รายงาน ประวัติสหกรณ์ไทยและสหกรณ์โลก จัดทำโดย นาย โภควินทร์ พหรมจักรศร ม.5/3 นาย พงศธร ขันธนิตร ม.5/2 เสนอ ครู ศราวุฒิ เวียงลอ รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชาสังคมศึกษา ภาคเรียนที่ 2 การศึกษา 2566 โรงเรียนห้วยสักวิทยาคม
ก คำนำ รายงานฉบับนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นรายงานการเรียนวิชาสังคมศึกษาโดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ผู้จัดทำได้ฝึก การศึกษาค้นคว้าและนำสิ่งที่ได้ศึกษาค้นคว้ามาสร้างเป็นชิ้นงานเก็บไว้เป็นประโยชน์ต่อการเรียนของตนเอง ทั้งนี้เนื้อหาได้รวบรวมมาจากเว็ปไซต์แบบเรียนขอขอบพระคุณอาจารย์อย่างสูงที่กรุณาตรวจให้คำแน ะนำเพื่อแก้ไขให้ข้อเสนอแนะตลอดการทำงานผู้จัดทำหวังว่ารายงานฉบับนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้ที่นำไปใช้ให้เกิด ผล สัมฤทธิ์ตามความคาดหวัง
ข สารบัญ เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบัญ ข คำถามก่อนเรียน 1 เฉลยคำถามก่อนเรียน 3 กำเนิดการสหกรณ์โลก 5 ประวัติสหกรณ์ในประเทศไทย 7 คำถามหลังเรียน 16 เฉลยคำถามหลังเรียน 18 บรรณานุกรม 20
1 คำถามก่อนเรียน 1.ข้อใดสอดคล้องกับความหมายของสหกรณ์ ก ชาวนารวมกลุ่มกันทำกิจกรรมเก็บจำหน่ายผลผลิตเพื่อป้องกันการเอาเปรียบของพ่อค้า ข นักเรียน-ครู-ผู้ปกครอง รวมกลุ่มกันรวบรวมคัดแยกเพื่อนำกลับมาใช้ประโยชน์ ค คนในชุมชนร่วมกันจัดหาทุนสร้างฝายน้ำล้นเพื่อเก็บกักน้าไว้ใช้ในฤดูแล้ง ง ผู้ปกครองนักเรียนร่วมกันจัดหางานหรือหาทุนการศึกษาเพื่อมอบแก่นักเรียนที่ยากจน 2.สหกรณ์เป็นการรวมตัวของกลุ่มบุคคลที่มีจุดมุ่งหมายอย่างเดียวกัน โดยมีหลักการสำคัญในข้อใด ก มีสิทธิเสมอกัน แต่มุ่งช่วยเหลือผู้ที่มีฐานะยากจน ข มีกฎระเบียบข้อบังคับตรงตามกฎหมาย ไม่มีการแก้ไข ค ยึดหลักประชาธิปไตย ไม่แสวงหากำไร มีการแบ่งปันผลประโยชน์อย่างยุติธรรม ง มีปัจจัยการผลิตเช่นเดียวกับธุรกิจทั่วไป แต่มีการบริหารจัดการภายในชุมชนเท่านั้น 3.หลักการของสหกรณ์ไม่ได้กล่าวถึงในเรื่องใด ก การมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจ ข การมีส่วนร่วมในทางสังคมมากขึ้น ค ให้ความร่วมมือกับสหกรณ์ ง การปกครองตนเองและมีอิสระ 4.ข้อใดไม่ใช่หลักการของระบบสหกรณ์ ก การเอื้ออาทรต่อชุมชน ข การปกครองตนเองและความเป็นอิสระ ค การควบคุมโดยสมาชิกตามหลักประชาธิปไตย ง การดำเนินงานตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 5.“สหกรณ์พึงรับใช้สมาชิกอย่างมีประสิทธิผลสูงสุดและทำให้ขบวนการสหกรณ์เข้มแข็ง โดยการทำงานด้วยกัน” ข้อความนี้ตรงกับหลักการสหกรณ์ ในข้อใด ก การเอื้ออาทรต่อชุมชน ข การร่วมมือระหว่างสหกรณ์ ค การปกครองตนเองและความเป็นอิสระ ง การมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจของสมาชิก
2 6.ข้อใดหมายถึงประชาธิปไตยตามหลักการสหกรณ์ ก หนึ่งหุ้นหนึ่งเสียง ข หนึ่งคนหนึ่งเสียง ค สมาชิกทุกคนถือหุ้นเท่ากัน ง สมาชิกทุกคนได้รับเงินปันผลเท่ากัน 7.ข้อใดกล่าวผิด ก สหกรณ์มีการควบคุมตามหลักประชาธิปไตย ข การเข้าร่วมเป็นสมาชิกสหกรณ์ต้องเกิดจากความสมัครใจ ค การดำเนินงานของสหกรณ์ต้องเป็นไปเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนของชุมชน ง สหกรณ์เป็นองค์กรช่วยเหลือตนเองและปกครองโดยสมาชิกที่ถือหุ้นสูงสุด 8.สหกรณ์แบบไรฟ์ไฟเซนที่ไทยนำมาใช้เป็นของประเทศใด กอินเดีย ขอังกฤษ คเยอรมนี งสหรัฐอเมริกา 9.ข้อใดคือสหกรณ์แห่งแรกของไทย ก สหกรณ์การเกษตรบ้านโป่ง ข สหกรณ์บ้านวัดจันทร์น้ำน้อย ค สหกรณ์วัดจันทร์จำกัดสินใช้ ง สหกรณ์วัดจันทร์ไม่จำกัดสินใช้ 10.วันสหกรณ์แห่งชาติตรงกับข้อใด ก 26 กุมภาพันธ์ ข 26 กรกฎาคม ค 26 กันยายน ง 26 พฤศจิกายน
3 เฉลย คำถามก่อนเรียน 1.ข้อใดสอดคล้องกับความหมายของสหกรณ์ ก ชาวนารวมกลุ่มกันทำกิจกรรมเก็บจำหน่ายผลผลิตเพื่อป้องกันการเอาเปรียบของพ่อค้า ข นักเรียน-ครู-ผู้ปกครอง รวมกลุ่มกันรวบรวมคัดแยกเพื่อนำกลับมาใช้ประโยชน์ ค คนในชุมชนร่วมกันจัดหาทุนสร้างฝายน้ำล้นเพื่อเก็บกักน้าไว้ใช้ในฤดูแล้ง ง ผู้ปกครองนักเรียนร่วมกันจัดหางานหรือหาทุนการศึกษาเพื่อมอบแก่นักเรียนที่ยากจน 2.สหกรณ์เป็นการรวมตัวของกลุ่มบุคคลที่มีจุดมุ่งหมายอย่างเดียวกัน โดยมีหลักการสำคัญในข้อใด ก มีสิทธิเสมอกัน แต่มุ่งช่วยเหลือผู้ที่มีฐานะยากจน ข มีกฎระเบียบข้อบังคับตรงตามกฎหมาย ไม่มีการแก้ไข ค ยึดหลักประชาธิปไตย ไม่แสวงหากำไร มีการแบ่งปันผลประโยชน์อย่างยุติธรรม ง มีปัจจัยการผลิตเช่นเดียวกับธุรกิจทั่วไป แต่มีการบริหารจัดการภายในชุมชนเท่านั้น 3.หลักการของสหกรณ์ไม่ได้กล่าวถึงในเรื่องใด ก การมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจ ข การมีส่วนร่วมในทางสังคมมากขึ้น ค ให้ความร่วมมือกับสหกรณ์ ง การปกครองตนเองและมีอิสระ 4.ข้อใดไม่ใช่หลักการของระบบสหกรณ์ ก การเอื้ออาทรต่อชุมชน ข การปกครองตนเองและความเป็นอิสระ ค การควบคุมโดยสมาชิกตามหลักประชาธิปไตย ง การดำเนินงานตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 5.“สหกรณ์พึงรับใช้สมาชิกอย่างมีประสิทธิผลสูงสุดและทำให้ขบวนการสหกรณ์เข้มแข็ง โดยการทำงานด้วยกัน” ข้อความนี้ตรงกับหลักการสหกรณ์ ในข้อใด ก การเอื้ออาทรต่อชุมชน ข การร่วมมือระหว่างสหกรณ์ ค การปกครองตนเองและความเป็นอิสระ ง การมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจของสมาชิก
4 6.ข้อใดหมายถึงประชาธิปไตยตามหลักการสหกรณ์ ก หนึ่งหุ้นหนึ่งเสียง ข หนึ่งคนหนึ่งเสียง ค สมาชิกทุกคนถือหุ้นเท่ากัน ง สมาชิกทุกคนได้รับเงินปันผลเท่ากัน 7.ข้อใดกล่าวผิด ก สหกรณ์มีการควบคุมตามหลักประชาธิปไตย ข การเข้าร่วมเป็นสมาชิกสหกรณ์ต้องเกิดจากความสมัครใจ ค การดำเนินงานของสหกรณ์ต้องเป็นไปเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนของชุมชน ง สหกรณ์เป็นองค์กรช่วยเหลือตนเองและปกครองโดยสมาชิกที่ถือหุ้นสูงสุด 8.สหกรณ์แบบไรฟ์ไฟเซนที่ไทยนำมาใช้เป็นของประเทศใด ก อินเดีย ข อังกฤษ ค เยอรมนี ง สหรัฐอเมริกา 9.ข้อใดคือสหกรณ์แห่งแรกของไทย ก สหกรณ์การเกษตรบ้านโป่ง ข สหกรณ์บ้านวัดจันทร์น้ำน้อย ค สหกรณ์วัดจันทร์จำกัดสินใช้ ง สหกรณ์วัดจันทร์ไม่จำกัดสินใช้ 10.วันสหกรณ์แห่งชาติตรงกับข้อใด ก 26 กุมภาพันธ์ ข 26 กรกฎาคม ค 26 กันยายน ง 26 พฤศจิกายน
5 กำเนิดการสหกรณ์โลก ระหว่างศตวรรษที่ 18-19 ได้เกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมขึ้นในยุโรป มีการนำเอาเครื่องจักรมาใช้แทน แรงงานคน ซึ่งทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ คือเกิดภาวการณ์ว่างงาน และเศรษฐกิจตกต่ำทั่วไป การเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงครั้งนี้ เริ่มต้นที่ประเทศอังกฤษ ชาวอังกฤษ ต้องประสบกับปัญหาความ เดือดร้อนอย่างมาก จากการที่นายทุนใช้เครื่องจักรแทนแรงงานคน และการ ปลดคนงานออกจากโรงงาน ส่วน ผู้ประกอบการรายย่อยต้องเลิกล้มกิจการไป สภาพสังคมทั่วไปมีการ แบ่งชนชั้นออกเป็น 2 ฝ่าย คือ ฝ่าย นายทุน และฝ่ายกรรมกร นายทุนพยายามแสวงหากำไรจากการลงทุนมากที่สุด โดยการเอารัดเอาเปรียบฝา่ ย กรรมกรทุกวิถีทาง จากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจในครั้งนี้ บรรดากรรมกรที่ถูกบีบคั้นทั้งหลาย จึงร่วมแสวงหา หนทางที่จะปลดเปลื้องความทุกข์ยากของพวกตนประกอบกับเวลานั้นมีนักเศรษฐศาสตร์ที่มีความคิด อยากจะช่วยพยุงฐานะของสังคมให้ดีขึ้นได้เสนอแนวทางปรับปรุงสภาพเศรษฐกิจให้เกิดความเป็นธรรมแก่สังค ม โดยการร่วมมือระหว่างผู้ที่เดือดร้อนให้รู้จักการช่วยตนเอง และช่วยเหลือซึ่งกันและกัน แนวความคิดดังกล่าว ได้ ก่อให้เกิดระบบสหกรณ์ขึ้นในเวลาต่อมา บุคคลแรกที่ทำให้คนทั่วไปรู้จักคำว่า “สหกรณ์” คือโรเบอร์ต โอเวน ชาวอังกฤษ ซึ่ง ถือว่าเป็นผู้ให้ กำเนิดการสหกรณ์ขึ้นในโลก และได้ชื่อว่าเป็น “บิดาแห่งการสหกรณ์” เดิมโอเวนเป็นคนที่ยากจนแต่ความเฉลียวฉลาด และรู้จักวิธีการทำมาหากิน จึงทำให้เขาได้มีโอกาสเป็นผู้จัดการ และมีหุ้นส่วนเป็นเจ้าของโรงงานเขาเป็นนายจ้างที่มีความหวังดีต่อกรรมกรจึงได้ปรับปรุงสภาพความเป็นอยู่ทั่ว ไปของคนงานให้ดีขึ้น หลังจาก นั้นโอเวนได้หาวิธีช่วยเหลือกรรมกรอื่น ๆ โดยสอนให้รู้จักการ ช่วยตนเอง และช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เพื่อ ขจัดปัญหาความเดือดร้อนต่าง ๆ ซึ่งเป็นวิธีการของระบบสหกรณ์ โอเวนเสนอให้จัดตั้งนิคม หรือ ชุมชน สหกรณ์ (Co-operatives Community) ขึ้น เพื่อผลิตสิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆโดยไม่ใช้เครื่องจักรให้เป็นทรัพย์สินของชมรมซึ่งเป็นของส่วนรวมเป็นการป้องกันมิให้มีสภาพนายทุนปะปนอ ยู่ในชมรมการจัดตั้งชมรมสหกรณ์นี้จะต้องใช้เงินทุนและที่ดินเป็นจำนวนมากโอเวนจึงพยายามเผยแพร่แผนกา รจัดตั้งชมรมสหกรณ์เพื่อให้คนทั่วไปได้เข้าใจสหกรณ์ในฐานะสมาคมเพื่อเศรษฐกิจแต่โอเวนยังไม่สามารถจัดตั้ง ชมรมสหกรณ์ในประเทศอังกฤษได้เพราะมีปัญหาเกี่ยวกับสภาพสังคมในสมัยนั้นโอเวนจึงได้เดินทางไปประเทศ สหรัฐอเมริกา และทดลองจัดตั้งชุมชนสหกรณ์ขึ้นครั้งแรกที่นิวฮาโมนี รัฐอินเดียนา สหรัฐอเมริกาในปี พ.ศ. 2368ให้ชื่อว่านิวฮาโมนี(NewHarmony)แต่ได้ล้มเลิกไปในระยะเวลาต่อมาเนื่องจากไม่ได้คัดเลือกสมาชิกและไ ม่มีกิจกรรมเพียงพอให้คุ้มกับค่าใช้จ่าย นอกจากนี้ยังมีปัญหาเกี่ยวกับการปกครองและศาสนา อย่างไรก็ตาม แนวความคิดของโอเวน ก็มีอิทธิพลต่อนักปฏิรูปทางเศรษฐกิจ เขาได้ให้แนวความคิดเกี่ยวกับความร่วมมือ ร่วม ใจ ระหว่างมนุษย์ในอันที่จะช่วยตนเอง และช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เพื่อยกมาตรฐานความเป็นอยู่ให้สูงขึ้น อีกท่านคือ นายแพทย์วิลเลี่ยม คิง อาศัยอยู่ในเมืองไบรตัน ประเทศอังกฤษ เป็นผู้นิยมแนวความคิด
6 ทางสหกรณ์ของโอเวนแต่เห็นว่าโครงการของโอเวนต้องใช้เงินทุนจำนวนมากซึ่งจะทำให้เป็นจริงได้ยา กนายแพทย์คิงจึงเริ่มต้นจากการชี้แจงให้คนงานรวมทุนกันคนละเล็กละน้อยจัดตั้ง“สมาคมการค้า”(TradingAs sociation)ในรูปสหกรณ์ขึ้นเมื่อปีพ.ศ.2370เป็นรูปร้านสหกรณ์จำหน่ายสินค้าแต่มีข้อแตกต่างไปจากร้านสหกร ณ์ในปัจจุบันคือกำไรที่เกิดจากการดำเนินธุรกิจของร้านสหกรณ์นี้จะไม่นำมาแบ่งปันกันแต่จะเก็บ สมทบไว้เป็นทุนเพื่อใช้ขยายงานของร้านสหกรณ์ต่อไปจนสามารถจัดตั้งชมรมสหกรณ์ตามแบบ โอเวน ได้ ซึ่ง จากการกระทำดังกล่าวทำให้ร้านค้าแบบสหกรณ์ในรูปแบบนี้ไม่ประสบผลสำเร็จเนื่องจากการเก็บกำไร ทั้งหมดไว้ ไม่จ่ายคืนแก่สมาชิก ทำให้สมาชิกไม่ศรัทธาสหกรณ์ อย่างไรก็ตามกิจการของนายแพทย์คิงก็คล้าย กับร้านสหกรณ์ในปัจจุบันฉะนั้นในวงการร้านสหกรณ์สมัยนี้จึงให้เกียรติแก่ท่านมากสหกรณ์สมาคมแห่งแรกที่ นินการประสบผลสำเร็จ และเป็นแบบฉบับในโลกนี้ก็คือ ร้านสหกรณ์แห่งเมืองรอชเดล ประเทศอังกฤษ ตั้งขึ้นเมื่อพ.