หลักสูตรการทอผ้าลายเกล็ดเต่าหนองเต่า

ก

การทอผ้าลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง คำนำ กศน.อำเภอบา้ นแฮด

ข

คำนำ
ตามท่รี ัฐมนตรวี ่าการกระทรวงศึกษาธิการ (นางสาวตรีนุช เทียนทอง) กำหนดนโยบายการจัดการศึกษา
และภารกิจแร่งด่วน เพื่อขับเคล่ือนการจัดการศึกษาท่ีมุ่งพัฒนาทักษะทางอาชีพ ส่งเสริมการจัดการศึกษาท่ีเน้น
พัฒนาทักษะอาชีพของผู้เรียน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต สร้างอาชีพและรายได้ รวมท้ังเพิ่มขีดความสามารถใน
การแข่งขันของประเทศ โดยมอบหมายให้สำนักงาน กศน.ดำเนินการส่งเสริมการจัดการศึกษาพัฒนาอาชีพเพ่ือ
การมีงานทำ re-skill และ up-skill ให้แกป่ ระชาชนที่ไดร้ บั ผลกระทบจากสถานการณ์การ
แพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตาม
อธั ยาศัยอำเภอบ้านแฮด สำนักงาน กศน.จังหวัดขอนแก่น จึงจัดทำหลกั สตู ร เพอ่ื พัฒนาอาชีพ re-skill และ up-
skill ซึ่งในเบื้องต้นดำเนินการขับเคล่ือนใน 5 กลุ่มอาชีพ ได้แก่ กลุ่มอาชีพเกษตรกรรม อุตสาหกรรม
พานิชยกรรมและการบริการ ความคิดสร้างสรรค์ และอาชีพเฉพาะทาง รวมจำนวน ๑ หลักสูตร เพ่ือให้
สถานศกึ ษาหรือผจู้ ดั กจิ กรรมนำไปใชใ้ นการขบั เคล่อื นการจดั การศึกษาตามนโยบายดงั กลา่ ว
เอกสารประกอบหลักสตู รกลุ่มอาชีพความคิดสรา้ งสรรค์ เล่มนี้ มจี ำนวน 1 หลักสตู ร ได้แก่ หลักสตู ร
การทอผ้ามัดหม่ีโคกงาม โดยจัดข้ึนขึ้นเพ่ืออำนวยความสะดวกให้แก่ผู้สอน หรือผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ด้วย
ตนเอง นำไปศึกษาและประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนรู้ ดังนั้นจึงต้องใช้เอกสารเล่มนี้ควบคู่กับเอกสารหลักสูตร
การจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาอาชีพ re-skill และ up-skill ท่ีสอดคล้องกับบริบทเชิงพ้ืนที่ 1 กศน.ตำบล ๑
หลักสูตรอาชีพ ซึ่งมีรายละเอียดของหลักสูตรท่ีจะทำให้ผู้สอนหรือผู้เรียนเข้าใจถึงความเป็นมา หลักการ
จุดมุ่งหมาย โครงสร้างเน้ือหาของหลักสูตร การจัดการเรียนรู้ การวัดและประเมินผล การจบหลักสูตรและการ
เทียบโอน สำหรับเอกสารหลักสูตรเล่มน้ี ได้จัดทำเน้ือหาเกี่ยวกับแผนการจัดกระบวนการเรียนรู้ จัดทำสื่อการ
เรียนรู้ตามแผน ซึ่งมีทั้งเอกสารใบความรู้ คลิปเสริมการเรียนรู้ และใบงาน ท่ีผู้สอนหรือผู้เรียนเม่ือได้เรียนรู้และ
ฝกึ ปฏบิ ัติตามแผน จะสามารถพัฒนาตนเองใหม้ ีความรู้และทักษะบรรลตุ ามจดุ มุ่งหมายของหลกั สูตร
หลกั สตู รอาชีพที่พฒั นาข้ึนนี้ ได้ปรบั ปรุงจากหลักสูตรอาชีพท่สี ถานศกึ ษาในแต่ละ กศน.ตำบล ทุกอำเภอ
ในจังหวัดขอนแก่น พัฒนาเป็นต้นร่างมาก่อนแล้ว สำนักงาน กศน.จังหวัดขอนแก่น พัฒนาเนื้อหารสาระให้ครบ
วงจรและกำหนดระยะเวลาในการเรียนให้เหมาะสม โดยได้รับความอนุเคราะห์จากผู้ที่มีความเช่ียวชาญทั้งด้าน
เนือ้ หาสาระ ทกั ษะและประกอบอาชีพด้านน้ีโดยตรง ผู้ทรงคุณวุฒิด้านการพัฒนาหลกั สตู ร ดา้ นสอ่ื การสอน ด้าน
วัดและประเมินผลและผู้ท่ีเก่ียวข้อง มาร่วมพิจารณาและตรวจสอบความถูกต้องจึงทำให้การดำเนินการจัดทำ
หลกั สูตรในครัง้ น้ีเสร็จสิ้นไปดว้ ยดี สำนักงาน กศน.จังหวัดขอนแกน่

การทอผา้ ลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้
กศน.ตำบลหนองแซง

กศน.อำเภอบ้านแฮด

สารบัญ ค

คำนำ หน้า
สารบัญ ก
คำแนะนำในการใชเ้ อกสาร ข
ผงั มโนทัศ ค
หลกั สูตรการทอผ้าลายเกลด็ เตา่ 1
ความเปน็ มา 2
หลักการ 2
จดุ มุ่งหมาย 3
กลมุ่ เปา้ หมาย 3
ระยะเวลา 3
โครงสรา้ งเนือ้ หาหลักสตู ร 3
แบบทดสอบก่อนเรียน 3
เน้อื หาเอกสารประกอบหลักสูตร 8
แบบทดสอบหลังเรียน 10
แหลง่ อ้างองิ ข้อมลู 19
บรรณานกุ รม 22
คณะผู้จัดทำ 22
23

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

ง

คำแนะนำในการใชเ้ อกสาร

เอกสารประกอบการสอน ใชป้ ระกอบการเรยี นการสอนท่ีผเู้ รยี นใช้ศึกษาในชวั่ โมงเรียนตามขัน้ ตอนของกจิ กรรมการ
เรียนการสอน โดยสามารถศกึ ษาด้วยตนเอง ให้ผู้เรยี นอ่านคำแนะนำและทำตามคำชีแ้ จงต้งั แต่ตน้ จนจบ ผเู้ รียนจะได้
ความรู้ครบถว้ น โดยปฏิบัติตามขัน้ ตอนดงั ต่อไปน้ี

1. อา่ นจุดประสงค์การเรยี นรู้แล้วจะรู้ว่าเมอื่ เรยี นในแต่ละหน่วยจบลงแลว้ สามารถทำอะไรได้บา้ ง
2. ตอบแบบทดสอบก่อนเรียนตามความเขา้ ใจของผเู้ รียนแม้จะตอบผิดก็ไมเ่ ป็นไร ถ้าศึกษาเอกสาร
ประกอบการสอนต่อไปจะตอบแบบทดสอบได้ภายหลงั
3. เอกสารประกอบการสอนเสนอเนอ้ื เร่ืองพร้อมภาพประกอบเป็นหนว่ ยย่อยๆโดยมเี น้ือหาตอ่ เนอ่ื งกันไป
4. เร่มิ อา่ นตัง้ แต่เนื้อหาหลักสูตรการทอผ้าลายเกลด็ เตา่ เป็นต้นไปแล้วปฏิบัติตามขนั้ ตอนในเอกสาร
ประกอบการสอน ผู้เรียนจะได้ความรู้ สามารถปฏิบัตจิ รงิ ได้ตามจดุ ประสงค์ในแตล่ ะหน่วย
5. เมอื่ ศึกษาเอกสารและฝึกปฏบิ ัติจนจบทุกหน่วยแลว้ ให้ผเู้ รียนทำแบบทดสอบหลังเรียนเพ่ือวดั ความรู้
ความเข้าใจอีกครง้ั หน่ึง

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

ผังมโ
หลักสูตร การทอผ้าลายเกล็ดเต่า กศน.ต

2. การทอผ้าลายเกล็ดเต่า จำนวน 40 ช่วั โมง การทอผา้ ลาย
บทท่ี 1 พ้ืนฐานการทอผา้ ลายเกล็ดเตา่ (2 ชม.) กศน.ตำบลหน
บทที่ 2 การคัดเลือกเส้นด้ายและการคดั เลอื กสี (2
ชม.) (50 ชว่ั โ
บทที่ 3 การเตรียมอปุ กรณ์ (3 ชม.)
บทที่ 4 การออกแบบลวดลายและการเลือกสี
เส้นดา้ ย (16 ชม.)

- การออกแบบลายพ้ืน
- การออกแบบลายสสี ลบั
บทท่ี 5 การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ (17 ชม.)

