พระพุทธศาสนา ป.6 หน่วยที่ 5.25

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๑. การสวดมนตไ์ หว้พระ สรรเสรญิ คุณพระรัตนตรัย
และแผ่เมตตา

การไหว้พระสวดมนต์ เป็นการแสดงความเคารพต่อพระรัตนตรัย พุทธ-
ศาสนิกชนพึงปฏิบัติให้พร้อมท้ังทางกาย วาจา และใจ เพ่ือให้เป็นการเสริมสร้าง
สติปัญญา อบรมจิตให้ประณีต มีคุณธรรม ทาให้มีความเห็นถูกต้องตามหลัก
พระพุทธศาสนา

การไหว้พระสวดมนต์นิยมปฏิบัติในตอนเช้าและก่อนนอน หรือทาก่อนที่
เราจะฝึกสมาธิ ซ่ึงจะชว่ ยให้ผู้ฝึกมีจติ ใจสงบ เกิดสมาธิ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

บทสวดสรรเสริญพระรตั นตรัย

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ ๖

บทสวดสรรเสรญิ พระพุทธคณุ

อิติปิโส ภะคะวา อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ วิชชาจะระณะสัมปันโน สุคะโต
โลกะวิทู อะนตุ ตะโรปรุ สิ ะทัมมะสาระถิ สัตถาเทวะมะนสุ สานัง พุทโธภะคะวาติ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ ๖

บทสวดสรรเสรญิ พระธรรมคุณ

สะวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม สันทิฏฐิ โก อะกาลิโก เอหิปัสสิโก
โอปะนะยโิ ก ปัจจตั ตงั เวทิตพั โพ วญิ ญหู ตี ิ

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

บทสวดสรรเสรญิ พระสังฆคณุ

สุ ป ะ ฏิ ปั น โ น ภ ะ ค ะ ว ะ โ ต ส า ว ะ ก ะ ส ั ง โ ฆ อุ ชุ ป ะ ฏิ ปั น โ น ภ ะ ค ะ ว ะ โ ต
สาวะกะสังโฆ ญายะปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ สามีจิปะฏิปันโน
ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ ยะทิทัง จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา
เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ อาหุเนยโย ปาหุเนยโย ทักขิเณยโย อัญชะลิกะระณีโย
อะนตุ ตะรงั ปญุ ญกั เขตตงั โลกสั สาติ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

การแผ่เมตตา เป็นการส่งความปรารถนาดีให้แก่ผู้อ่ืน การแผ่เมตตา
แสดงให้เห็นถึงการมีความเมตตากรุณาต่อผู้อ่ืน ซ่ึงเป็นลักษณะนิสัยของ
พุทธศาสนิกชน

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ ๖

๒. การพัฒนาจิตตามแนวทางพระพุทธศาสนา

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ ๖

๒.๑ ความหมายของสติ สัมปชญั ญะ สมาธิและปัญญา

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ ๖

สติ สัมปชัญญะ สมาธิ และปัญญา มีประโยชนท์ าให้ผู้ฝึกปฏิบัติมีความจา
แมน่ ยา และมีสติรตู้ ัวอยู่กับกิจกรรมท่ีปฏบิ ตั อิ ยู่ตลอดเวลา การมีสติดีสัมปชัญญะ
มั่นคงจะทาให้เกิดสมาธิต้ังมั่น ทาให้คิด ทา พูด ในส่ิงที่ถูกต้อง ทาให้ไม่ลืมตัว
ไม่เผลอตัว ใช้ปัญญาพิจารณา ใคร่ครวญส่ิงต่าง ๆ ได้ จนก่อให้เกิดประโยชน์
อยา่ งสูงสุด

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๒.๒ วธิ ปี ฏบิ ตั ติ นในการบรหิ ารจิตและเจริญปัญญา

การบริหารจิตและการเจริญปัญญา เป็นวิธีการที่จะทาให้เกิดสมาธิ
และเกิดความรอบรู้ เพราะผู้ท่ีได้รับการฝึกบริหารจิตย่อมมีสมาธิ และเกิดปัญญา
สามารถคดิ วเิ คราะห์ แก้ปัญหา และทางานใหส้ าเรจ็ ลลุ ่วงไดด้ ี

