกาย หรือทุกข์ทางใจ มีภาวะที่ เป็นไทแก่ตัว มีสติ พร้อมที่จะใช้ปัญญาในการคิดวินิจฉัยและพัฒนา ตนเองเพื่อให้ชีวิตเปลี่ยนแปลงไปในทางบวก 1.ความเปลี่ยนแปลงและความเจริญทางด้านการศึกษา 2.ความจำ เป็นทางด้านการเลือกอาชีพ 3.ความเจริญก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีและวิทยาการใหม่ๆ 4.ความเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจและสังคม 5.การอบรมเลี้ยงดูของพ่อแม่ 6.ความเปลี่ยนแปลงทางด้านวัฒนธรรมและความเชื่อทางศาสนา 7.ความต้องการในการรู้จักใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ ความจำ เป็นและความสำ คัญของการแนะแนว 48
ประเภทของการแนะแนวแบ่งเป็น 3 ด้าน 1.ประโยชน์ต่อนักเรียน:การแนะแนวช่วยให้นักเรียนเกิดความเข้าใจ ตนเองอย่างถูกต้องรู้ถึงข้อบกพร่องและความสามารถพิเศษของตน 2.ประโยชน์ต่อครูอาจารย์และโรงเรียนบริการต่างๆในงานแนะแนวจะช่วย ให้ครูอาจารย์เข้าใจนักเรียนได้ดีขึ้นทุกด้านสามารถปรับปรุงการเรียนการ สอนและการปกครองให้เหมาะสมสามารถจัดแบ่งได้แก่ออกตามความ สามารถและจัดบทเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ 3.การแนะแนวส่วนตัวและสังคม:เป็นกระบวนการช่วยเหลือบุคคลให้ เข้าใจตนเองเข้าใจสิ่งแวดล้อมรักและเห็นคุณค่าในตนเอง 49
1.มีความสนใจเรื่องการแนะแนว 2.มีความสนใจทุกข์สุขของนักเรียน 3.มีความเข้าใจเรื่องการสอนการเรียน 4.มีความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับชีวิตมาแล้วพอสมควร 5.มีความรู้เกี่ยวกับภาวะทางเศรษฐกิจและสังคมทันต่อเหตุการณ์เสมอ 6.ทรงไว้ซึ่งคุณธรรมเช่นยุติธรรม มีขันติ มีความจริงใจรักษาความลับ และไว้วางใจได้ 7.มีความสามารถปรับตัวเข้ากับผู้อื่นได้ง่าย 8.มีบุคลิกภาพดีเป็นที่เลื่อมใสศรัทธาของผู้ที่ติดต่อด้วยนักเรียนอยาก เข้าใกล้และเกิดความรู้สึกไว้วางใจ 9.ไวต่อความต้องการและความรู้สึกของคนอื่นสามารถเข้าใจความรู้สึก นึกคิดของผู้อื่น 10.มีซาลาเปาในการพูดการฟังอันจะทำ ให้การแนะแนวบรรลุผลตาม ความมุ่งหมาย คุณสมบัติของครูแนะแนว 50
คือทฤษฎีลักษณะบุคคลและองค์ประกอบซึ่งพัฒนาจากแนวคิดของ william son ตั้งแต่ปีค.ศ 1939 มีเป้าหมายที่จะเอื้ออำ นวยให้ผู้รับบริการ มีพัฒนาการที่เป็นเลิศในทุกด้านทุกช่วงชีวิตและทุกสภาพแวดล้อมโดย ช่วยให้ผู้รับบริการเกิดการเรียนรู้ซึ่งจะนำ ไปสู่การค้นพบตนเองและ เข้าใจตนเองอย่างถูกต้องให้ผู้ให้ผู้รับบริการตระหนักถึงลักษณะและ องค์ประกอบต่างๆของตนเองรู้จักแสวงหาข้อมูลจากแหล่งต่างๆทั้งข้อมูล การศึกษาอาชีพส่วนตัวหรือสังคมเรียนรู้กระบวนการตัดสินใจแก้ปัญหา หรือวางแผนอนาคตอย่างเป็นระบบเรียนรู้ทักษะในการตัดสินใจตลอด ทั้งสามารถใช้ศักยภาพของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทฤษฎีสำ คัญที่เกี่ยวข้องกับการแนะแนว 51
