คู่มือการตรวจความปลอดภัย

-50-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ



รถปั้นจั่น
(Rough Terrain Crane)




รถปั้นจั่น
(Boom Truck Crane)







เรือปั้นจั่น

-51-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ



ปั้นจั่นบนแพ
หรือโป๊ะ






ข้อ 56 ในการประกอบ การติดตั ง การทดสอบ การใช้ การซ่อมแซม การ ตรวจสอบการท างานของลูกจ้างเป็นไปตามคู่มือการปฏิบัติงานตามที่บริษัทผู้ผลิต
ื่
ุ
บ ารุงรักษา การตรวจสอบ การรื อถอนปั้นจั่นหรืออปกรณ์อนของปั้นจั่น นายจ้าง ก าหนด (Operation Manual) หรือตามที่ก าหนดขึ นโดยวิศวกรขึ นมาเป็นหนังสือ
ี
ต้องปฏิบัติตามรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานที่ผู้ผลิตก าหนดไว้ หาก
ื
ไม่มีรายละเอียดคุณลักษณะและคู่มอการใช้งานดังกล่าว นายจ้างต้องด าเนินการให้
ี
วิศวกรเป็นผู้จัดท ารายละเอยดและคู่มือการใช้งานเป็นหนังสือ และต้องมีส าเนา
เอกสารดังกล่าวไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้
ื่
รายละเอียดคุณลักษณะและคู่มอการใช้งานตามวรรคหนึ่งต้องเป็นภาษาไทยหรือ เป็นภาษาไทยหรือภาษาอนที่ลูกจ้างเข้าใจได้ เช่น หากมีลูกจ้างต่างด้าวก็ให้จัดท า
ื
ภาษาอื่นที่ลูกจ้างสามารถศึกษาและปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในการท างานได้ เป็นภาษาต่างด้าวของลูกจ้างสัญชาตินั นๆ

-52-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ุ
ข้อ 57 นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบการติดตั งปั้นจั่นเมื่อติดตั งเสร็จตาม ตรวจสอบเอกสารการทดสอบส่วนประกอบและอปกรณ์ของปั้นจั่นภายหลังการ
ี
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 56 ตามแบบที่อธิบดีประกาศ ติดตั งแล้วเสร็จโดยวิศวกร ให้เป็นไปตามข้อก าหนดที่ระบุไว้ในรายละเอยด
ก าหนด และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัย คุณลักษณะและคู่มือการใช้งาน ตามแบบที่อธิบดีก าหนด
ตรวจสอบได้
ในกรณีที่มีการหยุดใช้งานปั้นจั่นตั งแต่หกเดือนขึ นไป ก่อนน าปั้นจั่นมาใช้งาน หากไม่มีการใช้ปั้นจั่นหรือหยุดการใช้ปั้นจั่น ซึ่งเป็นผลให้ปั้นจั่นบางประเภทไม่ต้อง
นายจ้างต้องด าเนินการตามวรรคหนึ่งด้วย ทดสอบภายในระยะเวลาที่กฎหมายก าหนด ดังนั นหากน าปั้นจั่นไปใช้งานหลังจาก
หยุดใช้งาน 6 เดือน นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบส่วนประกอบและอุปกรณ์ของ
ปั้นจั่นโดยวิศวกร
หมายเหตุ : เจตนารมณ์ที่ก าหนดให้มีการทดสอบการติดตั งปั้นจั่นเมื่อติดตั งเสร็จ
คือปั้นจั่นหอสูงที่เมื่อติดตั งเสร็จ ก่อนการใช้งานนายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบ
การติดตั งโดยวิศวกร และหากมีการเพมความสูงหรือลดความสูงของหอปั้นจั่น
ิ่
ก่อนการใช้งานนายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบการเพมหรือลดความสูงโดยวิศวกร
ิ่
ื่
ทุกครั ง เพอให้วิศวกรได้ตรวจสอบและทดสอบความพร้อมสมบูรณ์ครบถ้วนของ
อุปกรณ์หรือชิ นส่วนต่างๆ ของปั้นจั่นให้สามารถท างานได้ปลอดภัย
ุ
ุ
ข้อ 58 นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบส่วนประกอบและอปกรณ์ของปั้นจั่นอย่าง ตรวจสอบเอกสารการทดสอบส่วนประกอบและอปกรณ์ของปั้นจั่นให้เป็นไปตาม
น้อยปีละหนึ่งครั ง ตามประเภทและลักษณะของงาน ตามที่ก าหนดไว้ใน ข้อก าหนดที่ระบุไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานปั้นจั่นนั น โดย
ี
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 56 ตามแบบที่อธิบดีประกาศ วิศวกร ตามแบบที่อธิบดีก าหนด
ก าหนด และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัย
ตรวจสอบได้

-53-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 59 ในการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่น นายจ้างต้องปฏิบัติ ดังต่อไปนี
(1) ควบคุมให้มีลวดสลิงเหลืออยู่ในม้วนลวดสลิงไม่น้อยกว่าสองรอบตลอดเวลา
ที่ปั้นจั่นท างาน






























ื่
ื่
ตรวจสอบที่ม้วนลวดสลิง (Drum Hoist) เมื่อเคลื่อนตะขอลงมาเพอเกี่ยวหรือเพอ
การยกวัสดุในระยะที่ต่ าสุดแล้ว สังเกตุดูว่าม้วนลวดสลิงต้องมีเส้นลวดสลิงพันอยู่ไม่
น้อยกว่า 2 รอบ

-54-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(2) จัดให้มีชุดล็อกป้องกันลวดสลิงหลุดจากตะขอของปั้นจั่นและท าการ
ตรวจสอบให้อยู่ในสภาพที่ใช้งานได้อย่างปลอดภัย


สภาพชุดล็อกป้องกันลวดสลิงหลุด
(Safety Latch) ของตะขอที่ใช้งาน
ได้ปกติ








สภาพ Safety Latch ช ารุด

-55-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ุ
(3) จัดให้มีที่ครอบปิดหรือกั นส่วนที่หมุนรอบตัวเอง ส่วนที่เคลื่อนไหวได้ หรือ ตรวจสอบสภาพของชิ นส่วนที่หมุนหรือเคลื่อนไหวของปั้นจั่น ต้องมีอปกรณ์
ส่วนที่อาจเป็นอันตรายของปั้นจั่น และให้ส่วนที่เคลื่อนที่ของปั้นจั่นหรือส่วนที่หมุน ป้องกันอันตรายที่สามารถป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ นได้
ได้ของปั้นจั่นอยู่ห่างจากสิ่งก่อสร้างหรือวัตถุอื่นในระยะที่ปลอดภัย
(4) จัดให้ลูกจ้างสวมใส่เข็มขัดนิรภัยและสายช่วยชีวิตตลอดเวลาที่ท างานบน ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานของลูกจ้างกับปั้นจั่น
แขนปั้นจั่นหรือชุดสะพาน










ื
ื
(5) จัดให้มีพนชนิดกันลื่น ราวกันตก และแผงกันตกระดับพนส าหรับปั้นจั่นชนิดที่
ต้องมีการจัดท าพื นและทางเดิน

-56-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(6) จัดให้มีเครื่องดับเพลิงที่เหมาะสมและพร้อมใช้งานที่ห้องบังคับปั้นจั่นหรือ ตรวจสอบเครื่องดับเพลิงที่เหมาะสมและพร้อมใช้งานที่ห้องบังคับปั้นจั่น ที่ลูกจ้าง
ต าแหน่งที่สามารถใช้งานได้สะดวก สามารถหยิบใช้ได้ทันที








(7) ติดตั งปั้นจั่นบนฐานที่มั่นคงโดยวิศวกรเป็นผู้รับรอง ตรวจสอบแบบรายการค านวณฐานที่ติดตั งปั้นจั่นโดยวิศวกรโยธาเป็นผู้รับรอง





















ปั้นจั่นที่ฐานรากไม่มั่นคง ปั้นจั่นที่ติดตั งบนฐานรากที่แข็งแรง

-57-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(8) จัดให้มีการติดตั งชุดควบคุมการท างานเมื่อยกวัสดุขึ นถึงต าแหน่งสูงสุด ตรวจสอบการติดตั ง Upper Limit Switch ที่ใช้งานได้ตามปกติ
(Upper Limit Switch) ที่ใช้งานได้ตามปกติ








ชุดควบคุมการท างานเมื่อยกวัสดุขึ นถึงต าแหน่งสูงสุด (Upper Limit Switch)
ื่
ของปั้นจั่นชนิดเคลื่อนที่ ซึ่งจะติดตั งเหนือชุดรอกตะขอยกเพอป้องกันการใช้ตัวยก
พร้อมกัน (Anti Two Block Device) อันเป็นสาเหตุให้ลวดสลิงขาด











ชุด Upper Limit Switch ที่ติดตั งใช้งานกับชุดรอกตะขอของปั้นจั่นหอสูง

-58-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ิ
(9) จัดให้มีชุดควบคุมพกัดน าหนักยก (Overload Limit Switch) ที่ใช้งานได้ ตรวจสอบการติดตั ง Overload Limit Switch ที่ใช้งานได้ตามปกติ
ตามปกติ













ตัวอย่างของ Overload Limit Switch
ิ
ื่
ที่ติดตั งใช้งาน เพอป้องกันมิให้ปั้นจั่นยกวัสดุเกินพกัดน าหนักยกที่ผู้ผลิตก าหนด
ออกแบบ
ข้อ 60 ในการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่นที่ใช้เครื่องยนต์ นายจ้างต้องปฏิบัติ ดังต่อไปนี
(1) จัดให้มีที่ครอบปิดหรือฉนวนหุ้มท่อไอเสีย

-59-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(2) จัดให้มีถังเก็บเชื อเพลิงและท่อส่งเชื อเพลิงติดตั งอยู่ในลักษณะที่จะไม่เกิด ตรวจสอบพื นที่จัดเก็บถังเชื อเพลิงอยู่ในสภาพที่ปลอดภัยจากการถูกกระแทก ทิ่ม
อันตรายเมื่อเชื อเพลิงหก ล้น หรือรั่วออกมา แทงจากวัสดุและมีถาดรองรับเชื อเพลิงที่หก ล้น หรือรั่วออกมา และอยู่ห่างจาก
แหล่งความร้อน
ตรวจสอบมาตรการหรือคู่มือการท างานที่ก าหนดเกี่ยวกับการจัดเก็บและ
(3) จัดให้มีมาตรการในการเก็บและเคลื่อนย้ายเชื อเพลิงส ารองด้วยความ
ื
ปลอดภัย เคลื่อนย้ายเชื อเพลิง เช่น ก าหนดพนที่เก็บ ขั นตอนการเคลื่อนย้าย มาตรการ
ป้องกันจากเหตุเพลิงไหม้ รวมทั งจัดให้มีป้ายข้อความสารไวไฟหรือวัตถุไวไฟ ระวัง
อันตราย

ตรวจสอบพื นที่ที่ใช้ปั้นจั่นท างานต้องไม่มีวัตถุไวไฟ กรณีไม่สามารถเคลื่อนย้ายวัตถุ
ื
ข้อ 61 นายจ้างต้องเคลื่อนย้ายวัตถุไวไฟออกจากบริเวณที่ใช้ปั้นจั่น เว้นแต่กรณีที่ ออกจากบริเวณพนที่การท างานของปั้นจั่น ต้องก าหนดให้มีมาตรการหรือวิธีการ
ไม่สามารถเคลื่อนย้ายได้ นายจ้างต้องจัดให้มีมาตรการป้องกันที่เหมาะสมก่อนให้ ป้องกันอันตรายจากการเกิดเพลิงไหม้ ระเบิด จากวัตถุไวไฟ
ลูกจ้างปฏิบัติงาน
ข้อ 62 นายจ้างต้องไม่ให้ลูกจ้างใช้ปั้นจั่นที่ช ารุดเสียหายหรืออยู่ในสภาพที่ไม่
ปลอดภัย









