ประวัติศาสตร์ ป.5 หน่วยที่ 4 ออนไลน์ ว.29

ประวตั ิศาสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๑. พัฒนาการของอาณาจักรธนบุรี

อ า ณ า จ ั ก ร ธ น บุ รี มี เ มื อ ง ห ล ว ง คื อ ก รุ ง ธ น บุ รี ซ่ึ ง ไ ด้ ร ั บ
การสถาปนา เม่ือ พ.ศ. ๒๓๑๐ แล้วส้ินสุดลงเม่ือ พ.ศ. ๒๓๒๕
ในช่วงเวลานี้ อาณาจักรธนบุรีได้พัฒนาด้านการเมืองการปกครอง
เศรษฐกจิ สงั คมและวัฒนธรรม ดังน้ี

ประวัตศิ าสตร์ ชน้ั ประถมศกึ ษาปีที่ ๕

๑.๑ การกอบกเู้ อกราชและการสถาปนาธนบรุ ี

ภายหลังจากที่พม่ายึดกรุงศรีอยุธยาได้ใน พ.ศ. ๒๓๑๐
ทาให้กรุงศรีอยุธยาซ่ึงเป็นศูนย์กลางการบริหารราชการแผ่นดิน
ของไทยมาเป็นเวลากว่า ๔๐๐ ปีล่มสลายลง ทาให้ผู้นาท้องถ่ินต่าง ๆ
พยายามรวบรวมคนไทยซ่ึงหนี กระจัดกระจายไปในที่ต่าง ๆ
ให้กลับมารวมตัวกัน ในบรรดาผู้นาเหล่าน้ัน พระยาตาก (สิน)
ขุนนางอยุธยาผู้หน่ึงได้รวบรวมกาลังพลแล้วจึงยกทัพกลับเข้ามาตี
กองทพั พม่า ณ ค่ายโพธ์ิสามต้นทกี่ รงุ ศรอี ยุธยาจนกองทพั พม่าแตก
พา่ ยไป

ประวตั ศิ าสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ ๕

๑.๑ การกอบกูเ้ อกราชและการสถาปนาธนบรุ ี

พระยาตากจึงยึดกรุงศรีอยุธยากลับคืนมาได้ ราษฎรจึงพร้อมใจ
อัญเชิญพระองค์ข้ึนครองราชย์โดยเฉลิมพระนามว่า สมเด็จพระ-
บรมราชาท่ี ๔ แตค่ นทว่ั ไปขนานพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าตากสนิ -
มหาราช หรือสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี จากน้ันจึงได้สถาปนา
กรุงธนบุรีข้ึนเป็นราชธานี ส่งผลให้บ้านเมืองกลับคืนเป็นปึกแผ่น
อกี ครง้ั หน่ึง

ประวัติศาสตร์ ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๕

๑.๑ การกอบกเู้ อกราชและการสถาปนาธนบรุ ี

พระบรมราชานสุ าวรีย์สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราช

ประวตั ิศาสตร์ ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

สมเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ มหาราช
กอบกู้เอกราชไดส้ าเร็จเน่ืองจากปัจจยั ดงั นี้

๑ . ก อ ง ก า ล ั ง มี เ พ่ิ ม ม า ก ข้ึ น พ ร ะ เ จ้ า ต า ก สิ น ม ห า ร า ช
ซ่งึ ในขณะนัน้ ทรงมบี รรดาศกั ด์ิเป็นพระยาตาก และทหารจานวนหน่ึง
ได้ตอ่ ส้กู ับกองกาลังพมา่ ท่ีติดตามมา และไดร้ ับชัยชนะทกุ ครั้ง

ประวตั ศิ าสตร์ ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๕

๒. การยอมรบั อานาจจากเจา้ เมืองตา่ ง ๆ
ในระยะแรกกองทัพของพระยาตากถูกต่อต้านจากเมืองต่าง ๆ

ท่ีเดินทัพผ่านแต่พระยาตากมิได้ย่อท้อ และได้ใช้วิธีแก้ปัญหาด้วย
การชักชวนให้เจ้าเมืองเหล่านั้นเข้ามาเป็นพรรคพวก ดังเช่น
เจ้าเมืองระยอง ทาให้พระยาตากสามารถต้ังกองทัพท่ีเมืองระยอง
ก่อน ภายหลังจากนั้นจึงได้ชักชวนเจ้าเมืองจันทบุรีให้ยอมเป็น
พรรคพวก แต่เจา้ เมอื งจันทบรุ กี ลับส่งกาลงั ทหารมาโจมตี

