16

การใช้
คาราชาศัพท์

ยพุ าพร

การใช้คาราชาศพั ท์

วธิ ีการใชค้ าราชาศัพท์
ในการใช้ราชาศัพท์ เมอื่ เราพดู กับบุคคลผหู้ น่งึ บุคคลนนั้

นอกจากพระภกิ ษุแลว้ จะไมใ่ ชร้ าชาศพั ท์สาหรบั ตนเองเลย เช่น เรา
ทูลพระบรมวงศ์วา่ “ฝ่าพระบาทจะเสดจ็ ไหน” ท่านจะตอบว่า “ฉัน
จะ ไป ที่ โน่น ที่ น่ี” ไม่ ใช่ ตอบ ว่า “ฉัน จะ เสดจ็ โน่น เสด็จ น่ี” แต่
ถ้าเราถามพระภกิ ษุวา่ “ทา่ นจะฉนั อาหารแลว้ หรอื ยัง?” ทา่ นจะตอบว่า
“อาตมาฉันอาหารแล้ว” ถามว่า “ท่านสรงนา้ หรือยัง?” ท่านจะตอบว่า
“อาตมาสรงน้าแล้ว” เปน็ ตน้

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ
ได้ทรงอธบิ ายไวใ้ นหนงั สือสาส์นสมเดจ็ ว่า “เจ้าพูดก็ไมใ่ ช้ราชาศัพท์
สาหรับพระองคเ์ องเช่นจะว่า “ฉันเสวย” “ฉนั บรรทม” หามีไม่ ย่อมใช้
ภาษาท่พี ูดกนั เปน็ สามญั ว่า “ฉันกิน” “ฉนั นอน” แม้พระเจา้ แผ่นดินก็
ตรสั เช่นนน้ั ”

จากขอ้ ความเบ้ืองต้นแสดงใหเ้ ห็นว่าการใชร้ าชาศัพท์
1. ใชส้ าหรับสามญั ชนพูดกับพระเจา้ แผน่ ดิน พระราชินีและพระ
บรมวงศานุวงศ์
2. พระเจ้าแผน่ ดิน พระราชินแี ละพระบรมวงศานุวงศ์ จะไม่
ทรงใชร้ าชาศัพท์ยกยอ่ งพระองค์เอง

3. พระเจ้าแผ่นดนิ พระราชนิ แี ละพระบรมวงศานุวงศ์ จะไม่
ทรงกลา่ วราชาศัพทเ์ ป็นการยกย่องเจ้านายท่ีมีฐานนั ดรศกั ดต์ิ า่ กว่า
พระองค์ หรอื ยังทรงพระเยาว์ แตม่ ีข้อยกเวน้ 2 ประการ

3.1 พระมหากษัตรยิ จ์ ะทรงกล่าวราชาศัพทแ์ กพ่ ระบรมวงศานุ
วงศท์ ่ที รงศักดิ์สูงกวา่ พระองค์ทางสายโลหิต อนั หมายถึงผ้ทู ส่ี ูงกว่า
พระองคโ์ ดยนบั ทางญาติ เช่น ปู่ ย่า ตา ยาย พอ่ แม่ ลุง ป้า อา
นา้ พี่ เปน็ ตน้ และพระบรมวงศานุวงศ์เหล่าน้ันเป็นเจ้านาย

3.2 เจ้านายจะทรงกลา่ วราชาศพั ทร์ ะหว่างในกรณีที่ผ้กู ลา่ วมี
อิสริยยศต่ากวา่ ผ้ฟู ัง

ผู้กลา่ วจะต้องใช้ราชาศัพท์กบั ผ้ฟู งั เชน่ เจ้านายมศี กั ดิ์เป็น
อา พูดกับหลาน ซง่ึ เป็นพระเจ้าแผน่ ดนิ อากต็ ้องใชร้ าชาศพั ทก์ บั
หลาน

ประโยชนข์ องการศึกษาราชาศัพท์
1. ชว่ ยใหส้ ามารถใช้ภาษาไทยไดถ้ กู ตอ้ ง เหมาะสมกบั ชั้นของ

บคุ คล ทาใหไ้ มม่ ีปัญหาในการส่ือสาร
2. ได้เรียนร้ถู งึ วฒั นธรรมของชาติ โดยทรี่ าชาศัพท์เปน็

