บทความวิชาการ Chem's talk ไตรมาส 3

สวัสดีครบั ทานผูอานบทความวารสาร Chem’s talk ฉบับไตรมาสท่ี 3 ประจำป& 2022 ในท่สี ุดกลบั มาพบกันอกี แลวนะครับ
โดยการพบกันครั้งนี้อากาศเริ่มหนาวแลว ดังนั้นวารสารเลมนี้จะชวย Update บทความและความรูดี ๆ ไวอานคลายหนาวและ
เพม่ิ เตมิ ความรูเชนเคยนะครบั

สำหรับวารสารฉบบั นีใ้ นหวั ขอแรก เรามาทำความรจู กั กบั สารเคมที ม่ี ีความสำคัญและหลายคนอาจจะยังไมรจู ัก ภายใต
หวั ขอ “การรว่ั ไหลของน้ำมัน และ สารขจดั คราบนำ้ มัน (Oil Dispersant)” ซงึ่ อธบิ ายเก่ียวกับการรว่ั ไหลของน้ำมันในแหลงน้ำ
รวมถงึ วิธีการกำจดั และ ผลกระทบตอสง่ิ แวดลอม ทัง้ น้เี รายงั มบี ทความท่ชี วยเสรมิ ความเขาใจในเรือ่ งภาวะโลกโลกรอน ซ่งึ ผมหวังวา
จะเปMนประโยชนใN หกับทกุ คนในหวั ขอ “ลดโลกรอน ดวย Net Zero Carbon” นอกจากนเ้ี รายงั มีบทความสำหรับนกั เคมโี รงไฟฟTา
นั่นกค็ ือ “ปญV หาคณุ ภาพน้ำในหมอน้ำท่ีเกดิ จาก Colloidal Silica” ทเ่ี ตม็ ไปดวยการปรับการควบคุมคุณภาพนำ้ รวมถงึ แนวทางการ
ปอT งกนั และแกไขสำหรบั เหตุการณNทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ อกี ในอนาคต และในหัวขอสดุ ทายอานสบาย ๆ ไปกบั อากาศหนาวในหวั ขอ
“Aeration and Foam: Good for Beer, Bad for Oil” ซง่ึ เปนM หวั ขอทนี่ าสนใจมาก โดยผมคาดวานาจะมปี ระโยชนNกับทุกทานใน
การประยุกตNใชในงานเคมีโรงไฟฟาT ของตนเอง

สดุ ทายน้ี ในสถานการณNการระบาดของเชอื้ ไวรสั COVID-19 ซ่ึงยงั คงมีการระบาดสายพนั ธใNุ หมออกมา และแมวา
เราจะไดรบั วัคซีนโควิด 19 แลว แตเราก็ยงั ตองปTองกนั ตนเองอยูเสมอ เพ่ือปTองกนั ตนเองจากการระบาดของเช้ือไวรสั และ
สุขภาพทอ่ี อนแอในสภาวะอากาศทีเ่ ปลีย่ นแปลงชวงน้ีดวย แลวพบกนั ใหมอกี ครงั้ ในฉบับหนาครบั

ณัฏฐคN เณศ วุฒิกุลกรนนั ทN

บรรณาธิการ

-Contents-

July-September 2022

01 การรว่ั ไหลของน้ำมัน และสารขจดั คราบ 19 ป2ญหาคุณภาพนำ้ ในหม)อน้ำที่เกิดจาก
น้ำมัน (Oil Dispersant) Colloidal Silica

11 ลดโลกรอ) น ดว) ย Net Zero Carbon 22 Aeration and Foam: Good for
Beer, Bad for Oil

1

การรวั่ ไหลของน้ำมนั และ สารขจัดคราบนำ้ มนั (Oil Dispersant)

โดย วท.อรวี ละมนู กจิ นกั วิทยาศาสตร/ ระดบั 4 หบค-ธ., กคภ-ธ., อคม.

สวัสดีคะทานผูอานทุกทาน วันนี้ผูเขียน รูปที่ 1 นำ้ มนั รัว่ ไหลจากเรือเกยตืน้
อยากแนะนำทุกทานใหรูจักกับสารเคมีชนิดหนึ่ง
ท่ยี ังไมเปน& ท่ีรูจักในประเทศไทยมากนกั หลายทาน
อาจเคยไดยินขาวเหตุการณ+น้ำมันรั่วไหลในทะเล
มาบาง และเคยสงสยั ไหมวาตองจัดการอยางไรกบั
หากเกิดเหตุการณ+แบบน้ี ในบทความนี้ จะกลาวถงึ
การรั่วไหลของน้ำมันในแหลงน้ำ ผลกระทบของ
คราบน้ำมันที่มีตอสิ่งแวดลอมทางน้ำ วิธกี ารกำจัด
คราบน้ำมัน องค+ประกอบสารขจัดคราบน้ำมัน
วิธีการใช งาน และการสลายของสารขจัด
คราบนำ้ มัน

การรั่วไหลของน้ำมนั ในแหลง6 นำ้

การรั่วไหลของน้ำมันลงสู แหล งน้ำ รูปที่ 2 นำ้ มันร่ัวไหลจากทอขนสงน้ำมนั ชำรดุ
เป&นสาเหตุสำคัญประการหนึ่งที่ทำใหสิ่งแวดลอม ระหวางการสูบถาย
ทางน้ำและบรเิ วณใกลเคยี งมีความเสื่อมโทรมและ
เสียหาย แหล งของมลพิษน้ำมันในแหล งน้ำ นอกจากนี้ กิจกรรมบนฝ89ง เชน น้ำท้ิง
อาจมาจากกิจกรรมการขนสงทางน้ำ ซึ่งสวนใหญ จากชุมชนหรือโรงงานอุตสาหกรรม การรั่วไหล
การรั่วไหลในปริมาณมากเกิดจากอุบัติเหตุทางเรอื จากคลังหรือโรงกล่ันน้ำมัน อบุ ตั เิ หตุจากรถบรรทุก
เรือเกยตื้น เรืออับปางหรือทอขนสงน้ำมันชํารุด น้ำมัน เป&นต น และจากกิจกรรมนอกชายฝ89ง
ระหวางการสูบถาย และการรั่วไหลปริมาณนอย เชน การสํารวจและผลิตป:โตรเลียมในทะเล
มกั เกดิ จากการลกั ลอบทงิ้ เป&นตน ก็อาจเป&นสาเหตุในการเกิดมลพษิ ในแหลง
นำ้ ไดเชนเดียวกนั

2

รปู ที่ 3 นำ้ มนั รัว่ ไหลจากเหตรุ ะเบดิ ของแทน และระยอง) มีคาสูงกวาพื้นที่อื่นๆ เนื่องจากพื้นท่ี
ขดุ เจาะปโ: ตรเลียม ทั้ง 2 แหงดังกลาวเป&นทีต่ ัง้ ของแหลงกำเนิดมลพษิ
น้ำมัน ไดแก เรือ ทาเทียบเรือ อูตอและซอมเรือ
รูปท่ี 4 เหตุการณร+ ถบรรทกุ น้ำมนั พลกิ คว่ำ ทาเทียบเรือขนถายน้ำมัน โรงกลั่นและคลังเก็บ
ถนนมิตรภาพ จงั หวัดนครราชสมี า น้ำมันอยูเป&นจำนวนมากนัน่ เอง
จากสถิติน้ำมันรั่วไหลที่ไดเก็บรวบรวมไว
ผลกระทบของคราบน้ำมันที่มีต6อสิ่งแวดล8อม
โดยกลุมสิ่งแวดลอม สำนักความปลอดภัยและ ทางนำ้
สิ่งแวดลอมทางน้ำ กรมเจาทา ตั้งแตป? 1997 ถึง
ป8จจุบัน พบวาสาเหตุหลักนั้นมาจากการรั่วไหล น้ำมันดิบหรือป:โตรเลียมเป&นน้ำมันที่เกิด
จากเรือ รองลงมาคือจากทอหรือเครื่องจักรกล จากการสลายตัวของอินทรียวัตถุ น้ำมันดิบ
ที่เกี่ยวของกับการขนถายน้ำมันบกพรอง และ เมื่อนำมากลั่น จะไดผลิตภัณฑ+น้ำมันหลายชนิด
ภาชนะบรรจุน้ำมันชํารุด ตามลำดับ สวนจำนวน ยกตัวอยางเชน น้ำมันเบนซิน น้ำมันดีเซล และ
ครั้งของการเกิดเหตุน้ำมันรั่วไหลแตละพื้นที่นั้น น ้ ำ ม ั น เ ต า เ ป & น ต น โ ด ย ป ก ต ิ แ ล ว จ ะ มี
พบวาในแมน้ำเจาพระยา (กรุงเทพฯและจังหวัด คาความหนาแนนนอยกวาน้ำ เมื่อน้ำมันรั่วไหลลง
สมทุ รปราการ) และทะเลฝ8ง9 อาวไทย (จงั หวดั ชลบรุ ี สูแหลงน้ำ จะแผกระจายปกคลุมพื้นผิวน้ำดานบน
และทำใหเกิดผลเสียตอทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอมในดานตางๆ ดงั น้ี

ดานกายภาพ : ปริมาณออกซิเจนละลายในน้ำ
ลดลง เนื่องจากคราบน้ำมันจะทำหนาที่เสมือน
ฟ:ล+มกั้นบนผิวน้ำ ไมใหออกซิเจนละลายในน้ำได
สงผลเสียตอการหายใจ การดำรงชีพของสิ่งมีชีวิต
ในแหลงน้ำ ทั้งนี้คราบน้ำมันบนผิวน้ำยังดูดซับ
ความรอนจากแสงอาทิตย+ไดดี สงผลใหอุณหภูมิ
ของนำ้ สูงขนึ้ อีกดวย

ด านชีวภาพ : เนื่องจากในคราบน้ำมันมี
สารกอมะเร็ง (เบนซีน, PAH) สารทำลายระบบ
ประสาท (โทลูอีน และไซลีน) รวมทั้งสารพิษชนิด
อื่นๆ เป&นองค+ประกอบ ซึ่งอาจทำใหสัตว+น้ำมนึ เมา
ตาย หรือการพัฒนาการของไขหรือตัวออนของ