4. การบรหิ ารหนส้ี ินและบัญชีเบื้อง จำนวน
4 ชวั่ โมง

- การคำนวณตน้ ทุน กำไร (1 ชม.)
- แหลง่ เงินทนุ และการกู้ยืม (1 ชม.)

การทอผา้ ลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง

- การบริหารหน้สี นิ และการบรหิ ารสัญญา
(1 ชม.)

๑

โนทัศนอ์ าชพี
ตำบลหนองแซง อำเภอบา้ นแฮด จังหวดั ขอนแกน่

1.พนื้ ฐาน การทอผา้ ลายเกลด็ เตา่
จำนวน 2 ช่วั โมง
- ความรเู้ กี่ยวกับการทอผ้าและเสน้ ดา้ ยการทอ
ผา้ ลายเกล็ดเต่า (30 นาที)
- รูปแบบลวดลายผ้าลายเกล็ดเต่า (30 นาที)
- วัสดอุ ุปกรณ์ (30 นาท)ี
- คุณธรรมในการประกอบอาชพี (30 นาที)

ยเกลด็ เตา่ 3. การบรหิ ารจัดการตลาดเบือ้ งต้นและ
นองแซง การออกแบบบรรจุภัณฑ์ จำนวน 4 ชั่วโมง
โมง)
- การบรหิ ารจดั การตลาดชุมชน (1 ชม.)
กศน.อำเภอบ้านแฮด
- การออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ (1 ชม.)

- มาตรฐานผลติ ภัณฑ์ชมุ ชน (1 ชม.)

- การบรหิ ารจดั การตลาดออนไลน์

๒

แบบ กศน.ตน.๑๕

แบบฟอร์มรายละเอียดหลักสูตร

ชื่อสถานศกึ ษา กศน.อำเภอบา้ นแฮด

หลักสูตร การทอผ้าลายเกล็ดเต่า
จำนวน 50 ชว่ั โมง

ความเป็ นมา

ผ้าลายเกล็ดเต่า เป็นผ้าทอลายโบราณลายหนึ่ง ท่ีมีลักษณะการทอท่ีเป็นเอกลักษณ์ เป็นภูมิปัญญา
ผา้ ทอมือทีส่ ืบทอดมาแต่บรรพบุรุษ ถ่ินกำเนิดของผ้าลายเกล็ดเต่า ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าอยู่ท่ใี ด มีขอ้ สันนิฐานว่าเป็น
ลายผ้าพ้ืนเมืองของชาวอีสาน แถวจังหวัดกาฬสินธ์ุ จังหวัดมหาสารคาม เมื่อการย้ายถ่ินฐานก็ได้นำศิลปะการทอ
ผ้าลายเกล็ดเต่านี้ไปด้วย จึงปรากฏว่า การทอผ้าลายเกล็ดเต่ากระจายอยู่ท่ัวทุกภาคของประเทศไทย ด้วยภูมิปัญญา
ของบรรพบุรุษ ได้สร้างสรรค์ลวดลายในการทอผ้าไว้มากมาย คงเกิดจากการสังเกต การเรียนรู้หลักธรรมชาติที่พบ
เห็นในชีวติ ประจำวนั สำหรับผา้ ลายเกลด็ เต่าคงมาจากการสงั เกตลวดลายของกระดองเตา่ นัน้ เอง

กลุ่มอนุรักษ์สิ่งทอบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด ได้แรงบันดาลใจจากลายเสื้อของ
คุณยายอ่วง บุษบง ผู้เฒ่าบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด จังหวัดขอนแก่น ซ่ึงลูกหลานได้เก็บไว้
หลังจากท่านเสียชีวิต จึงได้สบื ค้นในชุมชน จนทราบเป็นผ้าลายเกล็ดเตา่ และมีการทอในชุมชนมาก่อน ต่อมาคุณยาย
ฮู้ สวัสดิละคร คุณยายบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด เป็นภูมิปัญญาด้านการทอผ้าและเคยทอ
ผ้าลายน้ี จึงให้ท่านรื้อฟื้นความทรงจำ จึงสามารถแกะลายได้สำเร็จ สมาชิกได้เรียนรู้จนสามารถทอผ้าลายเกล็ดเต่า
ออกมาจำหน่ายได้เป็นที่ นิยมของชุมชน ผู้นำชุมชนให้ความสำคัญสนับสนุนคนในชุมชนตัดเป็นเส้ือผ้าสวมใส่ในงาน
กิจกรรมต่างๆ ของชุมชน เช่น งานเปิดหมู่บ้านนวัตวิถี กิจกรรมประกวดหมู่บ้านดีเด่นด้านยาเสพติด เป็นต้น และให้
ลายผ้าลายเกล็ดเต่าเป็นลายผ้าประจำหมู่บ้านหนองเตา่ ตำบลหนองแซง อำเภอแฮด จังหวัดขอนแก่น เพื่อสอดคล้อง
กับช่ือของหมบู่ า้ น คือบา้ นหนองเตา่

ต่อมานายฉัตรชัย อ่นุ เจริญ ดำรงตำแหน่ง นายอำเภอบ้านแฮด เข้ามาส่งเสริมสนับสนนุ งบประมาณ
เพื่อส่งเสริม พัฒนาการทอผ้าลายเกล็ดเตา่ ให้มีคุณภาพ และส่งเสริมทางการตลาด สนับสนุนใหข้ ้าราชการ หนว่ ยงาน
ของรัฐ สวมใส่เป็นชุดพ้ืนเมืองประจำวันอีกด้วย ในปัจจุบัน กลมุ่ อนุรักษ์ส่ิงทอบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอ
บ้านแฮด จังหวัดขอนแก่น ได้นำผ้าลายเกล็ดเต่า มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ เครื่องใช้ต่างๆ มากมาย เช่น กระเป๋า เสื้อ
ผา้ เชด็ มอื ถงุ ใส่กระดาษทชิ ชู เปน็ ต้น เพอื่ จำหนา่ ยเปน็ เงนิ ทนุ ของกลุ่มจนมาถึงปัจจบุ นั

ดังนั้น กศน.ตำบลหนองแซง สังกดั ศนู ย์กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอัธยำศัยอำเภอบ้ำน

แฮด จังหวัดขอนแก่น จึงได้ทำโครงกำรจัดกำรศึกษำเพื่อพัฒนำอำชีพ หลักสูตร กำรทอผ้ำลำยเกล็ดเต่ำ จำนวน

๕๐ ช่ัวโมง ให้แก่กลุ่มเป้ำหมำยได้พัฒนำเพ่ือเพิ่มมูลค่ำและตรงตำมควำมต้องกำรของตลำดมำกข้ึนอีกทั้งเป็นกำร

สร้ำงรำยได้ทีย่ ัง่ ยนื

การทอผ้าลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๓

หลกั การของหลักสูตร
การจดั การศึกษาเพ่ือการพัฒนาอาชีพเพอื่ การมงี านทำ กำหนดหลกั การไวด้ ังนี้
๑. พัฒนาหลักสูตรท่ียึดหลักความสอดคล้องกับความต้องการ ศักยภาพของศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี

และวิถชี ีวิตของกล่มุ เปา้ หมาย เป็นไปตามสภาพบริบทชมุ ชนและสงั คม รวมถงึ นโยบายของทางราชการ
๒. มุง่ เนน้ ให้ผ้เู รียนมีความรู้ความเขา้ ใจ มีพน้ื ฐาน ทักษะ ในการพัฒนาอาชีพ
๓. ยดึ หลกั การมีสว่ นร่วมของภาคเี ครือข่ายและภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่ินในการดำเนินงาน
4. เน้นการฝึกปฏิบัติจริงเพ่ือให้ผู้เรียนเกิดความรู้ ความเข้าใจ และสามารถนำไปต่อยอดประกอบอาชีพให้

เกดิ รายไดท้ ่มี น่ั คง มั่งคั่ง และย่ังยนื ในอาชพี

จุดมงุ่ หมาย
1. เพื่อใหผ้ เู้ รยี นเกิดทักษะมีความรู้ ความเขา้ ใจ ความชำนาญในการประกอบอาชพี การทอผา้ ลายเกลด็ เต่า
2. เพื่อให้ผเู้ รียนสามารถทอผา้ ลายเกลด็ เต่าได้

3. เพอื่ ใหผ้ ู้เรียนไดพ้ ฒั นาอาชีพของตนเอง และมีรายไดท้ ย่ี ่งั ยืน

กลุ่มเป้าหมาย
ประชาชนผู้ต้องการเรียนรู้การทอผา้ ลายเกล็ดเต่า เพื่อทำเป็นอาชพี ในเขตตำบลหนองแซง
1. ผูท้ ว่ี า่ งงาน
2. ผูท้ ม่ี ีอาชีพแลว้ และต้องการพฒั นาอาชีพ

ระยะเวลาเรียนทง้ั หมด ๕๐ ชวั่ โมง
ภาคทฤษฎี
ภาคปฏบิ ตั ิ ๘ ชวั่ โมง
๔๒ ชว่ั โมง
โครงสร้างหลกั สูตร