1.สารสัมพันธภาพ-ตกลงบริการ 2.สำ รวจปัญหา 3.ทำ ความเข้าใจปัญหา สาเหตุ ความต้องการ 4.วางแผนการแก้ไขปัญหา 5.ยุติกระบวนการ การให้คำ ปรึกษา กระบวนการที่มีปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคลอาศัยการสื่อสาร 2 ทางระหว่าง บุคคลหนึ่งในฐานะผู้ให้การศึกษาซึ่งทำ หน้าที่เอื้ออำ นวยให้อีกฝ่ายหนึ่ง ซึ่งเป็นผู้รับการศึกษาได้สำ รวจและทำ ความเข้าใจสิ่งที่เป็นปัญหาและ แสวงหาทางแก้ไขปัญหาแล้วนั้นได้ด้วยตัวเอง ขั้นตอนในการให้คำ ปรึกษา คุณลักษณะของผู้ให้คำ ปรึกษา ครูผู้ที่จะทำ หน้าที่ให้คำ ปรึกษาได้อย่างมีประสิทธิภาพควรมีลักษณะส่วนตัวดังต่อไปนี้ 1.รู้จักและยอมรับตนเอง 2.อดทน ใจเย็น 3.จริงใจและตั้งใจช่วยเหลือผู้อื่น 4.มีท่าทีที่จะเป็นมิตรและมองโลกในแง่ดี 5.ไวต่อความรู้สึกของผู้อื่นและช่างสังเกต 6.ใช้คำ พูดได้เหมาะสม 7.เป็นผู้รับฟังที่ดี 52
บทที่10 ปรัชยาแนวคิดทฤษฎีทางจิตวิทยา 53
การศึกษาที่เป็นปัจจัยสำ คัญยิ่งในการพัฒนาประเทศทั้งในด้านเศรษฐกิจสังคมและ การเมืองเครื่องมือในการเตรียมประชากรให้มีคุณภาพคือการศึกษาการจัดการศึกษา ของชาติจะต้องสอดคล้องกับนโยบายทางด้านเศรษฐกิจสังคมและการเมืองแนวความ คิดหรือความเชื่อในการจัดการศึกษาก็คือปรัชญาการศึกษาซึ่งผู้ที่มีหน้าที่ในการ จัดการศึกษาจะยึดแนวทางในการจัดการศึกษาหรือปรัชญาของการศึกษาต่างกันไป ตามวัตถุประสงค์ของสังคมและสถานการณ์ทางสังคมในแต่ละยุคแต่ละสมัย ปรัชญาแนวคิดทางการศึกษา ปรัชญาคือศาสตร์ที่ศึกษาความรู้ความจริงของมนุษย์โลก ธรรมชาติ และชีวิตอย่าง ลึกซึ้งเพื่ออธิบายเหตุการณ์และสิ่งต่างๆโดยการใช้หลักการและเหตุผลในวิชา ตรรกยวิทยาเป็นเครื่องมือในการเข้าถึงความจริงหรือความรู้ที่แน่นอน แนวคิดทางจิตวิทยามีจุดมุ่งหมายของการเรียนจิตวิทยาการศึกษาคือเพื่อให้ เข้าใจเพื่อการทำ งานและเพื่อความควบคุมพฤติกรรมการเรียนรู้ของมนุษย์ ในสถานการณ์ต่างๆ ปรัชญาและแนวคิดทางการศึกษา คือ แนวคิดและความสำ คัญของจิตวิทยา 54
ความสำ คัญของจิตวิทยา จิตวิทยามีอิทธิพลต่อการดำ เนินชีวิตอย่างกว้างขวางผู้ศึกษาจิตวิทยา สามารถได้รับประโยชน์ดังต่อไปนี้ 1.ทำ ให้เกิดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับธรรมชาติของมนุษย์เช่นความต้องการ การแก้ปัญหา การปรับตัว อารมณ์และความรู้สึกในสถานการณ์ต่างๆ 2.ช่วยในการแก้ปัญหาทางจิตรู้จักวิธีรักษาสุขภาพจิตได้ดีสามารถเอาชนะผล ได้ต่างๆรู้วิธีแก้ปัญหาและปรับตัวอย่างเหมาะสม 3.สามารถเข้าใจตัดสินใจและมีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดีกับผู้คนในสังคม 4.ช่วยในการวางแผนการใช้ชีวิตได้อย่างเหมาะสม ธอร์นไดค์ ได้อธิบายทฤษฎีสัมพันธ์เชื่อมโยงไว้ว่าคือการเชื่อมโยงระหว่าง สิ่งเร้ากับการตอบสนองโดยมีหลักพื้นฐานว่าการเรียนรู้เกิดจากการเชื่อมโยง ระหว่างสิ่งเร้ากับการตอบสนองที่มักจะออกมาในรูปแบบต่างๆหลายรูปแบบ โดยการลองทดลองผิดโดยมี 3 กฎของการเรียนรู้ดังนี้ ทฤษฎีการเชื่อมโยงของธอร์นไดค์ 55
