โวหารภาพพจน์

โวหารภาพพจน์
ในวรรณคดี
ครูผูส้ อน ครูสโรชา หยีสอีด

โวหารภาพพจน์ คืออะไร ?

โวหารภาพพจน์ คือ กลวธิ ีการนาเสนอสารโดยการพลกิ แพลงภาษา
ทีใ่ ชพ้ ูดหรือเขียนใหแ้ ปลกออกไปจากภาษาตามตัวอักษร
ทาให้ผูอ้ ่านเกิดภาพในใจ เกิดความประทับใจ เกิดความรูส้ กึ สะเทือนใจ
เป็นการเปรียบเทียบใหเ้ หน็ ภาพอย่างชัดเจน

โวหารภาพพจน์

ทีน่ ักเรียนรูจ้ ักมีอะไรบา้ ง ?

อุปลักษณ์ สัทพจน์

อุปมา บุคคลวัต สัญลักษณ์ อุปมานทิ ัศน์
อตพิ จน์

คาถามเชิงวรรณศลิ ป์ นามนัย ปฏพิ ากย์
อวพจน์

อุปมา คืออะไร ?

อุปมา คือ การเปรยี บเทยี บว่าสงิ่ หนง่ึ เหมือนกับสงิ่ หนง่ึ โดยใช้
คาเชอื่ มที่มคี วามหมายเชน่ เดยี วกบั คาว่า “ เหมือน ”

เชน่ ดุจ ดั่ง ราว ราวกบั เปรียบ ประดุจ ปาน ประหน่ึง
เพียง เพ้ยี ง พ่าง ปูน ละหม้าย เสมอ ฯลฯ

สูงระหงทรงเพรียวเรียวรูด ปัญญาประดุจดังอาวุธ
งามละม้ายคลา้ ยอฐู กะหลาป๋า ไพเราะกงั วานปานเสียงนกรอ้ ง
พศิ แตห่ วั ตลอดเท้าขาวแต่ตา
สองแกม้ กลั ยาดั่งลูกยอ

อุปลักษณ์ คืออะไร ?

อุปลักษณ์ กค็ ล้ายกับอุปมาโวหารคอื เปน็ การเปรยี บเทยี บ
เหมือนกัน แตเ่ ป็นการเปรยี บเทียบสงิ่ หนงึ่ เปน็ อีกสง่ิ หนงึ่

มักจะมีคาวา่ เปน็ คือ

อุปลักษณ์จะไม่กล่าวโดยตรง ขอเป็นเกอื กทองรองบาทา
เหมือนอุปมา แต่ใช้วิธีกล่าว ทหารเปน็ รั้วของชาติ
เปน็ นัยให้เข้าใจเอาเอง ครูคือแม่พิม์ของชาติ
ที่สาคัญอุปลักษณ์จะ ไม่มี
คาเชื่อมเหมือนอุปมา

สัทพจน์ คืออะไร ?

สัทพจน์ หมายถงึ ภาพพจนท์ ี่เลยี นเสยี งธรรมชาติ เช่น เสียงดนตรี
เสียงสตั ว์ เสียงคลืน่ เสียงลม เสียงฝนตก เสียงนา้ ไหล ฯลฯ
การใช้ภาพพจนป์ ระเภทนจี้ ะทาให้เหมือนไดย้ นิ เสยี งนนั้ จริง ๆ

ลูกหมาร้องบ๊อก ๆ ๆ เสียงลงิ ค่างบ่างชะนีวะหวดี โหวย
คลืน่ ซัดครืนครืนซา่ ทีผ่ าแดง กระหึมโหยห้อยไมน้ ่าใจหาย

บัดเดี๋ยวดังหงา่ งเหง่งวงั เวงแว่ว

บุคลาธิษฐาน คืออะไร ?

บุคลาธษิ ฐาน หรือ บุคคลวัต บุคคลสมมติ คือการกลา่ วถึงสง่ิ ตา่ ง ๆ ทีไ่ มม่ ชี วี ิต
ไม่มีความคิด ไม่มีวิญญาณ เช่น โต๊ะ เกา้ อี้ อิฐ ปูน หรือสง่ิ มชี วี ติ ทไี่ มใ่ ชม่ นุษย์
เช่น ต้นไม้ สัตว์ โดยใหส้ ง่ิ ต่าง ๆ เหลา่ นี้ แสดงกริ ยิ าอาการและความรู้สกึ ได้
เหมือนมนษุ ย์ ใหม้ ีคุณลกั ษณะตา่ ง ๆ เหมือนสงิ่ มชี วี ิต ( บุคลาธษิ ฐาน มาจาก
คาว่า บุคคล + อธษิ ฐาน หมายถึง อธิษฐานให้กลายเปน็ บคุ คล )

ไสเ้ ดือนเที่ยวเกีย้ วสาว ชาวอัปสรนอนชั้นฟา้
ทุกจุลินทรียอ์ ะมีบา เชิดหน้าไดด้ ิบไดด้ ี

มองซิ..มองทะเล เห็นลมคลื่นเหจ่ บู หิน พระธรณีตอี กด้วยตกใจ
บางครัง้ มันบ้าบ่นิ กระแทกหนิ ดังครืนครืน โลกบาลถอนฤทัยไม่อาจมอง
ทะเลไม่เคยหลับไหล ใครตอบได้ไหมไฉนจงึ ต่นื

บางคร้งั ยงั สะอืน้ ทะเลมนั ตื่นอยูร่ า่ ไป

อติพจน์ คืออะไร ?