1. พน้ื ฐานการทอผ้าลายเกล็ดเตา่ จำนวน 2 ชั่วโมง
1.1ความรเู้ ก่ยี วกับการทอผ้าและเสน้ ด้ายการทอผ้าลายเกล็ดเต่า
1.2รูปแบบลวดลายผ้าลายเกล็ดเตา่
1.3วัสดุอปุ กรณ์
1.4คณุ ธรรมในการประกอบอาชพี

2. การทอผ้าลายเกล็ดเต่า จำนวน 40 ชว่ั โมง

บทท่ี 1 พ้ืนฐานการทอผ้าลายเกล็ดเต่า

บทที่ 2 การคดั เลือกเสน้ ดา้ ยและการคดั เลือกสี

บทท่ี 3 การเตรยี มอปุ กรณ์

การทอผา้ ลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๔

บทท่ี 4 การออกแบบลวดลายและการเลือกสีเสน้ ดา้ ย
- การออกแบบลายพ้นื
- การออกแบบลายสสี ลบั

บทที่ 5 การทอผ้าลายเกลด็ เต่า

3. การบรหิ ารจดั การตลาดเบ้อื งต้นและการออกแบบบรรจุภณั ฑ์ จำนวน 4 ชั่วโมง
3.1การบริหารจัดการตลาดชมุ ชน
3.2การออกแบบบรรจุภัณฑ์
3.3มาตรฐานผลิตภณั ฑช์ ุมชน
3.4การบริหารจัดการตลาดออนไลน์

4. การบริหารหน้ีสินและบัญชีเบื้องต้น จำนวน 4 ชั่วโมง
4.1การคำนวณต้นทนุ กำไร
4.2แหลง่ เงนิ ทุนและการกยู้ ืม
4.3การบริหารหน้สี ินและการบริหารสญั ญา
4.4การจัดทำบัญชคี รวั เรือน

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๕

รายละเอียดโครงสร้างหลักสตู ร การทอผา้ ลายเกลด็ เตา่

เรอ่ื ง จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ เนอ้ื หา การจัดกระบวนการ ชัว่ โมง รวม
เรียนรู้ ทฤษฎี ปฏิบัติ
๑. พ้ืนฐาน การ ๒ ชม.
ทอผ้าลายเกล็ด 1. ความสำคญั ในการ 1. ความรู้พื้นฐาน - วิทยากรบรรยาย
เตา่
(จำนวน ๒ ประกอบอาชีพการทอ เกย่ี วกบั เสน้ ด้ายทอ
ชว่ั โมง)
ผ้าลายเกลด็ เตา่ ผ้าลายเกล็ดเต่า

2. รปู แบบลวดลาย

ผ้าลายเกลด็ เต่า

3. วสั ดอุ ุปกรณ์

4. คุณธรรมในการ

ประกอบอาชีพ

๒. การทอผา้ ลาย ๒. ทกั ษะการประกอบ บทท่ี 1 พื้นฐานการทอ *วิทยากรบรรยาย/ ๔๐
เกล็ดเต่า อาชพี การทอผา้ ลาย ชม.
(จำนวน ๔๐ เกลด็ เตา่ ผ้าลายเกลด็ เตา่ สาธติ
ชั่วโมง)
บทที่ 2 การคดั เลือก -การกรอเสน้ ดา้ ยยนื
เสน้ ดา้ ยและการคดั เลือก
สี -การเตรียมฟืมทอผา้
บทท่ี 3 การเตรียม -การเกบ็ ตะกอ

อุปกรณ์ - การร้อยฟนั หวี หรือ

บทท่ี 4 การออกแบบ การหวีเสน้ ดา้ ย

ลวดลายและการเลือกสี - การคน้ ด้ายเสน้ พุ่ง
เสน้ ด้าย
- การออกแบบ -การออกแบบลาย
ลายพ้นื เกล็ดเตา่
- การออกแบบ -การปนั่ หลอด
ลายสีสลับ -การทอผา้ ลายเกล็ด
เต่า
บทที่ 5 การทอผา้ ลาย

เกล็ดเต่า

4. การบริหาร 1. สามารถคำนวณ 1. การคำนวณต้นทนุ 1. อธบิ ายและศึกษา ๔ ชม.
และกำไร จากใบความรู้ในการ
หนสี้ นิ เบอ้ื งตน้ ต้นทุนและกำไรได้ ๒.แหล่งเงนิ ทุนและการ คำนวณต้นทนุ และ
เขา้ ถึงการขอสนิ เช่ือจาก กำไรการจดั ให้ผ้เู รยี น
และบญั ชเี บ้ืองตน้ 2. รูจ้ ักแหลง่ เงนิ ทุน สถาบนั การเงิน ศึกษาเน้ือหาจากใบ
๓. การบรหิ ารจดั การ ความรแู้ ละคน้ ควา้ จาก
(๔ ช่ัวโมง) และการเขา้ ถงึ การขอ หน้ีสินและการบริหาร Google

สนิ เชื่อจากสถาบนั

การเงินเพ่ือลงทุนใน

อาชีพ

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๖

เร่ือง จุดประสงค์การเรยี นรู้ เนอื้ หา การจัดกระบวนการ ช่ัวโมง

เรียนรู้ ทฤษฎี ปฏบิ ตั ิ รวม

๓. เขา้ ใจวิธีการบริหาร สัญญา ๒. จดั เวทีเสวนาและ

จัดการหนสี้ ินและการ ๔. การจดั ทำบญั ชี การแนะแนวจาก

บริหารสญั ญาได้ ครัวเรอื น ตวั แทนสถาบันการเงนิ

๔. ผูเ้ รียนสามารถ เร่อื ง แหล่งเงนิ ทนุ และ

จัดทำบญั ชีครวั เรือน การเข้าถึงการขอ

สินเช่อื จากสถาบนั

การเงิน การบรหิ าร

จดั การหนี้สนิ และการ

บริหารสัญญา

๓. ผู้เรยี นฝกึ จัดทำ

บัญชคี รัวเรือน แล้วจัด

กิจกรรมการสนทนา

แลกเปลีย่ นข้อมูล

ความคดิ เหน็ เพ่ือสรา้ ง

แนวคิดในการดำเนนิ

กิจกรรมการเรียนรู้

รวม ๑๐ ๔๐ 5๐

สือ่ การเรยี นรู
ในการจัดการเรียนรู้ ใช้ส่ือการเรียนรู้ท่ีหลากหลาย ได้แก่ วัสดุอุปกรณ์จริง ส่ือสิ่งพิมพ์ สื่ออิเล็กทรอนิกส์
สอ่ื บุคคล ภูมิปัญญา แหล่งเรียนรกู้ ลุม่ ผลิตภัณฑก์ ารทอผา้ ลายเกลด็ เตา่

การวดั และประเมินผล
1. การประเมนิ ความรภู้ าคทฤษฎรี ะหวา่ งเรยี นและจบหลักสตู ร
2. การประเมินผลงานระหว่างเรียนจากการปฏิบัติ ได้ผลงานที่มีคุณภาพสามารถสร้างรายได้ และจบ
หลักสูตร

การจบหลักสตู ร
1. มเี วลำเรยี น ไมน่ อ้ ยกวำ่ ร้อยละ 80

2. มผี ลกำรประเมินตลอดหลักสูตร ไมน่ ้อยกวำ่ รอ้ ยละ 60

3. มีผลงำนทม่ี ีคุณภำพ

เอกสารหลกั ฐานการศึกษา
1. หลักฐำนกำรประเมนิ ผล
2. ทะเบยี นคุมวฒุ ิบัตร

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๗

3. วุฒบิ ตั ร ออกโดยสถำนศึกษำ
การเทยี บโอน

ผเู้ รียนทจ่ี บหลกั สตู รน้สี ำมำรถนำไปเทียบโอนผลกำรเรยี นรูก้ บั หลกั สตู รกำรศกึ ษำนอกระบบระดับ
กำรศึกษำขน้ั พ้นื ฐำน พุทธศักรำช 2551 ในสำระกำรประกอบอำชีพวชิ ำเลือกทส่ี ถำนศกึ ษำได้จัดทำขึ้น

การทอผา้ ลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๘

แบบทดสอบก่อนเรยี น

1. เสน้ ด้ายท่ใี ช้ทอผ้าลายเกล็ดเตา่ ใชเ้ สน้ ดา้ ยชนดิ ใด
ก. เส้นดา้ ยโทเร
ข. เส้นดา้ ยลินนิ
ค. เส้นดา้ ยไนลอน
ง. เสน้ ดา้ ยสปัน

2. อุปกรณ์การต่อผา้ ในข้อใดต่อไปน้ีมีหน้าทกี่ ระทบเส้นดา้ ยบนกี่ทอผ้า เพอื่ ให้ผา้ ชดิ กัน แน่นเปน็ ระเบยี บ
ก. กระสวย
ข. ฟืม
ค. หวหี ูก
ง. ไมค้ ้ำพ้ัน