3

สัตว+น้ำผดิ ปกติ อาจสงผลใหในระบบหวงโซอาหาร รูปที่ 5 โครงสรางการทำงานระหวางหนวยงาน
มีการสะสมของสารพิษดังกลาวเพิ่มสูงขึ้นดวย เพ่ือแกไขป8ญหานำ้ มันรัว่ ไหล
รวมทั้งยงั สรางความเสียหายตอระบบนิเวศทางน้ำ
แหลงหญาทะเล เปน& ตน การเผยแพร และแถลงขาวดานการปPองกันและ
ขจัดมลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมัน และรายงานผล
การปลอยใหคราบน้ำมันปะปนอยูในแหลง การดำเนินงานในคณะรัฐมนตรีรับทราบ
น้ำเป&นเวลานานเกินไป จะทำให คราบน้ำมัน ซึ่งปฏิบัติงานรวมกับหนวยงานตางๆ สามารถ
มีความหนืดมากขึ้นและเปลี่ยนสถานะจาก อธิบายแยกรายละเอียดตามศูนย+การปฏิบัติงานได
ของเหลวเป&นกอนน้ำมันได เพราะโมเลกุลของน้ำ ดงั นี้
จะเขาไปแทนที่องค+ประกอบในน้ำมันที่ระเหย
ออกไป และเมื่อกอนน้ำมันรวมตัวกับอนุภาคดิน ศูนย/ประสานงาน ดำเนินการโดยกรมเจาทา
หรือทรายในแหลงน้ำ จะสงผลใหน้ำมันมีน้ำหนัก มี หน าท ี่ แจ ง หน ว ย งาน ผู รับ ผิ ด ชอบจั ดตั้ ง ศู นย+
มากข้ึน และตกลงสูพื้นน้ำ สรางผลเสียตอระบบ ควบคุมการปฏิบัติการและแจงยุติการปฏิบัติการ
นเิ วศทางนำ้ อีกดวย รวบรวมหลักฐานเพื่อดำเนินการตามกฎหมาย
ตอผูก อให เกิดมลพิษให ชดใช คาใชจาย
แนวทางป:องกันและแก8ไขปญ; หาน้ำมนั รว่ั ไหล ที่เกิดขึ้นจากการขจัดคราบน้ำมัน และ
ป ร ะ ช า ส ั มพั น ธ + ใ ห ป ร ะช า ช น ร ั บ ทร า บ เ ก่ีย ว กั บ
ประเทศไทยไดดำเนินการขจัดคราบน้ำมัน การดำเนินการขจัดคราบนำ้ มัน
ในแหลงน้ำโดยปฏิบัติตาม “แผนปPองกันและขจัด
มลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมันแหงชาติ” โดยมี ศูนย/ควบคุมการปฏิบัติการ ดำเนินการโดย
หนวยงานหลักในการดำเนินการขจัดและแกไข กรมเจาทาหรือกองทัพเรือ มีหนาที่กำหนดแผน
ป8ญหาจากคราบน้ำมันรั่วไหล คือ คณะกรรมการ และยุทธวิธีในการขจัดคราบน้ำมัน ประสานศูนย+
ป:องกันและขจัดมลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมัน ป ร ะ ส า น ง า น ใ น ก า ร ข อ ร ั บ ก า รส นั บ ส นุ น
(กปน.) โดยมีโครงสร างการทำงานร วมกับ ดานทรัพยากรที่เกี่ยวของในการขจัดคราบน้ำมัน
หนวยงานตางๆ ไดแก ศูนย+ควบคุมการปฏิบัติการ
ศูนย+ประสานงาน หนวยปฏิบัติการ และหนวย
สนับสนนุ ตามรูปที่ 5

กปน. มีหนาทีค่ วบคุม ดูแล และรับผิดชอบ
ในการขจัดมลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมัน ติดตาม
ประเมินผลการปฏิบัติงานตามแผนปPองกันและ
ขจดั มลพษิ ทางน้ำเน่ืองจากน้ำมันแหงชาติ รวมทง้ั

4

ตลอดจนพิจารณาผลการปฏิบัติการขจัดคราบ 1. ควบคุมและแกป8ญหาการลักลอบปลอยท้ิง
นำ้ มันวาสำเร็จลลุ วงหรือไม ของเสียจากเรือ กรมเจาทาไดออกกฎระเบียบเพื่อ
ควบคุมการจัดการของเสียจากเรือ โดยกำหนดให
หน6วยปฏิบัติการ ประกอบดวย กรมเจาทา เขตทาเรือ 5 เขต ไดแก เขตทาเรือกรุงเทพฯ
กองทัพเรอื และสมาคมอนรุ ักษ+สภาพแวดลอมของ เขตทาเรือศรีราชา เขตทาเรือมาบตาพุด เขต
กลุมอตุ สาหกรรมน้ำมัน มีหนาทดี่ ำเนินการปPองกัน ทาเรือสงขลา และเขตทาเรือภูเก็ต เป&นเขตที่ตอง
และขจัดคราบน้ำมันโดยปฏิบัติภารกิจตามที่ไดรับ จัดการบริการจดั เกบ็ และบำบดั ของเสียจากเรือ
มอบหมายจากศูนย+ควบคุมการปฏิบัติการ และ
รายงานความกาวหนา ตลอดจนอุปสรรคที่เกิดข้ึน 2. ปPองกันน้ำมันหรือสารเคมีรั่วไหลขณะมีการ
ตอศูนยค+ วบคมุ การปฏบิ ัตกิ าร ขนถายระหวางเรือกับเรือ ตามประกาศของกรม
เจาทา เรือ่ งมาตรการความปลอดภัยในการขนถาย
หน6วยสนับสนุน ประกอบด วย น้ำมันและผลิตภัณฑ+ ที่กำหนดใหนายเรือทั้งสอง
กองทัพอากาศ กองทัพบก กรมปPองกันและ ลำร วมกันตรวจสอบความปลอดภัยของเรือ
บ ร ร เ ทา ส า ธ า ร ณภ ั ย ก ร ม ค ว บค ุ ม ม ล พิ ษ ก อนการขนถ ายอย างเคร งครัด เพื่อปPองกัน
กรมประมง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ98ง การร่วั ไหลขณะขนถายในทะเล
การท าเรือแห งประเทศไทย กรมเชื้อเพลิง
ธรรมชาติ กรมโรงงานอุตสาหกรรม และกรม 3. จัดทำระบบเตือนภัยเพื่อปPองกันและแกไข
อุทยานแหงชาติ สัตว+ปVาและพันธุ+พืช โดยมีหนาที่ ป8ญหาน้ำมันรั่วไหล ในพื้นที่ความเสี่ยงสูงตอ
ใหการสนับสนนุ ทางวชิ าการ อุปกรณ+ ยานพาหนะ ผลกระทบจากน้ำมนั ร่ัวไหล
กำลงั คน และอ่นื ๆ ตามแตจะไดรบั การรองขอ
4. กำหนดและจัดทำแผนที่เขตความเสี่ยงตอ
มาตรการป:องกันและจัดการกับป;ญหา น้ำมันรั่วไหล ซึ่งหนวยงานที่เกี่ยวของสามารถใช
น้ำมนั ร่ัวไหล แผนท่นี ี้ กำหนดกฎระเบียบเก่ียวกบั การเดินเรือใน
นานน้ำทะเลในประเทศและนานน้ำทะเลสากล
การปPองกันและแกไขป8ญหาน้ำมันรั่วไหล ระดับภูมิภาค เพื่อปPองกันและลดผลกระทบที่อาจ
ตองรวมมือจากหลายหนวยงานเพื่อสามารถ เกดิ จากน้ำมนั รัว่ ไหลตอสงิ่ แวดลอม
ดำเนินการบรรเทาผลกระทบและความเสียหาย
ที่จะเกิดขึ้นกับทรัพยากรและส่ิงแวดลอมไดอยาง 5.จัดทำฐานขอมูลระดับพื้นที่เกี่ยวกับเสนทาง
รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ซึ่งหน วยงานที่ การขนสงน้ำมัน ชนิด ปริมาณ คุณสมบัติที่สำคัญ
รับผิดชอบไดเตรียมมาตรการจัดการตางๆ ดังนี้ ของน้ำมันที่มีการขนสง และผลิตไดในทะเลฝ98งอาว
ไทยและอันดามนั เป:ดเผยและเชื่อมโยงฐานขอมูล

5

ระหวางหนวยงาน และใหประชาชนและหนวยงาน หรอื ไดรับความชวยเหลือจากหนวยงานที่เกี่ยวของ
ตางๆ เขาถงึ แหลงขอมูลไดงาย โดยต องแจ งให กรมเจ าท าทราบทันทีที่เกิด
เหตุการณ+
6. จัดทำแนวปฏิบัติที่ดีในการจัดการน้ำมัน
รั่วไหล ตรวจสอบ กำกับ และควบคุม ของ ระดับที่ 2 : ปริมาณรั่วไหลมากกวา 20 - 1,000
หนวยงานภาครัฐ ผูประกอบการ องค+กรปกครอง ตัน อาจเกิดจากเรือโดนกัน การขจัดคราบน้ำมัน
สวนทองถิ่น และจัดทำระบบการขนสงทางทะเล ตองรวมมอื กันระหวางภาคเอกชนและภาครัฐ ตาม
โดยกำหนดรูปแบบ เสนทาง และชวงเวลาในการ แผนปPองกันและขจัดมลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมัน
ขนสงน้ำมันทางทะเล จัดทำระบบติดตามและ แหงชาติ และตองแจงใหกรมเจาทาทราบทันที
รายงานการเดินเรือเพื่อใหสามารถสืบหาผูลักลอบ หากเกินขีดความสามารถของทรัพยากรที่มี อาจ
ปลอยทิ้งน้ำมันไดอยางมปี ระสิทธภิ าพ ตองขอรับการสนบั สนนุ จากตางประเทศ

7. สรางความตระหนักใหผูประกอบการมีความ ระดับที่ 3 : ปริมาณรั่วไหลมากกวา 1,000 ตัน
รับผิดชอบตอสังคม โดยคำนึงถึงผลกระทบตอ อาจเกดิ จากอุบัติเหตุท่รี นุ แรง การขจัดคราบน้ำมัน
เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล อม และจัดตั้ง ในระดับนี้ตองการความรวมมือจากหนวยงาน
กองทุนปPองกันและฟXYนฟูทรัพยากรที่ได รับ ตางๆ ในประเทศ และตองอาศัยความชวยเหลือ
ผลกระทบเนอ่ื งจากน้ำมันรั่วไหล ระดบั นานาชาติ

8. สรางเครือขายชุมชนในพื้นทเี่ พือ่ เฝาP ระวังและ วิธีการกำจดั คราบน้ำมัน
ตรวจสอบเหตุการณ+น้ำมันรั่วไหลในทะเล และ
อบรมใหความรูเบื้องตนในการปPองกันและแกไข น้ำมันดิบหรือป:โตรเลียมเป&นน้ำมันที่นำ
ป8ญหาน้ำมันในทะเล เพื่อสนับสนุนการดำเนินงาน ขึน้ มาจากใตดินเป&นเชื้อเพลิงจากซากดึกดําบรรพ+
ของกรมเจาทา ซ่ึงเกิดจากการสลายตัวของอินทรียวัตถุ น้ำมันดิบ
เม่อื นำมากลั่นจะไดผลติ ภณั ฑ+น้ำมันหลายชนดิ
จากอุบัติเหตุการรั่วไหลของน้ำมัน แผน
ปPองกันและขจัดมลพิษทางน้ำเนื่องจากน้ำมัน การสลายตัวโดยปกติแลวน้ำมันดิบและ
แหงชาติ ไดจำแนกปริมาณน้ำมันรั่วไหลเป&น 3 ผลิตภัณฑน+ ้ำมันความหนาแนนนอยกวาน้ำ ซึ่งเบา
ระดบั (Tier) ไดแก กวาน้ำจืดและน้ำทะเล ดังนั้น เมื่อน้ำมันรั่วไหลลง
สูแหลงน้ำจะแผกระจายปกคลุมพน้ื ทผ่ี ิวน้ำดานบน
ระดับที่ 1 : ปริมาณรัว่ ไหลไมเกนิ 20 ตนั สวนใหญ และทำความเสียหายตอทรัพยากรธรรมชาติและ
เกิดขึ้นระหวางขนถายน้ำมัน ผูที่ทำใหเกิดน้ำมัน สิ่งแวดลอม โดยวิธีการกำจัดคราบน้ำมันสามารถ
รั่วไหลตองเป&นผูรับผิดชอบในการขจัดคราบนำ้ มัน แบงไดดังน้ี

6

1. การปลอ6 ยใหส8 ลายตวั ตามธรรมชาติ

เหมาะสมในกรณีที่มีการรั่วไหลจำนวน
เล็กนอย และชนิดของน้ำมันที่รั่วไหลสามารถ
สลายตัวเองไดดใี นธรรมชาติ เชน น้ำมันดีเซล

