เเมงมุม

มหันตภัย ไอ้เเปดขาสองมิติ ศาสตราจารชัยภัทร คูบูรณ์

แมงมุม แมงมุม จัดเป็นสิ่งมีชีวิตพวกสัตว์ขาปล้อง หรืออาร์โธ พอด ชนิด เดียวกับแมลง, กิ้งกือ, ปู เป็นต้น จัดอยู่ใน อันดับ Araneae (/อา-รัค-เน/) มีรูปทรง ลักษณะ และ ขนาดแตกต่างหลากหลายกันออกไป บางชนิดมีลำ ตัวที่ กว้างมาก บางชนิดมีรูปร่างที่เพรียวยาว ขณะที่บาง ชนิดกลับมีรูปร่างที่คล้ายกับสัตว์หรือสิ่งมีชีวิตประเภท อื่น เช่น มด หรือปู เพื่อใช้ในการพรางตัว โดยแมงมุมนั้นถูกค้นพบแล้วกว่า 40,000 ชนิด และก็ ยังมีชนิดใหม่ ๆ ถูกค้นพบเพิ่มขึ้นทุกปี ซึ่งนัก วิทยาศาสตร์ประเมินว่าจำ นวนที่ถูกค้นพบนี้เป็นเพียงแค่ ครึ่งเดียวของทั้งหมดที่มีเท่านั้น โดยแมงมุมขนาดเล็ก ที่สุด พบที่โคลัมเบีย ในทวีปอเมริกาใต้ มีความยาวเพียง 0.4 มิลลิเมตรเท่านั้น และที่ชนิดที่ใหญ่ที่สุดในโลก คือ แมงมุมกินนกโกไลแอทในวงศ์ทารันทูลา มีความยาวลำ ตัว 12–13 เซนติเมตร หรือขนาด 25–33 เซนติเมตร แมงมุมพบได้ในแทบทุกภูมิภาคของโลก ไม่เว้นแม้ กระทั่งในทะเลทราย ที่แห้งแล้งและร้อนอบอ้าว หรือใน ถ้ำ ลึก หรือภูเขาสูง หรือในน้ำ แต่ทั้งหมดเป็นสัตว์กินเนื้อ แมงมุมกินอาหารจำ พวก เพลี้ยอ่อน, ตัวหนอน, ผีเสื้อ, ผึ้ง, แมลงวัน, ปลวก, ด้วง, มดและแมลงสาบ เป็นต้น จึง มีความสำ คัญในระบบนิเวศทางการเกษตร และระบบ นิเวศทั่วไป โดยส่วนใหญ่เมื่อจะล่าเหยื่อจะสร้างใยเพื่อ เป็นรังอาศัย และดักเหยื่อ ในขณะที่บางชนิดไม่สร้างใยก็ มี ซึ่งก็จะมีการใช้เส้นใยที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละ ชนิด ขึ้นอยู่กับรูปแบบการอยู่อาศัยของแมงมุมในแต่ละ ชนิดในพื้นที่นั้น ๆ

ประโยชน์ของไอ้เเปดขา ใยแมงมุมมหัศจรรย์ ใยแมงมุมเป็นวัสดุชีวภาพธรรมชาติที่แข็งแรงและ ยืดหยุ่นที่สุดเท่าที่มนุษย์รู้จัก ซึ่งในใช้ในอดีตนักวิจัยใช้ใย ของแมงมุมสำ หรับการทำ ผ้าพันแผล โดยได้หาวิธีการ โหลดใยของมันด้วยยาปฏิชีวนะ นอกจากนี้ใยแมงมุมสี ทองที่พบเห็นได้ทั่วไปในออสเตรเลีย มีความแข็งแรง พอที่จะจับค้างคาวและนกได้ และสามารถนำ มาทอเป็นเสื้อ คลุมใยแมงมุมได้อย่างสมบูรณ์ พิษของแมงมุมช่วยระงับปวดได้ นักวิทยาศาสตร์จากมหาวิทยาลัยควีนส์แลนด์ กำ ลัง พัฒนายาระงับปวด ชนิดที่ไม่ก่อให้เกิดการเสพติดจาก พิษของแมงมุม ที่มีกลไกในการจับเหยื่อได้อย่างรวดเร็ว โดยกำ หนดเป้าหมายที่ระบบประสาท ซึ่งความสามารถนี้ เป็นคุณสมบัติของยาระงับปวดในมนุษย์ได้ พิษแมงมุมจาก Fraser Island funnel web มี โมเลกุลที่ชะลอผลกระทบของการอุดตันในสมอง โดย ศาสตราจารย์เกล็นคิง สถาบันชีววิทยาศาสตร์โมเลกุล ของมหาวิทยาลัยควีนส์แลนด์ กล่าวว่าพิษจะถูกนำ มาใช้ ในการพัฒนายาเพื่อป้องกันสมองถูกทำ ลายในผู้ป่วยโรค หลอดเลือดสมอง นอกจากนี้พิษดังกล่าว ยังถูกใช้เพื่อ สร้างสารกำ จัดศัตรูพืช โดยที่ไม่เป็นอันตรายต่อนกและ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอีกด้วย