1.กฎแห่งความพร้อมการเรียนรู้จะเกิดขึ้นได้ดีถ้าผู้เรียนมีความ พร้อมทั้งร่างกายและจิตใจ 2.กฎแห่งการฝึกหัดการฝึกหัดหรือการกระทำ บ่อยๆด้วยความ เข้าใจจะทำ ให้การเรียนรู้นั้นของถาวรและไม่ได้กระทำ ซ้ำ บ่อยๆ การเรียนรู้นั้นจะไม่คงท้าวหัวและในที่สุดอาจจะลืมได้ 3.กฎแห่งความพอใจเมื่อบุคคลได้รับผลที่พึงพอใจย่อมอยากจะ เรียนรู้ต่อไปแต่ถ้าได้รับผลที่ไม่พึงพอใจจะไม่อยากเรียนรู้ดังนั้น การได้รับผลที่พึงพอใจจึงเป็นปัจจัยสำ คัญในการเรียนรู้ กฎการเรียนรู้ของธอร์นไดค์ 56
บทที่11 ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ 57
ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ ความสมบูรณ์ทางชีววิทยา ครูควรทำ ความเข้าใจลักษณะของผู้เรียนสภาพทางชีววิทยาสมอง ระบบประสาท และสารเคมีในระบบประสาท สารเคมีในกลุ่มเลือด ภูมิต้านทานสารเคมีที่ทำ ให้ เกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้การทำ งานของระบบอวัยวะภายในร่างกาย เช่นการย่อยอาหาร การขับถ่าย การดูดซึม การเต้นของหัวใจ ความดันโลหิต การเคลื่อนไหวและการทรงตัวของร่างกาย ความสามารถในการปฏิบัติหน้าที่ต่างๆของกล้ามเนื้อมีความสัมพันธ์กับการ สั่งการของสมองและความสมบูรณ์แข็งแรงของกล้ามเนื้อการเคลื่อนไหวและการ ทรงตัวของร่างกายสามารถในการควบคุมกล้ามเนื้อการทำ งานประสานกันของ กล้ามเนื้อความสามารถในการปรับของกล้ามเนื้อ สิ่งที่เป็นเหตุซึ่งเอื้อยเกิดการเรียนรู้เกิดขึ้นประกอบด้วยปัจจัยด้านผู้เรียนและ ปัจจัยด้านสภาพแวดล้อมการที่จะทำ ให้การเรียนรู้เกิดขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ ครูควรต้องศึกษาและทำ ความเข้าใจในปัจจัยต่างๆเหล่านี้ให้ชัดเจนในปัจจัย ด้านผู้เรียนครูต้องทราบว่ามนุษย์มีความแตกต่างกันทั้งด้านรูปร่างหน้าตา สติ ปัญญา ความถนัด ความสนใจรวมทั้ง เจตคติอันจะส่งผลต่อพฤติกรรมที่แตก ต่างกันไปด้วย 58
ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ได้อย่างมีคุณภาพ 1.บรรยากาศเปิด -สภาพในโรงเรียน/ห้องเรียนเอื้อต่อการเรียนการสอน -เรียนรู้ทั้งในและนอกห้องเรียน -มีการนำ เข้าสู่บทเรียนเช่น ร้องเพลง เล่านิทาน -มีสื่ออุปกรณ์หลากหลาย -สนับสนุนให้เกิดความอยากรู้ อยากเห็น -ห้องเรียนสะอาด สวยงาม -รู้แล้วนะแกทำ ตัวเป็นกันเอง 2.ครูเปิด -เปิดกว้างให้นักเรียนมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็น -รับรู้ใหม่ๆทันเหตุการณ์ -มีการพัฒนาตนเองโดยศึกษาจากแหล่งเรียนรู้ต่างๆ -ให้โอกาสนักเรียนซักถามปัญหาที่สงสัย -เปิดโอกาสให้นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติจริง 59
-มีสื่อที่หลากหลายตามความสนใจเด็ก -นำ เทคโนโลยีใหม่ๆมาใช้ -สื่อพร้อมที่จะใช้งานและให้บริการ -น่าสนใจเหมาะสมกับเนื้อหา -ใช้สื่อจากภูมิปัญญาในท้องถิ่น 3.สื่อเปิด 4.นักเรียนใฝ่เรียนรู้ -ตั้งใจมีความพร้อมที่จะเรียน -มีความกระหายใฝ่รู้ในการเรียน -รับผิดชอบเวลาในการจัดกิจกรรม -แสวงหาความรู้ด้วยตัวเอง 5.ครูใส่ใจ -จัดกิจกรรมที่หลากหลาย/กระตุ้นให้เด็กอยากเรียน -ดูแลให้คำ ปรึกษาเมื่อเกิดปัญหา -มีการเตรียมการสอนล่วงหน้า -สนใจเนื้อหาวิชาที่ถ่ายทอด -อำ นวยความสะดวกในการจัดกิจกรรมการเรียน -ยอมรับความคิดเห็นและความสามารถของนักเรียน 60