รปู ที่ 8 เคร่อื งเกบ็ น้ำมนั SKIMMER

รปู ท่ี 6 คราบน้ำมันปนเปXYอนบรเิ วณหาดทราย รปู ที่ 9 การทำงานของเคร่ืองเก็บนำ้ มนั
2. การกักและเก็บ
3. ใชส8 ารเคมีขจดั คราบน้ำมนั
ใชทุนน้ำมัน (Boom) จำกัดขอบเขตการ
แพรกระจายของน้ำมันใหมีความหนาแนนเพ่ิมมาก เป&นวิธีการท่ีใชสารเคมีขจัดคราบน้ำมันบนผิว
ขึ้น จึงใชเครื่องเก็บน้ำมัน (Skimmer) เก็บคราบ น้ำไดในระยะเวลาอันสั้น เชน การใชสารเคมีที่ทำ
น้ำมันได อย างมีประสิทธิภาพ หรือใช วัสดุ ให น้ำมันแตกตัวเป&นโมเลกุลเล็กๆ (oilspill
ดดู ซบั คราบนำ้ มัน dispersant) ห รื อสา รลดแ รงตึ งผ ิวช ี ว ภ า พ
(biosurfactant) ที่ผลิตจากจุลินทรีย+บางชนิด
รปู ที่ 7 ทุนลอมคราบนำ้ มนั สารเคมีที่นำมาใชตองไมสงผลกระทบตอระบบ
นิเวศทางน้ำ และตองไดรับการอนุญาตจาก
หนวยงานของรัฐที่เกี่ยวของ ควรใชวิธีนี้เมื่อขจัด
คราบน้ำมนั ไมไดผลหรือไมทนั การ

7

รปู ที่ 10 การพนสารขจดั คราบนำ้ มันโดยเรอื รปู ที่ 12 การกำจัดคราบน้ำมันโดยการใชคน
4. การเผา
ใน บทค วา มนี ้ จะข อก ล าว ถึ งว ิธ ี ก าร ขจั ด
วธิ นี ี้เหมาะกบั คราบน้ำมนั ร่วั ไหลกอนที่จะเกิด คราบน้ำมันโดยใชสารขจัดคราบน้ำมัน ซึ่งเป&น
การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและเคมี (ภายใน 24 สารเคมีที่มีคุณสมบัติในการทำใหคราบน้ำมันแตก
ชั่วโมง) และคราบน้ำมันตองมีความหนาตั้งแต ตวั และสามารถยอยสลายไดเองตามธรรมชาติ
3 มิลลิเมตรขึ้นไป โดยเริ่มจากลอมคราบน้ำมัน
ดวยทุนกักเก็บชนิดพิเศษที่ทนไฟไดดี เชน องคป/ ระกอบสารขจดั คราบนำ้ มนั
Ceramic type boom และเร่ิมทำการเผา
สารขจัดคราบน้ำมัน มีคุณสมบัติชวยให
รปู ท่ี 11 การกำจดั คราบน้ำมันโดยการเผา น้ำมันเกิดการกระจายตัวเป&นหยดน้ำมันขนาดเล็ก
5. การทำความสะอาดชายฝKง; บริเวณผิวหนาของน้ำ สงผลดีตอการยอยสลาย
อนุภาคน้ำมนั ขนาดเล็กๆ ดวยกลไกการยอยสลาย
โดยใชคนและอุปกรณ+เขาเก็บรวบรวมคราบ ท า ง ช ี ว ภ า พ ( Biodegradable mechanism)
น้ำมัน และใชอุปกรณ+ชวยเก็บคราบน้ำมัน เชน สารขจดั คราบน้ำมันประกอบดวย สารลดแรงตึงผวิ
พลั่ว เสยี ม และถงุ พลาสตกิ เปน& ตน ( Surfactant) แ ล ะ ส า ร ล ะ ล า ย ( Solvent)
มีคุณสมบัติละลายได ทั้งในน้ำ และในน้ำมัน
สารลดแรงตงึ ผิวชวยเพ่ิมคุณสมบัตกิ ารละลายและ
การกระจายตวั ทำใหหยดน้ำมันมีความเสถียรมาก
ขึ้น สามารถกระจายตัวในน้ำไดนาน ไมเกิดการ
รวมตวั กลบั มาเปน& หยดนำ้ มันขนาดใหญ

8

รูปที่ 13 องค+ประกอบของสารกำจดั คราบนำ้ มนั 1. สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ+อุตสาหกรรม
(สมอ.) (TISI)
ปริมาณการใช สารกระจายคราบน้ำมัน 2 . Ministry of Agriculture, Fisheries and
พิจารณาจากปจ8 จยั ตอไปนี้ ชนดิ ของนำ้ มนั ทร่ี ั่วไหล Food (MAFF) ประเทศอังกฤษ
(คาความถวงจำเพาะ, จุดไหลเท, คาความหนืดท่ี 3 . U.S. Environmental Protection Agency
แตกตางกัน), ปริมาณการรั่วไหล, ความหนาของ (U.S. EPA) ประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ชั้นน้ำมัน, สภาพอากาศ, อัตราการฉีดทางเรือและ 4. Australian Maritime Safety Authority
เครื่องบิน ( 25 – 40 น็อต), ความเร็วของพาหนะ (AMSA) ประเทศออสเตรเลีย
ที่ใชฉีด, ระยะเวลาจากที่เกิดเหตุรั่วไหล (ภายใน
12-48 ชั่วโมง), ระยะทางที่ห างจากชายฝ89ง, กอนการใช สารขจัดคราบน้ำมันนั้น
ลักษณะทางภูมิศาสตร+และสิ่งแวดลอมโดยกรม จำเ ป&น ต อง ขออนุญ าต ใช ง านจ าก หน ว ย ง า น ท่ี
ควบคุมมลพิษ กำหนดอัตราสวนของการใช เกี่ยวของกอน ซึ่งบัญชีรายชื่อสารเคมีขจัดคราบ
ส ารเคมี ขจัด คร าบน้ ำมั น ชน ิด เ ข มข น ต อน ้ำ มั น น้ำมันที่อนุญาตใหใชในประเทศไทย ป? 2015 โดย
เทากับ 1 : 10 ถึง 1: 20 เชน ตองใชสารเคมีขจัด กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากร
คราบนำ้ มัน 100 ตนั ตอนำ้ มัน 1,000 ตนั ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีทั้งสิ้น 38 รายชื่อ
(อางอิง: http://old.md.go.th/md/index.php)
การอนุญาตใช8สารเคมีขจัดคราบน้ำมันใน
ประเทศไทย ผลิตภัณฑ+ขจัดคราบน้ำมันท่ีแตละชนิดมี
องค+ประกอบที่แตกตางกัน ทำใหคุณสมบัติท่ี
สารเคมีขจดั คราบน้ำมันทีใ่ ชในประเทศไทย แตกตางกนั สงผลใหประสิทธิภาพในการใชงานกับ
ต องเป&นสารเคมีที่ได รับการอนุญาตใหใช ใน คราบน้ำมันจึงแตกตางกัน ดังแสดงรายการ
ประเทศไทยได และเป&นรายชื่อที่ไดรับการรับรอง เปรยี บเทยี บดงั ตารางท่ี 1
จากหน วยงานของรัฐและหน วยงานของ
ตางประเทศดงั น้ี

9

ตารางที่ 1 แสดงคณุ สมบัตผิ ลิตภัณฑข+ จดั คราบน้ำมันที่มกี ารใชในประเทศไทย

ยกตัวอยางกรณศี ึกษาจากเหตกุ ารณ+ วิธีที่บริษัทฯ ไดเลือกใชในการกำจัดน้ำมัน
นำ้ มันรั่วไหลในระหวางการขนถายน้ำมันท่ีบรเิ วณ ในพื้นที่บริเวณอาวพราวคือการใชสารขจัดคราบ
อาวพราว เกาะเสม็ด จ.ระยอง ของ บมจ.พีทที ี น้ำมันดิบ ด วยวิธีการพนสารเคมีจำพวก oil
โกลบอล เคมคิ อล (PTTGC) เมื่อวนั ท่ี dispersants ลงบนคราบน้ำมันในทะเล ที่จะชวย
27 ก.ค. 2013 ขณะเรือบรรทุกน้ำมันกำลังถาย ใหคราบน้ำมันแตกตัวเป&นหยดน้ำมันขนาดเล็กท่ี
น้ำมนั ดบิ ผานทนุ รับนำ้ มันมายงั โรงกล่นั น้ำมัน ได จุลชีพในทะเลสามารถยอยสลายได จากเครื่องบิน
เกดิ เหตุทอรบั น้ำมนั ดบิ ขนาด 16 นว้ิ ระเบดิ ทำให และเรือ ซึ่งเป&นวิธีการแกป8ญหาทีร่ วดเร็ว สารเคมี
น้ำมนั ร่วั บรเิ วณทุนรบั นำ้ มนั ดิบ ซ่งึ อยูหางจาก ที่ใชมีชื่อทางการคาวา Slickgone NS TYPE 2/3
ชายฝ89งทาเรือมาบตาพดุ จ.ระยอง ไปทางทิศ ผลิตโดยบริษัท DASIC ประเทศอังกฤษซึ่งมี
ตะวันออกเฉยี งใตประมาณ 20 กม. น้ำมันดิบกวา คุณสมบัติตามมาตรฐานทางสิ่งแวดลอมที่เขมงวด
ของ NETCEN UK และได รับการรับรองจาก
50,000 ลติ ร ไหลลงทะเลชายฝง98 ทาเรอื มาบตาพดุ The Ministry of Agriculture Fisheries and
Food ของอังกฤษ ซึ่งโดยตัวสารเคมีเองไมมี
(อางอิง : ขาวไทยรฐั ฉบับวนั ที่ 28 ก.ค. 2013) อันตราย สารดังกลาวมีคุณสมบัติที่ชวยใหน้ำมัน
สามารถแตกตัวในน้ำ และมีขนาดเล็กลงจนจมลง
สิ่งแรกที่ควรกระทำหรือจำเป&นตองกระทำ ใตผิวน้ำ เพื่อรอการยอยสลายตามธรรมชาติ
ในเบื้องตนเมื่อเกิดกรณีเชนนี้คือ วิธีการและ โดยเร็วที่สุดคือ 6 สัปดาห+ แตทั้งนี้ตองขึ้นอยูกับ
ขั้นตอนในการขจัดคราบน้ำมันในทะเล เพื่อลด สัดส วนกา รใช สารเคมีกับ ปริมาณคราบน้ำมัน
หรอื บรรเทาผลกระทบท่ีเกิดข้ึนในภายหลัง

10

สารในกลมุ Slickgone อยูในรายชอื่ สารขจัดคราบ สุดทายนี้ ผูเขียนหวังเป&นอยางยิ่งวา
น้ำมันที่กรมควบคมุ มลพิษอนุญาตใหใชในประเทศ บทความวิชาการฉบับนี้ จะชวยใหทานผูอานมี
ไทยและตองไดรับการอนุมัติในการใชงานแตละ ความรูและความเขาใจเกี่ยวกับการจัดการเมื่อเกิด
ครง้ั ซ่ึงตองประเมินถึงความเหมาะสมในการใช เหตุน้ำมันรั่วไหล และขอปฏิบัติในการใชสารขจัด
คราบน้ำมันเบื้องตนเพ่ิมมากขึน้ แลวพบกันใหมใน
ท่เี หมาะสมดวย วารสาร Chem’s Talk ฉบับหนาคะ

การขออนญุ าตใช8สารขจดั คราบน้ำมนั เอกสารอ8างองิ

การใชสารเคมีขจัดคราบน้ำมันในทะเล 1. คมู อื การปอP งกนั และขจดั มลพษิ ทางน้ำเนื่องจาก
ภายใตแผนปPองกนั และขจดั มลพิษทางน้ำเน่ืองจาก นำ้ มันฉบับประชาชน
น้ำมันแหงชาตินั้น สารขจัดคราบน้ำมันที่ใชใน
ประเทศไทยตองเป&นชนิดที่ไดรับอนุญาตจาก 2. คมู ือการอบรม Oil Fingerprint
หนวยงานราชการในประเทศหรือตางประเทศและ 3. https://www.pcd.go.th/
ตองขออนุญาต กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) เป&น 4. http://old.md.go.th/md/index.php
ลายลักษณ+อักษรตามแบบ คพ.01 โดยมีขั้นตอน
ตามแผนภาพ 5. ขาวไทยรัฐฉบับวันท่ี 28 ก.ค. 2013

ผู8เขียนบทความ :
นางสาว อรวี ละมูนกิจ
ตำแหนง นักวิทยาศาสตร+ ระดบั 4
แผนกบรหิ ารเคมีภัณฑ+ กองเคมีภณั ฑ+ ฝาV ยเคมี

11

ลดโลกรอน ดวย Net Zero Carbon

โดย วท.กฤตยมนต ชน่ื เจริญ นกั วทิ ยาศาสตร ระดับ 6 หปธ-ธ., กคค-ธ., อคม.

ปจจุบันโลกกำลังประสบปญหากับการ ตนเองไดDปล4อยออกไป รวมถึงอาจหันมาใชDพลังงาน
เปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศ (Climate Change) ซ่ึง สะอาดเพ่ิมมากขึ้น
มีสาเหตุหลักมาจากกจิ กรรมทางเศรษฐกิจของมนุษย3
ที่มีการปล4อยก5าซเรือนกระจก (Greenhouse กา5 ซเรอื นกระจกในพธิ ีสารเกียวโตนั้น ไดDระบุ
Gases; GHGs) ซึ่งไปสะสมอยู4ในชั้นบรรยากาศโลก ไวDว4า ประกอบดDวยก5าซที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย3
ปBดกั้นการสะทDอนกลับของความรDอนจากดวงอาทิตย3 (Anthropogenic green-house gas emission)
ทำใหDอุณหภูมิบรรยากาศโลกรDอนขึ้น คาดว4าใน เท4านั้น ซึ่งมีอยู4 6 ชนิด ไดDแก4 คาร3บอนไดออกไซด3
ศตวรรษที่ 21 โลกนี้จะมีอุณหภูมิเฉลี่ยเพิ่มข้ึน 1.4- (CO2), มีเทน(CH4), ไนตรัสออกไซด3(N2O), ไฮโดร
5.8 องศาเซลเซียส ระดับน้ำทะเลจะเพิ่มขึ้น 0.09- ฟลูออโรคาร3บอน(HFCS), เพอร3ฟลูออโรคาร3บอน
0.88 เมตร ซึ่งจะส4งผลใหDเกิดน้ำท4วมเกาะต4าง ๆ (PFCS), แล ะ ซั ล เฟอร 3เ ฮกซะ ฟล ูออไร ด3(SF6)
ทำลายแนวปะการัง และมีผลทำใหDเกิดการละลาย โดยเฉพาะคาร3บอนไดออกไซด3ถือเป\นก5าซเรือน
ของภูเขาน้ำแข็งในแถบขั้วโลกเหนือและใตDไดD อีกท้ัง กระจกที่เกิดจากมนุษย3ที่สำคัญที่สุด เนื่องจาก
อาจทำใหD 1 ใน 4 ของสายพันธุ3สัตว3และพืชเกือบสญู เกี่ยวขDองกับกิจกรรมของมนุษย3มากที่สุด ดังนั้น
พันธุ3ไดD หากไม4มีการแกDไขปญหาที่เกิดขึน้ ปญหาการ กระบวนการต4าง ๆ ที่เกี่ยวขDองกับการลดก5าซเรือน
เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศนี้จะสรDางความเสียหาย กระจกจึงมกี ารใชคD ารบ3 อนมาเป\นหน4วยวัดพืน้ ฐาน
ถึง 1 ใน 5 ของผลิตภัณฑ3มวลรวมประชาชาติ ซึ่ง
มากกว4าความเสียหายจากวิกฤติทางการเงินมาก จากการประชุม COP26 ผูDนำจากประเทศ
ความรุนแรงของผลกระทบจากสภาวะดังกล4าว ทำใหD ตา4 ง ๆ ไดDต้งั เปjาหมายวา4 จะเป\นประเทศที่มีการปล4อย
นานาประเทศไดDตระหนักถึงปญหานี้ จึงไดDมีการลง ก5าซเรือนกระจกเป\นศูนย3 (Net Zero Carbon
นามขDอตกลงในการแกDไขปญหาโลกรDอนในความตก
ลงปารีส (Paris Agreement) ป[ 2015 โดยดำเนินการ
ลดการปล4อยก5าซเรือนกระจกใหDมากที่สุด หรือทำ
การปล4อยก5าซเรือนกระจกสุทธิใหDเป\นศูนย3 (Net
Zero Greenhouse Gas Emissions หรอื Net Zero
Carbon Emission) ซึ่งก็คือการที่ประเทศ องค3กร
หรือบริษัท กำจัดก5าซเรือนกระจกออกจาก
สิ่งแวดลDอมในปรมิ าณเทยี บเท4ากับก5าซเรอื นกระจกที่

12

Emission) ใหDสำเร็จภายในป[ 2050 ตามที่ UN ไฮโดรเจนที่ปลดปล4อยน้ำบริสุทธิ์ออกมาแทน
กำหนดไวD ซึ่งปจจุบันมี 2 ประเทศ ที่สามารถทำ คาร3บอนไดออกไซด3 การใชDไฟฟาj พลังงานแสงอาทิตย3
สำเร็จ ไดDแก4 ภูฏาน และ ซูรินาเม ขณะที่อีกหลาย หรอื พลงั งานลม
ประเทศกำลังอยู4ระหว4างดำเนินการเพื่อใหDถึง
เปjาหมาย โดยแต4ละประเทศตั้งป[ที่บรรลุเปjาหมาย Carbon Neutral: หรือ ความเป\นกลาง
แตกต4างกันตามความพรDอมของตน ส4วนประเทศไทย ของคาร3บอน คือ ไม4มีการปลอ4 ยกา5 ซเรอื นกระจกสู4ช้ัน
นั้น ตั้งเปjาว4าจะเป\นประเทศที่เปน\ กลางทางคาร3บอน บรรยากาศสทุ ธิเพิ่มขึ้นจากการดำเนินธุรกิจหรือการ
(Carbon Neutral) ในป[ 2050 พรDอมกับประเทศ บริการของผลิตภัณฑ3 เช4น ในหลายอุตสาหกรรม ไม4
ส4วนใหญ4 และจะบรรลุเปjาหมายการปล4อยก5าซเรือน สามารถลดการปล4อยก5าซเรือนกระจกใหDเป\นศูนย3ไดD
กระจกสุทธเิ ป\นศูนย3 (Net Zero Carbon Emission) จึงจำเป\นตDองมีการชดเชยดDวยการกำจัดก5าซ
ไดใD นป[ ค.ศ. 2065 คาร3บอนไดออกไซด3ที่อยู4ในบรรยากาศดDวยปริมาณที่
เท4ากันออกจากชั้นบรรยากาศอย4างถาวร ซึ่งมีหลาย
Net Zero Carbon ต0างจาก Carbon Neutral วิธี เช4น การปลูกปoาเพื่อดูดซับคาร3บอนจากชั้น
อย0างไร บรรยากาศเทยี บเทา4 กับปริมาณมลพิษท่ีปลอ4 ยออกมา
จากอุตสาหกรรมของตน การใชDเทคโนโลยีการดักจับ
Net Zero Carbon: เปjาหมายของ Net การใชDประโยชน3 และกักเก็บคาร3บอน (Carbon
Zero Carbon คือ การกำจัดการปล4อยมลพิษหรือ capture, utilization and storage, CCUS) เป\นตDน
ก5าซเรือนกระจก (คาร3บอน) ใหDไดDมากที่สุด เช4น การ ซึ่งในปจจุบัน มีหลายบริษัทชั้นนำที่ใหDความสนใจใน
ลงทุนในดDานประสิทธิภาพการใชDพลังงานที่ไม4 การลงทุนกับเทคโนโลยีการดักจับคาร3บอน เช4น
ปลดปล4อยคาร3บอนออกมา การซื้อไฟฟjาทดแทน บริษัท Microsoft (ป[ 2020 ปล4อยคาร3บอน 11.2
และใชDเชื้อเพลิงคาร3บอนเป\นศูนย3 ซึ่งเป\นวิธีที่ ลDานตัน จากการดำเนินธุรกิจทั้งหมด) บริษัท
แกDป ญหาที่ตDนเหตุจริง ๆ เช4น การใชDรถพลัง ExxonMobil (ป[ 2019 ปล4อยคาร3บอน 120 ลDานตัน
จากการผลิตน้ำมัน)

เทคโนโลยีการดกั จับคารบอน (Carbon capture)
นอกจากการลดการปล4อยคาร3บอนดDวยการ

ลดการใชDเชื้อเพลิงแบบเผาไหมDแลDว เทคโนโลยีการ
ดักจับคาร3บอน ก็สามารถช4วยลดปริมาณก5าซเรือน
กระจกในช้นั บรรยากาศโลกไดDเชน4 กัน มีอตุ สาหกรรม
หลายประเภทที่ปลดปล4อยคาร3บอนไดออกไซด3ใน
ปริมาณมาก โดยเป\นการปลดปล4อย

13

คาร3บอนไดออกไซดจ3 ากการเผาไหมDเช้ือเพลิงเพ่ือเปน\ ปจจุบันตลาดดักจับคาร3บอนมีโอกาสเติบโต
พลังงานหรือความรDอน ปฏิกิริยาเคมี และจาก เนื่องจากนโยบายของรัฐบาลหลายประเทศทั่วโลกท่ี
กระบวนการหรืออุปกรณ3ทางอุตสาหกรรม เช4น มุ4งเนนD การจำกดั การปล4อยกา5 ซเรอื นกระจกและการมี
อุตสาหกรรมผลิตเหล็กและเหล็กกลDา อาหารและ ส4วนร4วมของหน4วยงานกำกับดูแลที่ช4วยกระตุDนการ
ยาสูบ ผลิตยา ผลิตกระดาษ ทำเหมือง สิ่งทอ ผลิต พัฒนาของธุรกิจการดักจับคาร3บอนและการจัดเก็บ
แอมโมเนีย ปุuย พลาสติก ยาฆ4าแมลง สารหล4อเย็น โดยตลาดดักจับสามารถสรDางรายไดDถึง 3 พันลDาน
และการผลติ ซีเมนต3 เป\นตนD ดอลลาร3สหรัฐต4อป[ ในป[ 2020 และคาดว4าจะเพิ่ม
มากกว4า 6 พันลDานดอลลาร3ภายในป[ 2026 คิดเป\น
อัตราเติบโตเฉลี่ยสะสมต4อป[เท4ากับ 5.4% โดย
มากกวา4 90% ของตลาดจะอยูใ4 นยโุ รป อเมรกิ าเหนือ
และเอเชยี