ประวตั ศิ าสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๒. การยอมรับอานาจจากเจา้ เมืองตา่ ง ๆ
พระยาตากจึงใช้วิธีท่ีเด็ดขาด คือ สั่งทหารรับประทานอาหาร

ให้อ่ิมแล้วทุบหม้อข้าวหม้อแกงท่ีทาด้วยดินเผาท้ิง จากนั้นจึงเข้า
โจมตีเมืองจันทบุรี ถ้าหากตีเมืองไม่ได้ทหารก็จะอดข้าวด้วยกัน
ทุกคน วธิ กี ารนี้จงึ ทาให้พระยาตากยึดเมืองจันทบุรีไดส้ าเร็จ

ประวัติศาสตร์ ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๕

๑.๒ พัฒนาการของอาณาจักรธนบรุ ใี นด้านต่าง ๆ

การทานุบารุงบ้านเมืองในสมัยธนบุรีได้ใช้แบบอย่างของ
กรุงศรีอยุธยา แต่ได้มีการพัฒนาให้เหมาะสมกับสภาพบ้านเมือง
ในดา้ นต่าง ๆ ดงั นี้

๑.๒.๑ ด้านการเมอื งการปกครอง

สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงจัดระเบียบบริหารราชการ
แผ่นดนิ ดังน้ี

ประวัตศิ าสตร์ ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี ๕

๑) การปกครองสว่ นกลาง
ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย อ ั ค ร ม ห า เ ส น า บ ดี ซ่ึ ง เ ป็ น ที่ ป รึ ก ษ า ข อ ง

พระมหากษัตริย์ ๒ ตาแหน่ง คือ สมุหนายก และสมุหพระกลาโหม
แบ่งการปกครองออกเป็น ๔ กรม เรียกว่า จตุสดมภ์ ที่ข้ึนอยู่กับ
อคั รมหาเสนาบดที ง้ั สองฝา่ ย มเี สนาบดวี ่าการในแตล่ ะกรม คือ

ประวตั ิศาสตร์ ช้นั ประถมศึกษาปีท่ี ๕

นอกจากน้ีจตุสดมภ์ท้ัง ๔ ยังทาหนา้ ที่เกี่ยวกับการตัดสิน
คดที ่ีเก่ยี วข้องกับหนา้ ทีใ่ นกรมอกี ดว้ ย

ประวตั ศิ าสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๒) การปกครองหัวเมอื ง แบง่ การปกครองออกเป็น ๓ สว่ น ดงั นี้
๑. หัวเมืองช้ันใน หรือ เมืองจัตวา คือ เมืองท่ีอยู่รอบ ๆ

เมืองหลวง ผู้ปกครองเมือง เรียกว่า ผู้ร้ังเมือง มีหนา้ ท่ีรับคาส่ังจาก
สว่ นกลางไปปฏิบตั โิ ดยตรง

๒. หัวเมืองช้ันนอกหรือเมืองพระยามหานคร ซ่ึงต้ังอยู่ห่างจาก
เมืองหลวงออกไป มีการกาหนดฐานะของเมืองตามลาดับ
ความสาคญั คือ เมอื งช้นั เอกพระราชวังเดมิ ธนบุรี ชน้ั โท และชน้ั ตรี
พ ร ะ ม ห า ก ษ ั ต ริ ย์ ท ร ง แ ต่ ง ต ้ั ง ข้ า ร า ช ก า ร ผู้ ใ ห ญ่ ไ ป เ ป็ น เ จ้ า เ มื อ ง
ปกครอง

ประวัตศิ าสตร์ ช้นั ประถมศึกษาปีที่ ๕

๒) การปกครองหวั เมอื ง แบ่งการปกครองออกเป็น ๓ สว่ น ดังน้ี
๓. การปกครองหัวเมืองประเทศราช ในสมัยธนบุรีเมือง