6.ผู้อำ นวยการสนับสนุน -มีวิสัยทัศน์เห็นความสำ คัญของวิชาวิทยาศาสตร์ -ให้การสนับสนุนและหางบประมาณ -จัดอบรมครู/หาสื่อุปกรณ์ให้มีความพร้อม -ต่อยอดองค์ความรู้เพื่อทำ ผลงานของครู -ให้ขวัญและกำ ลังใจครูในการปฏิบัติงาน -มีการกำ กับติดตามการปฏิบัติงาน 7.แหล่งเรียนรู้ -มีแหล่งเรียนรู้ตามธรรมชาติในชุมชน -เทคโนโลยีทันสมัยพร้อมใช้งาน -มีความหลากหลายตามความต้องการ -ให้การสนับสนุนในการศึกษาค้นคว้าจากแหล่งเรียนรู้ -ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นสอดแทรกกับเนื้อหาวัยของเด็ก 61
บทที่12 การนำ หลักจิตวิทยาไปใช้ในการ พัฒนาศักยภาพของครู 62
2.การพัฒนาที่ยึดเอาครูเป็นส่วนกลาง การพัฒนานี้เน้นความสำ คัญของครูผู้ร่วมกิจกรรมพัฒนาการตัดสินใจและทำ กิจกรรมทุกอย่างมุ่งประโยชน์การพัฒนาครูให้ความสำ คัญทางกระบวนการและ เนื้อหาความรู้ 1.การพัฒนาที่ยึดเอาวิทยากรและเนื้อหาวิชาเป็นศูนย์กลาง การพัฒนาลักษณะที่เน้นความสำ คัญของเนื้อหาวิชาหรือสาระของความรู้ ข่าวสารและข้อมูลเกี่ยวกับวิชาชีพและงานของครูเช่นงานราชการ จิตวิทยากับการเรียนการสอนเป็นศาสรต์อันมุ่งศึกษาการเรียนรู้และ พฤติกรรมของผู้เรียนในสถานการณ์การเรียนรู้การสอนพร้อมทั้งหาวิธีที่ดี ในการสอนให้ผู้เรียนได้เรียนรู้อย่างสอดคล้องกับพัฒนาการของผู้เรียน การพัฒนาครูแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะคือ 63
ความหมายของศักยภาพการเป็นครู ศักยภาพความเป็นครู คือการทำ ให้เด็กมีความรู้มากที่สุดเท่าที่จะทำ ได้เช่นหลัก การเรียนรู้ หลักสูตร การวัด และประเมินผล เทคโนโลยีการศึกษาและจิตวิทยา โดยเฉพาะศาสตร์ทางจิตวิทยาเป็นศาสตร์ที่มีความสำ คัญต่อการจัดการเรียนรู้ เนื่องจากศาสตร์ทางจิตวิทยามิตรทฤษฎีที่อธิบายเกี่ยวกับการเรียนรู้การจูงใจ พัฒนาการของผู้เรียนวิชาจิตวิทยาจึงสำ คัญมากสำ หรับครู 64
การนำ ไปใช้ในการพัฒนาศักยภาพของความเป็นครู 1.ช่วยให้ครูรู้จักลักษณะนิสัยของนักเรียนโดยทราบและพัฒนาการต่างๆ 2.ช่วยให้ครูมีความเข้าใจพัฒนาการทางบุคลิกภาพบางประการของนักเรียน 3-ช่วยให้ครูมีความเข้าใจในความแตกต่างระหว่างบุคคลใช้พัฒนาตามศักยภาพ ของแต่ละบุคคล 4.ช่วยให้ครูรู้วิธีจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมแก่วัยและขั้นพัฒนาการ 5.ช่วยให้ครูทราบถึงตัวแปรต่างๆที่มีอิทธิพลการเรียนรู้ต่อนักเรียนเช่น แรงจูงใจ และการตั้งความหวังที่มีต่อนักเรียน การสอนที่ดี กิลเบิร์ดไฮเอท กล่าวว่า การสอนที่ดีมีลักษณะ ดังนี้ 1.ต้องมีความรู้ในเรื่องที่สอนอย่างลึกซึ้งแม่นยำ เนื้อหา 2.ต้องมีอารมณ์ขัน/สอนได้สนุกสนาน/ไม่น่าเบื่อ 3.ต้องมีความแม่นยำ และมีความมั่นใจในการสอน 4.สอนด้วยความรักและเมตตานักเรียนไม่ข่มขู่บังคับ 5.ต้องมีความอดทนและอดกลั้น 6.หมั่นอบรมเด็กอยู่เสมอ 65