ตัวอย0างเทคโนโลยีการดักจับคารบอนที่พัฒนาโดย
หนว0 ยงานตา0 ง ๆ

 Mechanical Tree ตนไมประดิษฐอจั ฉรยิ ะ

จากขDอมูลสัดส4วนการปล4อยก5าซ เป\นสิ่งประดิษฐ3ที่พัฒนาโดยบริษัท Carbon
คาร3บอนไดออกไซด3ตามแหล4งกำเนิดจะเห็นว4า เกิด Collect มีรูปร4างยาว ขนาดสูง 10 เมตร หากใชD
จากภาคอุตสาหกรรมกรรมสูงถึง 23% จากการ สิ่งประดิษฐ3นี้ 12 unit จะจับคาร3บอนไดDมากถึง 1
ปลดปล4อยทั้งหมดในโลก ดังนั้นการใชDพลังงาน เมตริกตันต4อวัน หรือราว 1,000 กิโลกรัม เปjาหมาย
ทดแทนก็อาจไม4สามารถหลีกเลี่ยงการปลดปล4อย ของ Mechanical Tree คือ ช4วยตDนไมDจริงทำหนDาที่
คาร3บอนไดออกไซด3จากอุตสาหกรรมไดDทั้งหมด การ ลดมลภาวะ ซึ่งโดยปกติแลDวตDนไมDใหญ4ตDนหนึ่งๆ
นำเทคโนโลยีดักจับคาร3บอนมาใชDจึงเป\นตัวช4วย
สำคัญในการลดปริมาณคาร3บอนไดออกไซด3ในช้ัน
บรรยากาศโลก ซ่ึงจากการวิจัยพบว4าเมื่อนำมาใชDใน
อุตสาหกรรมที่ใชDเชื้อเพลิงฟอสซิลจะทำใหDมีการ
ปล4อยคาร3บอนไดออกไซด3ลดลงอย4างมีนัยสำคัญ
สามารถลดปริมาณคาร3บอนไดD 85-95% ของปริมาณ
ทง้ั หมดทปี่ ลดปลอ4 ย

14

สามารถดูดซับคาร3บอนไดDไม4มากนัก และกว4าตDนไมD  การดึงคารบอนออกจากนำ้ ทะเล
แต4ละตDนจะเติบโตไดDนั้น ตDองใชDเวลานานหลายป[ เทคโนโลยีดักจับก5าซคาร3บอนไดออกไซด3
ในขณะที่การทำกิจกรรมต4าง ๆ ของมนุษย3ในแต4วัน
กลบั ปลอ4 ยกา5 ซคาร3บอนไดออกไซด3ในอัตราทแ่ี ซงหนDา แบบดั้งเดิม คือการกำจัดออกจากบรรยากาศ แต4มี
เกินกว4าท่ีตนD ไมDจะชว4 ยดดู ซับไดDทนั ขDอจำกัดคือ ยังไม4สามารถพัฒนาใหDมีประสิทธิภาพ
และตDนทุนต่ำไดD ทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัย
กลไกการทำงานของอุปกรณ3นี้ใชDระบบ แคลฟิ อร3เนีย (UCLA) ไดDคดิ คนD แนวทางใหม4ในการดึง
Direct Air Capture (DAC) ดักจับก5าซคาร3บอนที่พัด เอาคาร3บอนไดออกไซด3ออกจากน้ำทะเลแทน
ผ4านมากบั ลมเขDาสู4แผน4 ดดู ซบั ภายในนับรDอยที่เรยี งตัว เพราะว4าน้ำทะเลในมหาสมุทรทั่วโลกนั้นทำหนDาที่
อยใ4ู นทอ4 สงู 10 เมตร โดยสามารถขยายตวั และหดตัว เ ป \ น เ ห ม ื อ น ด ั ่ ง ฟ อ ง น ้ ำ ท ี ่ ดู ด ซ ั บ เ อ า ก 5 า ซ
กลบั ไดอD ยา4 งต4อเนื่องขณะที่มีการเติมอากาศเขDาไปจน คาร3บอนไดออกไซด3เอาไวD และมีปริมาณที่ดูดซับไวD
เต็มในแต4ละรอบ ส4วนล4างจะมีกลไกเครื่องจักรที่จะ มากกว4าในบรรยากาศถึง 150 เท4า แต4ในปจจุบัน
ปล4อยอากาศคืนสู4ภายนอก พรDอมทั้งแยกก5าซ มหาสมุทรไดDดูดซับคาร3บอนไดออกไซด3เอาไวDจน
คาร3บอนและออกซิเจนออกมา ดDวยกระบวนการทำ อ่ิมตัวเปรียบเสมือนฟองน้ำที่ชุ4มน้ำหมดแลDว การดึง
ใหDเกิดก5าซคาร3บอนบริสุทธิ์ 95% สามารถนำเอา เอาคารบ3 อนไดออกไซด3ออกจากน้ำทะเลนน้ั จะทำใหD
กลับมาหมุนเวียนใชDงานไดDใหม4ในอุตสาหกรรมต4าง ๆ น้ำทะเลมีความสามารถที่จะดูดซับเอาก5าซ
และช4วยประหยดั ตนD ทุนเกย่ี วกับคาร3บอนไดมD ากขึ้น คารบ3 อนไดออกไซด3ออกมาจากอากาศไดDมากขึ้น ซ่ึง
วิธีการนี้ ทีมวิจัยไดDแรงบันดาลใจจากธรรมชาติ โดย
ทั้งนี้บริษัทผูDผลิตไดDวางแผนสรDาง “ฟาร3ม เปรียบเทียบกระบวนการสรDางเปลือกของสัตว3ทะเล
คาร3บอน” โดยเริ่มจากฟาร3มขนาดเล็ก หากมีจำนวน เปลือกแขง็ นน่ั เอง
1,200 unit จะสามารถดักจับคาร3บอนไดD 100
เมตริกตันต4อวัน และพรDอมวางแผนขยายไปเป\น โดยอาศัยการทำปฏิกิริยากันระหว4างน้ำ แคลเซียม
ฟาร3มขนาดใหญ4 โดยเพิ่มกำลังการผลิตใหDไดDสูงสุดถึง (Ca) แมกนีเซียม (Mg) และคาร3บอนไดออกไซด3
120,000 unit เพื่อใหDสามารถดักจับคาร3บอนไดDมาก (CO2) เกิดเป\นสารประกอบคาร3บอเนต (CaCO3,
ถึง 10,000 เมตริกตันตอ4 วนั เทยี บเทา4 กบั ปริมาณการ MgCO3) งานวิจัยน้ีไดDอาศัยหลักการดังกล4าว โดยดึง
ปล4อยคาร3บอนจากรถยนต3ในแต4ละวันประมาณ น้ำทะเลผ4าน Reactor เพื่อทำใหDเกิดสารประกอบ
800,000 คนั อีกทัง้ บริษัทยังตัง้ เปjาใหDมีมากกว4า 250 คารบ3 อเนต ซง่ึ เปน\ ของแข็งทจ่ี ดั การงา4 ยสามารถนำไป
ฟาร3มทั่วโลก โดยรวมแลDวจะสามารถดักจับก5าซ
คาร3บอนไดDนบั หลกั ลาD นเมตรกิ ตนั ตอ4 วัน

15

ทิง้ กDนทะเลหรือนำไปถมท่ีไดD ส4วนน้ำทะเลท่ีถูกดึงเอา ใน ป[ 2 021 ไดDมีบ ร ิ ษั ท NOYA ของป ร ะ เ ท ศ
คาร3บอนไดออกไซด3ออกไปก็จะถูกปล4อยกลับลงสู4 สหรัฐอเมริกา ไดDคDนพบไอเดียคือ แทนที่จะสรDาง
มหาสมุทรเพื่อไปทำหนาD ที่ดูดซับคาร3บอนไดออกไซด3 เครื่อง DAC ขึ้นมาใหม4เพื่อใชD ทดแทนดDวยการ
ต4อไป ดัดแปลงหอหล4อเยน็ ทีใ่ ชDในอุตสาหกรรมต4าง ๆ มาใชD
ในการดักจับคารบ3 อนแทน

บรษิ ัท NOYA ใชวD ธิ ีเติมสารเคมเี ขDาในน้ำเพื่อ
ใชDเป\นตัวดูดซับคาร3บอนจากอากาศ และนำคาร3บอน
ท่ไี ดDมาผ4านอุปกรณ3อัดเกบ็ เพอื่ นำไปขายต4อไดD

ดDวยความเขDมขDนของคาร3บอนไดออกไซด3ใน บ ร ิ ษ ั ท ไ ดD ป ร ะ เ ม ิ น ไ ว D ว 4 าใ น ป ร ะ เ ท ศ
น้ำทะเลที่สูงกว4าในอากาศถึง 150 เท4าทำใหDวิธีนี้มี สหรัฐอเมริกา มีหอหล4อเย็นประมาณ 2 ลDานแห4ง จึง
ประสิทธิภาพสูงกว4ามากในการดักจับเอาคาร3บอน เป\นไปไดDทจี่ ะสราD งเป\นเครือข4ายดักจับคารบ3 อนขนาด
ออกจากบรรยากาศรวมถึงวิธีการนี้ยังเราไดDก5าซไฮ ใหญ4 โดยเริ่มตDนในพื้นที่ Bay Area รัฐแคลิฟอร3เนีย
โดนเจน (H2) เป\นผลพลอยไดDจากปฏิกิริยาดDวย ซึ่ง ก4อน แลDวนำคาร3บอนไปขายต4อใหDโรงเบียร3 บาร3
สามารถนำไปเป\นเชื้อเพลิงสะอาด ใชDใน Fuel cell รDานอาหารที่จำหน4ายเครื่องดื่มอัดก5าซ และขยายต4อ
ไดDอีกดDวย แต4อยา4 งไรก็ตามวิธกี ารนี้ยงั คงมีตนD ทุนและ ยอดใหDกวDางขวางขึ้น หากแผนการนี้สมบูรณ3 เม่ือหอ
การใชDพลงั งานทีส่ ูง ซงึ่ ยงั คงตDองพัฒนาหาวิธีการที่จะ หล4อเย็นทุกแห4งในสหรัฐอเมริกาสามารถดักจับ
ลดตDนทนุ กันตอ4 ไป คาร3บอนไดD จะสามารถดักจับคาร3บอนไดDทั้งหมดถึง
10,000 ลDานเมตรกิ ตันต4อป[ ทัง้ นี้ เม่อื เปรียบเทียบกับ
 หอหล0อเย็นดกั จบั คารบอน ปริมาณคาร3บอนที่ปล4อยออกมาต4อป[ของโลกอยู4ท่ี
โดยหลักการทำงานของหอหล4อเย็น หรือ ประมาณ 50,000 ลDานเมตรกิ ตนั ตอ4 ป[ ซึ่งก็ยังคงเหลือ

Cooling Tower จะมี Cooling Pump และ Cooling
Fan อยู4ดDานบน ซึ่งกลไกนี้จะคอยดึงอากาศรอบ ๆ
เขDาไปอยู4แลDว ซึ่งเป\นหลักการเดียวกับเครื่องดักจับ
คา ร 3บ อน แบ บ Direct Capture Air (DAC) ซ ึ่งมี
ขDอจำกัดคือ ตDนทุนสูง ทั้งในเรื่องของการก4อสรDาง
และ การใชDพลังงานไฟฟjาสำหรับพัดลมดูดอากาศ
ค4อนขDางมาก และในการผลิตไฟฟjานั้น ก็จะนำมาซ่ึง
การปล4อยคาร3บอนอีก ซึ่งเป\นปญหาที่ไม4รูDจบ ดังน้ัน