3. อปุ กรณ์การทอผา้ ในขอ้ ใดตอ่ ไปน้ใี ชห้ มุนผา้ ที่เสร็จเรียบร้อยแล้วเกบ็ ไว้
ก. กง
ข. ฟมื
ค. หวหี ูก
ง. ไมค้ ้ำพั้น

4. อุปกรณ์ในการทอผ้าในขอ้ ใดต่อไปน้ีทำด้วยกาบมะพร้าว
ก. กง
ข. ฟืม
ค. หวหี ูก
ง. ไม้ค้ำพั้น

5. ผา้ ลายเกล็ดเต่า สามารถแปรรูปเป็นผลติ ภณั ฑใ์ ดบา้ ง
ก. เสื้อ
ข. กระเป๋า
ค. ผ้าปูท่นี อน

การทอผา้ ลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๙

ง. ถูกทุกข้อ

6. ข้อแตกต่างระหว่างก่ีพ้นื บา้ น และกี่กระตุกทใ่ี ช้ในการทอผา้ คืออะไร
ก. ตา่ งกนั ทก่ี ี่พน้ื บา้ นทอไดเ้ ร็วกว่ากี่กระตุก
ข. ต่างกนั ที่กระสวย กี่พน้ื บ้านพงุ่ กระสวยดว้ ยตนเอง แต่กก่ี ระตุกพุ่งกระสวยด้วยการกระตกุ ด้าย
ค. ต่างกนั ทก่ี ี่พ้ืนบา้ นมีขนาดเลก็ กวา่ ก่ีกระตุก
ง. ไมม่ ีอะไรทตี่ ่างกนั เพียงแคช่ ือ่ เรียกเท่าน้นั ทต่ี ่างกนั

7. การเดินดา้ ยยืน คืออะไร
ก. การกรอดา้ ยใส่หลอดเพือ่ นำไปใสใ่ นกระสวยทอผ้าอีกคร้งั
ข. การเตรียมเสน้ ด้ายเพ่ือใชใ้ นการทอผ้าบนราวที่บรรจุหลอดดา้ ยขนาดใหญ่
ค. การเตรียมเส้นดา้ ยเพ่ือใช้ในการรอ้ ยฟนั หวีตอ่ ไป
ง. ถูกท้งั ข้อ ก. และ ค.

8. ขอ้ ใดไม่ใช่ประโยชนข์ องการวางแผนการเงิน
ก. ทราบถึงรายรับ – รายจา่ ยในแตล่ ะเดือน
ข. สามารถประมาณการคา่ ใช้จ่ายในแต่ละเดือน
ค. มเี งนิ เหลอื กินเหลือใช้ในแต่ละเดอื น
ง. ไม่มีข้อใดถูก

9. ขอ้ ใดไม่ใช่ข้อควรระวังในการจดั ทำบญั ชคี รัวเรือน
ก. ลืมบนั ทึกบัญชี
ข. ผจู้ ดั ทำเข้าใจผดิ ในรายการบัญชี
ค. เข้าใจผดิ รายการหนส้ี นิ แต่บันทึกวา่ เปน็ รายรับ
ง. การลงบันทกึ ด้วยลายมือท่ีไม่สวย

10.ภาระผูกพันทีต่ อ้ งใช้คนื ในอนาคตหมายถึงข้อใด
ก. ค่าใชจ้ า่ ย
ข. หนี้สนิ
ค. ทนุ สำรอง
ง. ถกู ทัง้ ข้อ ก และ ข้อ ค

การทอผา้ ลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๑๐

๑. พ้ืนฐานการทอลายเกลด็ เตา่
ความเป็ นมา

ผ้าลายเกล็ดเต่า เป็นผ้าทอลายโบราณลายหนึง่ ท่ีมลี กั ษณะการทอทเี่ ป็นเอกลักษณ์ เปน็ ภูมปิ ัญญาผ้าทอมือ
ท่ีสืบทอดมาแต่บรรพบุรุษ ถิ่นกำเนิดของผา้ ลายเกล็ดเต่า ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าอยู่ท่ีใด มีข้อสันนิฐานว่าเป็นลายผ้า
พ้ืนเมืองของชาวอีสาน แถวจังหวัดกาฬสินธ์ุ จังหวัดมหาสารคาม เมื่อการย้ายถิ่นฐานก็ได้นำศิลปะการทอผ้าลาย
เกล็ดเต่าน้ีไปด้วย จึงปรากฏว่า การทอผ้าลายเกล็ดเต่ากระจายอยู่ทั่วทุกภาคของประเทศไทย ด้วยภูมิปัญญาของ
บรรพบุรุษ ได้สร้างสรรค์ลวดลายในการทอผ้าไว้มากมาย คงเกิดจากการสังเกต การเรียนรู้หลักธรรมชาติที่พบเห็น
ในชวี ิตประจำวัน สำหรบั ผา้ ลายเกล็ดเตา่ คงมาจากการสังเกตลวดลายของกระดองเต่านัน้ เอง

กลุ่มอนุรักษ์ส่ิงทอบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด ได้แรงบันดาลใจจากลายเส้ือของ
คุณยายอ่วง บุษบง ผู้เฒ่าบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด จังหวัดขอนแก่น ซ่ึงลูกหลานได้เก็บไว้
หลังจากท่านเสียชีวิต จึงได้สืบค้นในชุมชน จนทราบเป็นผ้าลายเกล็ดเต่า และมีการทอในชุมชนมาก่อน ต่อมาคุณ
ยายฮู้ สวัสดิละคร คุณยายบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอบ้านแฮด เป็นภูมปิ ัญญาด้านการทอผ้าและเคยทอ
ผา้ ลายน้ี จึงให้ท่านรื้อฟื้นความทรงจำ จึงสามารถแกะลายได้สำเร็จ สมาชิกได้เรียนรู้จนสามารถทอผ้าลายเกล็ดเต่า
ออกมาจำหน่ายได้เปน็ ท่ี นิยมของชุมชน ผู้นำชมุ ชนให้ความสำคัญสนับสนุนคนในชุมชนตัดเป็นเสอ้ื ผ้าสวมใส่ในงาน
กิจกรรมต่างๆ ของชุมชน เชน่ งานเปิดหมู่บ้านนวัตวิถี กิจกรรมประกวดหมบู่ า้ นดีเด่นดา้ นยาเสพติด เป็นต้น และให้
ลายผ้าลายเกล็ดเต่าเป็นลายผ้าประจำหมู่บ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง อำเภอแฮด จังหวัดขอนแก่น เพื่อ
สอดคล้องกบั ช่อื ของหมูบ่ า้ น คือบา้ นหนองเตา่

ต่อมานายฉัตรชัย อุ่นเจริญ ดำรงตำแหน่ง นายอำเภอบ้านแฮด เข้ามาส่งเสริมสนับสนุนงบประมาณเพ่ือ
ส่งเสริม พัฒนาการทอผ้าลายเกล็ดเต่าให้มีคุณภาพ และส่งเสริมทางการตลาด สนับสนุนให้ข้าราชการ หน่วยงาน
ของรัฐ สวมใส่เป็นชุดพ้ืนเมืองประจำวันอีกด้วย ในปัจจุบัน กลุ่มอนุรักษ์สิ่งทอบ้านหนองเต่า ตำบลหนองแซง
อำเภอบ้านแฮด จังหวัดขอนแก่น ได้นำผ้าลายเกล็ดเต่า มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ เครื่องใช้ต่างๆ มากมาย เช่น
กระเป๋า เสอื้ ผ้าเช็ดมือ ถุงใสก่ ระดาษทิชชู เป็นตน้ เพอื่ จำหนา่ ยเป็นเงินทนุ ของกล่มุ จนมาถึงปจั จุบนั

ดังนั้น กศน.ตำบลหนองแซง สังกัดศูนย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอัธยำศัยอำเภอ

บ้ำนแฮด จังหวัดขอนแก่น จึงได้ทำโครงกำรจัดกำรศึกษำเพื่อพัฒนำอำชีพ หลักสูตร กำรทอผ้ำลำยเกล็ดเต่ำ

จำนวน ๕๐ ชั่วโมง ให้แก่กลุ่มเปำ้ หมำยได้พัฒนำเพ่ือเพิ่มมลู ค่ำและตรงตำมควำมต้องกำรของตลำดมำกขึ้นอกี ทั้ง

เป็นกำรสรำ้ งรำยไดท้ ยี่ งั่ ยืน

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๑๑

รูปแบบลวดลายผ้าเกล็ดเต่า
ลักษณะของผำ้ ลำยเกล็ดเต่ำ จะเป็นลำยสเ่ี หลีย่ มเล็กๆ เหมือนลำยบนหลังเตำ่ จึงเรียกลำยผำ้ นวี้ ำ่ “ลำย