ศ.2387โดยกรรมกรช่างทอผ้าจำนวนหนึ่ง ซึ่งมีรายได้น้อย และประสบปัญหาในด้านการซื้อหาเครื่องอุปโภคอันจำเป็นแก่การ ครองชีพ เช่น ราคาแพง มีการปลอมปน และถูกเบียดเบียนในการชั่ง ตวง วัด ประกอบกับการได้รับแนวความคิดจาก โรเบอร์ต โอเวน ในการรวมตัวกัน จัดตั้งสหกรณ์ เพื่อช่วยตนเอง และช่วยเหลือ ซึ่งกันและกัน และไม่ต้องตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของอุตสาหกรรม และพ่อค้า ซึ่งมีอำนาจการผลิต ทางการค้าในสมัยนั้น จึงได้ร่วมกันจัดตั้งเป็นสมาคม ประกอบด้วยผู้ริเริ่ม 28 คน โดยรวมทุนกันจัดตั้งร้านค้าเครื่องอุปโภคบริโภคขึ้น จากนั้นนำเงินทุนที่รวบรวมได้ไปซื้อสิ่งของที่จำเป็นแก่ การ ครองชีพ โดยจัดซื้อในราคาขายส่ง มาขายให้แก่สมาชิก และให้สมาชิกเสียสละเวลามาช่วยกิจการของร้าน ต่อมามีจำนวนสมาชิกเพิ่ม ทำให้ธุรกิจการค้าขยายอย่างกว้างขวาง และยังมีการ ทำธุรกิจกับ บุคคลภายนอกด้วย นักสหกรณ์รอชเดล หรือที่เรียกกันว่า “ผู้นำแห่งรอชเดล” ได้กำหนดหลักปฏิบัติไว้ 10 ประการ ซึ่งมีสาระสำคัญหลายประการ ที่ถูกยึดถือเป็นหลักการสหกรณ์สากล มาจนถึงปัจจุบัน แม้จะล่วงเลย มาเป็นเวลานาน แต่ร้านสหกรณ์รอชเดล ก็ยังคงอยู่และกลายเป็นร้าน ที่มีขนาดใหญ่ ยิ่งกว่านั้น วิธีการของ ร้านสหกรณ์สำหรับผู้บริโภคแบบนี้ได้แพร่หลายออกไป สู่ประชาชนกลุ่มอื่น ๆ ปัจจุบันร้านสหกรณ์ที่ถือ หลักการสำคัญ ๆ อย่างเดียวกันนี้ มีอยู่ในประเทศต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก ส่วนสหกรณ์ประเภทอื่น ๆ เช่น สหกรณ์ที่ช่วยสมาชิกให้กู้ยืมเงินไปทำทุน สหกรณ์เครดิต และ สหกรณ์สินเชื่อก็เช่นเดียวกัน สหกรณ์เหล่านี้เกิดจากความขัดสน และความเดือดร้อนของเกษตรกร และ กรรมกร เนื่องจากหาเงินกู้ยืมมาประกอบการทำกินได้ยาก และแม้ว่ากู้มาได้ก็ต้อง เสียดอกเบี้ยแพงจนไม่ สามารถหารายได้มาให้เพียงพอกับการชำระดอกเบี้ยและเงินต้นได้ เป็นเหตุให้มีหนี้สินมาก เมื่อปี พ.ศ. 2393 นายเฮอร์มัน ชูลซ์ ชาวเยอรมัน ผู้พิพากษาแห่งเมืองเดลิตซ์ ได้คิดจัดตั้งสหกรณ์ประเภทหาทุนขึ้นในหมู่ ชาวเมืองผู้เป็นช่างฝีมือ และพ่อค้าขนาดเล็ก โดยรวบรวมขึ้นเป็นองค์การ เพื่อจัดหาทุนให้สมาชิกกู้ยืม และใน
7 ปี พ.ศ. 2405 นายฟริดริค วิลเฮล์ม ไรฟ์ไฟเซน ชาวเยอรมัน นายกเทศมนตรีเมืองเฮดเอสดอร์ฟ ได้จัดตั้ง สหกรณ์หาทุนขึ้นในหมู่ชาวชนบท ซึ่งเป็นเกษตรกร โดยจัดเป็นองค์การเพื่อจัดหาทุนให้แก่สมาชิกกู้ยืม เช่นเดียวกัน ในเวลาต่อมาการรวมกันเป็นสหกรณ์ เพื่อแก้ปัญหาความเดือดร้อนของประชาชน ก็ได้แพร่หลาย ไปยังประเทศต่าง ๆ อันเป็นประโยชน์ และเป็นตัวอย่างในการจัดตั้งสหกรณ์แก่ชาวชนบทและชาวเมืองมาจน ปัจจุบัน ประวัติการสหกรณ์ในประเทศไทย การสหกรณ์ในประเทศไทย เกิดขึ้นได้โดยมีมูลเหตุมาจากสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ประเทศไทยได้เริ่มมี การติดต่อซื้อขายกับต่างประเทศมากขึ้น ระบบเศรษฐกิจของชนบทก็ค่อย ๆ เปลี่ยนจากระบบเศรษฐกิจแบบ เพื่อเลี้ยงตัวเอง มาสู่ระบบเศรษฐกิจแบบเพื่อการค้า ความต้องการเงินทุนในการขยายการผลิตและการครอง ชีพจึงมีเพิ่มขึ้น ชาวนาที่ไม่มีทุนรอนของตนเองก็หันไป กู้ยืมเงินจากบุคคลอื่น ทำให้ต้องเสียดอกเบี้ยในอัตราสูง และยังถูกเอาเปรียบ จากพ่อค้า นายทุน ทุกวิถีทาง ชาวนาจึงตกเป็นฝ่ายเสียเปรียบอยู่ตลอดเวลา ทำนาได้ข้าว เท่าใดก็ต้องขายใช้หนี้เกือบหมด นอกจากนี้การทำนา ยังคงมีผลผลิตที่ไม่แน่นอน ขึ้นอยู่กับสภาพดินฟ้าอากาศ ถ้าปีไหนผลผลิตเสียหาย ก็จะทำให้หนี้สินพอกพูนมากขึ้นเรื่อย ๆ จนลูกหนี้บางรายต้องโอนกรรมสิทธิ์ในที่นา ให้แก่เจ้าหนี้ และกลายเป็นผู้เช่านา หรือเร่ร่อนไม่มีที่ดินทำกินไปในที่สุด จากสภาพปัญหาความยากจนของชาวนาในสมัยนั้น ทำให้ทางราชการคิดหาวิธีช่วยเหลือด้วยการ จัดหาเงินทุนมาให้กู้ และคิดดอกเบี้ยในอัตราต่ำ ความคิดนี้ได้เริ่มขึ้นในปลายรัชกาลที่ 5 โดยกำหนดวิธีการที่ จะช่วยชาวนาในด้านเงินทุนไว้ 2 วิธี คือ วิธีที่ 1 จัดตั้งธนาคารเกษตร เพื่อให้เงินกู้แก่ชาวนา แต่ขัดข้องในเรื่องเงินทุน และหลักประกันเงินกู้ ความคิดนี้ จึงระงับไป วิธีที่ 2 วิธีการสหกรณ์ประเภทหาทุน วิธีนี้เกิดจากรัฐบาลโดยกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ในปัจจุบันคือ กระทรวงการคลัง ได้เชิญเซอร์ เบอร์นาร์ด ฮันเตอร์ หัวหน้าธนาคาร แห่งมัดราส ประเทศอินเดีย เข้ามาสำรวจ หาลู่ทางช่วยเหลือชาวนา ได้เสนอว ่าคว รจัดตั้ง “ธ นาคาร ให้กู้ยืมแห่งช าติ” ดำเนินการให้กู้ยืมแ ก่เ กษ ต ร ก ร โดยมีที่ดินและหลักทรัพย์อื่นเป็นหลักประกัน เพื่อป้องกันมิให้ชาวนาที่กู้ยืมเงินทอดทิ้งที่นาหลบหนี้สิน ส่วน การควบคุมเงินกู้และการเรียกเก็บเงินกู้ ท่านได้แนะนำให้จัดตั้งเป็นสมาคมที่เรียกว่า “โคออเปอราทีฟ โซไซตี้” (Co-operatives Society) โดยมีหลักการร่วมมือกัน เพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ซึ่งคำนี้ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ ได้ทรงบัญญัติศัพท์เป็นภาษาไทยว่า “สมาคมสหกรณ์” จึงกล่าวได้ว่า ประเทศไทยเริ่ม ศึกษาวิธีการสหกรณ์ขึ้น ในปี พ.ศ. 2457 แต่ก็ยังมิได้ดำเนินการอย่างไร จนกระทั่งในปี 2458 ได้มีการ เปลี่ยนแปลงกรมสถิติพยากรณ์ เป็นกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ประกอบด้วยส่วนราชการ 3 ส่วน คือ การ พาณิชย์การสถิติพยากรณ์ และการสหกรณ์