16

ปริมาณคาร3บอนอีก 40,000 ลDานเมตริกตัน ซึ่งเป\น เป\นมิตรต4อสิ่งแวดลDอมก็ยังคงยินดีที่จะซื้อผลติ ภัณฑ3
ความทาD ทายท่ีเราตDองหาวธิ กี ารกำจดั ต4อไป นี้อยดู4 ี

การจัดเก็บ และการนำคารบอนไปใชประโยชน ศูนย3นโยบายพลังงานโลกของ Columbia
คาร3บอนไดออกไซด3ที่แยกไดD เรียกว4า กรีน University คาดการณ3ว4าหากผลิตภัณฑ3ทั้งหมดที่ทำ
จากน้ำมันใชDกรีนคาร3บอนแทน จะทำใหDมีการปล4อย
คาร3บอน (Green carbon) ในยุคเริ่มแรก นิยมนำไป คาร3บอนไดออกไซดน3 Dอยลงประมาณปล[ ะ 6,800 ลาD น
เก็บในหลุมน้ำมันดิบที่ว4างเปล4าใตDดิน หรือใชDดัน เมตรกิ ตัน
น ้ ำ ม ั น ด ิ บ อ อ ก จ า ก ห ล ุ ม ( Carbon Dioxide
Enhanced Oil Recovery) ซึ่งเป\นประโยชน3ต4อ  ใชไฟฟLาเปลี่ยนขยะคารบอนเปNน "กราฟPน"
บริษัทขุดเจาะน้ำมันดิบและก5าซธรรมชาติเป\นอย4าง วัสดุล้ำคา0 แหง0 อนาคต
มาก นอกจากนี้ คาร3บอนไดออกไซด3ยังสามารถ ทีมนักเคมีจากมหาวิทยาลัยไรซ3 (Rice
นำไปใชDในอุตสาหกรรมอื่น ๆ ไดDอีก เช4น การผลิต
น้ำอัดลม, การถนอมและบรรจุอาหาร, โรงฆ4าสัตว3 University) ของประเทศสหรัฐอเมริกา ไดDคิดคDน
และผลิตนำ้ แข็งแหงD เป\นตนD กรรมวิธีผลิตกราฟ[น (Graphene) วัสดมุ หัศจรรยแ3 หง4
อนาคตที่มีมูลค4าสูงจากขยะคาร3บอน ไดDตีพิมพ3
รายละเอียดเกี่ยวกับผลงานขDางตDนลงในวารสาร
Nature โดยระบวุ า4 สามารถผลติ ผงกราฟ[นคุณภาพสูง
ไดDดDวยวิธีการทเ่ี สยี ค4าใชจD า4 ยนDอย และสามารถผลิตไดD
อยา4 งรวดเร็ว

นอกจากนี้ยังมีธุรกิจ Startup ที่นำกรีน กระบวนการผลิตกราฟ[น มีการสรDางเตา
คาร3บอนไปผลิตผลิตภัณฑ3ใหม4 ๆ เช4น วัสดุก4อสรDาง ปฏิกรณ3ขนาดเล็กเพื่อใหคD วามรDอนกับขยะดDวยไฟฟjา
แทนหินปูน พลาสติกโพลีเอสเทอร3สำหรับเครื่องแต4ง ดDวยวิธีการ "การใหDความรDอนแบบจูล" (Joule
กาย และเพชร ถึงแมDราคาผลิตภัณฑ3จากกรีน heating) หรอื "การใหDความรอD นแบบโอห3ม" (Ohmic
คารบ3 อนจะสงู กวา4 ผลิตภณั ฑ3ท่วั ไป เนอื่ งจากตDนทุนใน heating) โดยจะปล4อยกระแสไฟฟjาใหDสัมผัสกับขยะ
การผลิตค4อนขDางสูง แต4ลูกคDาที่ตDองการผลิตภัณฑ3ท่ี ซึ่งมีความตDานทานไฟฟjาอยู4ชั่วขณะสั้น ๆ แต4ทำใหD
เกิดความรDอนไดDสูงถึง 3,000 เคลวิน ความรDอนนี้จะ
ทำลายพันธะคาร3บอนของขยะ และทำใหDเขDาสู4

17

กระบวนการกลับคืนสู4สถานะพื้น และการกลาย กราฟ[น 1% ลงในพลาสติก ก็สามารถทำใหDพลาสติก
สภาพกลับไปเป\นกราไฟต3 (Graphite) แต4นักวิจัย นั้นนำไฟฟjาไดD ผงกราฟ[นคุณภาพสูงที่ผลิตไดDน้ี
สามารถหยุดปฏิกิริยานี้ไวDกลางทางในขั้นที่กำลัง สามารถนำไปใชDประโยชน3โดยการนำไปผสมกับ
กลายสภาพเป\นกราฟ[นไดD โดยกระบวนการท้ังหมดใชD คอนกรีตเพื่อเสริมความแข็งแกร4งและช4วยลดการ
เวลาเพียงไม4ก่มี ลิ ลิวินาทเี ทา4 นั้น ผลิตคอนกรีตลง เนื่องจากอุตสาหกรรมประเภทน้ี
ศาสตราจารย3 เจมส3 ทัวร3 ผูDนำทีมวิจัยระบุว4า การ เป\นตัวการสำคัญที่ปลอ4 ยก5าซคาร3บอนไดออกไซด3ถึง
ผลิตกราฟ[นดDวยวิธีนี้ใชตD นD ทุนต่ำ สามารถปรับใหDเปน\ 8% ตอ4 ป[
การผลิตระดับอุตสาหกรรมไดDง4าย ทั้งยังเป\นมิตรต4อ
ส่ิงแวดลDอม เนือ่ งจากกรรมวธิ ีผลิตไม4กินพลังงานมาก การมุ4งเขDาสู4 Net Zero Carbon Emission
ส4วนก5าซออกซิเจน (O2) และก5าซไนโตรเจน (N2) ที่ ถือเปน\ โจทย3ที่เร4งด4วนที่มนุษยชาติตDองผนึกกำลังกัน
เกิดขึ้นในเตาปฏิกรณ3ก็สามารถดักจับเพื่อนำไปใชD เพื่อหาวิธีการต4าง ๆ เพื่อที่จะลดปริมาณคาร3บอนใน
ประโยชน3อีกครั้งไดD โดยของแข็งที่มีองค3ประกอบ ชั้นบรรยากาศใหDบรรลุเปjาหมายตาม “ความตกลง
พื้นฐานเป\นคาร3บอน สามารถนำมาผลิตเป\นกราฟ[น ปารีส” (Paris Agreement) ที่ทุกประเทศตDองลด
ไดDดDวยกรรมวิธีนี้ทั้งหมด ไม4ว4าจะเป\นเปลือกกลDวย การปล4อยคาร3บอนสุทธิใหDเป\นศูนย3ภายในป[ 2050
เศษอาหาร พลาสติก หรือยางรถยนต3 เราสามารถทำ เพื่อควบคุมอุณหภูมิโลกไม4ใหDเพิ่มขึ้นเกิน 2 องศา
ใหขD ยะไรคD า4 กลายเป\นวัสดสุ งู ค4าขนึ้ มาไดD เซลเซียส ปจจุบนั มีหลายเทคโนโลยที ่ียงั อยใ4ู นข้ันตอน
การพฒั นา หากสามารถทำสำเร็จและนำกระบวนการ
ไปใชไD ดใD นระดับมหภาค โลกของเรากย็ ังมีความหวังท่ี
จะรอดพDนจากภาวะวิกฤตทิ ีเ่ กิดจากการเปลีย่ นแปลง
สภาพอากาศ (Climate Change) ไดD

กราฟ[นเป\นวัสดุคาร3บอนที่มีความหนาเพียง เอกสารอางองิ
อะตอมเดียว และไดDรับการขนานนามว4าเป\นวัสดุ https://eciu.net/netzerotracker
มหัศจรรย3 เพราะมีความแข็งแกร4งกว4าเหล็กถึง 200 https://www.epa.gov/report-
เท4า และนำไฟฟjาไดDดีกว4าทองแดง โดยเพียงผสม environment/greenhouse-gases
https://www.nsenergybusiness.com/news/co
untries-net-zero-emissions/
https://www.iea.org/data-and-
statistics/charts/global-energy-related-co2-
emissions-by-sector

18

https://www.ctc-n.org/technologies/co2-
capture-technologies
https://www.blockdit.com/posts/61dfadfbad
11052111eb4fd4
https://interestingengineering.com/innovatio
n/new-carbon-removal-tech-sucks-co2-out-
of-seawater-like-seashells
https://www.blockdit.com/posts/61271569b
be8a30ea6f65817
https://www.bbc.com/thai/features-
51428503

ผเู ขยี นบทความ :
นางกฤตยมนต3 ชืน่ เจรญิ
ตำแหนง4 นักวทิ ยาศาสตร3 ระดบั 6
แผนกปฏบิ ัตกิ ารเคมีธรุ กิจ กองเคมคี ุณภาพ ฝoายเคมี

19

ปญหาคุณภาพน้ำในหมอนำ้ ที่เกิดจาก Colloidal Silica

โดย วท.นางธนั ยบูรณ- ธญั ญโชตไิ พบลู ย- กคฟ-ธ., อคม.

ที่มา กำหนด แผนกเคมีโรงไฟฟ'าแมเมาะได"หารือกับ
ทีมงานกองเคมีโรงไฟฟ'า และกองเคมีคุณภาพ ใน
ในชวงเดือนปลายเดือนกรกฎาคม จนถึง ปญหาที่เกิดขึ้น จึงมีการปรับการควบคุมคุณภาพน้ำ
ปจจุบัน คุณภาพน้ำในหม"อน้ำของโรงไฟฟ'าแมเมาะ รวมถึงหาสาเหตทุ ี่เกดิ ขึ้น รวมถึงแนวทางการป'องกัน
หนวยที่ 8-13 พบวามคี า Silica เร่ิมมคี าสงู และคอย และแก"ไข เพื่อนำไปสูการควบคุมคุณภาพให"อยูใน
เพิ่มขึ้นจนมีคามากกว า 100 ppb ตามเกณฑ>ท่ี เกณฑใ> ห"เรว็ ทสี่ ุด

กรณีตัวอย5าง Unit 8

เดอื นกรกฎาคม 2022

เดอื นสงิ หาคม 2022

แนวทางการดำเนินการ 20
ระบบผลิตนำ้ ใส (Solid Contact Unit)
พิจารณาคุณภาพน้ำดิบซึ่งเปDนแหลงที่มาพบวา อาง 16 สิงหาคม 2022
เก็บน้ำแมขาม ซึ่งเปDนแหลงน้ำดิบที่ใช"อยูในปจจุบัน
นั้น รบั น้ำจากเขอ่ื นกิ่วลม จงั หวัดเชียงใหม ซงึ่ ในชวง
เวลาปลายเดือนสิงหาคม 2022 นั้น เริ่มมีน้ำหลาก
เนื่องจากมีพายุเข"าอยางตอเนื่อง ทำให"คุณภาพน้ำมี
ความผันผวนสูงมาก โดยเฉพาะคาความขุน ดงั ภาพ

11 สิงหาคม 2022 26 สิงหาคม 2022
14 สิงหาคม 2022
ซึ่งการเพิ่มขึ้นของความขุนของน้ำดิบ ประกอบกับ
ระบบผลิตน้ำใสของโรงไฟฟ'าแมเมาะ ที่เปDนระบบ
Cold Lime Softening ในบางหนวยการผลิต ยังคง
มีปญหาด"านระบบป'อนสารเคมี จึงทำให"ต"องปรับ
เพิ่มจำนวนสารเคมีเพื่อใช"ในการตกตะกอน จึงจะได"
ความขุนที่อยูในเกณฑ> แตทั้งนี้ในบางหนวยการผลิต
ก็ยังคงพบปญหาความขุนที่มากกวา 5 NTU อยาง
ชัดเจน

