เกมแห่งกลยุทธ์ที่ไร้ซึ่งชนชั้นวรรณะ
หหมมาากกรุรุกกไไททยยหมากรุกไทย เกมกระดานแห่งกลยุท ยุ ธ์ที่ไร้ซึ่งชนชั้นวรรณะ ที่แพร่หลายมา ตามเส้นทางสายไหมจากอินเดียและตะวันออกกลาง ซึ่งมีก มี ารพัฒพันากฎ เกณฑ์และรูปแบบเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวในแต่ละประเทศ ในอดีตถือกันว่า เป็นกีฬาของคนชั้นสูงในราชสำ นัก ต่อมาจึงค่อยแพร่ขยายออกไปสู่สามัญมั ชนทั่วไป โดยหมากรุกไทยนั้นจะมีตั มีตัวหมากและกติกาที่แตกต่างจากหมาก รุกสากล (หมากรุกไทยได้รับการขึ้น ขึ้ ทะเบีย บี นเป็น ป็ มรดกภูมิปัมิ ญปัญาทาง วัฒนธรรมของชาติ ประจำ ปีพ.ศ. ๒๕๕๕) ที่ม ที่ า : กรมส่งเสริมริวัฒวันธรรม
ตำ นาน หหมมาากกรุรุกกไไททยยตำ นานหมากรุกที่อ้ ที่ าอ้งกันกัมากก็คืก็อคืตำ นานของอินอิเดียดีที่อ้ ที่ าอ้งว่าว่นักนัรบเกิดกิขึ้นขึ้ ในสมัยมัรามายณะ คือคืประมาณ ๒,๐๐๐ ถึงถึ๓,๐๐๐ ปี เล่าล่ว่าว่เมื่อ มื่ พระราม ยกทัพทั ไปทำ ศึกกับกัทศกัณกัฐ์ที่ฐ์เ ที่ มือมืงลังลักานางมณโฑเห็นห็ทศกัณกัฐ์เฐ์คร่งร่เครียรีดเป็นป็กังกัวลไม่มีม่คมีวามสบายใจก็คิก็ดคิหาทางให้ทห้ ศกัณกัฐ์มีฐ์เมีวลาพักพัผ่อผ่นและเห็นห็ว่าว่ควรจะ เป็นการเล่นล่ที่เ ที่ กี่ย กี่ วกับกัการแข่งข่ขันขัคล้าล้ยการทำ สงคราม จึงจึได้คิด้ดคิหมากรุกให้ทห้ ศกัณกัฐ์เฐ์ล่นล่แก้รำก้ รำคาญ ทั้งทั้นี้ที่ นี้ ว่ ที่ าว่การเล่นล่หมากรุกเป็นป็การเล่นล่อย่าย่งกองทัพทันั้นนั้ก็เก็นื่อ นื่ งมาจากการเล่นล่ ในสมัยมัเดิมดิเอากระบวนพลทั้งทั้๔ เหล่าล่ ในกองทัพทัมาทำ เป็นตัวตัหมากรุก คือคืครั้งรั้ดั้งดั้เดิมดิหัสหัดีพดีลช้างนั้นนั้เขาทำ เป็นป็ช้างออกศึก ซึ่งกล่าล่ว ต่อต่มาได้กด้ลายเป็นป็ "โคน" ของหมากรุกไทย แต่ใต่นตำ ราพิชัพิชัยสงครามฮินดูโดูบราณกล่าล่วว่าว่ช้างศึกนั้นนั้ ได้มด้า เป็นป็เรือรืของหมากรุกไทย เรื่อ รื่ งจึงจึขัดขัแย้งย้กันกัอยู่ ถัดถัทัพทัช้างหรือรืทัพทัเรือรืเข้าข้ไปก็เก็ป็นป็อัศอัว พลม้าม้หรือรืทัพทัม้าม้ ในระยะถัดถัเข้าข้ไปอีกอีก็เก็ป็นป็ทัพทัรถ หรือรืในบางแห่งห่ว่าว่เป็นป็ โรกะพลเรือรื โดยให้เห้หตุผตุลว่าว่เพราะหมากรุก เกิดกิขึ้นขึ้ที่เ ที่ กาะลังลักาจึงจึใช้เรือรืแทนรถ ในตำ ราพิชัพิชัยสงครามฮินดูยัดูงยัได้กด้ล่าล่วต่อต่ ไปอีกอีว่าว่ทัพทัเรือรืนี้แ นี้ หละที่ไที่ ด้กด้ลายมาเป็นป็ โคนในหมากรุกไทย นอกจากนี้ยั นี้ งยัมีรมีาชา ที่เ ที่ รียรีกว่าว่ขุนขุ (ในภาษาสันสกฤตเรียรีกว่าว่มันมัตรี)รีเป็นป็จอมพลคุมคุทัพทัและยังยัมีตัมีวตัหมากที่เ ที่ ป็นป็ตัวตัย่อย่ยอีกอีพวกหนึ่งนึ่ที่เ ที่ รียรีกว่าว่พวกปาทิกทิะ คือคืพลราบได้แด้ก่พก่วกเบี้ย บี้ การเล่นล่หมากรุกแบบจตุรตุงค์นี้ค์ นี้ ในชั้นเดิมดิก็เก็ล่นล่บนกระดาน ซึ่งแบ่งบ่เป็นป็ช่องตาราง ๖๔ ช่อง เหมือมืนปัจปัจุับจุัน แตกต่าต่งกันกัเฉพาะการตั้งตั้หมากและการเดินดิกล่าล่วกันกัว่าว่ ในชั้นเดิมดิเขาตั้งตั้หมากทั้งทั้๔ มุมมุเพราะหมากมีด้มีวด้ยกันกั๔ ชุด ไม่ใม่ช่ ๒ ชุดอย่าย่งในปัจปัจุบัจุนบัหมากทั้งทั้๔ ชุดนั้นนั้ทาสีต่าต่งกันกัคือคืสีแดงชุดหนึ่งนึ่ สีเขียขีว ชุดหนึ่งนึ่ สีเหลือลืงชุดหนึ่งนึ่และสีดำ อีกอีชุดหนึ่งนึ่แต่ลต่ะชุดมีหมีมากรุกเพียพีง ๘ ตัวตัคือคืขุนขุตัวตัหนึ่งนึ่ช้างหรือรืโคนตัวตัหนึ่งนึ่ม้าม้ตัวตัหนึ่งนึ่เรือรืตัวตัหนึ่งนึ่เบี้ย บี้ ๔ ตัวตัการเล่นจะถือเอาพวกที่อยู่มุยู่ มมุตรงข้าข้มเป็นป็พวกเดียวกันส่วนมุมมุอื่นถือเป็นป็ ศัตรูวิธีการเล่นแบบจตุรงค์ดังกล่าว มีเมีล่นกันมาช้านานจนถึง ในราว พ.ศ. ๒๐๐ พระเจ้าแผ่นผ่ดินอินเดียองค์หนึ่ง ทรงพอพระหฤทัยในการสงครามมากกว่าอย่าย่งอื่น ตั้งแต่ได้ครองราชสมบัติบั ติก็ออกรบราตีบ้าบ้นใกล้เรือนเคียง เรื่อยไปไม่มีม่ ใมีครสู้ พอหมดบ้าบ้นเมือมืงที่จะตีก็มีคมีวามรำ คาญ ในที่สุดได้ปรึกษากับมหาอำ มาตย์ ชื่อสัสสะ ว่าทำ อะไรดีจึงจะหายรำ คาญ สัสสะเป็นป็คน ฉลาดคิด ก็หาทางแก้ที่เป็นป็คุณประโยชน์แทน คิดเห็นว่าถ้าจะหาเครื่องแก้รำ คาญอย่าย่งอื่นก็คงจะเพลิดเพลินไม่ไม่ด้นานก็จะหันกลับไปหาการสงคราม ตามที่ชอบอีก จึงคิดแบบการเล่นที่ใกล้เคียงกับการสงครามขึ้นขึ้ โดยเอาแบบการเล่นจตุรงค์มาดัดแปลง คือแทนที่จะเล่นกัน ๔ คน ก็ให้เหลือเพียพีง ๒ คน เดินแต้มด้วยใช้ปัญปัญาความคิด เอาชนะกันแบบทำ สงคราม มหาอำ มาตย์สัย์ สั สะ ได้รวมตัวหมากรุกทั้ง ๔ ชุดให้เหลือเพียพีง ๒ ชุด ตั้งเรียงกันฝ่าฝ่ยละฟาก กระดานอย่าย่งที่เล่นกันในปัจปัจุบันบัแต่ลดตัวพระราชาหรือขุนขุเสีย ๒ ตัว แล้วคิดตัวมนตรีหรือที่เรียกว่าเม็ดม็ขึ้นขึ้แทน หมากรุกตามแบบของสัสสะนี้ได้ผล เป็นที่พอใจทำ ให้พระเจ้าแผ่นผ่ดินเพลิดเพลินและไม่ปม่รากฏว่ามีกมีารทำ สงครามอีกเลยทำ ให้การเล่นหมากรุกแบบของสัสสะก็แพร่หลายไปสู่นานประเทศ ที่มา : วารสารวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ฉบับบัที่ ๓ ปี ๒๕๖๒