8 การจัดตั้งส่วนราชการสหกรณ์นี้ ก็เพื่อจะให้มีเจ้าหน้าที่ดำเนินการทดลองจัดตั้งสหกรณ์ขึ้น และพระ ราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ ในฐานะทรงเป็นอธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ขณะนั้น ได้ทรง พิจารณาเลือกแบบอย่างสหกรณ์เครดิตที่จัดตั้งกันอยู่ในต่างประเทศหลายแบบในที่สุดก็ทรงเลือกแบบไรฟ์ไฟ เซน และทรงยืนยันไว้ในรายงานสหกรณ์ฉบับแรกว่า เมื่อได้พิจารณาแล้วได้ตกลงเลือกสหกรณ์ชนิดที่เรียกว่า ไรฟ์ไฟเซน ซึ่งเกิดขึ้นในเยอรมัน และ มีจุดมุ่งหมายที่จะอุปถัมภ์คนจนผู้ประกอบกสิกรรมย่อม ๆ เห็นว่าเป็น สหกรณ์ชนิดที่เหมาะสมที่สุดสำหรับประเทศไทย จากการที่พระองค์ได้ทรงเป็นผู้บุกเบิกริเริ่มงานสหกรณ์ขึ้นใน ประเทศไทย บุคคลทั้งหลายในขบวนการสหกรณ์ จึงถือว่าพระองค์เป็น “พระบิดาแห่งการสหกรณ์ไทย” สำหรับรูปแบบไรฟ์ไฟเซน ก็คือ สหกรณ์เพื่อการกู้ยืมเงินที่มีขนาดเล็ก สมาชิกจะได้มีความรับผิดชอบ ร่วมกัน ทำให้สะดวกแก่การควบคุมท้องที่ ที่ได้รับการพิจารณาให้จัดตั้งสหกรณ์ คือจังหวัดพิษณุโลก เนื่องจาก เป็นจังหวัดที่มีผู้คนไม่หนาแน่น และเป็นราษฎรที่เพิ่งอพยพมาจากทางใต้ จึงต้องการช่วยเหลือผู้อพยพ ซึ่ง ประกอบอาชีพการเกษตรให้ตั้งตัวได้ รวมทั้ง เพื่อเป็นการชักจูงราษฎรในจังหวัดอื่น ที่มีผู้คนหนาแน่นให้อพยพ มาในจังหวัดนี้ และเข้าทำประโยชน์ในที่ดินอย่างเต็มที่ ต่อมากรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์จึงได้ทดลองจัดตั้ง สหกรณ์หาทุนขึ้น ณ ท้องที่อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก เป็นแห่งแรก ใช้ชื่อว่า “สหกรณ์วัดจันทร์ ไม่จำกัด สินใช้” โดยจดทะเบียนเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2459 มีพระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ ทรงเป็น นายทะเบียนสหกรณ์พระองค์แรก นับเป็นการเริ่มต้นการสหกรณ์ในประเทศไทยอย่างสมบูรณ์ ในระยะแรกตั้งสหกรณ์วัดจันทร์ ไม่จำกัดสินใช้ มีสมาชิกจำนวน 16 คน ทุนดำเนินงาน 3,080 บาท ซึ่งเป็นเงินจากค่าธรรมเนียมแรกเข้า 80 บาท และเงินทุนจำนวน 3,000 บาท ได้อาศัยเงินกู้จากแบงค์สยามกัม มาจล จำกัด ซึ่งก็คือ ธนาคารไทยพาณิชย์ในปัจจุบัน โดยมีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เป็นผู้ค้ำประกัน และ เสียดอกเบี้ยธนาคารในอัตราร้อยละ 6 ต่อปี คิดดอกเบี้ย จากสมาชิกในอัตราร้อยละ 12 ต่อปี กำหนดให้ สมาชิกส่งคืนเงินต้นในปีแรก จำนวน 1,300 บาท แต่เมื่อครบกำหนดสมาชิกสามารถส่งเงินต้นคืนได้ถึง 1,500 บาท ทั้งส่งดอกเบี้ยได้ครบทุกรายการ แสดงให้เห็นว่าการนำวิธีการสหกรณ์เข้ามาช่วยแก้ไขความเดือดร้อน ของชาวนาได้ผล และจากความสำเร็จของสหกรณ์วัดจันทร์ ไม่จำกัดสินใช้ รัฐบาลจึงได้คิดขยายกิจการสหกรณ์ ไปยังจังหวัดอื่น ๆ แต่การจัดตั้งสหกรณ์ในระยะแรกนั้น นอกจากจะมีข้อจำกัดเรื่องเงินทุนแล้วยังมีข้อจำกัด ในทางกฎหมายด้วย เพราะพระราชบัญญัติเพิ่มเติมสมาคม พ.ศ. 2459 ทำให้การจัดตั้งสหกรณ์ไม่กว้างขวาง พอที่จะขยายสหกรณ์ออกไป หากจะให้การจัดตั้งสหกรณ์เจริญก้าวหน้า และมีความมั่นคง จะต้องออก กฎหมายควบคุมให้มีขอบเขตกว้างขวาง ดังนั้น ในเวลาต่อมาทางราชการจึงได้ประกาศยกเลิกพระราชบัญญตั ิ เพิ่มเติมสมาคม พ.ศ. 2459 แล้ว ประกาศใช้พระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2471 นับเป็นกฎหมายสหกรณ์ฉบับ แรก พระราชบัญญัติฉบับนี้ได้เปิดโอกาสให้มีการรับจดทะเบียนสหกรณ์ประเภทอื่น ๆ จากนั้นได้มีการแก้ไข
9 เพิ่มเติมพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2471 อีก 3 ครั้ง นับว่าการประกาศใช้พระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2471 ช่วยให้การจัดตั้งสหกรณ์ได้ขยายออกไปอีกมาก ปี พ.ศ. 2478 มีการริเริ่มจัดตั้งสหกรณ์เช่าซื้อที่ดินที่จังหวัดปทุมธานี และได้จัดตั้งสหกรณ์ประเภท ใหม่ ๆ ขึ้นอีกหลายประเภท เช่น สหกรณ์บำรุงที่ดิน สหกรณ์การขาย สหกรณ์นิคมฝ้าย สหกรณ์หาทุนและ บำรุงที่ดิน ในปี พ.ศ. 2480 ร้านสหกรณ์ได้ถูกจัดตั้งขึ้นเป็นแห่งแรกที่อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ชื่อว่า ร้านสหกรณ์บ้านเกาะ จำกัดสินใช้ มีสมาชิกแรกตั้ง 279 คน และได้มีการจัดตั้งร้านสหกรณ์ในลักษณะนี้ ขึ้นอีกหลายแห่ง เพื่อช่วยเหลือประชาชน เกี่ยวกับปัญหาค่าครองชีพ โดยจัดตั้งขึ้นทั้งในส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และส่วนของประชาชน การเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญที่สุดของขบวนการสหกรณ์ในประเทศไทย ก็คือ การควบสหกรณ์หาทุน เข้าด้วยกัน โดยทางราชการได้ออกพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2511 เปิดโอกาสให้สหกรณ์หาทุนขนาดเล็ก ที่ดำเนินธุรกิจเพียงอย่างเดียว ควบเข้ากันเป็นขนาดใหญ่ สามารถขยายการดำเนินธุรกิจเป็นแบบอเนกประสงค์ ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่สมาชิกได้มากกว่า ด้วยเหตุนี้สหกรณ์ หาทุนจึงแปรสภาพเป็นสหกรณ์การเกษตรมาจน ปัจจุบัน และในปี พ.ศ. 2511 สันนิบาตสหกรณ์ แห่งประเทศไทย ได้ถือกำเนิดขึ้นมาเพื่อเป็นสถาบันสำหรับให้ การศึกษาแก่สมาชิกสหกรณ์ ทั่วประเทศ มีหน้าที่ติดต่อประสานงานกับสถาบันสหกรณ์ต่างประเทศ เพื่อให้เกิด ความสัมพันธ์ และความช่วยเหลือร่วมมือกันระหว่างสหกรณ์สากลในด้านอื่น ๆ ที่มิใช่เกี่ยวกับการดำเนินธุรกิจ โดยมีสหกรณ์ทุกประเภทเป็นสมาชิก ซึ่งประเทศไทยได้กำหนดประเภทสหกรณ์ไว้ 6 ประเภท ตามประกาศ กฎกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. 2516 ประกอบด้วยสหกรณ์การเกษตร สหกรณ์นิคม สหกรณ์ประมง สหกรณ์ออมทรัพย์ สหกรณ์ร้านค้า และสหกรณ์บริการ และในปี พ.ศ. 2548 ได้ประกาศให้มีสหกรณ์รับจด ทะเบียนเป็น 7 ประเภท คือ สหกรณ์การเกษตร สหกรณ์ประมง สหกรณ์นิคม สหกรณ์ร้านค้า สหกรณ์บริการ สหกรณ์ออมทรัพย์ และสหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน และ ตาม พระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2542 ซึ่งถือใช้อยู่ในปัจจุบันได้เพิ่มเติมบทบัญญัติที่ว่าด้วยคณะกรรมการ พัฒนาการสหกรณ์แห่งชาติ กองทุนพัฒนาสหกรณ์ (กพส.) การแบ่งแยกสหกรณ์ สมาชิกสมทบ และอื่น ๆ ซึ่ง นับว่าเป็นประโยชน์ต่อขบวนการสหกรณ์อย่างมาก นับแต่สหกรณ์ได้ถือกำเนิดขึ้นในประเทศไทยจวบจน ปัจจุบัน ผลการดำเนินงานของสหกรณ์ในธุรกิจต่าง ๆ ได้สร้าง ความเชื่อถือเป็นที่ไว้วางใจของสมาชิก จนทำให้ จำนวนสหกรณ์ จำนวนสมาชิก ปริมาณเงินทุน และผลกำไรของสหกรณ์ เพิ่มขึ้นทุกปี การสหกรณ์ในประเทศ ไทยจึงมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศโดยเฉพาะต่อประชาชนที่ยากจน สหกรณ์จะเป็นสถาบันทาง เศรษฐกิจ และสังคมที่ช่วยแก้ปัญหาในการประกอบอาชีพ และช่วยยกระดับความเป็นอยู่ของประชาชนให้ดีขึ้น ปัจจุบันมีการแบ่งประเภทสหกรณ์ในประเทศไทยออกเป็น 7 ประเภท ได้แก่