วัสดุอุปกรณ์
การทอผา้ ลายเกล็ดเตา่ เป็นอาชีพสรา้ งสรรค์ กลุ่มอาชีพส่ิงทอ เปน็ ศิลปะและหัตถกรรมหรืองานฝีมือที่มมี า

ต้ังแต่สมัยโบราณ เป็นกรรมวิธีการผลิตผืนผ้าโดยใช้เส้นด้ายพุ่งและเส้นด้ายยืนมาขัดประสานกันจนได้เป็น ผืนผ้า
ทงั้ น้ตี อ้ งมีเครือ่ งมือในการทอ เรียกว่าหูกหรือ ก่ี มวี สั ดอุ ปุ กรณ์ในการผลติ ประกอบด้วย

- ฝมื ทำหน้าท่ี ข้นึ ดา้ ยยนื เพื่อเรยี งเสน้ ด้าย ให้ได้ขนาดหน้าผา้ ทีต่ อ้ งการ
- ฟนั หวี (ฟมื ) ทำหน้าท่ี รอ้ ยเสน้ ดา้ ยให้เรยี งกนั
- กงั หนั ทำหนา้ ท่ี หมุนด้ายยืนท่ีสะดวกในการทอ
- ไมก้ ้ามปู ทำหนา้ ท่ี บงั คบั ความกวา้ งของการเกบ็ ตะกอ
- กก่ี ระตุก ทำหน้าที่ ทอผา้
- กระสวย (ตัวว่ิงด้าย) ทำด้วยไม้ เจาะเป็นโผ่งคล้ายๆเรือไว้สำหรับใส่หลอดด้ายมีน้ำหนักเบาและขนาด
เหมาะมือ ใช้ท้อผ้าระหว่างการยกเส้นด้ายขึ้นลงมีลักษณะเรียว ยาว ปลายงอน คล้ายเรือ ขนาดความยาวของ
กระสวย 30อัก คอื เครื่องมือที่ใช้เก็บด้ายโดยม้วนด้ายใส่อัก ทำจากไม้ทำด้วยไมเ้ นอ้ื แข็ง มี 6 ขา ตั้งตรงเป็นวงกลม
เจาะรูตรงกลาง มีไม้ประกบสำหรับสวมรูเพ่ือให้อักหนุน เขา คืออุปกรณ์ท่ีใช้ประกอบกับฟืมไว้สำหรับใส่เส้นด้าย

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๑๒

เขา้ ไปในฟืมตอ้ งใช้ เขา2ช้ินเพ่ือต่อเขากับฟมื เขาหลกั ฟืม ทำจากไม้เน้ือแข็งเปน็ วงกลม 2 ถอน แต่ละถอนยาว 65
– 75 เซนตเิ มตร มเี ชือกเอน็ ใชผ้ ูกไม้ 2 ถอน โดยแบง่ ระยะหากของการผูกเชือกเอ็นประมาณ 15 เซนติเมตร
ผกู เปน็ เสน้ ๆเหมอื นช่องหวี ใชด้ กึ เรียงเสน้ ด้ายใหส้ ม่ำเสมอ

คุณธรรมในการประกอบอาชีพ
คณุ ธรรม ในการประกอบอาชีพ หมายถึง การกระทำ ทีเ่ ป็นประโยชน์ต่อการประกอบ อาชีพ ซ่งึ ก่อให้เกิด

ผลผลติ และรายได้โดยไม่เบียดเบยี น หรือ ทำให้ ผู้อ่ืน เดือดรอ้ น และเป็นท่ยี อมรบั ของสังคม ผู้ประกอบอาชพี ทุก
คนต้องมคี ุณธรรมในการประกอบอาชพี เพือ่ ธำรงค์ศกั ดศิ์ รีของมนษุ ย์เกิดความภาคภูมิใจในตนเอง ชว่ ยเสริมสรา้ ง
บุคลิกทีด่ ี สร้างความสำเรจ็ ม่ันคงและปลอดภยั ในการประกอบอาชีพ

คุณธรรมพน้ื ฐานที่ประกอบอาชีพทุกคนควรมี ไดแ้ ก่
๑. ความซื่อสัตย์
๒. ความขยนั อดทน
๓. ความยตุ ิธรรม
๔. ความรับผิดชอบ

2.การทอผา้ ลายเกล็ดเตา่

ปัจจุบัน ถึงแม้ว่ายังไม่มีหลักฐานท่ีแน่ชัดบ่งบอกถึงต้นกำเนิดของการ ทอผ้า แต่ก็สามารถเทียบเคียงกับ
หลกั ฐานอ่ืน ๆ ซึ่งมีความคล้ายคลึงกันโดย มเี หตุผลหลายอย่างสนับสนุนแนวคิดที่วา่ การทอผ้ามวี ิวัฒนาการมาจาก
การ ทำเชือก ทอเส่ือ และการจักสาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งลายเชือกทาบท่ีปรากฏ ร่องรอยให้เห็นบนภาชนะดินเผา
ซ่ึงพบเป็นจำนวนมากตามแหล่งโบราณคดี ก่อนประวัติศาสตร์สมัยหินใหม่ เรื่อยมาจนถึงแหล่งโบราณคดีสมัย
ประวัติ ศาสตร์ ด้วยเหตุนี้เอง จึงกล่าวได้ว่าการทอผ้าเป็นงานหัตถกรรมท่ีเก่าแก่ที่สุด ในโลกงานหน่ึง
หลักของการทอผ้า ก็คือการทำให้เส้นดา้ ยสองกลุ่มขัดกัน โดยทั้งสอง พวกตั้งฉากกัน เสน้ ด้ายกลุ่มหนึ่งเรยี กวา่ ด้าย
ยืน และอีกกลุ่มหน่ึงเรยี กว่า ด้ายพุ่ง ลักษณะของการขัดกันของดา้ ยพุง่ และด้ายยืน จะขัดกันแบบธรรมดาท่ีเรยี กว่า
ลายขัด หรอื อาจจะเพมิ่ เทคนคิ พเิ ศษเพ่ือให้ผ้ามลี วดลาย สีสันทสี่ วยงามแปลกตา

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ (๔๐ชม.)
ขัน้ ตอนท่ี 1 การเลอื กเสน้ ดา้ ยและการเลือกสี

ดา้ ยโทเร TR เส้นด้ายผสม ระหว่าง เส้นใย Polyester(ใยสังเคาะห์) และ Rayon(เส้นใยธรรมชาติซึ่งทำมา
จากฝ้าย)ด้วยสดั ส่วนทล่ี งตัวของเสน้ ใยเรยอน 35% กับโพลเี อสเตอร์ 65% ทำใหผ้ ้าท่ีทอจากเสน้ ด้ายโทเร สามารถ
ดูดซับเหง่ือ และความช้ืนได้มากกว่าผ้าทอผสม เส้นใยทั่วไป แห้งเร็วแม้ต้องทำกิจกรรมกลางแจ้ง ทั้งยังช่วย ลด
ความร้อน มคี วามเบาสบาย คงทน และคงรปู ทรง สามารถสงั่ สีตามต้องการได้

การทอผ้าลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๑๓

เสน้ ดา้ ยและสีด้าย

การเลอื กสี การเลือกสี ขึ้นอยกู่ ับความตอ้ งการของตลาด ส่วนมากลายผ้าสีเส้นด้ายสีใกล้เคียงกัน เช่น สีเหลืองทอคู่
กับ สีเหลืองเข เป็นตน้

ขัน้ ตอนท่ี ๒ การกรอดา้ ย
การกรอเส้นด้ายหรือการปั่นกรอเส้นดา้ ย เข้าในหลอด (ท่อพลาสตกิ ) มีทง้ั ขนาดเลก็ และขนาดใหญ่ ดา้ ย

หลอดเลก็ จะใชส้ ำหรับทอผ้าพ้นื ดา้ ยหลอดใหญใ่ ห้เป็นด้ายยนื ดา้ ยหลอดใหญห่ รือด้ายยนื นนั้ ชา่ งจะใชเ้ วลาปน่ั
กรอท้ังหมด ๗๖ หลอด ใชด้ ้าย ๑,๑๒๐ เสน้ จะไดค้ วามกว้างของหน้าผา้ เม่ือทออกมาแล้วประมาณ ๓๙ น้ิวครงึ่
เปน็ ขนาดมาตรฐาน แต่เดมิ เครื่องกรอเสน้ ด้ายยืนน้เี รียกวา่ ไน และระวิง หรือหลากรอเสน้ ด้าย ใช้มอื หมนุ แต่
ปัจจบุ ันชา่ งไดค้ ดิ ค้นโดยนำมอเตอร์ไฟฟา้ ของจักเย็บผา้ มาใช้ การกรอดา้ ยช่างจะไล่ดา้ ยขึ้น – ลง สลับหวั – ทา้ ยไป
เรอื่ ย ๆ เพ่ือให้ดา้ ยที่พันมีความเสมอกนั