วฒั นธรรมทางภาษา ทม่ี คี วามประณตี นุ่มนวล และนา่ ฟัง
3. ทาให้รู้คาศัพท์มากขน้ึ ได้ชื่อว่าเปน็ ผูร้ ภู้ าษาไทยท่ดี ี ผูร้ ู้

มากย่อมทาให้เกดิ ความคลอ่ งแคลว่ ชานาญ

4. ช่วยฝึกฝนอบรมจิตใจผู้ศึกษาใหป้ ระณตี ในการใชภ้ าษาและ
ผลทาใหเ้ ปน็ คนมีนสิ ัยสุขุมรอบคอบ ละเอียดลออ

5.ชว่ ยในการศกึ ษาวรรณคดีให้เข้าใจได้อย่างลึกซง้ึ ยง่ิ ขนึ้
เพราะวิชาวรรณคดีใชร้ าชาศัพท์มาก

6. ชว่ ยส่งเสริมบุคลกิ ภาพให้กับตนเอง สามารถเขา้ สมาคมกบั
ผอู้ นื่ ไดโ้ ดยไม่เคอะเขิน ไม่เป็นทีเ่ ยย้ หยัน ของบุคคลอ่นื เพราะไดศ้ กึ ษา
ถ้อยคาทคี่ วรใชก้ ับบุคคลตามฐานะมาแลว้

ทีม่ าของราชาศัพท์
ราชาศัพทม์ ีที่มาหลายประการคอื มาจาก
ภาษาบาลี
เข้ามาทางพระพทุ ธศาสนา เพราะภาษาบาลเี ปน็ ภาษาท่ใี ชจ้ ารกึ

พระไตรปิฎกอันเป็นคมั ภีรส์ าคัญของพระพุทธศาสนา ชาวพุทธถือกัน
ทว่ั ไปวา่ ภาษาบาลเี ปน็ ภาษาศกั ดสิ์ ิทธ์ิ ต้องเคารพกราบไหว้ จนอาจ
กลา่ วได้ว่าคาราชาศัพทท์ ม่ี มี าแตเ่ ดิมนัน้ มาจากภาษาบาลีมากท่สี ดุ เชน่
พระรูป พระราชบดิ า พระอยั กา พระวักกะ พระราชอาสน์ เปน็ ตน้

ภาษาสนั สกฤต
เป็นภาษาโบราณของอนิ เดียเชน่ เดียวกบั ภาษาบาลี ก็เป็น
ภาษาที่ไทยเรานามาใชม้ าก โดยเข้ามาทางศาสนาพราหมณ์ อันเปน็
ศาสนาทค่ี นไทยนับถอื ด้วยเชน่ กัน(แตม่ ใิ ชเ่ ปน็ ศาสนาหลักของชาต)ิ
ภาษาสนั สกฤตเปน็ ภาษาสูงที่หราหมณ์ใช้ติดต่อกับพระผ้เู ปน็ เจ้า

จงึ เปน็ ภาษาอนั ศักด์สิ ทิ ธ์คิ ูค่ วรกับพระเจา้ แผ่นดนิ ผู้เป็นสมมตุ เิ ทพ
ไทยเราจงึ นาเอาภาษาสันสกฤตมาใชเ้ ปน็ คาราชาศัพท์ เช่น พระเนตร
พระกรรณ สวรรคต เป็นต้น