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ ๖

๒.๒ วิธปี ฏิบตั ิตนในการบริหารจติ และเจรญิ ปัญญา

การบริหารจติ และเจริญปัญญา วิธกี ารฝึกบริหารจิต คอื การตัง้ ใจทาส่งิ หน่ึงส่ิงใด
ช่วยให้จติ ใจสงบ ได้ด้วยความเอาใจใส่มุ่งม่ันทาให้สาเร็จ เช่น
การอ่านหนังสือต้องใช้สายตาอ่านตัวหนังสือ
และใจจะต้องต้ังมั่นในเร่ืองท่ีอ่านนั้น จึงจะเกิด
ปัญญา คือ ความเข้าใจในเร่ืองท่ีอ่าน การฝึก
บริหารจิตเจริญปัญญาเบ้ืองต้นมีหลายวิธีตาม
คว า ม ถนัดของ แต่ละคน เช่ น กา ร กา หน ด
ลมหายใจเข้า-ออก คือ หายใจเข้า ภาวนาว่า พุท
หายใจออก ภาวนาว่า โธ การตั้งใจเพ่งเล็งไปท่ี
ส่งิ ใดส่งิ หน่ึง การตัง้ ใจม่ัน หรอื การสวดมนต์

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๖

๒.๓ ประโยชนข์ องการบริหารจติ และเจรญิ ปัญญา

การบริหารจิตและเจริญปัญญาช่วยให้จิตใจสงบ ปลอดโปร่ง อารมณ์
แจ่มใส และมีความสุข นักเรียนทุกคนควรฝึกปฏิบัติเป็นประจาทุกวัน เพ่ือให้มี
สมาธิในการเรยี น และทากิจกรรมตา่ ง ๆ ได้อย่างสาเร็จ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๖

๒.๔ การฝึกการยนื การเดนิ การนง่ั และการนอนอย่างมีสติ

ในชีวิตประจาวันของเรา อิริยาบถของการยืน เดิน นั่ง และนอน เป็นส่ิงที่
เราปฏิบัติเป็นประจาตลอดท้ังวัน แต่จะทาอย่างไรให้อิริยาบถเหล่าน้ันเป็นไปด้วย
ความมีสติและสัมปชัญญะเพ่ือให้เป็นการยืน เดิน น่ัง นอน อย่างพร้อมสมบูรณ์
ไมผ่ ิดพลาด

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

วิธีฝึกสติโดยใช้วิธีการยืน การเดิน การนั่ง การนอน ซ่ึงเป็นอิริยาบถท่ีใช้
ในชวี ิตประจาวนั มีดงั นี้

การยืนอยา่ งมีสติ ยนื ตัวตรง เท้าชดิ มีสตติ ้ังม่ันรูว้ า่
กาลงั ยนื
ภาวนาวา่ ยืนหนอ ยนื หนอ

การเดนิ อยา่ งมสี ติ ขณะท่เี ดนิ ใหจ้ ติ อยทู่ ่เี ทา้ มสี ติ
ตง้ั มัน่ รวู้ ่ากาลงั เดนิ
ภาวนาว่า เดนิ หนอ เดินหนอ

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ ๖

การนั่งอย่างมีสติ น่งั ขดั สมาธิ ตงั้ กายให้ตรง มีสติ
ต้งั ม่นั รวู้ ่ากาลงั น่งั
ภาวนาวา่ นง่ั หนอ น่งั หนอ

การนอนอย่างมีสติ นอนตะแคงขวา มีสตติ ง้ั ม่นั รวู้ ่า
กาลังนอน
ภาวนาวา่ นอนหนอ นอนหนอ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

การฝึกการยืน เดิน นั่ง และนอนอย่างมีสติ ทาให้นักเรียนมีสติอยู่กับตัว
ตลอดเวลา เป็นคนช่างสังเกต การมีสติขณะเรียนหนังสือจะทาให้จดจาส่ิงท่ีครู
สอนได้ดี เข้าใจส่ิงที่เรียนอย่างชัดเจน ทาให้ผลการเรียนดีข้ึน การมีสติอยู่กับตัว
จะทาให้เราทาส่ิงต่าง ๆ โดยไม่ผิดพลาด