ขน้ั ตอนท่ี ๓ การเดินด้ายยนื หรอื คน้ เส้นดา้ ยยืน

. - นำหลอดดา้ ยใหญ่ทั้งหมดไปต้ังบนแผงทีม่ ขี าตัง้ หลอดมคี วามยาวประมาณ ๑๐ เมตร

- นำปลายเสน้ ด้ายท้งั หมดทต่ี ้งั อยูบ่ นขาตง้ั หลอดมามดั รวมกนั แล้วดงึ ไปมัดกับแคร่เดินเส้นด้าย
เดนิ เส้นดา้ ยโดยใชไ้ ม้ปลายแหลมตรงึ เสน้ ดา้ ยเขา้ กบั หลกั คน้ ทั้งเท่ียวขน้ึ และเทีย่ วลงจนครบ ทุกหลกั

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๑๔

เมื่อเดินเสน้ ด้ายครบแต่ละเทย่ี วจะต้องเกบ็ ไขวเ้ สน้ ดา้ ยด้วยการใช้หัวแม่มอื เก่ยี วเสน้ ดา้ ยแล้วนำไปคล้อง
กับหลักเกบ็ ไขว้

- เดินเส้นดา้ ยและเก็บไขว้เส้นด้ายสลบั กันไป จนครบตามความตอ้ งการ จากนน้ั นำเสน้ ด้ายออก
จากเครื่องเดนิ ดา้ ยแล้วถกั เส้นด้ายรวมกัน

- เสน้ ดา้ ยทีอ่ อกจากหลักเก็บไขว้ สอดเขา้ ฟันหวจี นครบทกุ เส้น โดยใชไ้ ม่ไผแ่ บน ๆ สำหรบั
คล้องเส้นดา้ ยเข้ากับฟนั

ข้นั ตอนที่ ๔ การเตรียมฟืมทอผา้

ทำการค้นเส้นด้ายลักษณะเดียวกับการคน้ เส้นยนื จากนั้นนำเสน้ ด้ายมาร้อยเข้ากับฟมื โดยการ
รอ้ ยผา่ นชอ่ งฟันหวแี ตล่ ะช่องทุกชอ่ งๆละ2เสน้ แล้วใช้ท่อนไมไ้ ผเ่ ล็กๆสอดเข้าในหว่ งเส้นด้ายที่ร้อยเข้า
ชอ่ งฟนั หวีเพอ่ื ทำการขึงเส้นดา้ ยให้ตรึงและจัดเรยี งเส้นดา้ ยให้เรยี บร้อย

ส่วนดา้ นหนา้ ของฟืมกจ็ ะมีทอ่ นไมไ้ ผ่เช่นเดยี วกับด้านหลังเพ่อื ทำการขงึ เส้นด้ายใหต้ รงึ
เช่นเดียวกบั ด้านหลังของฟืมที่กลา่ วมาแลว้ จากนัน้ ให้ทำการเกบ็ ตะกอฟมื แบบ2ตะกอ เรากจ็ ะได้ชดุ
ฟืมทอผ้าท่พี ร้อมสำหรับการทอผา้

การทอผ้าลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๑๕

ขน้ั ตอนที่ ๕ การร้อยฟนั หวี หรือการหวเี สน้ ดา้ ย
การหวีเสน้ ด้าย คอื การจดั เรียงเสน้ ด้าย และตรวจสอบเสน้ ด้ายไมใ่ หต้ ิดกันหรือพันกนั จนยุ่งก่อนท่ีจะนำเขา้

เครื่องทอนำเสน้ ด้ายที่เดินครบทกุ เสน้ มาพันเขา้ กับหลกั บนมา้ ก๊อบป้ี ตอกสลักม้ากอ๊ ปป้ีใหแ้ น่น
จากนนั้ ช่างรอ้ ยฟันหวี จะทำหนา้ ท่ีคดั เส้นดายออกทีละเส้น เพอื่ ใหด้ ้ายตรงกบั ช่องฟันหวีแลว้ นำเส้นดา้ ยมาร้อย
ใน “ไม้ร้อยฟนั หว”ี ซึ่งมีลกั ษณะโค้งงอเหมือนเคียว แต่อนั เล็กกว่าจะเปน็ เหล็กหรือไม้ไผ่กไ็ ด้) โดยนำมาสอดร้อยเข้า
ไปในฟนั หวีที่ละเสน้ จะเรม่ิ จากดา้ นซ้ายไปขวา โดยฟนั หวีน้ีจะมที ้ังหมด ๑,๑๒๐ ซ่ี ความยาวเท่ากับ ๔๓ นว้ิ ครง่ึ
ความกวา้ งของหนา้ ผ้า ประมาณ ๓๙ นว้ิ ครึ่ง

เมื่อร้อยเส้นด้ายเข้าฟันหวีเสร็จแล้ว ชา่ งจะดึงเส้นดา้ ยมาพันเข้ากับใบพัดม้วนดา้ ยหรอื ม้ากังหัน จากนัน้ ชา่ ง
จะดนั ฟันหวจี ากม้ากังหันเขา้ ไปหามา้ ก็อปปพ้ี ร้อมกับใชไ้ มแ้ หลมแหลมเส้นดา้ ยใหแ้ ยกออกจากกัน ป้องกนั เพ่ือไมใ่ ห้
เสน้ ด้ายพนั กนั โดยจะกรีดเส้นดา้ ยจากใบพัดมว้ นจนถงึ ตัวม้าก็อปปี้ เสร็จแล้วปล่อยสลกั มา้ ก็อปป้ี หมุนเส้นด้ายพัน
เข้ากบั พดั จนครบหมดทกุ เส้น แลว้ นำมว้ นด้ายท่ีไดร้ ับการหวเี สร็จแลว้ มาวางบน “ ก่ี ” (เครอ่ื งทอผ้า)

การรอ้ ยฟนั หวี หรือการหวเี ส้นด้าย
ขน้ั ตอนที่ ๖ การเก็บตะกอ

การเกบ็ ตะกอเปน็ การเกบ็ ด้ายยนื โดยจะนำด้ายท่ผี า่ นการหวีมาแลว้ และใชด้ า้ ยขวา ๘๐ % ซึง่ เป็นด้ายท่มี ี
ความมันนอ้ ย มารอ้ ยสลบั ด้ายยืน เพื่อทำหน้าท่ีสลบั เส้นด้ายขึน้ - ลง โดยใชเ้ คร่ืองมือท่เี ป็นไม้ไผ่ เรยี กว่า ไมก้ ้ามปมู า
ใช้ในการเก็บตะกอ

การทอผา้ ลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๑๖

ข้นั ตอนที่ 7 การทอผา้ ลายเกล็ดเต่า
นำหลอดดา้ ยท่ีกรอเสร็จเรียบร้อยแลว้ ใส่กระสวยสำหรบั ทอผ้า ซึ่งควรเลอื กกระสวยที่มีปลายแหลมทั้งหวั

และทา้ ย ผิวเรียบ นำกระสวยด้ายพงุ่ ใสร่ างกระสวย ใช้มือกระตุกพาเสน้ ดา้ ยวิ่งผา่ นไปมาใหข้ ัดกับเสน้ ด้ายยนื ดึงฟัน
หวกี ระแทกใสเ่ สน้ ดา้ ยพุง่ กับเส้นด้ายยืนแนน่ ยิ่งขน้ึ ใช้เหยียบไม้พน้ื ทผ่ี ูกติดกับตะกอดา้ ยใหส้ ลับขึน้ ลงโดยใหส้ มั พนั ธ์
กบั การใชม้ ือกระตุกใหก้ ระสวยพาดา้ ยวิ่งผา่ นไปมา ขดั กบั เสน้ ด้ายยืน เมอื่ ได้ผ้าทอเป็นผืนแล้วใชก้ รรไกรตดั ตกแต่ง
ผืนผ้าทีมีเสน้ ดา้ ยซ่งึ เป็นเศษด้ายรมิ ขอบผา้ ใหส้ วยงามจงึ ได้ผ้าทอมือท่ีสวยงาม

๓.การจดั การตลาดเบ้อื งตน้ และการบรรจภุ ัณฑ์ ( 4 ชม.)