10 สหกรณ์การเกษตร คือ สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่ผู้มีอาชีพทางการเกษตรรวมตัวกันจัดตั้งและจด ทะเบียนเป็นนิติบุคคลต่อนายทะเบียนสหกรณ์ โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้สมาชิกดำเนินกิจการร่วมกันและ ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เพื่อแก้ไขความเดือดร้อนในการประกอบอาชีพของสมาชิก และช่วยยกฐานะความ เป็นอยู่ของสมาชิกให้ดีขึ้น ความเป็นมา สหกรณ์การเกษตรแห่งแรกได้จัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ.2459 ชื่อว่า สหกรณ์วัดจันทร์ ไม่จำกัด สินใช้ ในจังหวัดพิษณุโลก เป็นสหกรณ์การเกษตรชนิดไม่จำกัด มีขนาดเล็กในระดับหมู่บ้านตั้งขึ้นในหมู่ เกษตรกรที่มีรายได้ต่ำและมีหนี้สินมาก มีสมาชิกแรกตั้ง จำนวน 16 และเป็นทุนจากการกู้แบงก์สยามกัมมาจล (ธนาคารไทยพาณิชย์ใน ปัจจุบัน) จำนวน 3,000 บาท วัตถุประสงค์ สหกรณ์การเกษตรดำเนินธุรกิจแบบอเนกประสงค์ เพื่อส่งเสริมให้สมาชิกดำเนินธุรกิจ ร่วมกัน ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน และช่วยเหลือส่วนรวมโดยใช้หลักคุณธรรม จริยธรรมอันดีงามตามพื้นฐานของ มนุษย์เพื่อให้เกิดประโยชน์แก่สมาชิกและส่วนรวมให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีทั้งทางด้านเศรษฐกิจและสังคมตามที่ กำหนดไว้ในข้อบังคับของสหกรณ์ ประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับ ทำให้สมาชิกมีปัจจัยการผลิตเพิ่มขึ้นจากการกู้เงินสหกรณ์ในอัตรา ดอกเบี้ยต่ำมาประกอบอาชีพ ทำให้มีที่ดินทำกินเป็นของตนเองหรือมีที่ดินทำกินมากกว่าเดิม ทั้งได้รับความรู้ เกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีในการผลิต ตั้งแต่การใช้พันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ การใช้ปุ๋ย การใช้ยาปราบศัตรูพืช การเก็บ รักษาผลผลิตอย่างมีคุณภาพ ผลิตผลที่ได้จึงเป็นไปตาม ความต้องการของตลาด ส่งผลให้สหกรณ์และบุคคลใน ครอบครัวมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม การศึกษาและการอนามัย สหกรณ์ประมง คือ สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่ชาวประมง เพื่อแก้ไขปัญหาและอุปสรรคในการประกอบ อาชีพซึ่งชาวประมงแต่ละคนไม่สามารถแก้ไขให้ลุล่วงไปได้ตามลำพังบุคคลเหล่านี้จึงรวมตัวกันโดยยึดหลักการ ช่วยตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกันวัตถุประสงค์สหกรณ์ประมงดำเนินการให้ความรู้ทางด้านวิชาการในเรื่อ งการจัดหาวัสดุอุปกรณ์ที่เหมาะสมและมีคุณภาพในการเพาะเลี้ยงการเก็บรักษาและการแปรรูปสัตว์น้ำแก่สมา ชิกรวมทั้งให้ความช่วยเหลือทางด้านธุรกิจการประมง คือ การจัดหาเงินทุนให้สมาชิกกู้ ไปลงทุนประกอบอาชีพ การจัดหาวัสดุอุปกรณ์การประมงมาจำหน่ายการจัดจำหน่ายสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์สัตว์น้ำการรับฝากเงินและ สงเคราะห์ สมาชิกเมื่อประสบภัยพิบัติประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับทำให้สมาชิกมีแหล่งเงินกู้ที่มีอัตราดอกเบี้ยต่ำม าลงทุนประกอบอาชีพซื้อวัสดุอุปกรณ์และสิ่งของจำเป็นที่สหกรณ์นำมาจำหน่ายในราคาที่เป็นธรรมเมื่อมีผลผลิ ตหรือผลิตภัณฑ์สหกรณ์จะรวบรวมขายให้ในราคาที่สูงขึ้นบริการรับฝากเงินเพื่อสะดวกปลอดภัยให้แก่สมาชิกแ ละสมาชิกจะได้รับการศึกษาอบรมเกี่ยวกับการประกอบอาชีพการประมงตามหลักวิชาการแผนใหม่ให้สามารถ ผลิตสินค้าที่มีคุณภาพและปริมาณตรงกับความต้องการของตลาดรวมถึงสิทธิหน้าที่และความรับผิดชอบของทุ กคนตามหลักการและวิธีการสหกรณ์
11 สหกรณ์นิคม คือ สหกรณ์การเกษตรในรูปแบบหนึ่งที่มีการดำเนินการจัดสรรที่ดินทำกินให้ราษฎร การ จัดสร้างปัจจัยพื้นฐานและสิ่งอำนวยความสะดวกให้ผู้ที่อยู่อาศัยควบคู่ไปกับการดำเนินการจัดหาสินเชื่อ ปัจจัย การผลิตและสิ่งของที่จำเป็น การแปรรูปการเกษตร การส่งเสริมอาชีพ รวมทั้งการให้บริการสาธารณูปโภคแก่ สมาชิกความเป็นมา ได้เริ่มดำเนินงานเป็นแห่งแรกที่อำเภอลำลูกกา จังหวัดปทุมธานี เมื่อปี พ.ศ.2478 โดย ดำเนินการจัดซื้อที่นาราชพัสดุจากกระทรวงการคลังเนื้อที่4,109ไร่เศษมาจัดสรรให้สมาชิก69ครอบครัวในรูปข องสหกรณ์การเช่าซื้อที่ดินต่อมาในปีพ.ศ.2481ได้จัดตั้งนิคมสหกรณ์ในอำเภอสันทราย จังหวัด เชียงใหม่ เนื้อที่ 7,913ไร่และได้จัดสหกรณ์การเช่าที่ดินในเขตป่าสงวนแห่งชาติที่เสื่อมสภาพแล้วที่อำเภอบางสะพานจังหวัด ประจวบคีรีขันธ์ เมื่อปี พ.ศ. 2518 สหกรณ์นิคม โดยอาศัยพระราชบัญญัติจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ พ.