ปั้นจั่นช ารุดไม่ปลอดภัย

-60-


ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 63 นายจ้างต้องไม่ดัดแปลงหรือแก้ไขส่วนหนึ่งส่วนใดของปั้นจั่นในส่วนที่ กฎหมายห้ามนายจ้างด าเนินการหรือมอบหมายให้มีการดัดแปลงหรือแก้ไขส่วน
ื่
เกี่ยวข้องกับโครงสร้างที่มีผลต่อการรับน าหนัก หรือยินยอมให้ลูกจ้างหรือบุคคลอน หนึ่งส่วนใดของปั้นจั่นในส่วนที่เกี่ยวข้องกับโครงสร้างที่มีผลต่อการรับน าหนัก
กระท าการเช่นว่านั น เว้นแต่นายจ้างได้จัดให้มีการค านวณทางวิศวกรรมพร้อมกับ เนื่องจากโครงสร้างของส่วนรับน าหนักของปั้นจั่นได้รับการออกแบบค านวณให้
จัดให้มีการทดสอบและต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความ สามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัย หากมีการซ่อม/ดัดแปลง/แก้ไข ให้เปลี่ยนไปจาก
ปลอดภัยตรวจสอบได้ ผู้ผลิตก าหนด อาจท าให้โครงสร้างดังกล่าวเกิดการวิบัติทางวิศวกรรมโครงสร้าง
ของปั้นจั่น หากมีการซ่อม/ดัดแปลง/แก้ไข ต้องมีการจัดท ารายการค านวณการรับ
น าหนักของชิ นส่วนโครงสร้างดังกล่าว พร้อมทั งด าเนินการทดสอบการรับน าหนัก
ของปั้นจั่นและการก าหนดพิกัดการยกของปั้นจั่นโดยวิศวกร










การซ่อมแซมโครงสร้างการรับน าหนักของแขนปั้นจั่น

-61-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 64 นายจ้างต้องจัดให้มีสัญญาณเสียงและแสงไฟเตือนภัยตลอดเวลาที่ปั้นจั่น ตรวจสอบขณะปั้นจั่นท างานต้องมีสัญญาณเสียงและแสงไฟเตือนภัย เพอเตือนให้
ื่
ท างาน โดยติดตั งไว้ให้เห็นและได้ยินชัดเจน บุคคลอื่นที่อยู่ใกล้เคียงทราบ










ิ
ิ
ข้อ 65 นายจ้างต้องจัดให้มีป้ายบอกพกัดน าหนักยกไว้ที่ปั้นจั่น และรอกของตะขอ ตรวจสอบป้ายแสดงพกัดน าหนักที่ก าหนดให้ใช้งานได้อย่างปลอดภัยที่ปั้นจั่น และ
พร้อมทั งติดตั งป้ายเตือนให้ระวังอันตรายที่ลูกจ้างเห็นได้ชัด ที่รอกของตะขอ พร้อมป้ายเตือนอันตราย
ิ
ิ
ส าหรับปั้นจั่นชนิดเคลื่อนที่และปั้นจั่นชนิดอยู่กับที่ที่มีพกัดยกหลายพกัด นายจ้าง
ต้องจัดให้มีตารางการยกสิ่งตามที่ผู้ผลิตก าหนด โดยติดประกาศไว้ให้เห็นได้ชัดเจน

-62-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ























ตารางพิกัดยกของปั้นจั่นหอสูง

-63-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ










ิ
ตารางพกัดยกของปั้นจั่นเคลื่อนที่

ั
ั
ข้อ 66 นายจ้างต้องจัดท าเส้นแสดงเขตอนตราย เครื่องหมายแสดงเขตอนตราย ตรวจสภาพพนที่ในเส้นทางการท างานของปั้นจั่น ต้องมีเครื่องหมายหรือเส้นแสดง
ื
หรือเครื่องกั นเขตอันตรายในเส้นทางที่มีการใช้ปั้นจั่นเคลื่อนย้ายสิ่งของ เขตอันตราย หรือเครื่องกั นเขตอันตรายในเส้นทางที่มีการใช้ปั้นจั่น

-64-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 67 นายจ้างต้องจัดให้มีคู่มือการใช้สัญญาณสื่อสารระหว่างผู้ปฏิบัติงานเกี่ยวกับ ตรวจสอบคู่มือการใช้สัญญาณสื่อสารระหว่างผู้ปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่น ตาม
ปั้นจั่น มาตร ส าหรับลูกจ้างที่ท าหน้าที่หรือใช้สัญญาณมือต้องได้รับการอบรมตามขอ 72
้
ในกรณีที่มีการใช้สัญญาณตามวรรคหนึ่งเป็นการใช้สัญญาณมือ นายจ้างต้องจัด
ื่
ให้มีรูปภาพหรือคู่มือการใช้สัญญาณมือตามมาตรฐาน ASME หรือมาตรฐานอนที่
เทียบเท่าตามแบบที่อธิบดีประกาศก าหนด ติดไว้ที่จุดหรือต าแหน่งที่ลูกจ้าง
ผู้ปฏิบัติงานเห็นได้ชัดเจน
































ตัวอย่าง รูปภาพสัญญาณมือตามมาตรฐาน ASME B30.5 Hand Signals

-65-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
้
ุ
้
ข้อ 68 ในกรณีที่มีการติดตั งหรือใช้ปั้นจั่นใกล้สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มี ตรวจสอบคู่มือหรือข้อก าหนดการใช้ปั้นจั่นยกวัสดุ เมื่อต้องปฏิบัติงานใกล้
แรงดันไฟฟ้านายจ้างต้องควบคุมดูแลให้ลูกจ้างปฏิบัติ ดังต่อไปนี สายไฟฟ้าหรืออุปกรณ์ไฟฟ้า ก าหนดระยะห่างที่ปลอดภัยตามที่กฎหมายก าหนด
ุ
้
้
(1) ในกรณีที่ใช้ปั้นจั่นยกวัสดุ ให้มีระยะห่างระหว่างสายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่ หมายเหตุ : สามารถตรวจสอบขนาดของแรงดันไฟฟ้าได้ดังนี
้
มีแรงดันไฟฟากับส่วนหนึ่งส่วนใดของปั้นจั่นหรือส่วนหนึ่งส่วนใดของวัสดุที่ปั้นจั่น
ก าลังยก ดงต่อไปนี
้
(ก) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาไม่เกิน 69 kv ต้องห่างไม่น้อย
้
ุ
้
กว่า 3.1 เมตร
ุ
้
้
้
(ข) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาเกิน 69 kv แต่ไม่เกิน 115 kv
ต้องห่างไม่น้อยกว่า 3.3 เมตร
ุ
้
(ค) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาเกิน 115 kv แต่ไม่เกิน 230 kv
้
้
ต้องห่างไม่น้อยกว่า 4 เมตร
้
(ง) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาเกิน 230 kv แต่ไม่เกิน 500 kv
ุ
้
้
ต้องห่างไม่น้อยกว่า 6 เมตร
(2) ในกรณีที่เคลื่อนย้ายปั้นจั่นชนิดเคลื่อนที่โดยไม่ยกวัสดุและไม่ลดแขนปั้นจั่นลง ส าหรับรถปั้นจั่นที่เคลื่อนที่โดยไม่ยกวัสดุและไม่ลดแขนปั้นจั่นลงให้มีระยะห่าง
ให้มีระยะห่างระหว่างสายไฟฟ้าหรืออุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีแรงดันไฟฟ้ากับส่วนหนึ่งส่วน ตามที่กฎหมายก าหนด
ใดของปั้นจั่น ดังต่อไปนี
้
้
้
ุ
(ก) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาไม่เกิน 69 kv ต้องห่างไม่น้อย หมายเหตุ : การก าหนดระยะห่างที่ลดลงเนื่องจากปั้นจั่นไม่ได้ยกวัสดุแม้ไม่ลดแขน
กว่า 1.3 เมตร ปั้นจั่น ซึ่งแตกต่างจากลักษณะการใช้งานปั้นจั่นตาม (1) ซึ่งก าหนดระยะห่างที่
้
ุ
้
้
(ข) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาเกิน 69 kv แต่ไม่เกิน 230 kv ปลอดภัยมากกว่าลักษณะการใช้งานปั้นจั่นตาม (2) เนื่องจากขณะเคลื่อนที่วัสดุที่
ต้องห่างไม่น้อยกว่า 3 เมตร ท าการยกอาจเกิดการแกว่งไปสัมผัสกับสายไฟฟาหรืออุปกรณ์ไฟฟ้า
้
(ค) สายไฟฟาหรืออปกรณ์ไฟฟาที่มีแรงดันไฟฟาเกิน 230 kv แต่ไม่เกิน 500 kv
ุ
้
้
้
ต้องห่างไม่น้อยกว่า 5 เมตร

-66-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ในกรณีที่ไม่สามารถปฏิบัติตาม (1) และ (2) ได้นายจ้างต้องจัดให้มีมาตรการความ การไฟฟ้าประจ าท้องถิ่น ได้แก ่
้
ปลอดภัยที่เพยงพอ และได้รับอนุญาตจากการไฟฟาประจ าท้องถิ่นที่รับผิดชอบ 1. การไฟฟ้าฝ่ายผลิต
ี
สายไฟฟ้านั นก่อนการด าเนินการ 2. การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค
3. การไฟฟ้านครหลวง
ข้อ 69 ในกรณีที่มีการติดตั งหรือใช้ปั้นจั่นใกล้เสาส่งคลื่นโทรคมนาคมที่อาจมี ตรวจสอบการต่อสายดินของปั้นจั่น ทั งกฎหมายก าหนดให้ได้ตามมาตรฐาน วสท.
ื่
้
กระแสไฟฟาเหนี่ยวน า นายจ้างต้องต่อสายตัวน ากับปั้นจั่นหรือวัสดุที่จะยกเพอให้
ประจุไฟฟาไหลลงดิน ทั งนี การต่อลงดินให้เป็นไปตามมาตรฐานการติดตั งส าหรับ
้
ประเทศไทย ที่ก าหนดโดยสมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยในพระบรม
ราชูปถัมภ์