ขนั้ ตอนที่ ๑ การตลาดชุมชน
การจัดการตลาดชุมชนโดยมีการนำสนิ ค้าไปวางตามตลาดชุมชนดงั ต่อไปนี้

1. ขายทบี่ ้านใหก้ บั คนในชมุ ชน
2. สง่ ขายไปยังหนว่ ยงานราชการของรฐั
3. การไปจำหนา่ ยตามจดุ จำหนา่ ยในชุมชนหรือได้รบั การสนบั สนุนจากโครงการภาครัฐ เชน่ กิจกรรมงาน
ประจำปี
4. แสดงสินค้าจำหน่ายตามงานประเพณีทจ่ี ัดข้ึนตามจงั หวัดหรืออำเภอตา่ ง ๆ เช่น เทศกาลไหมนานาชาติ
และงานกาชาดประจำจังหวัดขอนแก่น งานกาชาดประจำปีอำเภอบา้ นไผ่
๕.ขายออนไลนผ์ ่าน เพจเฟสบคุ๊

ข้นั ตอนท่ี ๒ การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์
มีการออกแบบแบบบรรจภุ ัณฑต์ ้นทุนต่ำ สำหรบั ผ้าลายเกล็ดเต่า โดยมุ่งเน้นเร่อื งของการนำวัสดุธรรมชาติ

ท่มี อี ยู่ในท้องถน่ิ มาออกแบบบรรจุภณั ฑ์ตามแนวความคิด ซ่ึงวสั ดใุ นการศกึ ษาทดลอง ได้แก่ กระดาษสา ผ้าด้ายดิบ
เศษผ้ามัดหมี่ เชือกจากเส้นใยพืช ศึกษาการตัดเย็บ การทำบล็อกอัดข้ึนรูปทรงท่ีต้องการกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์

การทอผา้ ลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๑๗

ศึกษาการพิมพ์สกรีน ตรายาง บล็อกป้ัมลาย การพิมพ์แบบอิงค์เจ็ททั่วไป ซ่ึงกระบวนการท้ังหมด กลุ่มชาวบ้าน
สามารถผลิตขึน้ เองได้ จากนน้ั กท็ ำการออกแบบพัฒนาบรรจุภัณฑจ์ นไดแ้ บบที่สมบรู ณ์ แบบถงุ

บรรจภุ ัณฑป์ ระจำกลุม่ ทอผ้า

ขน้ั ตอนท่ี ๓ มาตรฐานผลิตภัณฑ์ชมุ ชน
ผลิตภัณฑ์ผ้ามัดหม่ีได้รับการคัดสรรค์สุดยอด 1 ตำบล 1 ผลิตภัณฑ์ไทย (OTOP Product Champion)

ระดบั 4 ดาวเป็นสนิ คา้ ทม่ี ศี กั ยภาพเป็นทย่ี อมรับระดับประเทศและสามารถพฒั นาสสู่ ากล ปี 256๒

ขัน้ ตอนที่ ๔ การตลาดออนไลน์
ขายออนไลนผ์ ่าน เพจเฟสบ๊คุ และ เพจ OOCC กศน.อำเภอบ้านแฮด

๔. การบริหารหนสี้ ินและบัญชเี บือ้ งต้น ( 4 ชม.)

ขน้ั ตอนท่ี ๑ การคำนวณต้นทุน กำไร

คา่ วัสดุ

ท่ี รายการ จำนวน ราคา/หนว่ ย จำนวนเงนิ หมายเหตุ
750 15,000
1 ด้ายโทเร 20 ม้วน 229 4,500
150 3,000
2 อัก 20 อัน 950 9,500
19,500
3 แกนกระสวย 20 แพค 1,950 10,000
1,000 2,400
4 ไน 10 ตวั 2,400
60
5 ฟมื 10 หลงั 90

6 ก่ี 10 หลัง

7 ผงั 40 ตวั

8 กระสวย 40 อนั

การทอผ้าลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๑๘

รวม 66,300

ผลิตได้ 140 ผนื 475 บาท
ราคาต้นทุนต่อผนื 8๐๐ บาท กำไรต่อผืน 325 บาท ( รวม คา่ แรง )
ราคาขายปลีกต่อผืน

ขั้นตอนที่ ๒ แหลง่ เงนิ ทนุ และการกู้ยมื

๑ ธนาคารออมสนิ
๒ ธนาคาร ธกส.

ขัน้ ตอนท่ี ๓ การบริหารหน้ีสนิ และการบรหิ ารสญั ญา
การเป็นหนี้ไม่ใช่ส่ิงท่ีเลวร้ายเสมอไป เพราะบางคร้ังเราอาจต้องใช้เงินเพ่ือซื้อสินค้าและบริการที่จำเป็นต่อ

การดำรงชีวิตและอนาคตแต่ยังมีเงินไม่พอในตอนน้ี เช่น บ้าน การทำกิจการส่วนตัว ซ่ึงหลักการสำคัญในการ
ตัดสินใจเป็นหน้ีคือ ควรเลือกก่อหน้ีดีซ่ึงได้แก่ หน้ีที่จะสร้างอนาคตหรือความมั่นคงระยะยาวและหลีกเล่ียงการก่อ
หน้ีท่ีพงึ ระวังซ่ึงได้แก่ หนที้ ่ีไม่ก่อใหเ้ กิดรายได้เพิ่มหรือไม่ได้ช่วยเพม่ิ ความม่ันคงทางการเงิน เชน่ หน้ีเพื่อการอุปโภค
บริโภค เป็นต้น เพราะเม่อื เป็นหน้ีแลว้ เรามีหน้าที่ตอ้ งใช้คืนเงินตน้ รวมถงึ ดอกเบี้ย ค่าปรับ และค่าใช้จ่ายอ่ืน ๆ ที่จะ
ตามมาทง้ั หมด

ขั้นตอนท่ี ๔ การจัดทำบัญชคี รวั เรือน
บัญชีครัวเรือน คือ การทำบัญชีเพื่อบันทึกข้อมูลรายรับรายจ่ายประจำวันหรือบันทึกข้อมูลอื่น ๆ ในชีวิต

และในครอบครัว เชน่ บญั ชีทรพั ย์สิน พันธพ์ุ ืช พันธ์ุไม้ บัญชคี วามร้คู วามคดิ ของเรา บัญชผี ู้ทรงคณุ บัญชีเดก็ และ
เยาชนของเรา หรือจะเป็นบัญชีภูมิปัญญาด้านต่างๆ ซึ่งเราสามารถจดบันทึกเรื่องราว ส่ิงหรือเร่ืองราวในชีวิตได้
เช่นกนั

เรยี นรู้การทำบัญชีครวั เรือนกันเถอะ
การทำบญั ชีครวั เรือนถือเป็นวธิ ีหน่งึ ทจ่ี ะช่วยให้เราไดท้ ราบข้อมูลต่าง ๆ ในการใชจ้ ่ายรวมถงึ รายรับในแต่ละวัน เพื่อ
เป็นข้อมูลในการประเมินสภาวะของการเงินของเราเองว่าเป็นอย่างไร จะได้เป็นข้อมูลในการวางแผนการดำเนิน
ชวี ิตประจำวนั

ข้อดีในการทำบญั ชีครัวเรือน
การทำบัญชีครัวเรือนเป็นการจดบันทึกรายการการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ทั้งรายรับท่ีได้มากับรายจ่าย ซึ่งทำให้
ทราบสถานะในสภาวะทางการเงิน ง่ายต่อการตรวจสอบ ช่วยควบคุมรักษาการใช้จ่าย เพื่อจะได้แก้ไขปรั บปรุงใน
การใช้จ่ายไดท้ นั ช่วยในการวเิ คราะหแ์ ก้ไขปัญหาหนี้สนิ ต่าง ๆ ได้

ข้ันตอนที่ ๔ การจดั ทำบัญชคี รวั เรอื น
เรม่ิ ตน้ ทำบัญชีครวั เรือนได้อย่างไร

เราสามารถเร่มิ ตน้ ทำบัญชีครัวเรือนอยา่ งง่าย ๆ เพียงแคห่ าสมดุ มาหนงึ่ เล่ม และหาปากกาหรือดนิ สอ
สำหรับเขยี นลงไปในสมุดบญั ชคี รวั เรือน ทำได้หลากหลายรปู แบบ ปกติแลว้ ควรจดั ทำตารางเป็น 5 ช่องด้วยกัน
ประกอบด้วย

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๑๙

1.วันเดือนปีท่ีเกดิ รายการน้ัน ๆ
2.รายการที่ปฏบิ ัติ
3.รายรบั
4.รายจ่าย
5.ยอดคงเหลือซ่ึงเปน็ ชอ่ งสรุปยอดเงนิ คงเหลอื ในแตล่ ะวนั
ใชเ้ วลาตอ่ วนั ไมน่ าน ก็จะได้ทราบขอ้ มลู ทางการเงินไว้สำหรับนำไปวางแผนการเงินของครอบครัวได้อย่าง
สบาย ๆ

หลักการในการบนั ทกึ บัญชีครวั เรือน
มองภาพใหญ่ของปีหนึ่ง ๆ ก่อนว่ามีรายการอะไรบ้าง เช่น รายจ่ายท่ีค่อนข้างคงท่ี พวกค่าเรียนหนังสือลูก