21

ระบบผลิตนำ้ บริสทุ ธ์ิ เก็บตัวอยางน้ำสงวิเคราะห>ที่ห"องปฏิบัติการฝeายเคมี
เพื่อทวนสอบผล Silica ใน drum downcomer วา
ทั้งนี้การผลิตน้ำบริสุทธิ์ด"วยระบบ มีคาสูงสอดคล"องกับการวิเคราะห>ที่ห"องปฏิบัติการ
โรงไฟฟ'า
Ion-exchange resin พบวาคุณภาพน้ำเปDนไปตาม
เมอื่ มกี ารประมวลผลข"อมลู คณุ ภาพนำ้ หม"อไอนำ้ พบ
เกณฑ>ปกติ โดยเฉพาะคา Silica ขอ" สังเกตทเี่ ดนชัด คือ

อัตราการผลิตเดือนสิงหาคม 2565 1. น้ำบริสุทธ์ิที่สงเข"าระบบน้ำป'อนหม"อไอ
น้ำ Unit 8-13 เปDนน้ำที่ผลิตจากระบบ Ion
Unit 4 5 6/7 8/9 12 13 Exchange
Service
2. น้ำบริสุทธิ์ที่สงเข"าระบบน้ำป'อนหม"อไอ
m3/cycle 650 650 650 1,300 2,500 1,800 น้ำ Unit 14 เปDนน้ำท่ผี ลติ จากระบบ UF-RO-CEDI

หมายเหตุ ปกติ ปกติ ปกติ ปกติ ปกติ ปกติ สรปุ สาเหตุของการเกดิ ปญหา
Silica พ บ ว า ค า Silica ท ี ่ ส ู ง ข ึ ้ น ใ น Drum
(ppb) 2-6 3-7 1-8 ND-10 ND-3 ND-5
downcomer มาจากปรมิ าณ Non-reactive silica
เมอ่ื ผลติ นำ้ บริสทุ ธิเ์ รยี บร"อยแลว" จะสงเข"าไป ซึ่งมีการแตกตัวเปDน reactive silica สงผลให"คา
ที่ Demin. Tank เพอ่ื ป'อนเขา" ระบบ Water/Steam silica มีคาสูงใน drum downcomer
cycle หรือน้ำป'อนหม"อไอน้ำ โดยพบวา ความขุนที่
Demin. Tank มีความขุนฟุ'งผาน Line เข"าไปอยู Colloidal silica
Demin. Tank ดงั ตารางทีแ่ สดง ดงั น้ี โดยทั่วไป การวิเคราะห> silica ในน้ำ คือ

Turbidity (NTU) ก า ร ห า ค า ซ ิ ล ิ ก า ท ั ้ ง ห ม ด ( Total Silica) ซ่ึ ง
วัน/เดือน/ปY Tank 1 Tank 2 Tank 3 Tank 4 Tank 5 Tank 6 ประกอบด"วย Reactive Silica (ละลายน้ำได") +
Non-Reactive Silica (ไมละลายน้ำ) หรือเรียกอีก
01/08/2565 0.41 0.38 0.35 0.50 0.43 0.27 ชื่อหนึ่งวา Colloidal Silica โดยจะมีอนุภาคของ
05/08/2565 0.31 0.31 0.30 0.35 0.25 0.26 คอลลอยด>ที่ขนาด 3-100 นาโนเมตร กระจาย
08/08/2565 0.44 0.52 0.45 0.54 0.29 0.35 ลอยตัวอยใู นน้ำ และพบวามคี าสงู ในชวงฤดฝู นที่มีน้ำ
15/08/2565 0.54 0.57 0.58 0.56 0.38 0.40 หลาก
19/08/2565 0.37 0.39 0.39 0.38 0.26 0.24
22/08/2565 0.35 0.39 0.35 0.32 0.25 0.26
26/08/2565 1.48 1.52 1.34 1.33 0.87 0.75
29/08/2565 2.17 2.54 2.63 2.69 2.11 2.27
02/09/2565 0.92 0.85 0.85 0.85 0.27 0.27
05/09/2565 0.69 0.72 0.63 0.74 0.17 0.27

ระบบนำ้ ปอH นหมอไอนำ้ (Water/Steam Cycle)
เมื่อนำน้ำบริสุทธิ์จาก Tank 1-5 เข"าระบบ

พบวาคา Silica สูงขึ้นอยางรวดเร็วที่ Unit 8-13
ในขณะท่ี Unit 14 มีคาปกติ เบือ้ งต"น หคม-ธ. จึงได"

22

ปญหาจาก Colloidal Silica จากรูปภาพด"านบน จะเห็นได"วา ยิ่งหม"อไอน้ำมี
แรงดันสูงมากเทาไหร คา silica ที่ละลายอยูในหม"อ
1. Colloidal silica อยูในรูป polymer ซ่ึง ไอนำ้ ควรมีคาใหน" อ" ยทส่ี ดุ เทาท่จี ะทำได"
มี chains ขนาดยาว สงผลให" colloidal silica ไม5
อยใู5 นรูปท่ีมีประจุ ดงั นัน้ ระบบผลติ น้ำบริสุทธิ์ แบบ แนวทางการกำจัด Colloidal Silica
Ion exchange resin จงึ ยากที่จะทำหน"าท่ีจับอิออน 1. ระบบผลิตน้ำใสที่ตกตะกอนด"วย
ในรปู ของ colloidal silica ได" ซ่ึงถา" ระบบผลิตน้ำใส
มีปญหา ไมสามารถตกตะกอนของ colloidal silica Clarifier ต"องเดินเครื่องได"อยางสมบูรณ> จึงจะ
ได"ดี จะสงผลตอเนื่องให"ปริมาณ colloidal silica สามารถตกตะกอน colloidal silica ได"ดี แตหาก
ผานเข"าสรู ะบบน้ำปอ' นหม"อไอน้ำทันที ในชวงฤดูฝนคา Colloidal silica มีคาสูง (spike)
ขนึ้ อยางรวดเรว็ และระบบผลติ น้ำใสตกตะกอนได"ไม
2. Colloidal silica เมอื่ เขา" ไปอยใู นหม"อน้ำ สมบูรณ> ก็จะสงผลกับคุณภาพน้ำป'อนหม"อไอน้ำ
โดยเฉพาะหากเปDนหม"อน้ำแรงดันสูง อุณหภูมิสูง อยางหลีกเลี่ยงได"ยาก เพราะไมสามารถกำจัด
อัตราการละลายของ Colloidal silica ก็จะยิ่งสูงข้ึน colloidal silica ออกได"
ด"วย เนื่องจากแตกตัวเปDน reactive silica และหาก
มีการ Carry over ของ silica ผานไปทางไอน้ำใน 2. Membrane technology เ ช น
ปริมาณที่สูงเกินเกณฑ>ที่กำหนด จะทำให"เกิดปญหา Ultrafiltration หรือ Reverse osmosis สามารถ
Deposit ท ี ่ บ ร ิ เ ว ณ Turbine blade ส ง ผ ล ใ ห" กำจัด colloidal silica ไดม" ากถึง 98%
ประสิทธิภาพการทำงานลดลง
แนวทางการควบคมุ คุณภาพน้ำของระบบปHอน
หมอไอน้ำกรณมี ี Colloidal Silica

1. เพิ่ม pH ในหม"อน้ำให"สูงขึ้น เพื่อเพ่ิม
อัตราการละลายของ colloidal silica ให"อยูในน้ำ
หม"อน้ำ พร"อมเปwด Blowdown เพื่อระบายน้ำหม"อ
น้ำที่มีปริมาณ silica สูงออกไป เพื่อป'องกันไมให"
silica อยใู นสภาพเปDนไอขึ้นไป deposit ท่ี Turbine
blade

ข"อเสีย : การเปwด blowdown เพิ่มขึ้น จะทำให"
สิ้นเปลืองน้ำบริสุทธิ์ และสารเคมีที่ใช"ในการผลิตน้ำ
บริสุทธ์ิ และการปรับสภาพนำ้ หมอ" น้ำ

หมายเหตุ : กรณี Material ของระบบน้ำป'อน
หมอ" ไอนำ้ มี ทองแดง (Cu) อาจต"องใชส" ารเคมตี ัวอ่ืน

23

ที่ไมใชแอมโมเนีย ในการเพิ่ม pH เชน Trisodium เอกสารอางองิ
phosphate เ น ื ่ อ ง จ า ก Ammonia อ า จ ล ะ
ลายทองแดง ทำให"เกิดปญหาทอหรือหม"อน้ำบางลง 1. Understanding Silica Removal by Ion
ได" Exchange, Dupont

2. โรงไฟฟ'าแมเมาะ อาจพิจารณาสร"างถัง 2. Silica Monitoring on Power Plant,
เก็บน้ำบริสุทธิ์ หรือทำการตอ Line น้ำจากระบบ Technical Support Department
ผลิตน้ำบริสทุ ธิ์ Unit 14 เพ่ือไมใหม" คี า silica สงู October 1997, ABB

3. Membrane Filtration of Colloidal
Silica : A cost-effective and efficient
solution

ผูเขียนบทความ :
นางธนั ยบูรณ> ธญั ญโชตไิ พบูลย>
ตำแหนง หวั หน"ากองเคมีโรงไฟฟา'
กองเคมโี รงไฟฟา' ฝeายเคมี

24

Aeration and Foam: Good for Beer, Bad for Oil

โดย วท.ขนิษฐา คันซอทอง หวล-ธ., กคว-ธ., อคม.

ในคืนวันศุกร หลังจากทำงานหนักมาท้ัง การเกดิ ฟองอากาศในน้ำมัน แบงได$ 4 รปู แบบ ดงั นี้
สปั ดาห คนสวนใหญมักชอบสังสรรคและส่ิงที่ชวยให$
บรรยากาศสนกุ สนานนอกจากเสยี งดนตรีแลว$ หลาย 1. Free Air พบได$บอยตรงสวนบนของถัง
คนเลือกที่จะดืม่ เบยี ร ซึ่งจากการสำรวจคนสวนใหญ น้ำมนั แตยงั สามารถพบได$ในบริเวณอนื่ ของระบบได$
ชอบฟองเบียรเพียงเล็กน$อย เพราะชวยเพิ่มรสชาติ เชนกัน ซึ่งถ$ามีฟองอากาศแบบ Free Air เกิดขึ้นใน
และกล่ิน ในขณะเดยี วกันถ$าไมมีฟองเบียรเลย จะทำ ระบบทตี่ $องใชแ$ รงดันสงู เชนระบบไฮดรอลกิ อาจทำ
ให$เบียร สูญเสียรสชาติไปนั่นเอง แต สำหรับ ให$เกิดป6ญหาขึ้นได$ เชน ถ$าระบบทางเดินของน้ำมัน
อุตสาหกรรมน้ำมัน อากาศบางสวนที่พบในน้ำมัน เบรกรถยนตหรือรถบรรทุกมีฟองอากาศประเภทนี้
เป1นเรื่องปกติ อยางไรก็ตาม การพบฟองอากาศบน ปรากฏอยูในระบบ จะทำให$เกิด Vapor Lock หรือ
ผวิ น้ำมนั หรอื ทเ่ี รียกวา “โฟม” นั้น มักนำไปสปู ญ6 หา ที่เป1นที่ร$ูกันในคำวา “เบรกแตก” นนั่ เอง คือเกดิ จาก
ตาง ๆ มากมาย และไมควรปรากฏอยูในน้ำมัน น้ำมันเบรกที่มีความชื้นปนเปJKอนทำให$เกิดความร$อน
เพราะโฟมที่เกิดขึ้นไมได$ชวยเพิ่มคุณสมบัติที่ดีให$กับ สะสมจากจานเบรกจนน้ำมันเดือดและแปรสภาพ
นำ้ มนั เลย เป1นฟองอากาศ แรงเหยียบของแปLนเบรกจึงทำได$
เพียงบีบฟองอากาศนั้นให$เล็กลงเทานั้น จึงรู$สึก
เหมือนเหยียบเบรกแล$วแปLนเบรกไมมีแรงต$าน
เหยียบแล$วจมลงติดพื้นรถ หรือเรียกอาการนี้วา
“เบรกหาย” ฟองอากาศแบบ free air ไมไดผ$ สมเข$า
กับน้ำมัน สามารถเข$า-ออกจากถังเก็บน้ำมันได$งาย
ผานทางชองระบายอากาศ (Air breather) หรือมี
การรวั่ ซึมเขา$ มาในถังน้ำมัน และฟองอากาศประเภท
นีย้ งั สามารถกำจัดออกไดง$ าย