-67-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 70 นายจ้างต้องปิดประกาศวิธีการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่นไว้บริเวณที่ลูกจ้าง ตรวจสอบประกาศวิธีการท างานของลูกจ้างกับปั้นจั่น ที่ควรสอดคล้องกับ
ุ
ื่
ี
ท างานเป็นภาษาไทยหรือภาษาอนที่ลูกจ้างเข้าใจได้ โดยอย่างน้อยต้องมี มาตรฐานที่ผู้ผลิตก าหนด ซึ่งมีรายละเอยดของอปกรณ์ต่างๆ ในการใช้ท างาน การ
ุ
รายละเอยดเกี่ยวกับการใช้งาน การบ ารุงรักษา และการใช้อปกรณ์คุ้มครองความ บ ารุงรักษาหรือซ่อมบ ารุง การใช้อปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล ทั งนี
ุ
ี
ปลอดภัยส่วนบุคคล ต้องเป็นภาษาไทยหรือภาษาอื่นที่ลูกจ้างเข้าใจได้
ข้อ 71 ในกรณีที่ผู้บังคับปั้นจั่นไม่สามารถมองเห็นจุดที่ท าการยกสิ่งของหรือ ตรวจสอบการมอบหมายให้มีผู้รับผิดชอบและปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นซึ่งท าหน้าที่
เคลื่อนย้ายวัสดุ นายจ้างต้องจัดให้มีผู้ให้สัญญาณแก่ผู้บังคับปั้นจั่นตลอดเวลาที่มี ให้สัญญาณแก่ผู้บังคับปั้นจั่น ทั งนี ต้องมีคุณสมบัติเป็นไปตามข้อ 72 แห่ง
การใช้งาน กฎกระทรวงนี
ข้อ 72 นายจ้างต้องจัดให้ลูกจ้างซึ่งเป็นผู้บังคับปั้นจั่น ผู้ให้สัญญาณแก่ผู้บังคับ ตรวจสอบหลักฐานของลูกจ้างที่ท างานเกี่ยวกับปั้นจั่น ได้รับการอบรมตาม
ปั้นจั่น ผู้ยึดเกาะวัสดุ หรือผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นผ่านการอบรมเกี่ยวกับขั นตอน หลักสูตรที่อธิบดีประกาศก าหนด
และวิธีการท างานที่ปลอดภัยในการท างานของปั้นจั่น การป้องกันอนตรายจาก หมายเหตุ : กรณีที่มีค าถามว่าในการท างานกับปั้นจั่นว่านายจ้างต้องจัดให้ลูกจ้าง
ั
ปั้นจั่น รายละเอยดเกี่ยวกับโครงสร้างของอปกรณ์ การตรวจสอบและบ ารุงรักษา ทั ง 4 คน 4 หน้าที่ ต้องท างานพร้อมกันด้วยหรือไม่ ขออธิบายเจตนารมณ์ในการ
ุ
ี
อปกรณ์ของปั้นจั่น รวมทั งการฝึกอบรมทบทวนการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่นแต่ละ ก าหนดให้ต้องมีลูกจ้างที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่น ดังนี
ุ
ประเภท โดยวิทยากรซึ่งมีความรู้ ความเชี่ยวชาญ และประสบการณ์ท างาน 1. กฎหมายก าหนดให้มีหน้าที่ซึ่งต้องปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นรวม 4 หน้าที่
เกี่ยวกับปั้นจั่นแต่ละประเภท ตามหลักสูตรที่อธิบดีก าหนด เพื่อให้แต่ละหน้าที่ได้ปฏิบัติงานสัมพันธ์กันเพื่อความปลอดภัยในการท างาน
2. การปฏิบัติงานกับปั้นจั่นต้องประกอบไปด้วยลูกจ้างที่ผ่านการอบรมหลักสูตรที่
อธิบดีก าหนด ดังนี (1) หลักสูตรผู้บังคับปั้นจั่น (2) หลักสูตรผู้ให้สัญญาณแก่ผู้
บังคับปั้นจั่น (3) หลักสูตรผู้ยึดเกาะวัสดุ (4) หลักสูตรผู้ควบคุมการใช้ปั้น รวมทั ง
เมื่อมีการปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นไปแล้วตามระยะเวลาที่กฎหมายก าหนด ลูกจ้าง
ตาม (1) ถึง (4) ต้องเข้ารับการอบรมหลักสูตรทบทวนการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่น
3. ในการปฏิบัติของลูกจ้างตามหน้าที่ดังกล่าวให้มีลูกจ้างที่ผ่านการอบรมครบตาม
(1) ถึง (4) เช่น การปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นหอสูง (tower crane) มีลูกจ้างที่ท า
หน้าที่เป็นผู้บังคับปั้นจั่น ซึ่งควบคุมกลไกบังคับให้ปั้นจั่นท างานอยู่บนหอปั้นจั่น
ี
ดังนั นลูกจ้างอก 3 หน้าที่ซึ่งปฏิบัติงานอยู่บริเวณพนดินซึ่งนายจ้างอาจก าหนดให้
ื
ต้องมีลูกจ้าง 3 คน ซี่งท าหน้าที่เป็นผู้ให้สัญญาณแก่ผู้บังคับปั้นจั่น ผู้ยึดเกาะวัสดุ

-68-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
และผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่น หรือนายจ้างอาจให้ลูกจ้างที่ผ่านการอบรมในหน้าที่ผู้ให้
สัญญาณแก่ผู้บังคับปั้นจั่น ผู้ยึดเกาะวัสดุ ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่น เพยงคนเดียวที่
ี
ผ่านการอบรมทั ง 3 หน้าที่ขางต้น ก็สามารถท าได้เช่นเดียวกัน
้
จะเห็นได้ว่า กฎหมายได้ก าหนดหน้าที่ซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นไว้ 4 หน้าที่ แต่
ไม่ได้ก าหนดจ านวนลูกจ้างเพื่อปฏิบัติงานเกี่ยวกับปั้นจั่นแต่อย่างใด
ส่วนที่ 2 ปั้นจั่นเหนือศีรษะและปั้นจั่นขาสูง
ข้อ 73 ปั้นจั่นเหนือศีรษะหรือปั้นจั่นขาสูงที่เคลื่อนที่บนราง นายจ้างต้องจัดให้มี ตรวจสอบการติดตั งสวิตซ์หยุดการท างานของปั้นจั่น (Limit Switch) และมี
สวิตซ์หยุดการท างานของปั้นจั่นได้โดยอตโนมัติ และให้มีกันชนหรือกันกระแทกที่ อุปกรณ์กันกระแทกที่ปลายทั งสองข้างของราง
ั
ปลายทั งสองข้างของราง

-69-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 74 นายจ้างต้องควบคุมดูแลไม่ให้มีสิ่งกีดขวางการเลื่อนของล้อปั้นจั่น ตรวจสอบมาตรการที่เกี่ยวข้องกับการตรวจสอบปั้นจั่นก่อนใช้ปฏิบัติงาน
ื่
ุ
ข้อ 75 ในกรณีที่นายจ้างให้ลูกจ้างขึ นไปท างานบนปั้นจั่นหรืออปกรณ์อนของ ตรวจสอบลักษณะการปฏิบัติงานของลูกจ้างบนปั้นจั่นที่สูงมากกว่า 2 เมตร
ปั้นจั่นที่มีความสูงเกิน 2 เมตร นายจ้างต้องจัดให้มีบันไดพร้อมราวจับและโครง นายจ้างต้องจัดสภาพแวดล้อมในการท างานให้เป็นไปตามที่กฎหมายก าหนด
ุ
ื่
โลหะกันตกหรือจัดให้มีอปกรณ์อนใดที่มีความเหมาะสมและปลอดภัยต่อลูกจ้าง รวมทั งจัดให้ลูกจ้างสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล
ตามกฎกระทรวงว่าด้วยการก าหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และ
ด าเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท างาน ใน
สถานที่ที่มีอนตรายจากการตกจากที่สูงและที่ลาดชันจากวัสดุกระเด็น ตกหล่น
ั
และพังทลาย และจากการตกลงไปในภาชนะเก็บหรือรองรับวัสดุ














นายจ้างต้องจัดและควบคุมให้ลูกจ้างสวมใส่เข็ดขัดนิรภัยแบบเต็มตัว (Safety
Harness) ส าหรับใช้เกาะเกี่ยวเพื่อป้องกันการพลัดตกขณะปีนขนไปบนปั้นจั่น

-70-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ส่วนที่ 3 ปั้นจั่นหอสูง
ข้อ 76 ในกรณีที่ลูกจ้างปฏิบัติงานบนแขนปั้นจั่น นายจ้างต้องจัดให้มีมาตรการ ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติของลูกจ้างเกี่ยวกับปั้นจั่นที่ก าหนดวิธีการปฏิบัติงานของ
ุ
ป้องกันการพลัดตกของลูกจ้างและให้ลูกจ้างสวมใส่เข็มขัดนิรภัยและสายช่วยชีวิต ลูกจ้างบนที่สูงและควบคุมให้ลูกจ้างสวมใส่อปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วน
ตลอดระยะเวลาที่ลูกจ้างท างาน บุคคลที่เหมาะสม ครบถ้วน ตลอดระยะเวลาที่ปฏิบัติงานบนปั้นจั่น


















ลูกจ้างปฏิบัติงานบนแขนปั้นจั่น

-71-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 77 ปั้นจั่นที่มีรางล้อเลื่อนที่อยู่บนแขนปั้นจั่น นายจ้างต้องจัดให้มีสวิตซ์หยุด ตรวจสอบรายการตรวจทดสอบส่วนประกอบและอปกรณ์ของปั้นจั่นโดยวิศวกรใน
ุ
ุ
การท างานของปั้นจั่นโดยอัตโนมัติ และให้มีกันชนหรือกันกระแทกที่ปลายทั งสอง หัวข้อระบบความปลอดภัยของอปกรณ์ (Safety Device) กรณีไม่มีในรายการ
ิ่
ข้างของราง ตรวจทดสอบ ให้นายจ้างแจ้งวิศวกรบันทึกผลเพมเติมให้เป็นไปตามที่กฎหมาย
ก าหนด กรณีไม่มีสวิตซ์หยุดการท างานของปั้นจั่นโดยอตโนมัติรวมทั งกันชนหรือ
ั
กันกระแทกที่ปลายทั งสองข้างของราง พนักงานตรวจความปลอดภัยต้องมีหนังสือ
ให้นายจ้างด าเนินการ

-72-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 78 ปั้นจั่นที่มีแขนเคลื่อนที่ขึ นลงได้ นายจ้างต้องจัดให้มีสวิตซ์ควบคุมองศาการ ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานตามที่บริษัทผู้ผลิตก าหนด (Operation Manual)
ี
ั
ท างานของแขนปั้นจั่น ให้เป็นไปตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและ หรือตามที่ก าหนดขึ นโดยวิศวกร ทั งนี ต้องเป็นลายลักษณ์อกษรซึ่งเป็นภาษาไทย
คู่มือการใช้งานตามข้อ 56 ในกรณีดังนี
1. นายจ้างต้องจัดให้มีสวิตซ์ควบคุมองศาการท างานของแขนปั้นจั่น หากมีการ
ื
ก าหนดไว้ในรายละเอียดคุณลักษณะและคู่มอการใช้งานของปั้นจั่น
2. กรณีรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานของปั้นจั่นที่มีแขนเคลื่อนที่ขึ น
ี
ลงได้ ไม่ได้ก าหนดหรือมีการติดตั งสวิตซ์ควบคุมองศาการท างานของแขนปั้นจั่น
ตามคู่มือผู้ผลิต ในกรณีนี นายจ้างไม่จ าเป็นต้องจัดให้มีสวิตซ์ควบคุมองศาการ
ท างานของแขนปั้นจั่น
ื่
แต่เพอความปลอดภัยในการใช้งานปั้นจั่น พนักงานตรวจความปลอดภัยควร
ิ่
แนะน าให้นายจ้างติดตั งสวิตซ์ควบคุมองศาการท างานของแขนปั้นจั่นเพมเติม ทั งนี
ื่
เพอป้องกันการใช้งานปั้นจั่นในลักษณะนอนบูมหรือวางแขนปั้นจั่นแนวราบ ซึ่งจะ
ท าให้เกิดอุบัติเหตุได้

-73-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ










ื่
มีสวิตซ์ควบคุมองศาการท างานของแขนปั้นจั่น เพอควบคุมให้การขึ นลงของแขน
ิ
ื่
ปั้นจั่น (Boom) เพอให้การใช้งานปั้นจั่นยกวัสดุได้อย่างปลอดภัยตามตารางพกัด
ยกอย่างปลอดภัยที่ผู้ผลิตก าหนด
ข้อ 79 นายจ้างต้องจัดให้มีตารางการยกสิ่งของตามที่ผู้ผลิตก าหนดไว้ใน ตรวจสอบห้องปฏิบัติงานผู้บังคับปั้นจั่นมีตารางการยกสิ่งของ (Load Chart)
ี
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 56 ที่แสดงรายละเอยด
เกี่ยวกับน าหนักสิ่งของ มุมองศา และระยะของแขนที่ท าการยก ติดไว้ในบริเวณที่ผู้
บังคับปั้นจั่นเห็นได้ชัดเจน