ภาษาเขมร
ในสมยั โบราณชาตขิ อม (เขมรในปัจจุบนั นี)้ เปน็ ชาติทีย่ ิ่งใหญ่มี
อารายธรรม มีความเจริญสงู สุด พระเจา้ แผ่นดินของขอมอยู่ในฐานะ
สมมุตเิ ทพ ทาใหย้ อมรับวา่ ภาษาขอมนนั้ ยอ่ มจะตอ้ งสงู สง่ ไปดว้ ย จงึ
เกิดมกี ารเรียนรภู้ าษาขอมกันมากขึ้น ได้ใช้ในทางคาถาอาคม นยิ มวา่
เปน็ ของอนั ศกั ดิ์สทิ ธ์ิ ยกย่องว่าเปน็ ของสูงเชน่ เดยี วกันศาสนา ไทยจึง
นาเอาภาษาขอมมาใชเ้ ป็นคาราชาศัพท์เพื่อให้สมเกยี รติแก่พระเจ้า
แผ่นดิน
ภาษาไทย
โดยปกตภิ าษาไทยจะไมน่ ามาใช้เป็นคาราชาศพั ทแ์ ตจ่ ะนามาใช้
ไดต้ ่อเมอื่ เอาไปนาหนา้ ภาษาอื่น เช่น มีพระดารัส เป็นพระราชโอรส
นา้ จณั ฑ์ หรือใชว้ ิธีปรุงแต่งคาขน้ึ เชน่ พระทีน่ ่งั ช้างทรง เป็นต้น
ภาษาอ่ืน ๆ
คาราชาศัพท์ทนี่ ามาจากภาษาอน่ื น้ันน้อยมาก แต่กม็ มี า
ประปราย เช่น พระสหุ ร่าย จากภาษาเปอรเ์ ซยี พระเกา้ อ้ี จาก
ภาษาจนี

การใช้ทรง
1. ใชท้ รงนาหน้าคานามสามญั บางคาทาให้เป็นกริ ยิ าราชาศัพท์ได้

เช่น ทรงกีฬา (เล่นกีฬา), ทรงธรรม (ฟงั เทศน)์ , ทรงบาตร (ใสบ่ าตร),
ทรงช้าง (ข่ชี ้าง)

2. ใช้ทรงนาหน้าคากริ ยิ าสามัญบางคา ทาให้เป็นกิรยิ าราชาศพั ท์
ได้ เชน่ ทรงว่งิ , ทรงยนิ ดี, ทรงอธบิ าย, ทรงยงิ , ทรงเลน่ , ทรงสั่งสอน

3. ใช้ทรงนาหน้าคานามราชาศพั ท์บางคา ทาให้เป็นกรยิ าราชา
ศัพท์ได้ เชน่ ทรงพระราชดาริ (คดิ ), ทรงพระราชนิพนธ์ (แต่งหนังสือ),
ทรงพระสรวล (ย้มิ ), ทรงพระอกั ษร (อา่ น, เขียน, เรยี น)

การใชค้ า พระบรม/พระบรมราชม, พระราช, พระ
1. พระบรม, พระบรมราช ใช้นาหน้าคานามท่สี าคัญทเ่ี ก่ยี วกบั

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู ัวเท่าน้ัน เช่น พระบรมราโชวาท,
พระบรมมหาราชวัง, พระบรมฉายาลักษณ์, พระปรมาภิไธย, พระบรม
ราชวโรกาส, พระบรมราชโองการ

2. พระราช ใชก้ บั พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัว, สมเดจ็ พระบรม
ราชนิ แี ละอุปราช เช่น พระราชโทรเลข, พระราชหตั ถเลขา, พระราช
เสาวนยี ์, พระราชปฏสิ นั ถาร

3. พระ ใช้นาหนา้ คาทเี่ รียกอวัยวะเครอ่ื งใช้ หรือนาหน้าคาสามญั
บางคาท่ีไมม่ รี าชาศัพทใ์ ช้ เชน่ พระพกั ตร์, พระเศียร, พระบาท,
พระเก้าอี้, พระมาลา, พระกระยาหาร

การใชร้ าชาศัพท์ในคาขึน้ ตน้ และคาลงทา้ ย
1.“ขอเดชะฝา่ ละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม

ข้าพระพุทธเจ้า” ลงท้ายว่า “ดว้ ยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ” ใชใ้ น
โอกาสกราบบังคมทูลขึน้ ก่อนเปน็ ครัง้ แรก

2. “พระพทุ ธเจ้าขา้ ขอรบั ใส่เกล้าใส่กระหมอ่ ม ข้าพระพทุ ธเจ้า...”
ลงทา้ ยวา่ “ดว้ ยเกล้าดว้ ยกระหม่อม” ใช้ในโอกาสท่ีมพี ระราชดารัสข้นึ ก่อน