เรื่องน่ารู้ หมากรุกไทยเล่นอย่าย่งไร ? กติกติาของการเล่นล่หมากรุกไทย เป้าป้หมาย คือคื "รุกฆาต" โดยทำ ให้ตัห้วตัขุนขุเดินดิต่อต่ ไปไม่ไม่ด้ แต่ตัต่วตั ขุนขุจะไม่ถูม่กถูกินกิออกจากกระดานและจะเสมอก็ต่ ก็ อต่ เมื่อ มื่ ฝ่าฝ่ยตรงข้าข้มเดินดิหมากตัวตัอื่น อื่ ต่อต่ ไม่ไม่ด้ การเดินดิหมากและการกินกิของหมากรุกไทย แต่ลต่ะตัวตัมีดัมีงดันี้ ขุนขุเดินดิได้ ๘ ทิศทิรอบตัวตัทีลทีะ ๑ ช่องเท่าท่นั้นนั้รวม ๘ วิธีวิธี โคน เดินดิได้ ๒ แบบ คือคื ไปข้าข้งหน้าน้๑ ช่อง และทแยงได้ ทั้งทั้ด้าด้นหน้าน้และด้าด้นหลังลัทีลทีะ ๑ ช่อง รวม ๕วิธีวิธี เม็ด ม็ เดินดิได้ทีด้ลทีะ ๑ ช่องในแนวทแยงทั้งทั้ด้าด้นหน้าน้และด้าด้น หลังลัรวม ๔ วิธีวิธี ม้าม้เดินดิเป็น ป็ รูปตัวตั L ได้รด้อบตัวตัข้าข้มหมากตัวตัอื่น อื่ ได้ รวม ๘ วิธีวิธี เรือรืเดินดิได้ ๔ ทิศทิในแนวตั้งตั้หรือรืแนวนอน เบี้ย บี้ เดินดิได้ทีด้ลทีะ ๑ ช่อง ไปข้าข้งหน้าน้แต่หต่ากเดินดิไปได้สุด้ดสุ กระดานจะต้อต้งหงายและมีวิมีธีวิเธีดินดิเหมือมืนเม็ด ม็ ที่มา : เว็บไซต์กรมส่งเสริมวัฒนธรรมเว็บไซต์ไทยรัฐออนไลน์
หหมมาากกรุรุกกไไททยยคำ ศัพท์หมากรุกไทย หมายถึง ผู้เผู้ล่นหนีขุนขุของอีกฝ่าฝ่ยไม่พ้ม่นพ้, ฝ่าฝ่ย หนีกินตัวรุกไม่ไม่ด้ จนแต้ม เข้า ข้ ตาอับ ไม่มีม่ตมีาเดินที่จะเดินตัว หมากได้แล้ว รุกล้อ หมายถึง บนกระดานมี ตำ แหน่งให้เดินได้ซ้ำ กัน ๓ ครั้ง นับศักดิ์หมาก หมายถึง เมื่อ มื่ จบเกมจนฝ่าฝ่ยรองเหลือขุนขุตัวเดียว เริ่มนับจากศักดิ์หมากของฝ่าฝ่ยไล่ เริ่มนับทั้งกระดาน จากตัวหมากที่ เหลือของทั้งสองฝ่าฝ่ยหมายถึง ทั้งสองฝ่ายไม่มีม่เมีบี้ย บี้ คว่ำ และฝ่าย รองเหลือหมากตั้งแต่ ๒ ตัวขึ้นขึ้ไป ให้ฝ่ายรอง เป็นป็ผู้นัผู้ นับ ๑ จนถึง ๖๔ หากฝ่ายเป็นป็รองนับได้ ๖๔ ฝ่ายเป็นป็ต่อจะเดินได้อีก ๑ ตา หากรุกจึง ชนะ ถ้านับได้ ๖๕ แปลว่าเสมอ นับศักดิ์กระดาน ที่มา : เว็บไซต์กรมส่งเสริมวัฒนธรรมเว็บไซต์ไทยรัฐออนไลน์
วันที่ ๒๔ กุมภาพันพัธ์ - ๙ มีนมีาคม ๒๕๖๗ ณ ลานหน้าจวนเรซิดังกัมปอร์ต ตำ บลบางพระ อำ เภอเมือมืงตราด จังหวัดตราด
วันที่ ๒๔ กุมภาพันพัธ์ - ๙ มีนมีาคม ๒๕๖๗ ณ ลานหน้าจวนเรซิดังกัมปอร์ต ตำ บลบางพระ อำ เภอเมือมืงตราด จังหวัดตราด
ขอขอบคุณคณะทำ งาน สำ นักงานวัฒนธรรมจังหวัดตราด ที่ทำ การปกครองอำ เภอเมือมืงตราด ชมรม TO BE NUMBER ONE อำ เภอเมือมืงตราด สำ นักงานท่องเที่ยวและกี่ฬาจังหวัดตราด เทศบาลเมืองตราด