-74-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ิ่

ข้อ 80 ในการประกอบ การติดตั ง การเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง การเพมความสูง ตรวจสอบลูกจ้างหรือบุคคลที่นายจ้างมอบหมายซึ่งท าหน้าที่อานวยการควบคุม
หรือการรื อถอนปั้นจั่น นายจ้างต้องจัดให้มีวิศวกรควบคุมตลอดระยะเวลา เกี่ยวกับการประกอบ การติดตั ง การเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง การเพิ่มความสูง หรือ
ด าเนินการจนแล้วเสร็จ การรื อถอนปั้นจั่น ให้อยู่ปฏิบัติหน้าที่ตลอดระยะเวลาด าเนินการจนแล้วเสร็จต้อง
เป็นวิศวกรเครื่องกลตามกฎหมายว่าด้วยสภาวิศวกร
หมายเหตุ : 1. กฎกระทรวงก าหนดสาขาวิชาชีพวิศวกรรมและวิชาชีพวิศวกรรม
ควบคุม พ.ศ. 2550 ลงวันที่ 18 พฤศจิกายน 2550
2. ข้อบังคับสภาวิศวกรว่าด้วยหลักเกณฑ์และคุณสมบัติของผู้
ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุมแต่ละระดับ สาขาวิศวกรรมเครื่องกล พ.ศ. 2551
ลงวันที่ 13 พฤศจิกายน 2551
ข้อ 81 นายจ้างต้องควบคุมดูแลไม่ให้ลูกจ้างหรือบุคคลใดเกาะเกี่ยวไปกับส่วนหนึ่ง ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานของลูกจ้างเกี่ยวกับปั้นจั่นเกี่ยวกับการห้ามลูกจ้าง
ส่วนใดของปั้นจั่นหรือไปกับวัสดุที่ท าการยก หรืออยู่ภายใต้วัสดุที่ท าการยกหรือ หรือบุคคลใดเกาะเกี่ยวไปกับส่วนหนึ่งส่วนใดของปั้นจั่นหรือไปกับวัสดุที่ท าการยก
บริเวณที่อาจก่อให้เกิดอันตรายได้ ซึ่งได้ก าหนดเป็นเขตอนตรายห้ามลูกจ้างหรือบุคคลใดอยู่ภายใต้รัศมีการท างาน
ั
ของระยะแขนปั้นจั่นในขณะที่ท าการยกวัสดุ
หมายเหตุ : ข้อก าหนดข้างต้นไม่ให้ใช้บังคับในกรณีที่นายจ้างมอบหมายให้ลูกจ้าง
หรือบุคคลใดขึ นไปบนปั้นจั่นเพอท าการตรวจสอบ ทดสอบ บ ารุงรักษาหรือซ่อม
ื่
ื่
บ ารุงเพอให้เกิดความปลอดภัยกับปั้นจั่น ทั งนี การด าเนินการดังกล่าวต้องเป็นไป
ั
ตามมาตรการป้องกันอนตรายและคู่มือการท างานเกี่ยวกับปั้นจั่นของลูกจ้างตามท ี่
ก าหนด

-75-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ













ห้ามลูกจ้างหรือบุคคลใดเกาะเกี่ยวไปกับส่วนหนึ่งส่วนใดของปั้นจั่นหรือขึ นไปกับ
วัสดุที่ท าการยก
ส่วนที่ 4 รถปั้นจั่นและเรือปั้นจั่น
ื่
ข้อ 82 ในการติดตั งปั้นจั่นบนรถ เรือ แพ โป๊ะ หรือยานพาหนะลอยน าอย่างอน
นายจ้างต้องปฏิบัติ ดังต่อไปนี
ื่
(1) ยึดปั้นจั่นไว้กับรถ เรือ แพ โป๊ะ หรือยานพาหนะลอยน าอย่างอนให้มั่นคง ตรวจสอบเอกสารเกี่ยวกับการควบคุมการติดตั งปั้นจั่นกับรถ เรือ แพ โป๊ะ หรือ
โดยวิศวกรควบคุมการด าเนินการจนแล้วเสร็จ และต้องมีส าเนาเอกสารดังกล่าวไว้ ยานพาหนะลอยน า ที่มีวิศวกรเครื่องกลท าหน้าที่อ านวยการหรือควบคุมการ
ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้ ด าเนินการ
ิ
(2) จัดให้มีป้ายบอกพกัดน าหนักยกอย่างปลอดภัยตามที่ก าหนดไว้ใน ตรวจสอบป้ายบอกพิกัดน าหนักยกตามที่คู่มือการท างานของลูกจ้างเกี่ยวกับปั้นจั่น
้
ื
รายละเอียดคุณลักษณะและคู่มอการใช้งานตามขอ 56 พร้อมทั งติดตั งป้ายเตือนให้ ก าหนด และป้ายเตือนระวังอันตราย
ระวังโดยน าหนักของปั้นจั่นรวมกับพกัดน าหนักยกต้องไม่เกินระวางบรรทุกเต็มที่
ิ
ของรถ เรือ แพ โป๊ะ หรือยานพาหนะลอยน าอย่างอื่น

-76-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 83 นายจ้างต้องจัดให้มีตารางการยกสิ่งของตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอยด ตรวจสอบห้องปฏิบัติงานผู้บังคับปั้นจั่นมีตารางการยกสิ่งของ (Load Chart)
ี
คุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 56 ที่แสดงรายละเอยดเกี่ยวกับน าหนัก
ี
สิ่งของ มุมองศา และระยะของแขนที่ท าการยก ติดไว้ในบริเวณที่ผู้บังคับปั้นจั่น
เห็นได้ชัดเจน
ข้อ 84 การท างานเกี่ยวกับรถปั้นจั่นที่มีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี ตรวจสอบลูกจ้างซึ่งมีหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท าแผนการยก
นายจ้างต้องจัดให้มีการจัดท าแผนการยก และควบคุมให้มีการปฏิบัติตามแผนการ
ยกนั น เพื่อให้ลูกจ้างปฏิบัติงานได้อย่างปลอดภัย
(1) การใช้ปั้นจั่นตั งแต่สองเครื่องขึ นไปในการยกวัสดุสิ่งของ





ใช้รถปั้นจั่นตั งแต่สองเครื่องขึ นไปพร้อมกันในการยกวัสดุสิ่งของ

-77-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ิ
(2) การยกวัสดุสิ่งของที่มีน าหนักมากกว่าร้อยละ 75 ของพิกัดยกอย่างปลอดภัย ตรวจสอบการใช้ปั้นจั่นยกวัสดุสิ่งของ โดยพจารณาจากข้อมูลที่เกี่ยวข้อง ได้แก่
ื
ตามตารางการยกสิ่งของตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอียดคุณลักษณะและคู่มอการใช้ น าหนักสิ่งของที่ท าการยก รัศมีของการใช้ปั้นจั่นยกวัสดุ ระยะของแขนปั้นจั่นที่ยก
งานตามข้อ 56 หรือมุมองศาของการยก หากพบว่าน าหนักวัสดุสิ่งของที่ท าการยกมีน าหนัก
มากกว่าร้อยละ 75 ของพกัดยกอย่างปลอดภัยตามตารางการยก (Load Chart)
ิ
นายจ้างต้องให้ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท าแผนการยก

-78-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
้
(3) การท างานของปั้นจั่นใกล้สายไฟฟ้าที่มีระยะน้อยกว่าระยะที่ก าหนดใน ตรวจสอบการท างานของปั้นจั่นใกล้สายไฟฟาและเคลื่อนย้ายปั้นจั่นชนิดเคลื่อนที่
ข้อ 68 โดยไม่ยกวัสดุและไม่ลดแขนปั้นจั่นในระยะที่น้อยกว่าระยะที่ก าหนดในข้อ 68
นายจ้างต้องให้ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท าแผนการยก และ
้
ก่อนการใช้ปั้นจั่นท างาน ต้องได้รับอนุญาตจากการไฟฟาประจ าท้องถิ่นด้วย ทั งนี
้
ื่
ควรท าการติดตั งไลน์การ์ดครอบสายไฟฟา (Conductor Cover) เพอป้องกัน
ปั้นจั่นสัมผัสกับสายไฟฟ้าหรืออุปกรณ์ไฟฟ้า















อันตรายจากการใช้ปั้นจั่นท างานใกล้สายไฟฟ้าโดยไมมีมาตรการความปลอดภัย
่

-79-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(4) การยกวัสดุสิ่งของที่อาจเกิดการเปลี่ยนแปลงของจุดศูนย์ถ่วงของวัสดุสิ่งของ ตรวจสอบวัสดุที่ท าการยกอาจเกิดการเปลี่ยนแปลงจุดศูนย์ถ่วง เช่น การยกถังหรือ
ที่ท าการยก ภาชนะที่บรรจุของเหลว ซึ่งอาจท าให้ปั้นจั่นที่ยกสูญเสียสภาวะสมดุลย์ขณะยก จน
ั
เกิดอนตราย นายจ้างต้องให้ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท า
แผนการยก








ุ
(5) การยกวัสดุสิ่งของที่อาจเกิดการระเบิดหรืออุบัติภัยร้ายแรง ตรวจสอบวัสดุที่ท าการยกอาจเกิดการการระเบิดหรืออบัติภัยร้ายแรง เช่น การยก
ั
ั
ถังหรือภาชนะที่บรรจุของเหลวไวไฟหรือสารเคมีอนตราย ซึ่งอาจเกิดอนตราย
ขณะท าการยก นายจ้างต้องให้ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท า
แผนการยก

-80-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(6) การยกวัสดุสิ่งของที่มีน าหนักตั งแต่ 25 ตันขึ นไป ตรวจสอบประเมินน าหนักของวัสดุที่ท าการยก ในกรณีที่น าหนักตั งแต่ 25 ตันขึ น
ไป นายจ้างต้องให้ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท าแผนการยก








ข้อ 85 แผนการยกตามข้อ 84 ต้องจัดท าโดยผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นซึ่งผ่านการ ตรวจสอบลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่น ผ่านการอบรมหลักสูตรที่
ี
อบรมตามข้อ 72 โดยต้องท าเป็นหนังสือและอย่างน้อยต้องมีรายละเอยด อธิบดีประกาศก าหนด แผนการยกต้องประกอบไปด้วยข้อมูลตาม (1) ถึง (8)
ดังต่อไปนี
(1) ผู้ท าหน้าที่เกี่ยวกับปั้นจั่น ลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่เกี่ยวข้องกับปั้นจั่น ได้แก่ (1) ผู้บังคับปั้นจั่น (2) ผู้ให้สัญญาณ
แก่ผู้บังคับปั้นจั่น (3) ผู้ยึดเกาะวัสดุ และ (4) ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่น
(2) ตารางการยกวัสดุสิ่งของ มีตารางการยก (Load Chart) ของปั้นจั่นเครื่องที่ใช้งาน
ี
(3) รายละเอยดของปั้นจั่น ได้แก่ รัศมีการยกและความยาวของแขนปั้นจั่นที่ใช้ มีข้อมูลคุณลักษณะความสามารถของปั้นจั่น ที่แสดงความสามารถในการยกตาม
ยกขณะท าการยกวัสดุสิ่งของ รัศมีการยก ระยะความยาวของแขนปั้นจั่น หรือองศาการใช้งาน
(4) รายละเอียดของอุปกรณ์ประกอบการยกและลักษณะการยึดเกาะวัสดุสิ่งของ พิจารณาชนิดและคุณลักษณะความสามารถของอุปกรณ์ประกอบการยก เช่น ห่วง
โซ่ ตะขอ ลวดสลิง สลิงผ้าใบ หรืออุปกรณ์อื่นที่มีค่าความปลอดภัยตามที่ก าหนดใน
ข้อ 89 ตลอดจนวิธีการผูกมัดวัสดุที่ท าการยก

-81-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ั
ุ
ื่
(5) ข้อมูลเกี่ยวกับวัสดุสิ่งของที่ท าการยก เช่น ขนาด น าหนัก ต าแหน่ง ข้อมูลของวัสดุที่ยกเพอประเมินอนตรายที่อาจเกิดการระเบิดหรือเกิดอบัติภัย
ั
จุดศูนย์ถ่วง โดยระบุอันตราส่วนของน าหนักที่ยกต่อความสามารถในการยก ร้ายแรง รวมทั งขนาด น าหนัก ต าแหน่งจุดศูนย์ถ่วง โดยระบุอนตราส่วนของ
น าหนักที่ยกต่อความสามารถในการยก เนื่องจากในการจัดท าแผนการยกเป็นผล
ิ
มาจากการยกวัสดุที่มีน าหนักมากกว่าร้อยละ 75 ของพกัดยกอย่างปลอดภัยตาม
ตารางการยก
(6) ความสามารถในการรับน าหนักของพื นที่รองรับปั้นจั่น ความสามารถในการรับน าหนักของพนที่รองรับปั้นจั่น มีผลต่อความปลอดภัยใน
ื
การท างานโดยตรง เนื่องจากในการยก น าหนักที่ยกจะถ่ายแรงที่กระท าจากการยก
ลงบนฐานของปั้นจั่น ซึ่งหากพนที่รองรับฐานของปั้นจั่นไม่มั่นคงแข็งแรง เมื่อท า
ื
ั
การยกอาจท าให้ปั้นจั่นทรุดตัวจนพลิกคว่ าจนเป็นอนตรายกับลูกจ้างที่ปฏิบัติงาน
กับปั้นจั่น




(7) ขนาดพื นที่ของแผ่นรองขารับน าหนักของปั้นจั่น ตารางความสามารถ
รับแรงกดบนพื นดิน






ที่มา : มาตรฐานความปลอดภัยในการท างานก่อสร้าง เล่ม 2 ความปลอดภัยในการ
ใช้เครื่องมือและเครื่องจักร วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยฯ.

-82-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(8) ขั นตอนการยกที่ก าหนดมาตรการความปลอดภัยและวิธีการป้องกันอันตราย ตรวจสอบการก าหนดมาตรการความปลอดภัยในแต่ละขั นตอนของการยก และ
นายจ้างต้องปิดประกาศแผนการยกไว้ในบริเวณที่ท างานให้เห็นได้ชัดเจน และต้อง การประเมินอันตรายที่อาจเกิดขึ นรวมทั งวิธีการป้องกันอันตราย
มีส าเนาเอกสารดังกล่าวไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้ ตรวจสอบแผนการยกที่ผู้ควบคุมการใช้ปั้นจั่นจัดท าและปิดประกาศให้เห็นได้

ชัดเจน รวมทั งมีมาตรการควบคุมดูแลให้มีการปฏิบัติตามแผนการยกนั น
์
ส่วนที่ 5 อุปกรณที่ใช้เกี่ยวกับปั้นจั่น
ข้อ 86 นายจ้างต้องไม่ใช้ลวดสลิงที่มีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี

(1) ลวดสลิงที่ลวดเส้นนอกสึกไปตั งแต่หนึ่งในสามของเส้นผ่านศูนย์กลางเส้น ตรวจสภาพของลักษณะของเส้นลวด (Wire) ที่สึกตั งแต่ 1 ใน 3 ของเส้นผ่าน
ลวด ศูนย์กลางเส้นลวด

-83-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(2) ลวดสลิงที่ขมวด ถูกบดกระแทก แตกเกลียว หรือช ารุดที่ท าให้ประสิทธิภาพ
ในการใช้งานของลวดสลิงลดลง
ลักษณะที่แตกเกลียว ช ารุด






(3) ลวดสลิงมีเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กลงเกินร้อยละ 5 ของเส้นผ่านศูนย์กลาง ตรวจสอบจากเอกสารการทดสอบส่วนประกอบและอุปกรณ์ของปั้นจั่นที่รับรอง
ที่ระบุ โดยวิศวกร ที่บันทึกขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของเส้นลวดสลิงที่ใช้งาน (วิศวกรจะ
ท าการวัดขนาดเส้นลวดสลิงเคลื่อนที่หรือลวดวิ่ง) และหากตรวจพบว่ามีขนาดของ

เส้นผ่านศูนย์กลางเล็กลงเกินร้อยละ 5 ของเส้นผ่านศูนย์กลางที่ระบุ (Nominal
Diameter) ให้ยกเลิกการใช้งาน เช่น หนังสือรับรองจากผู้ผลิตแจ้งขนาดเส้นผ่าน
ศูนย์กลางที่ระบุมีขนาด 10 ม.ม. แต่เมื่อท าการวัดขนาดเส้นลวดสลิงจริงได้ 10.10
ม.ม. ดังนั นการพิจารณาว่าลวดสลิงมีขนาดเล็กลงเกินร้อยละ 5 ของเส้นผ่าน

ศูนย์กลางที่ระบุ ให้เทียบจากขนาดของเส้นผ่านศูนย์กลางที่ระบุ ที่ผู้ผลิตก าหนด




การวัดขนาดเส้นลวดสลิง



-84-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ

(4) ลวดสลิงถูกความร้อนท าลายหรือเป็นสนิมมากจนเห็นได้ชัดเจน ตรวจสภาพทางกายภาพของลวดสลิง

(5) ลวดสลิงถูกกัดกร่อนช ารุดมากจนเห็นได้ชัดเจน ตรวจสภาพทางกายภาพของลวดสลิง
(6) ลวดสลิงเคลื่อนที่ที่มีเส้นลวดในหนึ่งช่วงเกลียวขาดตั งแต่สามเส้นขึ นไปใน ตรวจสภาพเส้นลวดสลิงในหนึ่งช่วงเกลียว (One Rope Lay) ขาดตั งแต่ 3 เส้นขึ น

เส้นเดียวกันหรือขาดรวมกันตั งแต่หกเส้นขึ นไปในหลายเส้นเกลียว ไปในเส้นเดียวกัน (Strand) หรือขาดรวมกันตั งแต่ 6 เส้นขึ นไปในหลายเส้นเกลียว
(Wire Rope) ภายในหนึ่งช่วงเกลียว








(7) ลวดสลิงยึดโยงที่มีเส้นลวดขาดตรงข้อต่อตั งแต่สองเส้นขึ นไปในหนึ่งช่วง
เกลียว

-85-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ุ
ข้อ 87 นายจ้างต้องใช้ลวดสลิงที่มีค่าความปลอดภัยตามที่ก าหนดไว้ ดังต่อไปนี ตรวจสอบหนังสือรับรองผลการทดสอบส่วนประกอบและอปกรณ์ของปั้นจั่นซึ่ง
(1) ลวดสลิงเคลื่อนที่ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 5 วิศวกรได้บันทึกค่าปลอดภัยของลวดสลิงตามทกฎหมายก าหนด
ี่
(2) ลวดสลิงยึดโยงต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 3.5












ั
ข้อ 88 นายจ้างต้องใช้ปั้นจั่นที่มีรอกที่มีอตราส่วนระหว่างเส้นผ่านศูนย์กลางของ
ี่
รอกหรือล้อใดๆกับเส้นผ่านศูนย์กลางของลวดสลิงที่พันตามทก าหนด ดังต่อไปนี
(1) 18 : 1 ส าหรับรอกปลายแขนปั้นจั่น
(2) 16 : 1 ส าหรับรอกของตะขอ
(3) 15 : 1 ส าหรับรอกหลังแขนปั้นจั่น
ความในวรรคหนึ่งไม่ใช้บังคับแก่อตราส่วนระหว่างเส้นผ่านศูนย์กลางของรอกหรือ
ั
ล้อใดๆกับเส้นผ่านศูนย์กลางของลวดสลิงที่พันตามที่ผู้ผลิตก าหนด

-86-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ุ
ข้อ 89 นายจ้างต้องใช้อปกรณ์ส าหรับการผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุที่มีค่าความ ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานของปั้นจั่นเกี่ยวกับการก าหนดมาตรฐานการใช้
ปลอดภัยตามที่ก าหนดไว้ ดังต่อไปนี อุปกรณ์ส าหรับการผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุที่มีค่าความปลอดภัยตามที่ก าหนด
(1) ลวดสลิง ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 5

(2) โซ่ ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 4
(3) เชือก ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 5
(4) ห่วงหรือตะขอ ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 3.5


(5) อุปกรณ์ส าหรับผูก มัดหรือยึดโยงอื่นนอกเหนือจากที่กาหนดไว้ใน (1) ถึง (4)
ต้องมีค่าความปลอดภัยไม่น้อยกว่า 3.5

่
ข้อ 90 นายจ้างต้องจัดหาวัสดุที่มีความทนทานและออนตัวมารองรับบริเวณจุดที่มี
ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานของปั้นจั่น
การสัมผัสระหว่างอปกรณ์ที่ใช้ในการผูก มัด หรือยึดโยงกับวัสดุที่ท าการยก เกี่ยวกับการก าหนดมาตรฐานการใช้วัสดุที่มีความทนทานและออนตัวมารองรับ
ุ
่
เคลื่อนย้าย บริเวณจุดที่มีการสัมผัสระหว่างอปกรณ์ที่ใช้ในการผูก มัด หรือยึดโยงกับวัสดุที่ท า
ุ
การยก หรือตรวจสอบบริเวณการท างาน เพอป้องกันความเสียหายหรือช ารุดของ
ื่
อุปกรณ์ประกอบการยกวัสดุสิ่งของ

-87-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 91 ในการยกเคลื่อนย้ายวัสดุสิ่งของ นายจ้างต้องให้ลูกจ้างผูก มัด หรือยึดโยง ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานของปั้นจั่นเกี่ยวกับการก าหนดวิธีการผูก มัด หรือยึด
ุ
วัสดุสิ่งของ โดยมีมุมองศาระหว่างอปกรณ์ส าหรับการผูก มัด หรือยึดโยงกับวัสดุที่ โยงวัสดุสิ่งของที่จะท าการยกไม่น้อยกว่า 45 องศา เนื่องการผูก มัด หรือยึดโยง
จะท าการยกไม่น้อยกว่าสี่สิบห้าองศา วัสดุสิ่งของในแต่ละแนวของมุมองศาการผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุสิ่ง มีผลต่อ

ุ
กรณีที่มีความจ าเป็นต้องท าการผูก มัด หรือยึดโยงด้วยมุมองศาที่น้อยกว่าที่ ความสามารถในการรับแรงของอปกรณ์ที่ใช้ผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุสิ่งของ แต่หาก
ก าหนดไว้ในวรรคหนึ่ง นายจ้างต้องก าหนดให้มีการค านวณแรงรับน าหนักของ จ าเป็นต้องผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุสิ่งของด้วยมุมองศาที่น้อยกว่า 45 องศา
ื่
ุ
อปกรณ์ส าหรับการผูก มัด หรือยึดโยงเพอให้เกิดความปลอดภัยโดยผู้ควบคุมการ นายจ้างต้องให้วิศวกรจัดท าแบบรายการค านวณเพอพิจารณาความสามารถในการ
ื่
ุ
ใช้ปั้นจั่น และต้องมีส าเนาเอกสารดังกล่าวไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัย รับแรงของอปกรณ์ที่ใช้ผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุสิ่งของ สามารถรับแรงที่กระท าต่อ
ตรวจสอบได้ การยกได้อย่างปลอดภัยโดยที่อุปกรณ์ดังกล่าวไม่เกิดความเสียหาย








ภาพตัวอย่าง เช่น การใช้โซ่ เป็นอุปกรณ์ประกอบการ
ยกท าการผูก มัด หรือยึดโยงวัสดุสิ่งของในแนวตั ง (90 องศา) โซ่จะมความสามารถ
ี
หรือประสิทธิภาพในการรับแรงได้เต็มประสิทธิภาพ 100 % ตามคุณลักษณะผู้ผลิต
ออกแบบก าหนด หรือในกรณีที่ท าการผูก มัด หรือในกรณีที่ยึดโยงวัสดุสิ่งของด้วย