ค่าอาหาร ค่าน้ำมันรถ ค่าไฟฟ้า ฯลฯ ลำดับต่อไปมองภาพหน้ีสินท่ีเป็นภาพใหญ่เป็นภาระที่ต้องชดใช้คืนในอนาคต
เช่น การกู้ยืมเงินจากธนาคารต่าง ๆ การเช่าซื้อ การจำนำ การจำนอง การขายฝาก เป็นต้นเงินคงเหลือ ท่ีเป็น
รายการจากการนำรายรับมาหักรายจ่ายแล้ว หากมีรายรับมากกว่ารายจ่ายจะเกิดเงินที่เรียกว่ากำไร แต่หากนำ
รายรับหักรายจา่ ยแล้วพบว่ารายจ่ายมากกวา่ รายรบั และทำใหเ้ งนิ คงเหลอื ตดิ ลบ เราจะเรยี กวา่ ภาวะขาดทนุ

แบบทดสอบหลังเรียน

1. เส้นดา้ ยที่ใชท้ อผ้าลายเกล็ดเต่า ใช้เสน้ ด้ายชนดิ ใด
จ. เสน้ ดา้ ยโทเร
ฉ. เส้นดา้ ยลินนิ
ช. เส้นดา้ ยไนลอน
ซ. เส้นด้ายสปนั

2. อปุ กรณ์การต่อผา้ ในข้อใดต่อไปน้ีมีหน้าท่ีกระทบเสน้ ด้ายบนก่ีทอผา้ เพื่อใหผ้ ้าชิดกนั แนน่ เปน็ ระเบียบ
ก. กระสวย
ข. ฟมื
ค. หวีหูก
ง. ไม้ค้ำพัน้

การทอผ้าลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบ้านแฮด

๒๐

3. อปุ กรณก์ ารทอผ้าในขอ้ ใดตอ่ ไปนี้ใชห้ มนุ ผา้ ทเี่ สร็จเรยี บรอ้ ยแลว้ เก็บไว้
ก. กง
ข. ฟืม
ค. หวีหกู
ง. ไม้ค้ำพั้น

4. อุปกรณ์ในการทอผ้าในข้อใดตอ่ ไปนท้ี ำดว้ ยกาบมะพร้าว
ก. กง
ข. ฟืม
ค. หวีหกู
ง. ไม้คำ้ พ้นั

5. ผ้าลายเกล็ดเต่า สามารถแปรรูปเปน็ ผลติ ภณั ฑใ์ ดบ้าง
จ. เสอ้ื
ฉ. กระเป๋า
ช. ผ้าปทู ่ีนอน
ซ. ถกู ทุกข้อ

6. ข้อแตกต่างระหว่างกี่พืน้ บ้าน และก่ีกระตุกทใ่ี ช้ในการทอผา้ คืออะไร
ก. ต่างกนั ทกี่ ่ีพื้นบา้ นทอได้เร็วกว่าก่กี ระตุก
ข. ต่างกันท่ีกระสวย กพี่ นื้ บา้ นพงุ่ กระสวยดว้ ยตนเอง แต่ก่กี ระตกุ พงุ่ กระสวยดว้ ยการกระตกุ ด้าย
ค. ตา่ งกันทกี่ ี่พื้นบา้ นมีขนาดเลก็ กว่าก่ีกระตุก
ง. ไม่มอี ะไรท่ีตา่ งกนั เพยี งแคช่ ่ือเรยี กเทา่ น้ันที่ตา่ งกัน

7. การเดินด้ายยนื คืออะไร กศน.อำเภอบ้านแฮด
ก. การกรอด้ายใส่หลอดเพ่ือนำไปใส่ในกระสวยทอผ้าอีกครง้ั
ข. การเตรียมเส้นด้ายเพ่ือใชใ้ นการทอผ้าบนราวท่บี รรจุหลอดดา้ ยขนาดใหญ่
ค. การเตรยี มเสน้ ดา้ ยเพื่อใช้ในการรอ้ ยฟนั หวีต่อไป
ง. ถูกทง้ั ข้อ ก. และ ค.

8. ข้อใดไม่ใช่ประโยชนข์ องการวางแผนการเงิน
ก. ทราบถงึ รายรบั – รายจา่ ยในแต่ละเดือน
ข. สามารถประมาณการคา่ ใช้จ่ายในแต่ละเดือน
ค. มีเงินเหลือกนิ เหลือใช้ในแต่ละเดอื น
ง. ไมม่ ขี ้อใดถูก

9. ขอ้ ใดไม่ใชข่ ้อควรระวังในการจัดทำบญั ชีครวั เรอื น
ก. ลืมบันทึกบญั ชี

การทอผา้ ลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง

๒๑

ข. ผู้จัดทำเข้าใจผิดในรายการบญั ชี
ค. เข้าใจผิดรายการหน้สี ินแตบ่ ันทกึ วา่ เป็นรายรับ
ง. การลงบันทกึ ดว้ ยลายมือที่ไมส่ วย

10. ภาระผกู พนั ที่ตอ้ งใชค้ นื ในอนาคตหมายถึงขอ้ ใด
ก. คา่ ใชจ้ ่าย
ข. หนี้สิน
ค. ทนุ สำรอง
ง. ถกู ทง้ั ข้อ ก และ ข้อ ค

แนวคำตอบ

1. ก. เสน้ ด้ายโทเร

2. ฟมื

3. ง.ไมค้ ้ำพนั้

4. ค.หวีหกู

5. ข. ตา่ งกันที่กระสวย ก่ีพน้ื บา้ นพงุ่ กระสวยดว้ ยตนเอง แต่กี่กระตุกพุ่งกระสวยด้วยการกระตุกด้าย

6. ค. การเตรียมเสน้ ด้ายเพ่อื ใชใ้ นการร้อยฟนั หวีตอ่ ไป

7. ข. ใชเ้ กบ็ ลายในการทอผา้ กศน.อำเภอบ้านแฮด
การทอผา้ ลายเกลด็ เตา่ กศน.ตำบลหนองแซง

๒๒

8. ค. มเี งินเหลอื กินเหลือใชใ้ นแตล่ ะเดอื น
9. ง. การลงบันทึกดว้ ยลายมือที่ไมส่ วย
10.ข. หน้ีสิน

บรรณานกุ รม

แบบทดสอบหลังการเรียนรู้ http://mll.aru.ac.th/questionnaire.html (วนั ทีส่ ืบคน้ ข้อมลู 19 มกราคม
2565)

วธิ กี ารทอผา้ พิพิธภัณฑ์ผ้า มหาวิทยาลัยนเรศวร http://www.thaitextilemuseum.com (วนั ท่ีสืบคน้ ข้อมลู 19
มกราคม 2565)

การจัดทำบัญชีครัวเรอื น http://nkp.nfe.go.th/730213/UserFiles/File/2_3.doc (วนั ท่ีสืบคน้ ขอ้ มูล 19 มกราคม
2565)

การบรหิ ารหน้สี ิน
https://www.1213.or.th/th/moneymgt/debtmgt/Pages/debmgt.aspx?fbclid=IwAR2cfwimAxbhNI9V
NCGJN-poqLX5ka6juAIJvwDMQuozERGW_-zpzy9_v_s-(วนั ทีส่ บื ค้นขอ้ มลู 19 มกราคม 2565)

การทอผ้าลายเกลด็ เต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๒๓

คณะทป่ี รึกษา คณะผูจ้ ดั ทำ
นายถาวร พลดี ี
พ.อ.อ.กฤชพล พรมลี ผู้อำนวยการ สำนกั งาน กศน.จังหวดั ขอนแกน่
นางสาววภิ า ทาโบราณ รองผูอ้ ำนวยการสำนักงาน กศน.จงั หวดั ขอนแก่น
นางจรุ ีมาศ แนวเงนิ ดี ผู้อำนวยการ กศน. อำเภอบ้านแฮด
ครูชำนาญการพิเศษ

คณะพฒั นาหลักสตู ร ผู้อำนวยการ กศน. อำเภอบ้านแฮด
นางสาววภิ า ทาโบราณ ครูชำนาญการพิเศษ
นางจุรีมาศ แนวเงนิ ดี ครู กศน.ตำบล
นางสาวรชั นี โทฮาด ครู กศน.ตำบล
นางสาววจั นา นาโล ครู ศรช.
นายสุทธพิ งษ์ ป้องนิล

การทอผ้าลายเกล็ดเตา่ กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด

๒๔

นางสาวจณิ ณพตั ทับสรี ักษ์ ครู ศรช.

คณะบรรณาธิการ ผูอ้ ำนวยการ กศน. อำเภอบ้านแฮด
นางสาววิภา ทาโบราณ ครชู ำนาญการพิเศษ
นางจุรมี าศ แนวเงนิ ดี ครูผชู้ ่วย
นางสาวนฤมล เผา่ มงคุณ
ผู้อำนวยการ กศน. อำเภอบา้ นแฮด
ออกแบบกราฟฟิค ปก/รูปเล่ม ครูผชู้ ่วยพิสจู นอ์ กั ษร
นางสาววภิ า ทาโบราณ ครู กศน.ตำบล
นางสาวนฤมล เผ่ามงคุณ
นางสาวรัชนี โทฮาด

การทอผา้ ลายเกล็ดเต่า กศน.ตำบลหนองแซง กศน.อำเภอบา้ นแฮด