ศ.2511 โดยกรมส่งเสริมสหกรณ์ ขอรับที่ดินรกร้างว่างเปล่าที่คณะกรรมการจัดที่ดินแห่งชาติ จำแนกเป็น ที่จัดสรรเพื่อการเกษตร นำมาจัดสรร ให้ราษฎรเข้าครอบครองทำประโยชน์ และส่งเสริมให้จัดตั้งขึ้นเป็นสหกรณ์ ซึ่งเมื่อสมาชิกได้ปฏิบัติครบถ้วน ตามข้อบังคับของสหกรณ์แล้วก็จะได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินที่ได้รับจัดสรรนั้นในที่สุด สหกรณ์การเช่าซื้อที่ดิน โดยอาศัยประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497 และนโยบายของรัฐบาลในเรื่อง การจัดหาที่ดินให้ราษฎร กรมส่งเสริมสหกรณ์จึงจัดซื้อที่ดินขององค์การหรือเอกชนนำมาปรับปรุงจัดสรรให้รวบรวมกันจัดตั้งขึ้นเป็นสหกร ณ์ซึ่งเมื่อสมาชิกได้ส่งชำระเงินค่าเช่าซื้อที่ดินและปฏิบัติการอื่น ครบถ้วนตามข้อบังคับของสหกรณ์แล้วก็จะได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินที่ได้รับจัดสรรนั้นในที่สุดสหกรณ์การเช่า ที่ดิน กรมส่งเสริมสหกรณ์ จะนำที่ดินป่าสงวนแห่งชาติ ที่เสื่อมโทรมแล้วมาจัดสรรให้ราษฎร และจัดตั้งขึ้นเป็น สหกรณ์ สมาชิกจะมีสิทธิเข้าครอบครอง ทำกินในที่ดินที่ได้รับจัดสรรนั้นโดยเสียค่าเช่าในอัตราต่ำ และที่ดินจะ ตกทอดทางมรดกไปยังลูกหลานได้ตลอดไป แต่ห้ามมิให้โอนกรรมสิทธิ์ สหกรณ์นิคมทั้ง 3 รูปนี้ คงมีเพียง 2 รูปแบบแรกที่สมาชิกจะได้ที่ดินเป็นกรรมสิทธิ์ของตนเองส่วนในรูปของสหกรณ์การเช่าที่ดินนั้นสมาชิกจะได้เพี ยงสิทธิในการเช่าและสิทธิที่ตกทอดทางมรดกตลอดไปเท่านั้น การวางผังและปรับปรุงที่ดิน เมื่อได้รับที่ดินแปลงใดมาจัดสรรแล้วทางการจะสำรวจรายละเอียดสภาพภูมิประเทศชนิดและลักษณะ ดินปริมาณน้ำฝน จากนั้นจะวางแผนผังการใช้ที่ดินว่าควรดำเนินการสร้าง บริการสาธารณูปโภคอย่างไรบ้าง เช่น ถนน การชลประทาน โรงเรียน สถานีอนามัย ฯลฯ การรับสมัครและคัดเลือกบุคคลเพื่อรับการจัดสรรที่ดิน การอนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดิน
12 การกำหนดเงื่อนไขการใช้ที่ดินและการได้กรรมสิทธิ์ที่ดินงานจัดสหกรณ์เมื่อจัดราษฎรเข้าครอบครองทำประโย ชน์ในที่ดินที่จัดหามาเรียบร้อยแล้ว ขั้นต่อไปคือการรวบรวมราษฎรที่ได้รับจัดสรรที่ดินนั้นจัดตั้งเป็นสหกรณ์ขึ้น และขอจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสหกรณ์พ.ศ.2542เพื่อให้เกษตรกรมีสถาบันของตนเองที่จะเป็นสื่อกลา งในการอำนวยบริการด้านต่าง ๆ ส่วนการดำเนินธุรกิจของสหกรณ์จะมีลักษณะเช่นเดียวกับสหกรณ์การเกษตร ประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับ ทำให้สมาชิกสหกรณ์มีสหกรณ์เป็นสถาบัน ที่เป็นสื่อกลางในการขอรับบริการ ต่าง ๆจากรัฐบาล และเป็นสถาบันที่อำนวยความสะดวกในด้าน การจัดหาสินเชื่อ การรวมกันซื้อ รวมกันขาย การส่งเสริมการเกษตรและการฝึกอบรมซึ่งเป็นการเสริมสร้างให้เกิดระบบที่ดีในการจัดหา การผลิต และ การตลาด โดยสมาชิก เพื่อสมาชิกในการประกอบอาชีพอย่างมั่นคงจนมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น สหกรณ์ร้านค้า คือ สหกรณ์ที่มีผู้บริโภครวมกันจัดตั้งขึ้นเพื่อจัดหาสินค้า เครื่องอุปโภคบริโภคมา จำหน่ายแก่สมาชิกและบุคคลทั่วไป โดยจดทะเบียนตามกฎหมายสหกรณ์ ในประเภทสหกรณ์ร้านค้า มีสภาพ เป็นนิติบุคคล ซึ่งสมาชิกผู้ถือหุ้นทุกคนเป็นเจ้าของ สมาชิกลงทุนร่วมกันในสหกรณ์ด้วยความสมัครใจ เพื่อ แก้ไขความเดือดร้อนในการซื้อเครื่องอุปโภคบริโภค และเพื่อผดุงฐานะทางเศรษฐกิจของตนและหมู่คณะ ความเป็นมา สหกรณ์ร้านค้าจัดตั้งขึ้นโดยชาวชนบท อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ในปี พ.ศ. 2480 และได้เลิกล้มไป ต่อมารัฐบาลได้ช่วยเหลือด้านการครองชีพให้กับประชาชนโดยการส่งเสริมและ สนับสนุนให้มีการจัดตั้งสหกรณ์ร้านค้าขึ้นทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาคทุกจังหวัดทั่วประเทศ ซึ่งสหกรณ์ ร้านค้าที่ตั้งขึ้นในเมืองที่ประชาชนหนาแน่นจะประสบความสำเร็จมากกว่าสหกรณ์ร้านค้าที่ตั้งขึ้นในชนบท วัตถุประสงค์ สหกรณ์ร้านค้าจะจัดหาสิ่งของและบริการที่สมาชิกมีความต้องการมาจำหน่าย ช่วย จำหน่ายผลิตผล ผลิตภัณฑ์ของสมาชิก ส่งเสริมและเผยแพร่ความรู้ทางด้านสหกรณ์และด้านการค้าให้แก่ สมาชิกสหกรณ์ ปลุกจิตสำนึกให้สมาชิกรู้จักประหยัด ช่วยตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ร่วมมือและ ประสานงานกับสหกรณ์และหน่วยงานอื่นทั้งจากภายในและภายนอกประเทศในอันที่จะเกื้อกูลกันและกัน ประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับ ทำให้สมาชิกมีสถานที่ซื้อขายสินค้าจำเป็น ตามราคาตลาดในชุมชน ซึ่ง เป็นสินค้าที่ดีมีคุณภาพ เที่ยงตรงในการชั่ง ตวง วัด ตามความต้องการของสมาชิก เมื่อสิ้นปีสหกรณ์มีกำไรสุทธิ ประจำปี สมาชิกจะได้รับเงินปันผลตามหุ้น และเงินเฉลี่ยคืน ตามส่วนที่ทำธุรกิจกับสหกรณ์ การซื้อขายด้วย เงินสดสินค้าจะมีราคาที่ถูกกว่าเงินผ่อน ทำให้สมาชิก มีความรอบคอบในการใช้จ่ายเงิน ก่อให้เกิดการประหยัด และอดออม ส่งผลให้สหกรณ์มีเงินทุนหมุนเวียนจำนวนมากพอในการจัดหาสินค้าราคาถูกมาจำหน่ายเพื่อ ประโยชน์ของสมาชิก (5) สหกรณ์ออมทรัพย์