มุม 30 องศา โซ่จะมีความสามารถหรือประสิทธิภาพในการรับแรงได้เพยง 50 %
ี
ของคุณลักษณะที่ผู้ผลิตออกแบบก าหนด

-88-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 92 นายจ้างต้องไม่ใช้ตะขอที่มีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี
(1) มีการบิดตัวขอตะขอ
















(2) มีการถ่างออกของปากตะขอเกินร้อยละ 5
(3) มีการสึกหรอที่ท้องตะขอเกินร้อยละ 10

-89-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
หมวด 3
หม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน
ภาชนะรับความดัน และภาชนะบรรจุก๊าซทนความดัน

ข้อ 93 บทบัญญัติในหมวดนี มิให้ใช้บังคับแก ่ กฎหมายไม่บังคับใช้กับหม้อน าในเงื่อนไขตาม (1) (ก) หรือ (ข) หรือ (ค)
(1) หม้อน าที่มีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี หมายเหตุ : เงื่อนไขที่ไม่ใช้บังคับตาม (ค) ต้องเข้าลักษณะตาม 1) ถึง 7) ครบทุกข้อ
(ก) หม้อน าที่บรรจุน าที่มีปริมาตรไม่เกิน 2 ลิตร และผลิตไอน าความดันเกจ

ไม่เกิน 50 กิโลปาสคาล
ุ
(ข) หม้อน าที่ผลิตน าร้อนความดันเกจไม่เกิน 1.1 เมกะปาสคาลหรืออณหภูมิ
ไม่เกิน 120 องศาเซลเซียส
(ค) หม้อน าแบบท่อขดที่ผลิตน าร้อนที่มีลักษณะทั งหมด ดังต่อไปนี

1) ไม่มีที่พักไอน าหรือส่วนที่เก็บไอน า
2) ไม่มีไอน าเกิดขนในท่อน าหรือหลอดน า
ึ
3) มีท่อน าหรือหลอดน าที่ใช้ถ่ายเทพลังงานความร้อนที่มีขนาดเส้นผ่าน
ศูนย์กลางภายนอกไม่เกิน 25 มิลลิเมตร

4) มีท่อส าหรับจ่ายน าร้อนที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางระบุค่าไว้ไม่เกิน
20 (DN 20)
5) มีความจุของน าไม่เกิน 23 ลิตร
6) มีอุณหภูมิของน าไม่เกิน 175 องศาเซลเซียส

7) มีลิ นนิรภัยและอุปกรณ์ควบคุมที่เพียงพอ

-90-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(2) ภาชนะรับความดันมีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี กฎหมายไม่บังคับใช้กับภาชนะรับความดันในเงื่อนไขตาม (2) (ก) หรือ (ข) หรือ (ค)
(ก) มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอกน้อยกว่า 152 มิลลิเมตร หรือ (ง) หรือ (จ)
(ข) เก็บน าร้อนที่อุณหภูมิน้อยกว่า 99 องศาเซลเซียส และมีปริมาตรน้อยกว่า 450 ลิตร

(ค) ภาชนะรับความดันและบรรจุน าที่มีอากาศเป็นตัวสร้างความดันเกจไม่
เกิน 2 เมกะปาสคาล หรือมีอุณหภูมิไม่เกิน 99 องศาเซลเซียส
(ง) มีท่อส่งของไหลทุกประเภท หรือชิ นส่วนรับแรงดันส่วนใดส่วนหนึ่งที่

ประกอบกันเป็นเครื่องจักร
(จ) ภาชนะบรรจุน ามันเชื อเพลิงตามกฎหมายว่าด้วยการควบคุมน ามัน
เชื อเพลิง ตรวจสอบการจัดท าคู่มือการปฏิบัติงานตามชนิดของเครื่องจักรที่กฎหมายก าหนด
ข้อ 94 นายจ้างซึ่งมีการใช้เครื่องชงกาแฟแรงดันไอน า เตารีดหรือเครื่องรีดผ้า รวมถึงการก าหนดให้มีมาตรการก ากับดูแลให้อยู่ในสภาพที่ปลอดภัยตลอด
แรงดันไอน า เครื่องท าความสะอาดแรงดันไอน า หรือเครื่องปั๊มลม และได้ปฏิบัติ ระยะเวลาของการใช้งาน

ตามข้อ 97 และข้อ 101 แล้ว ให้ได้รับยกเว้นไม่ต้องปฏิบัติตามหมวดนี ตรวจสอบคู่มือที่ผู้ผลิตก าหนด ซึ่งจะมีการอ้างอิงมาตรฐานการสร้าง การผลิต หรือ
ข้อ 95 นายจ้างต้องใช้หม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับ มาตรฐานของวัสดุที่น ามาใช้ในการสร้าง การประกอบ การผลิต เป็นต้น
ุ
ความดัน ภาชนะบรรจุก๊าซทนความดัน รวมถึงอปกรณ์ประกอบต่างๆ ที่มีคุณสมบัติ
ตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์อตสาหกรรม มาตรฐาน ISO มาตรฐาน ASME มาตรฐาน
ุ

JIS มาตรฐาน DIN มาตรฐาน TRD มาตรฐาน BS มาตรฐาน EN มาตรฐาน DOT ตรวจสอบจ านวนหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความ
หรือมาตรฐานอื่นที่เทียบเท่าตามที่อธิบดีประกาศก าหนด ดัน เพื่อบันทึกไว้ในระบบสถานประกอบกิจการของกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน
ข้อ 96 นายจ้างต้องแจ้งการใช้งานหรือยกเลิกการใช้งานหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ เพื่อเป็นข้อมูลจ านวนหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับ
ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความดัน นอกจากที่ก าหนดไว้ตามข้อ 93 ความดัน ที่มีใช้งานในประเทศไทย (ที่ผ่านมาไม่มีการจัดเก็บข้อมูลนี )

ต่ออธิบดีหรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมาย ภายในระยะเวลาไม่เกิน 30 วัน นับแต่วันที่ใช้
งานหรือยกเลิกการใช้งาน แล้วแต่กรณี

-91-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 97 ในการประกอบ การติดตั ง การทดสอบ การใช้ การซ่อมแซม การ ตรวจสอบการท างานของลูกจ้างเป็นไปตามคู่มือการปฏิบัติงานตามที่บริษัทผู้ผลิต
บ ารุงรักษา การตรวจสอบหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือ ก าหนด (Operation Manual) หรือตามที่ก าหนดขึ นโดยวิศวกร ทั งนี ต้องเป็นลาย
ภาชนะรับความดัน นายจ้างต้องปฏิบัติตามรายละเอียดคุณลักษณะและคู่มือการใช้ ลักษณ์อักษรซึ่งเป็นภาษาไทยหรือภาษาอื่นที่ลูกจ้างเข้าใจได้

ี
งานตามประเภทที่ผู้ผลิตก าหนดไว้ หากไม่มีรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการ
ใช้งานดังกล่าว นายจ้างต้องด าเนินการให้วิศวกรเป็นผู้จัดท ารายละเอยด
ี
คุณลักษณะและคู่มือการใช้งานเป็นหนังสือ และต้องมีส าเนาเอกสารดังกล่าวไว้ให้

พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามวรรคหนึ่งต้องเป็นภาษาไทย ตรวจสอบป้ายข้อความที่ก าหนดขั นตอนหรือวิธีการท างาน การตรวจสอบ การ
หรือภาษาอื่นที่ลูกจ้างสามารถศึกษาและปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในการท างานได้ แก้ไขในกรณีเกิดเหตุฉุกเฉิน ซึ่งลูกจ้างที่ท าหน้าที่ควบคุมการท างานต้องได้รับการ
ื่
ข้อ 98 นายจ้างต้องจัดให้มีป้ายหรือสื่อในลักษณะอนที่ก าหนดวิธีการท างาน การ อบรม ชี แจง จนมีความเข้าใจ สามารถท างานกับหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็น
ตรวจสอบอปกรณ์ประกอบและการแก้ไขข้อขัดข้อง รวมทั งข้อปฏิบัติกรณีเกิดเหตุ สื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับความดัน หรือภาชะบรรจุก๊าซทนความดัน ได้อย่าง
ุ
ื่
ฉุกเฉินในการใช้หม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับ ปลอดภัย การด าเนินการข้างต้นต้องจัดท าเป็นภาษาไทยหรือภาษาอนที่ลูกจ้าง
ความดัน หรือภาชะบรรจุก๊าซทนความดัน เป็นภาษาไทยหรือภาษาอนที่ลูกจ้าง เข้าใจ
ื่
เข้าใจได้ และปิดหรือแสดงไว้บริเวณที่ลูกจ้างปฏิบัติงานและเห็นได้ชัดเจน

ข้อ 99 นายจ้างต้องจัดให้มีผู้ควบคุมหม้อน าหรือ หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน า กฎกระทรวงฯ ก าหนดให้มีผู้ที่มีคุณสมบัติท าหน้าที่ควบคุมหม้อน าหรือ หม้อต้มที่
ความร้อน ที่มีคุณสมบัติอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน
ุ
(1) ผ่านการอบรมหลักสูตรเกี่ยวกับผู้ควบคุมหม้อน าหรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็น ตรวจสอบหลักฐานลูกจ้างที่ผ่านการอบรมหลักสูตรที่กรมโรงงานอตสาหกรรม
สื่อน าความร้อนตามกฎหมายว่าด้วยโรงงาน หรือผ่านการอบรมหลักสูตรผู้ควบคุมหม้อ ก าหนด หรือหลักสูตรการอบรมจากหน่วยงานฝึกอบรมที่กรมสวัสดิการและ

น าหรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อนจากหน่วยงานราชการหรือ คุ้มครองแรงงานประกาศก าหนด
รัฐวิสาหกิจ ทั งนี ตามที่อธิบดีประกาศก าหนด หมายเหตุ : ปัจจุบันมีหน่วยงานที่ฝึกอบรมหลักสูตรผู้ควบคุมหม้อน า หม้อต้มที่ใช้

ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ได้แก ่

-92-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
๑) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้า พระนครเหนือ โดยส านักเทคโนโลย ี
ุ
ื่
เพออตสาหกรรม
๒) สมาคมส่งเสริมเทคโนโลยี (ไทย – ญี่ปุ่น)
ุ
๓) มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี โดยคณะเทคโนโลยีอตสาหกรรม
๔) สภาอตสาหกรรมแห่งประเทศไทย
ุ
ั
๕) สมาคมพฒนาความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในการท างาน
ื่
ั
๖) สมาคมเพอการพฒนาบุคลากร

๗) ส านักบริการวิชาการและวิจัย สถาบันเทคโนโลยีแห่งสุวรรณภูมิ

๘) วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์
(2) มีคุณวุฒิได้รับประกาศนียบัตรวิชาชีพชั นสูงสาขาช่างกลโรงงาน สาขาช่าง ๙) สมาคมส่งเสริมความปลอดภัยและอนามัยในการท างาน(ประเทศไทย)
ื่
ุ
ยนต์ สาขาช่างเทคนิคอตสาหกรรม สาขาช่างเทคนิคการผลิต หรือสาขาอนที่มี กฎหมายก าหนดคุณวุฒิการศึกษา โดยการระบุสาขาของการศึกษาที่ลูกจ้างผู้มี
วิชาการเรียนภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติเกี่ยวกับไอน า การเผาไหม้ ความร้อน การ คุณสมบัติเป็นผู้ควบคุมหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน โดยไม่
ประหยัดพลังงาน หรือความแข็งแรงของวัสดุ รวมกันไม่น้อยกว่า 9 หน่วยกิจ ต้องผ่านการอบรมตาม (1) ข้างต้น