ความรู้จากเเมงมุม แมงมุมไม่ใช่แมลง แต่เป็นสัตว์ที่มีขาต่อกันเป็นข้อๆ อยู่ในตระกูลเดียวกับแมงป่อง ไร และเห็บ ซึ่ง “แมง” มี 8 ขา ส่วน “แมลง” มี 6 ขา แอนตาร์กติกา เป็นทวีปเดียวที่ไม่มีแมงมุม ปัจจุบันมีการค้นพบแมงมุมประมาณ 40,000 ชนิด และนักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า มีโอกาสค้นพบมากกว่านี้อีกด้วย เวลาแมงมุมเดินบนพื้น จะใช้เพียง 4 ขาเดินเท่านั้น ส่วนอีก 4 ขาที่เหลือ ยกเหนือพื้น เหตุที่แมงมุมมีขายาว ก็เพื่อใช้ยกลำ ตัวของตัวเอง ไม่ ให้ไปติดกับใยที่ชักวางไว้ แมงมุมมีเลือดสีฟ้าอ่อน หรือสีน้ำ เงิน แมงมุมขนาดใหญ่ที่สุดในโลกคือสายพันธุ์ Giant Birdeating ซึ่งมีขนาดใหญ่พอๆ กับจานอาหารมื้อเย็น บาง ตัวใหญ่ถึง 11 นิ้ว ส่วนแมงมุมขนาดเล็กที่สุดในโลกคือ สายพันธุ์ Patu Marplesi ซึ่งมีขนาดเล็กจิ๋วเท่าปลาย ดินสอเลยเชียว มนุษย์มีกล้ามเนื้อหุ้มกระดูก แต่แมงมุมมีกระดูกหุ้ม กล้ามเนื้อ แมงมุมไม่มีจมูก ไม่มีหู แต่สัมผัสการสั่นสะเทือนและ เสียงผ่านขนเล็กๆ ที่ปกคลุมร่างกาย แถมยังไม่มีฟัน ย่อยอาหารก็ไม่ได้ พวกเขาต้องเปลี่ยนอาหารเป็น ของเหลว โดยใช้น้ำ ย่อยในระบบทางเดินอาหารเป็นตัว ช่วย 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

เเมงมุมสามัญประจำ บ้าน เเมงมุมนุ่งซิ่นหลากสี (Multi-coloured Argiope Spider) ตัวนี้ใครๆ ก็คุ้นๆ ในชื่อ เเมงมุม X เพราะลักษณะการเกาะเหมือนตัวอักษร X เเละที่ท้อง เหมือนกันนุ่งผ้าซิ่นที่มีหลายๆ สีสลับกันสวยงาม เเมงมุมใยกลมท้องถั่ว (Kidney Garden Spider) ด้วยลักษณะท้องมีรูปที่ดูเหมือนรูปถั่วหรือถ้ามองหลายๆ มุมหลายคนจะดูเหมือนรูปคนยิ้ม ทำ ใบไม้ม้วนๆ เเล้วเข้าไปหลบ ช่วงใกล้สว่างมักออกมาทำ ใยล่าเหยื่อ เเมงมุมใยกลมทุ่ง (Common Web Spider) สังเกตตามยอดดอกหญ้า ตัวนี้ชอบเกาะพรางตัวซุ่มล่าเหยื่อ มักทำ ใยเป็นเส้นเดี่ยวๆ โยง กับยอดดอกหญ้าอีกต้นข้ามไปข้ามมาล่าเหยื่อได้สบาย เเมงมุมนินจาขาขนนก (Ninja-star Ceiling Spider) ชื่อนี้ไม่ใช่จะได้มาเท่ๆ เพราะชอบทำ ใยเป็นเเพรๆ คล้ายเพดานบ้านเเล้วเกาะเเบบหงายท้อง ขึ้นคล้ายนินจาพรางตัว เเถมสังเกตดีๆ บางตัวมีถุงไข่รูปดาวกระจายคล้ายอาวุธลับของ นินจา เเมงมุมหยากไย่บ้าน (Tailed Cellar Spider) เห็นชัดเจนมาก ชอบทำ ใยยุ่งๆ ตามซอกบ้าน ซอกเตียง หรือซอกเก้าอี้ มีขายาวๆ เก้งก้าง ตัวนี้บอบบางมาก เเค่สะกิดนิดเดียวขาก็หักเเล้ว เวลาเราเข้าไปโดนใยใกล้ๆ มันจะสั่นใยเพื่อ ป้องกันตัวทำ ให้เราตกใจกลัว ..ไม่ทำ ใยล่าเหยื่อ… เเมงมุมเเมวป่าชวา (Java Lynx Spider) อุปนิสัยถอดเเบบนักซุ่มโจมตีอย่าง ตัวลิงซ์ (นักล่าที่ซุ่มรอเหยื่อเเล้วกระโจนเข้าโจมตีเหยื่อ อย่างเร็ว) มาอย่างไงก็อย่างนั้น มีหนามยาวทั่วทั้งตัว ชอบซุ่มรอเหยื่อตามกิ่งไม้เเละใต้ ใบไม้ เเมงมุมกระโดดเสือเเมลงวันบ้าน (Grey-Wall Jumping Spider) นี่คือนักล่าเเมลงวันในบ้าน มักเกาะเเละเดินอยู่ตามผนังบ้าน ที่ได้ชื่อนี้ก็เพราะชอบวิ่งไล่ตะ ครุบเเมลงวันกินเป็นอาหารได้อย่างรวดเร็ว จึงได้ชื่อนี้มา เเมงมุมกระโดดมดเเดง (Red Weaver Ant-mimicking Spider) ชื่อก็บอกอยู่เเล้ว นักปลอมตัวอันดับหนึ่งเป็นเเมงมุมสปาย ที่เเฝงตัวเข้าอยู่กับกลุ่ม มดเเดงได้อย่างเเนบเนียน ว่ากันว่าเข้าไปล่ามดกินเป็นอาหาร เเต่บางทีถ้าถูกมดจับได้ก็จะ ถูกรุมฉีกตัวเป็นชิ้นๆ เเมงมุมพเนจรบ้าน (Giant Crab Spider) นักล่าเเมลงสาบ ดูๆ ไปก็คล้ายปู ย้ายที่อยู่ พเนจรไปเรื่อยๆ ตามชื่อของมัน เเละจะสังเกต เห็นพวกมันบางตัวจะคาบถุงไข่ลักษณะแบนๆ ขาวๆ ไว้ที่ปาก เคลื่อนที่เข้าตะครุบเหยื่อ ด้วยความเร็ว