นอกจากนี้ การมีสติจะทาให้รู้จักระมัดระวังตัว ยับยั้งไม่ให้ไปในทาง
เส่อื มเสยี มีความรอบคอบในการทางาน

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๒.๕ การฝึกกาหนดร้คู วามรู้สึกทางตา หู จมูก ล้ิน กาย และใจ

ในชีวิตประจาวันของเราจะต้องสัมผัสกับส่ิงภายนอกมากมาย นักเรียน
จึงควรมีสติควบคุมประสาทสัมผัสต่าง ๆ ดังนี้ หู เลือกฟังส่ิงที่ดี มีประโยชน์ ตา
เลือกดูส่ิงที่ทาให้เกิดความยินดี จมูก เลือกดมส่ิงที่หอม ล้ิน เลือกล้ิมรสอาหาร
ท่ีมีประโยชน์ การฝึ กกาหนดรู้ประสาทสัมผัสจะทาให้ชีวิตมีแต่ความสุข
และเกิดประโยชนต์ อ่ ผู้ฝึกปฏิบัติ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

ประโยชน์ของการฝึกกาหนดรู้ความรู้สึกทางตา หู จมูก ล้ิน กายและใจ
จะทาให้ไม่ประมาทในการดาเนินชีวิต มีสติอยู่กับตัวตลอดเวลา สามารถ
แยกแยะเลือกรับเอาแต่ส่ิงที่ดีมีประโยชน์ ละเว้นจากส่ิงท่ีสร้างความเดือดร้อน
ให้แกต่ นเอง การกาหนดรูค้ วามรสู้ กึ เป็นการสกัดกั้นกิเลสที่เลวร้ายได้

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ ๖

๒.๖ การฝึกสมาธิในการฟัง การอา่ น การคดิ การถาม และการเขยี น

สมาธิ คือ การสารวมใจให้มั่นคง มีจิตใจจดจ่ออยู่กับส่ิงใดส่ิงหน่ึงไม่
ว่อกแว่ก หากนักเรียนมีสมาธิในการเรียนจะทาให้พัฒนาปัญญาไปสู่การเรียนได้
การมีสมาธใิ นการฟัง การอา่ น การคิด การถาม การเขยี น สามารถฝึกได้ ดังน้ี
๑. การฟัง ตัง้ ใจฟัง จับใจความเร่อื งที่ฟังวา่ เป็นเร่ืองอะไร มปี ระโยชนอ์ ยา่ งไร
๒. การอา่ น มีสมาธิในการอ่าน ตง้ั ใจอา่ น รู้ให้ได้ว่าอา่ นเร่อื งอะไรมคี ุณประโยชนอ์ ย่างไร
๓. การคิด คิดในส่งิ ท่ีฟังและอ่านมาแล้วว่าอะไรมีประโยชน์ อะไรมโี ทษและคิดอย่างมเี หตผุ ล
๔. การถาม เม่ือไม่เข้าใจในส่งิ ท่ตี นเองฟัง หรอื อา่ นให้ถามในส่ิงทสี่ งสัย
๕. การเขียน ใหเ้ ขยี นบันทกึ ส่ิงท่ีได้จากการฟัง อ่าน คิดและถาม
ประโยชนข์ องการฝึกสมาธิในการฟัง การอ่าน การคดิ การถาม และการเขยี น

จะทาให้นกั เรียนมคี วามรู้ ความเข้าใจอยา่ งถอ่ งแท้ มสี ติปัญญาอยา่ งเต็มที่
มีประโยชนต์ อ่ การเรียนและการทางานตา่ ง ๆ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

จัดทำ E- book
โดย

นำงสำวอดุ มลักษณ์ ลำเลศิ
เนือหำจำก สถำบนั พฒั นำคุณภำพวชิ ำกำร (พว.)

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