หมายเหตุ : ผู้ควบคุมหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน มีกฎหมายที่

เกี่ยวข้องดังนี
ุ
1) กฎหมายกรมโรงงานอตสาหกรรม ก าหนดให้ผู้ที่มีคุณสมบัติที่ท าหน้าที่
ควบคุมหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ต้องแจ้งขึ นทะเบียนกับ
กรมโรงงานอตสาหกรรม
ุ
2) กฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท างานของ

กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน ก าหนดให้ลูกจ้างที่นายจ้างมอบหมายให้ท า
หน้าที่เป็นผู้ควบคุมหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ต้องมี
คุณสมบัติให้เป็นไปตามที่กฎหมายก าหนด โดยไม่ต้องแจ้งขึ นทะเบียนกับกรม

สวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน

-93-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 100 นายจ้างต้องจัดให้ลูกจ้างซึ่งปฏิบัติหน้าที่เป็นผู้ควบคุมหม้อน าหรือหม้อต้ม ตรวจสอบลูกจ้างซึ่งท าหน้าที่เป็นผู้ควบคุมหม้อน าหรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อ
ที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ผ่านการฝึกอบรมแนวทางการปฏิบัติที่ดีเกี่ยวกับ น าความร้อน ได้รับการฝึกอบรมทบทวน ตามหลักสูตรที่อธิบดีประกาศก าหนด
การใช้งานและความปลอดภัยในการท างานของหม้อน าหรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลว ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีประกาศดังกล่าว แต่จะยกตัวอย่างหัวข้อการฝึกอบรมทบทวน

เป็นสื่อน าความร้อน โดยให้ได้รับการฝึกอบรมดังกล่าวอย่างน้อยสองปีต่อหนึ่งครั ง เช่น ๑) กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับหม้อน าหรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความ
ตามหลักสูตรที่อธิบดีประกาศก าหนด ร้อน ๒) แนวทางการปฏบัติที่ดีเกี่ยวกับหม้อน าและระบบไอน า ๓) แนวทางการ
ิ
ปฏิบัติที่ดีเกี่ยวกับหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ๔) แนวทางการ

ปฏิบัติที่ดีเกี่ยวกับเชื อเพลิง หัวเผา และการเผาไหม้ ๕) แนวทางการปฏิบัติที่ดี
เกี่ยวกับการปรับปรุงคุณภาพน า ๖) กรณีศึกษาเกี่ยวกับความปลอดภัยของ
หม้อน า หรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน

ข้อ 101 นายจ้างต้องจัดให้มีการบ ารุงรักษาหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน า ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานเกี่ยวกับมาตรการบ ารุงรักษาหม้อน า หม้อต้มที่ใช้
ความร้อน ภาชนะรับความดัน ภาชนะบรรจุก๊าซทนความดัน รวมถึงอปกรณ์ประกอบ ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความดัน ภาชนะบรรจุก๊าซทนความดัน
ุ
ต่างๆ ให้อยู่ในสภาพที่ปลอดภัยตลอดระยะเวลาการใช้งาน รวมถึงอุปกรณ์ประกอบ และการควบคุมให้มีการปฏิบัติตามมาตรการก าหนด

ข้อ 102 กรณีที่นายจ้างให้ลูกจ้างหรือบุคคลอนปฏิบัติงานในบริเวณที่มีหม้อน า ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานเกี่ยวกับการดูแลสภาพแวดล้อมในการท างานที่มี
ื่
ั
หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความดัน หรือภาชนะบรรจุ ความปลอดภัยจากความร้อน แสงสว่าง เสียง ฝุ่น สารเคมีอนตราย ให้เป็นไปตาม
ก๊าซทนความดัน นายจ้างต้องจัดให้มีสภาพแวดล้อมในการท างานที่มีความ มาตรฐานกฎหมายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
ั
ปลอดภัยจากความร้อน แสงสว่าง เสียง ฝุ่น สารเคมีอนตราย หรือสิ่งกีดขวางที่
อาจก่อให้เกิด อันตรายต่อลูกจ้างหรือบุคคลที่เกี่ยวข้อง
ในกรณีที่นายจ้างให้ลูกจ้างหรือบุคคลอนปฏิบัติงานภายในหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ ตรวจสอบคู่มือการปฏิบัติงานเกี่ยวกับการท างานของลูกจ้างภายในหม้อน า หม้อ
ื่
ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความดัน หรือภาชนะบรรจุก๊าซทนความ ต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ภาชนะรับความดัน หรือภาชนะบรรจุก๊าซทน
ั
ื่
ดัน นายจ้างต้องด าเนินการให้เป็นไปตามกฎกระทรวงว่าด้วยการก าหนดมาตรฐาน ความดัน ต้องมีมาตรการก ากับ ดูแล เพอป้องกันไม่ให้ลูกจ้างได้รับอนตรายจาก
ในการบริหาร จัดการ และด าเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และ การท างานในที่อับอากาศ ตามกฎกระทรวงฯ การท างานเกี่ยวกับที่อับอากาศ
สภาพแวดล้อมในการท างานเกี่ยวกับที่อับอากาศ

-94-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 103 หม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับความ
ดันที่มีความสูงเกิน 2 เมตร จากพื นถึงเปลือกด้านบน นายจ้างต้องจัดท าบันไดและ
ื่
ทางเดินเพอให้ผู้ซึ่งเกี่ยวข้องเดินได้สะดวก ปลอดภัย พร้อมจัดให้มีราวจับและขอบ
กันตก







ข้อ 104 นายจ้างต้องจัดให้สถานที่ที่ติดตั งหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน า

ความร้อน หรือภาชนะรับความดัน มีลักษณะดังต่อไปนี
ื
(1) มีทางเข้าออกในสถานที่ติดตั งและพนที่การท างานอย่างน้อยสองทาง มีความ ตรวจสอบสถานที่ที่ติดตั งหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือ
กว้างไม่น้อยกว่า 60 เซนติเมตร ความสูงไม่น้อยกว่า 2 เมตร และต้องไม่มีสิ่งกีด ภาชนะรับความดัน ให้เป็นไปตามที่กฎหมายก าหนด

ชวางทางเข้าออก
(2) มีขอบกันตกในบริเวณที่เป็นช่องเปิด และวัสดุกันลื่นที่พนที่ท างาน ขั นบันได ตรวจสอบบริเวณที่เป็นช่องเปิดต้องมีการจัดท าขอบกันตก (Toe-Board) และ
ื
และพื น บริเวณพื นและขั นบันไดต้องมีวัสดุกันลื่นที่พื นที่ท างาน
ื
่
(3) มีแสงสว่างในพื นที่การท างานอย่างเพียงพอ รวมถึงมีแสงสว่างในการอานค่า ตรวจสอบความเข้มของแสงสว่างในพนที่ปฏิบัติงานในสถานที่ที่ติดตั งหม้อน า หม้อ
และควบคุมเครื่องวัดและอุปกรณ์ประกอบได้อย่างสะดวก ต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับความดัน รวมทั งที่แผงควบคุม
ุ
เครื่องวัดและอปกรณ์ประกอบต่างๆ ได้จากรายงานผลการตรวจวัดและวิเคราะห์
สภาวะการท างานความร้อน แสงสว่าง และเสียง ประจ าปี ซึ่งกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ก าหนดให้นายจ้างต้องด าเนินการตรวจวัดและวิเคราะห์ฯ อย่างน้อยปีละ 1 ครั ง

-95-


ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(4) มีระบบไฟแสงสว่างฉุกเฉินส่องไปยังทางออกและเครื่องวัด รวมทั งแผง ตรวจสอบการติดตั งระบบไฟแสงสว่างฉุกเฉินส่องไปยังทางออกและเครื่องวัด
้
ควบคุมให้เห็นอย่างชัดเจนในกรณีไฟฟ้าดับ รวมทั งแผงควบคุมให้เห็นอย่างชัดเจนในกรณีไฟฟาดับ ทั งนี นายจ้างควรมีการ
(5) ไม่มีสิ่งกีดขวางทางเดิน ในกรณีที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ต้องท าเครื่องหมาย ตรวจสอบการท างานของระบบไฟแสงสว่างฉุกเฉินตามระยะเวลาที่ผู้ผลิตก าหนด

ื่
ทาสี หรือใช้แถบสะท้อนแสงติดไว้ให้เห็นได้อย่างชัดเจน เพอให้สามารถใช้งานได้ทันทีเมื่อไฟฟาดับ ส าหรับในเส้นทางเดินหรือปฏิบัติงาน
้
ของลูกจ้างต้องไม่มีสิ่งกีดขวาง หรือหากมีความจ าเป็น ให้นายจ้างติดตั งแถบ
สะท้อนแสงในที่ที่ลูกจ้างอาจสะดุด หกล้ม ชนหรือกระแทก

(6) มีฐานรากที่ติดตั งหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือ ตรวจสอบแบบและรายการค านวณฐานรากส าหรับการติดตั งหม้อน า หม้อต้มที่ใช้
ุ
ุ
ภาชนะรับความดัน และอปกรณ์ประกอบ อย่างมั่นคงแข็งแรง และทนต่อแรงดัน ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับความดัน และอปกรณ์ประกอบที่
และแรงกด โดยการออกแบบและค านวณให้เป็นไปตามหลักวิชาการด้านวิศวกรรม ด าเนินการจัดท าและรับรองแบบโดยวิศวกรโยธา

-96-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
(7) มีปล่องควันและฐานที่มั่นคงแข็งแรง เป็นไปตามหลักวิชาการด้านวิศวกรรม ตรวจสอบแบบการติดตั งปล่องควันและฐานที่มั่นคงแข็งแรง ซึ่งมีการรับรองโดย
วิศวกร
(8) จัดให้มีฉนวนกันความร้อนหุ้มหม้อน า หรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน า ตรวจสอบสภาพหม้อน า หรือหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือ

ุ
ความร้อน หรือภาชนะรับความดัน และอปกรณ์ประกอบที่มีความร้อนที่ติดตั งอยู่ ภาชนะรับความดันและอุปกรณ์ประกอบที่มีความร้อนของท่อไอน า ท่อน าร้อนหรือ
ในระดับหรือบริเวณที่ลูกจ้างผู้ปฏิบัติงานอาจได้รับอันตรายได้ ความดัน เป็นต้น ในบริเวณที่ลูกจ้างผู้ปฏิบัติงาน มีการหุ้มด้วยฉนวนกันความร้อน
เพื่อป้องกันลูกจ้างที่ปฏิบัติงานได้รับอันตรายจากความร้อนดังกล่าว

ข้อ 105 นายจ้างต้องไม่ซ่อมแซม หรือดัดแปลงส่วนหนึ่งส่วนใดของหม้อน า หม้อ กฎหมายห้ามไม่ให้นายจ้างซ่อมแซมหรือดัดแปลง เว้นแต่การด าเนินการดังกล่าว
ต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน หรือภาชนะรับความดัน ที่อาจมีผลกระทบ ด าเนินการโดยวิศวกร เนื่องจากงานดังกล่าวเข้าข่ายเป็นงานวิศวกรรมควบคุมซึ่ง
ต่อความแข็งแรงหรือความปลอดภัย เว้นแต่นายจ้างได้จัดให้มีวิศวกรท าหน้าที่ โดยปกติจะด าเนินการโดยสถานประกอบกิจการที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน
ออกแบบ ควบคุมการติดตั ง พร้อมจัดให้มีการทดสอบและต้องมีส าเนาเอกสารการ โดยตรง ซึ่งพนักงานตรวจความปลอดภัยสามารถตรวจสอบเอกสารการซ่อมแซม
ทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้ หรือดัดแปลงที่มีการลงลายมือชื่อของวิศวกรที่เป็นผู้ออกแบบ ควบคุมการติดตั ง