25

2. Dissolved Air เป1นฟองอากาศที่มีขนาด 4. Foam มปี รมิ าณอากาศที่อยูในเนื้อน้ำมัน
เล็ก ละลายอยู ในเนื้อน้ำมันประมาณ 10% ไม ประมาณ 30% โดยจะสะสมตัวอยูด$านบนของผิว
สามารถมองเห็นได$ด$วยตาเปลา ฟองอากาศประเภท น้ำมัน อาจมาจากการปนเปJKอน การเสื่อมสภาพของ
นี้จะไปรบกวนการอานผลการวัด Particle Count สารเติมแตงที่ตอต$านการเกิดฟองในน้ำมัน หรือจาก
จึงควรกำจัดออกกอนการวัด ถ$ามีปริมาณ การออกแบบระบบที่ผิดพลาด เชนการออกแบบ
Dissolved Air ละลายอยใู นน้ำมันสงู จะทำให$เรงการ ระบบที่ทำให$เกิดความป6eนปfวน (turbulence)
เกดิ ปฏกิ ิริยาออกซิเดชนั ขนึ้ ตลอดเวลา หากพบ Foam เกิดขึ้นในถงั พกั นำ้ มนั จะ
ทำใหเ$ กดิ ป6ญหาร$ายแรงเกดิ ขึน้
3. Entrained Air เป1นฟองอากาศที่ลอยอยู
ในเนื้อน้ำมัน น้ำมันจะมีลักษณะเป1นน้ำนมและ จากที่กลาวมาข$างต$นจะเห็นวา เมื่อเกิด
เปลี่ยนสี เมื่อเกิดฟองอากาศลักษณะนี้ ฟองอากาศ โฟมขึ้นประสิทธิภาพการทำงานของน้ำมันจะลดลง
จะใช$เวลานานกวาจะลอยขึ้นสูผิวน้ำมัน เนื้อน้ำมัน ดังนั้นในการผลิตน้ำมันหลอลื่นอุตสาหกรรม
จะมลี ักษณะเป1นรูพรุนมากข้ึน ทำใหเ$ กิดโพรงอากาศ โดยทวั่ ไปจะเติมสารเติมแตงท่ีตอต$านการเกิดฟองใน
(Cavitation) และนำไปสูการเกิด micro-dieseling นำ้ มัน (deformant additive) ในกลุมของ Silicone
สงผลเสียหายรา$ ยแรงตออุปกรณมากมาย additives และ Acrylate copolymer ตลอดจน
ควรออกแบบระบบให$มีความเหมาะสมไมให$เป1น
แหลงที่มาของอากาศ จนนำไปสูการเกิดฟองอากาศ
ขึ้น ดังนั้นจึงควรหลีกเลี่ยงการออกแบบระบบ ดังน้ี
ตอไปนี้

1. ทอ return line ออกแบบไวอ$ ยูเหนอื ระดับน้ำมนั

2. ถังพักนำ้ มนั มขี นาดเลก็ เกินไป

3. ระดับนำ้ มันใน gearbox ไมเหมาะสม

26

และเมื่อเกิดป6ญหาฟองอากาศในน้ำมันหลอลื่น จะ ฟmลมหลอลื่นเกิดขึ้นจะเกิดการเสียดสีกันระหวาง
สงผลกระทบกบั ระบบ ดังนี้ พน้ื ผิวจนนำไปสูความเสยี หายได$

1. การควบคุมระดับน้ำมันในถงั พักน้ำมันผดิ พลาด โดยทั่วไปแล$วการกำจัดฟองอากาศ
นอกจากเตมิ สารเตมิ แตงในการต$านทานการเกิดฟอง
2. เกิดการรั่วไหลของนำ้ มัน (Oil spill) ลงพื้น ทำให$ และการออกแบบระบบที่เหมาะสมแล$ว ยังมีการ
เกดิ สภาวะท่ไี มปลอดภยั ควบคุมการเกิดฟองอากาศในน้ำมัน เชน การติดตั้ง
แผน plate (baffle), Diffuser และตะแกรงตาขาย
3. ฟองอากาศในน้ำมันสงผลให$เกิด airlock ขึ้นใน บรเิ วณด$านบนของทอ return line เป1นตน$ และควร
ระบบ ทำให$ไมสามารถสงน้ำมันไปหลอลื่นอุปกรณ ตรวจติดตามคุณภาพน้ำมันอยางตอเนื่อง เพื่อดู
ได$ ประสิทธภิ าพการคายฟองอากาศ (Air release) และ
แนวโน$มการเกิดโฟม และความเสถียรของ
4. ฟองอากาศในน้ำมันยับยั้งการถายเทความร$อน ฟองอากาศ (Foam Tendency/Stability) ทสี่ ภาวะ
กระตุ$นการเกิดออกซิเดชัน และทำให$เกิดความ ตาง ๆ ในระบบ
เสียหายจากความร$อนที่สะสมในน้ำมัน อาจนำไปสู
การเกดิ Cavitation ทำใหเ$ กดิ การสึกหรอขนึ้

5. ฟองอากาศทำหน$าที่หลอลื่นอุปกรณแทนน้ำมัน
ซึ่งไมเป1นผลดีตออุปกรณ เนื่องจากการหลอลื่นที่ดี
ต$องมีการสร$างฟmลมหลอลื่นที่เหมาะสม หากไมมี

Warning limit

รายการทดสอบ ขน้ั ตอนการทดสอบ Application ASTM D4378
Air Release (ASTM D3427)
ASTM D6224

- เป1นการทดสอบเพอื่ ดูระยะเวลาที่ฟองอากาศอยูในนาํ้ มันหลอลืน่ นํา้ มัน Turbine

- อากาศจะอัดเขา$ ไปขา$ งในน้ํามันที่ใชท$ ดสอบ จะทราบถงึ เวลาท่ีปริมาตรของอากาศลดลงเหลือปริมาตร 0.2% นา้ํ มัน Hydraulic >2 เทาของ New oil
(หาคาโดย density)

- นํ้ามันท่ีมีคา Air release สงู จะทําให$อากาศค$างอยูในน้ํามันหลอลนื่ เป1นเวลานาน น้ํามัน Gear

-เป1นการทดสอบเพือ่ ดูความสามารถของการต$านทานการเกิดฟอง และเสถยี รภาพของฟอง โดยมีหลักการดังนี้ นํ้ามัน Turbine (Sequence I)

Foam Tendency/Stability Sequence I ตัวอยางน้ํามันหลอล่นื 190 ml ถูกควบคุมอณุ หภมู ิท่ี 24 oC และเติมอากาศให$กับตัวอยางเป1น น้ํามัน Hydraulic Tendency > 450 ml
(ASTM D892) เวลา 5 นาที หยุดการเติมอากาศ แลว$ บันทึกปริมาณฟองท่ีเกิดข้นึ (Foaming Tendency, ml) จากนั้นจับ นาํ้ มัน Gear Stability > 10 ml
เวลาตออีก 10 นาที บันทึกคาการยุบของฟอง (Foaming Stability, ml)
Sequence II ตัวอยางนํา้ มันหลอลน่ื 180 ml แชในอางควบคุมอณุ หภูมิที่ 93.5 oC ประมาณ 20 นาที เติม
อากาศให$กับตัวอยาง 5 นาที หยุดการเติมอากาศ แล$วบันทึกคาฟองที่เกิดขน้ึ ตาม Sequence I
Sequence III นาํ กระบอกตวงที่ทดสอบใน Sequence II สิ้นสดุ แลว$ ต้ังทิ้งไว$ที่อณุ หภมู ิห$อง นาํ กระบอกตวง
ไปแชในอางควบคุมอุณหภูมิ 24 oC ประมาณ 20 นาที จากนน้ั ทําตามขน้ั ตอน Sequence I

27

จากที่กลาวมาทั้งหมดนี้ จะเห็นได$วาการ เอกสารอาB งอิง
ควบคุมคุณภาพน้ำมันให$อยูในสภาพที่ดีเป1นป6จจัย
สำคัญ เนื่องจากเมื่อเกิดฟองอากาศขึ้นภายในระบบ 1. Paul Farless. (2022). Aeration and Foam:
นั้น สงผลกระทบมากมายตอระบบหลอลื่น รวมไป Good for Beer, Bad for oil. Machinery
ถึงอุปกรณเครื่องจักร เพื่อเป1นการปLองกันเชิงรุกจึง Lubrication May-June 2022 (p.28-30)
ควรมีการตรวจติดตามคุณภาพน้ำมันหลอลืน่ อยูเป1น
ประจำซึ่งทางห$องปฏิบัติการวิเคราะหผลิตภัณฑ 2. ASTM D6224-16 Standard Practice for In-Service
ปmโตรเลียม กองเคมีวิเคราะหนั้นได$ให$ความสำคัญ
และมีการตรวจวิเคราะหในรายการ Air Release Monitoring of Lubricating Oil for Auxiliary Power
ต า ม ASTM D3427 แ ล ะ ร า ย ก า ร Foaming Plant Equipment
Characteristic ตาม ASTM 892 โดยอ$างอิงเกณฑ
ควบคุม ตาม ASTM D4378 และ ASTM D6224 แต 3. ASTM D4378-20 Standard Practice for In-
ทั้งนี้การดูแลบำรุงรักษาน้ำมันหล อลื่นควร Service Monitoring of Mineral Turbine Oil for
ดำเนินการตรวจติดตามคุณภาพรายการพื้นฐานอื่น Steam, Gas, and Combined Cycle Turbine
ๆ รวมด$วย เพื่อให$สามารถประเมินคุณภาพน้ำมัน
โดยรวมได$ หากทานใดมีความประสงคสอบถาม 4. ASTM D892-18 Standard Test Method for
ข$อมูลเพิ่มเติม ด$านงานวิเคราะหน้ำมันหล อลื่น Foaming Characteristics of Lubricating Oils
สามารถติดต อได$ที่แผนกวิเคราะห ผลิตภัณฑ
ปโm ตรเลยี ม กองเคมวี เิ คราะห ฝาf ยเคมี โทร. 05-721- 5. ASTM D3427-19 Standard Test Method for
6721 Air Release Properties of Hydrocarbon Based
Oils

ผBูเขยี นบทความ :
นางขนษิ ฐา คนั ซอทอง
ตำแหนง หวั หนา$ แผนกวิเคราะหผลติ ภัณฑปmโตรเลียม
กองเคมวี ิเคราะห ฝาf ยเคมี