13 สหกรณ์ออมทรัพย์ คือ สถาบันการเงินแบบหนึ่งที่มีสมาชิกเป็นบุคคลที่มีอาชีพอย่างเดียวกันหรือที่ อาศัยอยู่ในชุมชนเดียวกัน มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมให้สมาชิกรู้จักการออมทรัพย์ และให้กู้ยืมเมื่อเกิดความ จำเป็น หรือเพื่อก่อให้เกิดประโยชน์งอกเงย และได้รับการจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสหกรณ์ สามารถ กู้ยืมได้เมื่อเกิดความจำเป็นตามอุดมการณ์ในการช่วยตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ความเป็นมา พนักงานธนาคารเพื่อการสหกรณ์ จดทะเบียนเมื่อวันที่ 28 กันยายน 2492 คือ สหกรณ์ข้าราชการสหกรณ์ จำกัดสินใช้ และได้แพร่หลายไปในหน่วยงานของรัฐและเอกชน ทั่วประเทศ วัตถุประสงค์ อัตราเดียวกับธนาคารพาณิชย์ และโดยการถือหุ้นหัก ณ ที่จ่ายเป็น รายเดือน แต่ไม่เกิน 1 ใน 5 ของหุ้น ทั้งหมด เมื่อสิ้นปีทางบัญชีต้องจ่ายเงินปันผลค่าหุ้นให้แก่สมาชิกในอัตราที่กฎหมายกำหนด รวมทั้งให้บริการ ด้านเงินกู้แก่สมาชิกตามความจำเป็น ประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับ เป็นแหล่งเงินฝากและเงินกู้ของสมาชิก ทำให้สมาชิกรู้จักเก็บออมเงิน และ ไม่ต้องไปกู้เงินนอกระบบ ทำให้สถาบันครอบครัวมีความมั่นคงขึ้น สหกรณ์บริการ คือ สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติสหกรณ์ โดย มีประชาชนไม่น้อยกว่า 10 คน ที่มีอาชีพอย่างเดียวกัน ได้รับความเดือดร้อนในเรื่องเดียวกันรวมตัวกันโดยยึดหลักการประหยัด การช่วย ตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกันเพื่อแก้ปัญหาต่าง ๆ รวมทั้ง การส่งเสริมให้เกิดความมั่นคงในอาชีพต่อไป ความเป็นมา สหกรณ์บริการแห่งแรกจัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ.2484 เป็นการรวมตัวกันในกลุ่มผู้มีอาชีพทำ ร่ม ชื่อ สหกรณ์ผู้ทำร่มบ่อสร้าง จำกัดสินใช้ อยู่ที่ตำบลตันเปา อำเภอ สันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ ต่อมาในปี พ.ศ.2496 ได้มีการจัดตั้งสหกรณ์บริการไฟฟ้าหนองแขม จำกัด อำเภอหนองแขม กรุงเทพมหานคร เป็น สหกรณ์ที่ให้บริการด้านสาธารณูปโภค และในปี พ.ศ.2497 จัดตั้งสหกรณ์มีดอรัญญิก จำกัด ที่ตำบลทุ่งช้าง อำเภอนครหลวง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และ มีสหกรณ์บริการอีกหลายแบบตามมา เช่น สหกรณ์เคหสถาน สหกรณ์แท็กซี่ สหกรณ์หัตถกรรมผลิตภัณฑ์ไม้ สหกรณ์บริการน้ำประปา สหกรณ์ผู้จัดหางานแห่งประเทศไทย วัตถุประสงค์เพื่อดำเนินธุรกิจด้านการบริการตามรูปแบบของสหกรณ์ส่งเสริมสวัสดิการแก่สมาชิกและครอบครั วส่งเสริมการช่วยตนเองและช่วยเหลือซึ่งกันและกันในหมู่สมาชิกร่วมมือกับสหกรณ์อื่นและหน่วยงานอื่นเพื่อค วามก้าวหน้าของกิจการสหกรณประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับสมาชิกมีสหกรณ์เป็นศูนย์กลางในการพัฒนาฝีมือก ารผลิตผลิตภัณฑ์ต่างๆให้มีคุณภาพได้มาตรฐานเป็นที่ต้องการของตลาดมีแหล่งรวมซื้อรวมขายผลิตภัณฑ์และอุ ปกรณ์ในการผลิตผลิตภัณฑ์ช่วยให้สมาชิกสหกรณ์ประกอบอาชีพได้ถูกต้องตามกฎหมายมีที่อยู่อาศัยเป็นของต นเองในราคาประหยัดและมีความปลอดภัยในชีวิต เมื่อสิ้นปีทางบัญชีถ้าสหกรณ์มีกำไรสุทธิประจำปี สมาชิกสหกรณ์จะ ได้รับเงินปันผลตามหุ้น และเงินเฉลี่ยคืนตามส่วนที่ทำธุรกิจกับสหกรณ์
14 สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน คือ สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่ประชาชนที่อาศัยอยู่ ในวงสัมพันธ์เดียวกัน เช่น อาศัยอยู่ในชุมชนเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นที่อยู่อาศัย ที่ทำงาน สถานศึกษา หรือประกอบอาชีพเดียวกัน หรือมี กิจกรรมร่วมกันในลักษณะต่อเนื่อง และบุคคลเหล่านั้นมีความปรารถนาจะช่วยเหลือซึ่งกันและกัน โดยวิธีการ นำเงินของตนมาสะสมไว้เป็นกองทุน สมาชิก ทุก ๆ คนจะต้องสะสมเงินตามความสามารถของตนเป็นประจำ และสม่ำเสมอตามที่สหกรณ์กำหนด และเงินในกองทุนนี้จะสามารถช่วยเหลือสมาชิกที่มีความจำเป็นและ เดือดร้อนทางด้านการเงิน กู้ยืมไปแก้ไขปัญหาและบำบัดความเดือดร้อนเหล่านั้น หรือถ้าไม่มีความเดือดร้อน เงินสะสมก็จะมีมากขึ้น สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน จึงเป็นสหกรณ์ที่มุ่งหวังให้สมาชิกช่วยตนเองและช่วยเหลือซึ่งกัน และกัน บริหารงานโดยสมาชิกและทำกิจการทุกอย่างเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดกับสมาชิก ความเป็นมา คำว่า “เครดิตยูเนี่ยน” เป็นคำที่ ฟริดริค วิลเฮล์ม ไรฟ์ไฟเซน ผู้ริเริ่มก่อตั้งเครดิตยูเนี่ยน ได้คิดค้นและริเริ่มจัดตั้งในรูปของสมาคมครั้งแรกในประเทศเยอรมันนี ประกอบด้วยคำที่แสดงปรัชญาของ สมาคมนี้ไว้ชัดแจ้ง 2 คำ คือ “เครดิต (Credit)” หมายความว่า “ความเชื่อถือได้ ความไว้วางใจได้” และคำว่า“ยูเนี่ยน(Union)”หมายความว่า“การรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน”เป็นการรวมเอาความไว้วางใจซึ่ งกันและกันเข้าเป็นหนึ่งเดียวกันเพื่อดำเนินงานร่วมกันให้บรรลุจุดหมาย การดำเนินงานของสมาคมนี้มีลักษณะ ของสหกรณ์เต็มตัว จึงเรียกว่า “สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน” สำหรับในประเทศไทยได้รวมกลุ่มคนในย่านชุมชน แออัด ห้วยขวาง ดินแดง เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2508 และใช้ชื่อว่า “เครดิตยูเนี่ยนแห่งศูนย์กลางเทวา” แต่ ไม่ได้จดทะเบียนเป็นสหกรณ์ สหกรณ์ที่ได้รับการจดทะเบียนเป็นแห่งแรก คือ “สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน แม่มูล จำกัด” จังหวัดอุบลราชธานี ได้รับการจดทะเบียนเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2522 ในประเภทสหกรณ์ออมทรัพย์ สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยนเดิมอยู่ในประเภทสหกรณ์ออมทรัพย์ที่อยู่ในชุมชน ต่อมาได้กำหนดให้เป็นประเภท “สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน” ตามกฎกระทรวงโดยกำหนดประเภทสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียนไว้ เมื่อวันที่ 29 มิถุนายน 2548วัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมให้สมาชิกช่วยตนเอง เพื่อดำเนินธุรกิจ การผลิต การค้า การบริการ และ อุตสาหกรรมร่วมกัน และช่วยเหลือซึ่งกันและกัน โดยใช้หลักคุณธรรมพื้นฐานห้าประการ ได้แก่ ความซื่อสัตย์ ความเสียสละ ความรับผิดชอบ ความเห็นใจกัน และความไว้วางใจกัน รวมทั้งจริยธรรมอันดีงาม เพื่อให้เกิด ประโยชน์แก่สมาชิกและส่วนรวม ทั้งด้านเศรษฐกิจและสังคม จนสามารถอยู่ดีกินดีและมีสันติสุข ประโยชน์ที่สมาชิกจะได้รับสมาชิกสหกรณ์มีสหกรณ์เป็นที่ฝากเงินได้ด้วยความสะดวก รวดเร็ว ไม่ต้องเสียเวลาเดินทางไปฝากเงินที่ไกล ๆ และจะมีเงินจำนวนน้อย หรือมากก็สามารถสะสมได้ สามารถขอกู้เงินในอัตราดอกเบี้ยที่เป็นธรรม เพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนด้านการเงิน หรือความจำเป็นที่จะต้องใช้จ่าย6 วันสหกรณ์แห่งชาติสหกรณ์วัดจันทร์ไม่จำกัดสินใช้จังหวัดพิษณุโลกเป็นสหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นเป็นแห่งแรกในไทย
15 โดยการจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสมาคม เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2459 มีวัตถุประสงค์ เพื่อแก้ไขปัญหา อุปสรรคในการประกอบอาชีพให้เกษตรกร ซึ่งมีพระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ ทรงเป็นนาย ทะเบียนสหกรณ์พระองค์แรก พระองค์ทรงมีความห่วงใย ในสหกรณ์ที่พระองค์ทรงรู้สึกว่าเป็นองค์การที่จะ เป็นประโยชน์ที่ยิ่งใหญ่ต่อประเทศชาติ และวงการสหกรณ์ได้ถวายสมญานาม ให้ทรงเป็นพระบิดาแห่งการ สหกรณ์ไทย และถือให้วันที่ 26 กุมภาพันธ์ เป็นวันสหกรณ์ เพื่อรำลึกถึงพระกรุณาคุณของพระองค์ ต่อมาคณะรัฐมนตรี มีมติในการประชุม วันที่ 9 ตุลาคม 2527 ได้กำหนดให้วันที่ 26 กุมภาพันธ์ ของทุกปี เป็น วันสหกรณ์แห่งชาติ ตามวันก่อตั้งสหกรณ์ แห่งแรกในประเทศไทย คือสหกรณ์วัดจันทร์ ไม่จำกัดสินใช้ นั่นเอง (4) วันสหกรณ์สากล สหประชาชาติ (United Nation :UN) และองค์การสัมพันธภาพสหกรณ์ระหว่างประเทศ (International Co-operatives Alliance :ICA) ร่วมกันกำหนดให้วันเสาร์แรกของเดือนกรกฎาคมของทุกปี เป็นวันสหกรณ์สากล เพื่อให้สหกรณ์และองค์การที่เกี่ยวข้องทั่วโลก ได้แสดงวิสัยทัศน์แลกเปลี่ยนทัศนคติและ อุดมการณ์ระหว่างกัน อันจะเป็นประโยชน์สูงสุดต่อการพัฒนาขบวนการสหกรณ์ของโลก ซึ่ง ICA ได้เกิดขึ้น จากการร่วมมือกันของสหกรณ์ระหว่างประเทศ เป็นสมัชชาระหว่างชาติ เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม ค.ศ.1895 ( พ.ศ.2438 ) ณ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เพื่อเป็นองค์การสหกรณ์โลกที่จะประสานความร่วมมือในเรื่อง ต่าง ๆ นับเป็นองค์การ ที่เก่าแก่องค์การหนึ่งของโลก
16 คำถามหลังเรียน 1.คณะบุคคลที่ร่วมก่อตั้งสหกรณ์จะต้องมีไม่ต่ำกว่ากี่คน ก 10 คน ข 9 คน ค 8 คน ง 7 คน 2.สหกรณ์แท็กซี่ เป็นสหกรณ์ประเภทใด ก สหกรณ์นิคม ข สหกรณ์กลุ่ม ค สหกรณ์ผสม ง สหกรณ์บริการ 3.บิดาแห่งการสหกรณ์ของโลกคือใคร ก นายฟรีตริก วิลเฮล์ม ไรฟ์ไฟเซน ข นายแพทย์วิลเลียม คิง ค นายเฮอร์มัม ซูลซ์ ง โรเบิร์ต โอเวน 4.ข้อใดไม่เกี่ยวข้องกับพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ก พระบิดาแห่งการสหกรณ์ไทย ข อธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ค อธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ง ผู้จัดตั้งสมาคมโคออเปอราทีฟ โซไซตี 5.สหกรณ์แรกที่เกิดขึ้นในโลก ก่อตั้งจากกลุ่มอาชีพใด ก ทอผ้า ข เกษตรกรรม ค ประมง ง ร้านค้า 6.ปรนัยข้อใดเป็นสหกรณ์นอกภาคการเกษตร ก สหกรณ์นิคม
17 ข สหกรณ์ร้านค้า ค สหกรณ์ประมง ง สหกรณ์การเกษตร 7.สหกรณ์แห่งแรกเกิดขึ้นในประเทศใด ก สหรัฐอเมริกา ข ฝรั่งเศส ค อังกฤษ ง เยอรมันนี 8.สหกรณ์ในประเทศไทยเกิดขึ้นในสมัยใด ก รัชกาลที่ 6 ข รัชกาลที่ 4 ค รัชกาลที่ 1 ง รัชกาลที่ 2 9.ร้านสหกรณ์บ้านสินใช้ ซึ่งเป็นร้านสหกรณ์แห่งแรกของไทยอยู่ที่จังหวัดใด ก เชียงราย ข พิษณุโลก ค กรุงเทพมหานคร ง พระนครศรีอยุธยา 10.สหกรณ์ใดที่มีวัตถุประสงค์เพื่อลดค่าใช้จ่ายในครอบครัว ก สหกรณ์การเกษตร ข สหกรณ์ออมทรัพย์ ค สหกรณ์ร้านค้า ง สหกรณ์บริการ
18 เฉลย คำถามหลังเรียน 1.คณะบุคคลที่ร่วมก่อตั้งสหกรณ์จะต้องมีไม่ต่ำกว่ากี่คน ก 10 คน ข 9 คน ค 8 คน ง 7 คน 2.สหกรณ์แท็กซี่ เป็นสหกรณ์ประเภทใด ก สหกรณ์นิคม ข สหกรณ์กลุ่ม ค สหกรณ์ผสม ง สหกรณ์บริการ 3.บิดาแห่งการสหกรณ์ของโลกคือใคร ก นายฟรีตริก วิลเฮล์ม ไรฟ์ไฟเซน ข นายแพทย์วิลเลียม คิง ค นายเฮอร์มัม ซูลซ์ ง โรเบิร์ต โอเวน 4.ข้อใดไม่เกี่ยวข้องกับพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ก พระบิดาแห่งการสหกรณ์ไทย ข อธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ค อธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ ง ผู้จัดตั้งสมาคมโคออเปอราทีฟ โซไซตี 5.สหกรณ์แรกที่เกิดขึ้นในโลก ก่อตั้งจากกลุ่มอาชีพใด ก ทอผ้า ข เกษตรกรรม ค ประมง ง ร้านค้า 6.ปรนัยข้อใดเป็นสหกรณ์นอกภาคการเกษตร ก สหกรณ์นิคม
19 ข สหกรณ์ร้านค้า ค สหกรณ์ประมง ง สหกรณ์การเกษตร 7.สหกรณ์แห่งแรกเกิดขึ้นในประเทศใด ก สหรัฐอเมริกา ข ฝรั่งเศส ค อังกฤษ ง เยอรมันนี 8.สหกรณ์ในประเทศไทยเกิดขึ้นในสมัยใด ก รัชกาลที่ 6 ข รัชกาลที่ 4 ค รัชกาลที่ 1 ง รัชกาลที่ 2 9.ร้านสหกรณ์บ้านสินใช้ ซึ่งเป็นร้านสหกรณ์แห่งแรกของไทยอยู่ที่จังหวัดใด ก เชียงราย ข พิษณุโลก ค กรุงเทพมหานคร ง พระนครศรีอยุธยา 10.สหกรณ์ใดที่มีวัตถุประสงค์เพื่อลดค่าใช้จ่ายในครอบครัว ก สหกรณ์การเกษตร ข สหกรณ์ออมทรัพย์ ค สหกรณ์ร้านค้า ง สหกรณ์บริการ
20 บรรณานุกรม https://www.srusct.or.th/page.php?pid=4