การโดนเเมงมุมกัด รีบล้างแผล-ประคบเย็น พญ.มิ่งขวัญ วิชัยดิษฐ ผู้อำ นวยการสถาบันโรคผิวหนัง กรมการ แพทย์ กล่าวเพิ่มเติมว่า อาการทางผิวหนังของผู้ถูกแมงมุมมี พิษกัดมีตั้งแต่อาการเฉพาะที่ซึ่งไม่รุนแรงไปจนถึงอาการรุนแรง ที่ทำ ให้เกิดแผลเนื้อตาย กรณีเป็นอาการทางผิวหนังสามารถ ดูแลเบื้องต้นได้โดยรีบล้างทำ ความสะอาดบาดแผลและประคบ เย็นบริเวณที่ถูกกัด หากมีอาการปวดสามารถรับประทานยาแก้ ปวดได้และไม่ควรประคบร้อนที่แผล เคสรุนแรงไตวาย-เลือดแข็งตัวในหลอดเลือด นอกจากอาการทางผิวหนังแล้ว พิษจากแมงมุมสามารถทำ ให้ เกิดอาการทางระบบอื่น ๆ เช่น คลื่นไส้อาเจียน ไข้ หรือปวดศีรษะ ในบางคนอาจเกิดอาการที่รุนแรงมาก เช่น ไตวาย หรือภาวะเลือด แข็งตัวในหลอดเลือด โดยอาการดังกล่าวมักเกิดขึ้นหลังโดนกัด ภายใน 1-2 วัน ผู้ที่ถูกแมงมุมพิษกัดควรรีบเข้ารับการรักษาใน โรงพยาบาลเพื่อประเมินอาการโดยแพทย์ หากสามารถนำ แมงมุมที่กัดไปให้แพทย์ดูด้วยได้ให้นำ ไปด้วย กรณีมีอาการ รุนแรงควรไปพบแพทย์โดยด่วน แนะวิธีป้องกันแมงมุม ผู้อำ นวยการสถาบันโรคผิวหนัง แนะนำ วิธีป้องกันแมงมุมกัด คือ ไม่จับตัวแมงมุม หรือสวมถุงมือเวลาทำ งานที่มีโอกาสเจอแมงมุม เช่น ทำ สวน ปลูกต้นไม้ ขนฟืน หมั่นทำ ความสะอาดปัดใยแมงมุม หรือดูดด้วยเครื่องดูดฝุ่นบริเวณที่แมงมุมชอบมาชักใย เช่น กรอบประตู กรอบหน้าต่าง มุมเพดาน ช่องลม หรือติดมุ้งลวด ป้องกันไม่ให้แมงมุมเข้าบ้าน ควบคุมกำ จัดแมลงในบ้าน ไม่เปิด ไฟทิ้งไว้ตอนกลางคืน เพื่อลดจำ นวนแมลงเล่นไฟ เป็นการ ควบคุมจำ นวนแมลงที่เป็นเหยื่อของแมงมุม หมั่นตรวจตราตาม ตู้เสื้อผ้า ชั้นใต้หลังคา ห้องเก็บของ ลังเก็บของ หลังกรอบรูป ใต้ เฟอร์นิเจอร์ ตรวจดูและเขย่ารองเท้าและเสื้อผ้า เพื่อให้แน่ใจว่า ไม่มีแมงมุมหลบซ่อนอยู่ก่อนสวมใส่ ฉีดพ่นยาฆ่าแมลงในบริเวณ ที่แมงมุมชอบอาศัย ใช้กาวดักแมลงสาบดักจับแมงมุมในบริเวณ ที่ชอบเดินผ่าน