3. “พระมหากรุณาธคิ ุณเปน็ ล้นเกล้าลน้ กระหมอ่ ม...” หรือ “พระ
เดชพระคุณเป็นลน้ เกล้าล้นกระหม่อม...” ลงทา้ ยวา่ “ดว้ ยเกลา้ ดว้ ย
กระหมอ่ ม” ใช้ในโอกาสแสดงความขอบคณุ ทีไ่ ด้รบั ความช่วยเหลอื

4. “เดชะพระบารมปี กเกลา้ ปกกระหมอ่ ม” หรอื “เดชะพระบรม
เดชานภุ าพเปน็ ลน้ เกลา้ ล้นกระหมอ่ ม...” ลงทา้ ยว่า “ด้วยเกล้าดว้ ย
กระหม่อม” ใชใ้ นโอกาสแสดงว่ารอดพน้ อันตราย

5. “พระราชอาญาไมพ่ น้ เกล้าพ้นกระหมอ่ ม...” หรอื “พระราช
อาญาเปน็ ลน้ เกลา้ ลน้ กระหม่อม...” ลงท้ายวา่ “ดว้ ยเกล้าด้วย
กระหม่อม” ใชใ้ นโอกาสทาผดิ พลาด

6. “ไม่ควรจะกราบบังคมทูลพระกรุณา...” หรือ “ไม่ควรจะกราบ
บงั คมทลู ใหท้ รงทราบฝา่ ละอองธุลพี ระบาท...” ลงทา้ ยว่า “ดว้ ยเกลา้ ด้วย
กระหมอ่ ม” ใช้ในโอกาสท่ีจะตอ้ งกลา่ วถงึ ของไมส่ ุภาพ คากราบบงั คมทลู
จะตอ้ งใช้ “ฝ่าละอองธลุ พี ระบาท” ไม่ใช้ “ใต้ฝ่าละอองธุลพี ระบาท” เพราะ
คาว่า “ใตฝ้ า่ ละอองธลุ พี ระบาท” เป็นคาสรรพนามมีความหมายว่า “ท่าน”
เท่าน้นั

คากราบบงั คมทูลจะตอ้ งใช้ “ฝ่าละอองธลุ ีพระบาท” ไมใ่ ช้ “ใตฝ้ า่
ละอองธลุ พี ระบาท” เพราะคาวา่ “ใตฝ้ ่าละอองธลุ ีพระบาท” เปน็ คา
สรรพนามมีความหมายวา่ “ทา่ น” เท่าน้ัน
การใช้คาราชาศพั ทใ์ ห้ถูกต้อง

1. ใช้ เฝ้าฯ รับเสด็จหรอื รบั เสด็จ ไม่ใช้ ถวายการตอ้ นรับ ใช้ มี
ความจงรกั ภักดี หรอื จงรกั ภักดี ไม่ใช้ ถวายความจงรักภักดี

2. อาคันตุกะ หมายถงึ แขกทมี่ าหานั้นเปน็ แขกของประธานาธิบดี
หรอื แขกของบุคคลอ่ืนทีไ่ ม่ใชพ่ ระมหากษัตริยป์ ระเทศใดประเทศหนง่ึ

ราชอาคันตกุ ะ, พระราชอาคันตุกะ หมายถึง แขกของ
พระมหากษัตรยิ ป์ ระเทศใดประเทศหน่ึง

3. ขอบใจ ใชส้ าหรบั สุภาพคนเสมอกัน ผู้ใหญใ่ ชพ้ ดู กับผนู้ อ้ ย พระ
ราชวงศ์ ทรงใช้กบั คนสามัญ และพระราชาทรงใชก้ บั ประชาชน

ขอบพระทัย ใชส้ าหรับคนสามัญกลา่ วกบั พระราชวงศ์, พระ
ราชวงศท์ รงใช้กับพระราชวงศ์หรือพระราชาทรงใชก้ ับพระราชวงศ์

4. ในการถวายของแด่พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว และสมเด็จ
พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

ถ้าเป็นของเลก็ ใช้คาว่า ทลู เกล้าฯ ถวาย อ่านวา่ ทูลเกล้า
ทลู กระหม่อมถวาย

ถ้าเป็นของใหญ่ ใชค้ าวา่ “น้อมเกลา้ ฯ ถวาย อา่ นว่า นอ้ ม
เกล้านอ้ มกระหม่อมถวาย