การซ่อมแซมหรือดัดแปลง และวิศวกรได้ท าการทดสอบความดันด้วยน า
(Hydrostatic Test) ก่อนอนุญาตให้ใช้งาน
ข้อ 106 การปฏิบัติตามข้อ 105 ข้อ 107 ข้อ 108 ข้อ 109 ข้อ 110 ข้อ 111 ข้อ สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมายของกรมโรงงาน

ื่
ุ
113 ข้อ 114 ข้อ 115 และข้อ 117 หากนายจ้างได้ปฏิบัติตามมาตรฐานความ อตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี เพอบูรณาการงานความ
ปลอดภัยเกี่ยวกับหม้อน า หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน และภาชนะ ปลอดภัยในเรื่องดังกล่าวด้วยกัน อันเป็นการลดขั นตอนการท างานที่ซ าซ้อนและไม่
รับความดัน ตามกฎหมายว่าด้วยโรงงานแล้ว ให้ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวง เป็นภาระแก่นายจ้าง
นี
ส่วนที่ 2 หม้อน า

ข้อ 107 นายจ้างต้องจัดให้มีวิศวกรควบคุมการติดตั งหม้อน า พร้อมทั งจัดให้มีการ ตรวจสอบเอกสารการติดตั งหม้อน า ที่มีวิศวกรควบคุมการติดตั ง พร้อมทั งรายการ
ี
ทดสอบการใช้งานได้ตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้ ทดสอบภายหลังการติดตั ง ซึ่งรับรองผลการติดตั งและทดสอบโดยวิศวกรเครื่องกล
งานตามข้อ 97 และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความ สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมายของกรมโรงงาน

ปลอดภัยตรวจสอบได้ อุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี

-97-


ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 108 นายจ้างต้องใช้น าส าหรับเข้าหม้อน าและควบคุมคุณภาพน าที่ใช้ภายใน ตรวจสอบเอกสารการทดสอบรับรองความปลอดภัยหม้อน า ซึ่งวิศวกรผู้ทดสอบลง
หม้อน าที่มีคุณสมบัติเป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยโรงงาน มาตรฐาน ASME บันทึกคุณสมบัติของน าเข้าหม้อน าค่าความเป็นกรด – ด่าง (pH) ค่าความกระด้าง
มาตรฐาน JIS มาตรฐาน EN มาตรฐาน ISO หรือตามหลักวิชาการทางด้าน ของน า (Hardness) เป็นต้น ทั งนี ให้เป็นไปตามกฎหมายของกรมโรงงาน
ุ
วิศวกรรม อตสาหกรรม หรือตามมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตาม
ุ
ข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมายของกรมโรงงานอตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการ
ปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี
ตรวจสอบเอกสารการทดสอบความปลอดภัยในการใช้หม้อน าประจ าปี อย่างน้อย
ข้อ 109 นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบความปลอดภัยในการใช้หม้อน าประจ าปี ปีละหนึ่งครั ง โดยวิศวกรเครื่องกลตามแบบที่อธิบดีประกาศก าหนด และส่งเอกสาร
ี
อย่างน้อยปีละหนึ่งครั ง ตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้ ผลการทดสอบต่อส าพนักงานตรวจความปลอดภัย ส านักงานสวัสดิการและ
งานตามข้อ 97 ตามแบบที่อธิบดีประกาศก าหนดและแจ้งผลการทดสอบดังกล่าว คุ้มครองแรงงานในพนที่ที่รับผิดชอบ ภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ที่ท าการทดสอบ
ื
ต่อพนักงานตรวจความปลอดภัยภายในระยะเวลาไม่เกิน 30 วัน นับแต่วันที่มีการ สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมายของกรมโรงงาน
ทดสอบ อุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี


ส่วนที่ 3 หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ตรวจสอบเอกสารการติดตั งหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ที่มีวิศวกร
ข้อ 110 นายจ้างต้องจัดให้มีวิศวกรควบคุมการติดตั งหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อ ควบคุมการติดตั ง พร้อมทั งรายการทดสอบภายหลังการติดตั ง ซึ่งรับรองผลการ
น าความร้อน พร้อมทั งจัดให้มีการทดสอบการใช้งานได้ตามที่ก าหนดไว้ใน วิศวกรเครื่องกล สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมาย
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 97 และต้องมีส าเนาเอกสาร ของกรมโรงงานอุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี
การทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้ ตรวจสอบเอกสารการทดสอบความปลอดภัยในการใช้หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อ
ข้อ 111 นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบความปลอดภัยในการใช้หม้อต้มที่ใช้ น าความร้อนประจ าปี อย่างน้อยปีละหนึ่งครั ง โดยวิศวกรเครื่องกลตามแบบที่
ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อนประจ าปี อย่างน้อยปีละหนึ่งครั ง ตามที่ก าหนดไว้ใน อธิบดีประกาศก าหนด หรือแบบที่กรมโรงงานอุตสาหกรรมก าหนด (ข้อ 106 ) และ
ี
รายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 97 ตามแบบที่อธิบดีประกาศ ส่งเอกสารผลการทดสอบต่อส าพนักงานตรวจความปลอดภัย ส านักงานสวัสดิการ
ื
ก าหนดและแจ้งผลการทดสอบดังกล่าวต่อพนักงานตรวจความปลอดภัยภายใน และคุ้มครองแรงงานในพนที่ที่รับผิดชอบ ภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ที่ท าการ
ระยะเวลาไม่เกิน 30 วัน นับแต่วันที่มีการทดสอบ ทดสอบ สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมายของกรม
โรงงานอุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี

-98-

ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 112 นายจ้างต้องจัดให้มีการตรวจสอบคุณภาพของเหลวที่ใช้กับหม้อต้มที่ใช้ ตรวจสอบบันทึกการตรวจสอบคุณภาพของเหลวที่ใช้กับหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็น
ุ
ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยโรงงานหรือ สื่อน าความร้อน ตามกฎหมายของกระทรวงอตสาหกรรม ประกาศกระทรวง
ุ
รายละเอียดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 97 อตสาหกรรม เรื่อง มาตรการความปลอดภัยเกี่ยวกับหม้อน าและหม้อต้มที่ใช้
ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อน พ.ศ. 2549 ข้อ 20 ผู้ประกอบกิจการโรงงานที่มีการ
ใช้งานหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อนต้องจัดให้มีการตรวจสอบคุณภาพ
ของของเหลวที่ใช้เป็นสื่อน าความร้อนเป็นประจ าทุก 6 เดือน

ซึ่งกฎหมายได้ก าหนดให้สถานประกอบกิจการที่ใช้งานหม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็น
ื่
สื่อน าความร้อน ต้องตรวจสอบคุณภาพของเหลวเป็นประจ า เพอไม่ให้ของเหลว
เสื่อมสภาพซึ่งอาจมีผลให้หม้อต้มที่ใช้ของเหลวเป็นสื่อน าความร้อนเสียหายและ
เป็นอันตรายต่อลูกจ้าง
ส่วนที่ 4 ภาชนะรับความดัน

ข้อ 113 นายจ้างต้องจัดให้มีวิศวกรควบคุมการติดตั งภาชนะรับความดันที่มี ตรวจสอบเอกสารการติดตั งภาชนะรับความดันที่มีปริมาตรตั งแต่ 1 ลูกบาศก์เมตร
ปริมาตรตั งแต่ 1 ลูกบาศก์เมตรขึ นไป หรือมีความดันตั งแต่ 500 กิโลปาศคาลขึ น ขึ นไป หรือมีความดันตั งแต่ 500 กิโลปาศคาลขึ นไป ที่มีวิศวกรควบคุมการติดตั ง
ี
ไป พร้อมทั งจัดให้มีการทดสอบการใช้งานได้ตามที่ก าหนดไว้ในรายละเอยด พร้อมทั งรายการทดสอบภายหลังการติดตั ง ซึ่งรับรองผลการติดตั งและทดสอบโดย
คุณลักษณะและคู่มือการใช้งานตามข้อ 97 และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ วิศวกรเครื่องกล สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้นตามกฎหมาย
ให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้ ของกรมโรงงานอุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวงนี
ข้อ 114 นายจ้างต้องจัดให้มีการทดสอบความปลอดภัยในการใช้ภาชนะรับ ตรวจสอบเอกสารการทดสอบความปลอดภัยในการใช้ภาชนะรับความดันที่มี
ความดัน ที่มีปริมาตรตั งแต่ 1 ลูกบาศก์เมตรขึ นไป หรือมีความดันตั งแต่ 500 กิโล ปริมาตรตั งแต่ 1 ลูกบาศก์เมตรขึ นไป หรือมีความดันตั งแต่ 500 กิโลปาศคาลขึ น
ปาศคาลขึ นไป ตามระยะเวลาที่ก าหนดไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการ ไป ตามระยะเวลาที่ก าหนดไว้ในรายละเอยดคุณลักษณะและคู่มือการใช้งานผู้ผลิต
ี
ี
ใช้งานตามข้อ 97 และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความ ก าหนด โดยวิศวกรเครื่องกล สถานประกอบกิจการที่ปฏิบัติตามข้อก าหนดข้างต้น
ปลอดภัยตรวจสอบได้ ตามกฎหมายของกรมโรงงานอุตสาหกรรมแล้ว ถือเป็นการปฏิบัติตามกฎกระทรวง
นี

-99-


ข้อก าหนดในกฎกระทรวงฯ แนวการตรวจ
ข้อ 115 นายจ้างต้องจัดให้มีการตรวจสอบความปลอดภัยในการใช้ภาชนะรับ การตรวจสอบความปลอดภัยตามนิยามของกฎกระทรวงนี กฎหมายไม่ได้ก าหนด
ความดัน ที่มีปริมาตรน้อยกว่า 1 ลูกบาศก์เมตร หรือมีความดันน้อยกว่า 500 กิโล ว่าผู้ใดต้องเป็นผู้ตรวจสอบ แตกต่างจากนิยามการทดสอบซึ่งกฎกระทรวงนี ต้อง
ปาศคาล โดยการตรวจพินิจด้วยสายตาและวัดความหนาโดยวิศวกรอย่างน้อย 5 ปี ด าเนินการโดยบุคคลซึ่งขึ นทะเบียนตามมาตรา 9 หรือนิติบุคคลซึ่งได้รับใบอนุญาต

ต่อหนึ่งครั ง และต้องมีส าเนาเอกสารการทดสอบไว้ให้พนักงานตรวจความ ตามมาตรา 11 ซึ่งคือวิศวกรที่ขึ นทะเบียนกับกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน
ปลอดภัยตรวจสอบได้ หากแต่ในข้อ 115 นี ได้ก าหนดให้ผู้ท าการทดสอบต้องเป็นวิศวกร โดยการตรวจ
ิ
พนิจด้วยสายตาและการวัดความหนา ซึ่งอาจใช้เครื่องมือหรืออปกรณ์ช่วยในการ
ุ
)
ตรวจ เช่น แว่นขยาย กล้องเทเลสโคป (Telescope กล้องบอร์สโคป
(Borescope) เป็นต้น และมีผลการตรวจวัดความหนาของภาชนะรับความดัน โดย
มีการรับรองของวิศวกรผู้ด าเนินการเป็นเอกสาร







การวัดความ หนาของภาชนะ
รับความดัน
การตรวจพนิจด้วยสายตา คือการตรวจสอบโดยใช้สายตาตรวจสอบภายนอก
ิ
ชิ นงานโดยตรงหรืออาจมีเครื่องมืออปกรณ์ช่วยในการตรวจสอบ โดยไม่มีการ
ุ
เปลี่ยนรูปหรือท าลายชิ นงาน ภาษาองกฤษใช้ค าว่า Visual Examination หรือ
ั
Visual Inspection หรือ Visual Testing นิยมใช้อักษรย่อ VT