ประเทศราช ซ่ึงมีอิสระในการปกครองตนเอง แต่ต้องส่ง
เคร่ืองราชบรรณาการ เช่น ต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง มาถวายตาม
ที่เมืองหลวงกาหนด ซ่ึงถือว่าเป็นการยอมรับพระราชอานาจ
ของพระมหากษัตริย์ ซ่ึงประทับอยู่ที่กรุงธนบุรี นอกจากน้ียังให้
สมุหนายกดูแลหัวเมืองฝ่ายเหนือ ส่วนหัวเมืองชายทะเลฝ่ ัง
ตะวันออกและหัวเมืองฝ่ายใต้อยู่ในความดูแลของพระคลัง
เหมือนเชน่ อยุธยาตอนปลาย

ประวัติศาสตร์ ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ ๕

พระราชวงั เดิมธนบรุ ี

ประวตั ิศาสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๑.๒.๒ ดา้ นเศรษฐกิจ

ตอนต้นรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เศรษฐกิจ
ของบ้านเมืองอยู่ในสภาพยากลาบาก เน่ืองจากขาดแคลนอาหาร
พระองค์ทรงแก้ปัญหาโดยสละพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ ซ้ือข้าว
จากชาวต่างชาติแจกจ่ายให้กับราษฎร ในตอนต้นทรงรับซ้ือข้าว
จากพ่อค้าชาวจีนในราคาสูง ทาให้มีพ่อค้าเดินทางเข้ามาค้าขาย
ในกรงุ ธนบุรีเพ่มิ มากข้นึ จงึ สง่ ผลใหร้ าคาขา้ วถกู ลง

ประวตั ศิ าสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๑.๒.๓ ด้านสงั คม

สมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ฟ้ ืนฟูสงั คม ดงั น้ี

๑) สถานภาพของบุคคลในสังคมธนบุรี มีการจัดลาดับช้ันของ
คนตามระบบศักดินาแบบอยุธยา คือ ชนช้ันผู้ปกครอง ได้แก่
พระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง และชนชั้นผู้อยู่ใต้
การปกครอง ไดแ้ ก่ ไพรแ่ ละทาส

ประวตั ิศาสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

๑.๒.๓ ดา้ นสังคม

สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงโปรดให้ฟ้ ืนฟูสังคม ดงั นี้
๒) กฎหมายและศาล เม่ือกรุงศรีอยุธยาถูกทาลาย ทาให้เกิด

ความเสียหายทั้งด้านทรัพย์สินและผู้คน รวมท้ังเอกสาร หนังสือ
ตาราต่าง ๆ เช่น ตารากฎหมาย สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
จึงทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้รวบรวมกฎหมายสมัยอยุธยาเท่าท่ี
จะหาได้ เพ่อื ตัดสินพิจารณาคดีความ

ประวัตศิ าสตร์ ชน้ั ประถมศกึ ษาปีที่ ๕

๑.๒.๔ ดา้ นวัฒนธรรม

ก า ร ฟ้ ื น ฟู ว ั ฒ น ธ ร ร ม ช่ ว ย ใ ห้ บ้ า น เ มื อ ง มี ค ว า ม ม ่ั น ค ง
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงฟ้ ืนฟูวัฒนธรรมในด้านต่าง ๆ
ดงั น้ี

๑) ศาสนา สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงให้ความสาคัญ
ในการทานบุ ารุงพระพุทธศาสนา เพ่ือเป็นหลักประพฤติปฏิบัติของ
ค น ใ น ส ั ง ค ม เ ช่ น ท ร ง พ ร ะ ก รุ ณ า โ ป ร ด เ ก ล้ า ฯ ใ ห้ ค ั ด ล อ ก
พระไตรปิฎก และทานบุ ารงุ วดั ต่าง ๆ

๒) ด้านศิลปะและวรรณกรรม สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
ทรงสง่ เสรมิ การละครเพ่อื บารงุ ขวัญประชาชน

ประวัติศาสตร์ ช้นั ประถมศกึ ษาปีที่ ๕

ประวตั ิศาสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๕

แผนทอี่ าณาจกั รธนบรุ ีสมัย
สมเดจ็ พระเจ้าตากสินมหาราช

ประวตั ศิ าสตร์ ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ ๕

จัดทำ E- book
โดย

นำงสำวอุดมลักษณ์ ลำเลิศ
เนอื หำจำก สถำบนั พฒั นำคณุ ภำพวชิ ำกำร (พว.)

ประวตั ศิ าสตร์ ช้นั ประถมศึกษาปีท่ี ๕