อตพิ จน์ หรือ อธพิ จน์ คือโวหารที่กลา่ วเกนิ ความจริง เพือ่ สรา้ งและเนน้
ความรู้สกึ และอารมณ์ ทาให้ผฟู้ งั เกดิ ความรู้สึกทลี่ กึ ซงึ้ ภาพพจน์ชนดิ นี้นยิ มใช้
กันมากแมใ้ นภาษาพดู เพราะเปน็ การกลา่ วทที่ าใหเ้ ห็นภาพไดง้ า่ ยและแสดง
ความรูส้ กึ ของกวีไดอ้ ยา่ งชดั เจน

คิดถึงใจจะขาด
ร้องไหน้ า้ ตาเปน็ สายเลือด

รอ้ นตับจะแตก
หนาวกระดูกจะหลุด
การบนิ ไทยรักคุณเทา่ ฟา้
คดิ ถึงเธอทุกลมหายใจเขา้ ออก
รอมาชาติกว่าเพง่ิ จะมาถึง

อวพจน์ คืออะไร ?

การใชโ้ วหารทกี่ ลา่ วนอ้ ยกวา่ ความเปน็ จรงิ

ขนมกอ้ นนีเ้ ลก็ เท่าขต้ี าแมว
มีความรู้แค่หางอ่งึ

มีทองเท่าหนวดกุ้งนอน สะดุง้ จนเรือนไหว

นามนัย คืออะไร ?
นามนัย คือ การใชค้ าหรอื วลซี งึ่ บง่ ลกั ษณะหรือคณุ สมบตั ิของสง่ิ ใด
สิ่งหนงึ่ แทนอีกสิ่งหนงึ่ คล้าย ๆ สัญลักษณ์ แตต่ ่างกันตรงที่
นามนัยนนั้ จะดงึ เอาลกั ษณะบางสว่ นของสงิ่ หนง่ึ มากลา่ วให้
หมายถงึ สว่ นทั้งหมด หรือใชช้ ือ่ สว่ นประกอบสาคญั ของสง่ิ นนั้ แทน
สง่ิ นั้นทัง้ หมด

เมืองโอ่ง หมายถึง จงั หวัดราชบุรี
เมืองย่าโม หมายถึง จังหวดั นครราชสีมา

ทีมเสือเหลือง หมายถงึ ทมี มาเลเซีย

สัญลักษณ์ คืออะไร ?

สัญลักษณ์ เป็นการเรยี กชือ่ สงิ่ ๆ หนง่ึ โดยใช้คาอนื่ มาแทน
ไมเ่ รียกตรง ๆ ส่วนใหญค่ าทีน่ ามาแทนจะเป็นคาที่เกดิ จากการ
เปรียบเทียบและตีความ ซงึ่ ใช้กันมานานจนเปน็ ทีเ่ ขา้ ใจและรจู้ ัก
กันโดยทั่วไป

สีดา แทน ความตาย ความชั่วร้าย
สีขาว แทน ความบริสุทธิ์
กุหลาบแดง แทน ความรกั
หงส์ แทน คนชั้นสูง
กา แทน คนต่าต้อย
ดอกไม้ แทน ผูห้ ญงิ
แสงสวา่ ง แทน สตปิ ัญญา

ปฏพิ ากย์ คืออะไร ?

ปฏพิ ากย์ หรือ ปรพากย์ คือการใชถ้ อ้ ยคาที่มคี วามหมายตรงกันขา้ ม
หรือขัดแยง้ กันมากลา่ วอยา่ งกลมกลืนกันเพอื่ เพ่มิ ความหมายให้มี
น้าหนักมากยงิ่ ขึ้น

นา้ ผง้ึ ขม มะนาวหวาน
รักยาวใหบ้ ัน่ รักสั้นให้ตอ่

สวรรค์บนดิน
ยิ่งรีบยิ่งช้า
น้าร้อนปลาเปน็ นา้ เยน็ ปลาตาย

อุปมานทิ ศั น์ คืออะไร ?

การเปรยี บเทียบโดยยกเรือ่ งราวหรอื นทิ านมาประกอบ
ใหผ้ ูอ้ า่ น ผูฟ้ ัง เข้าใจแนวความคดิ หลักธรรม หรือความประพฤติ
ทีส่ มควรได้แจม่ แจง้ ยงิ่ ขน้ึ

คาถามเชิงวรรณศลิ ป์ คืออะไร ?

เป็นการถามที่ไมต่ อ้ งการคาตอบ

“ยักขณิ ผี ีสางหรืออยา่ งไร
มาพาไปไม่เกรงข่มเหงก”ู

คำประพันธ์ต่อไปนีป้ รำกฏภำพพจน์กี่แหง่

วิชาเหมอื นสินคา้ อันมีค่าอยเู่ มืองไกล
ตอ้ งยากลาบากไป จึงจะได้สินคา้ มา
เปน็ สาเภาอนั โสภา
จงตง้ั เอากายเจ้า แขนซา้ ยขวาเปน็ เสาใบ
ความเพียรเป็นโยธา
• ก. 1 แห่ง
• ข. 2 แห่ง
• ค. 3 แหง่
• ง. 4 แห่ง