หน้าที่พลเมืองฯ ป.3 หน่วยที่ 1

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

ตัวช้วี ดั

สรุปประโยชน์และปฏิบัติตนตามประเพณีและวัฒนธรรมใน
ครอบครวั และท้องถน่ิ (ส ๒.๑ ป.๓/๑)

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ ๑
ประเพณแี ละวฒั นธรรมไทย

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

๑. ความหมายของประเพณแี ละวัฒนธรรม

ประเพณี

หมายถึง สิ่งดีงามท่ีประพฤติปฏิบัติ
สืบต่อกันมา เป็นเวลานาน จนเป็นท่ี
ยอมรบั และเปน็ แบบแผน เดียวกนั

การรดน้าดา้ หัวผู้ ใหญ่

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

วัฒนธรรม

หมายถึง สิ่งที่แสดงถึงความเจริญ
งอกงามความเป็นระเบียบเรียบร้อย
และศีลธรรมอันดีท่ีปฏิบัติสืบต่อกันมา
มีการปรับปรุงและพัฒนาให้สอดคล้อง
และเหมาะสมกบั ยุคสมยั

การกราบไหวพ้ ่อแม่

สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

วัฒนธรรมไทยเปน็ เอกลักษณข์ องชาตทิ ่ีมีลักษณะส้าคญั ดังนี้
ลักษณะทีแ่ สดงถงึ ความเจริญงอกงาม เช่น ภาษา ศาสนา ศิลปะของชาติ
ลักษณะที่แสดงถึงความเป็นระเบียบเรียบร้อย เช่น การแต่งกาย
มารยาทในการเข้าสงั คม
ลักษณะที่แสดงถึงศีลธรรมอันดีของประชาชน เช่น ความเมตตากรุณา
ความกตญั ญกู ตเวทีความอ่อนน้อมถ่อมตน

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

สถาปัตยกรรมท่เี ป็นเอกลักษณข์ องชาติ

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

กริ ิยามารยาทที่น่มุ นวลอ่อนหวาน

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ ๓

ความกตญั ญูกตเวทตี อ่ ผูม้ ีพระคณุ

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๓

๒. ความส้าคญั ของประเพณีและวฒั นธรรมไทย

ประเพณแี ละวฒั นธรรมไทยมีความสา้ คญั ต่อสังคมไทย ดังน้ี

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ี่ ๓

๒.๑ สรา้ งความรักความผูกพนั ในครอบครวั

วันสงกรานต์ ซ่ึงเป็นวันข้ึนปีใหม่ของไทย
ลูกหลานที่ท้างานอยู่ต่างถ่ินจะกลับบ้านไป
รดน้าด้าหัวขอพรจากพ่อแม่และญาติผู้ใหญ่
ท่เี คารพนบั ถือ เพ่อื ความเป็นสิรมิ งคล

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษาปที ี่ ๓

การรดน้าดา้ หัวขอพรผใู้ หญ่
ในวนั สงกรานต์ เป็นการสร้างความรัก

ความผกู พันในครอบครัว

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๓

๒.๒ สรา้ งขวัญก้าลงั ใจในการประกอบอาชพี
เช่น ชาวนาจะประกอบพิธี

สู่ขวัญข้าวบูชาแม่โพสพ เพื่อให้มี
ผลผลิตดี ชาวนา ชาวไร่ในภาคอีสานมัก
ประกอบพิธีบุญบั้งไฟ เพื่อขอฝนให้ตก
ตามฤดูกาล และมีน้าเพียงพอส้าหรับ
การเพาะปลูก

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

การบูชาแม่โพสพเพื่อสรา้ งขวญั และกา้ ลังใจใหแ้ ก่ชาวนา

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษาปีที่ ๓

๒.๓ สร้างความกตญั ญกู ตเวทตี ่อผู้มพี ระคณุ

เช่น ประเพณีการท้าบุญสารทเดือนสิบ
ของคนในภาคใต้ซ่ึงเป็นประเพณีท่ีจัดขึ้นเพื่อ
ทา้ บุญอุทิศส่วนกุศลใหแ้ กบ่ รรพบุรุษที่ล่วงลับ
ไปแล้ว

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้ันประถมศึกษาปที ่ี ๓

การทา้ บญุ สารทเดือนสิบ

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๔ สรา้ งความสามคั คี

เช่น ประเพณีลงแขกเกี่ยวข้าวเป็นประเพณี
อย่างหนึ่งของชาวนาไทย โดยเจ้าของนาจะบอกเพ่ือน
บ้านว่าจะเก่ียวข้าวเม่ือไร เม่ือถึงเวลาเจ้าของนาจะปัก
ธงไว้ ชาวบ้านจะมาช่วยกันเกี่ยวข้าวในแปลงนาของ
เพื่อนบา้ น แสดงถงึ ความสามคั คแี ละความมนี า้ ใจตอ่ กัน

สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ี่ ๓

ประเพณีลงแขกเก่ยี วขา้ ว

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

๒.๕ หล่อหลอมบคุ ลกิ ภาพให้กับสมาชิกในสงั คม

เชน่ มารยาททางสังคม การรบั ประทานอาหาร การแต่งกาย

สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

๒.๖ สร้างเอกลกั ษณ์ให้แกส่ งั คม
เชน่ ภาษา ธงชาติ เพลงชาติ

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีที่ ๓

๓. ประเพณีและวัฒนธรรมในครอบครัว

ค ร อ บ ค รั ว เ ป็ น ก ลุ่ ม บุ ค ค ล ที่ ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย
พ่อแม่ ลูก และอาจรวมไปถึงญาติผู้ใหญ่อ่ืน ๆ เช่น
ปู่ย่า ตายาย ลุงป้า น้าอา ครอบครัวเป็นสถาบันที่
ส้าคัญที่สุดของสังคม โดยท้าหน้าท่ีให้ความรัก
ความอบอุ่นอบรมเลี้ยงดู และถ่ายทอดประเพณีและ
วัฒนธรรมที่ดีงามให้แก่สมาชิกในครอบครัว เพื่อให้
เป็นคนดีของสังคม

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ี่ ๓

ประเพณแี ละวฒั นธรรมในครอบครัวท่ีส้าคัญ มดี งั นี้

๓.๑ การแสดงความเคารพและเช่อื ฟังผ้ใู หญ่

เป็นการแสดงกิริยามารยาทที่นอบน้อม
มีสัมมาคารวะต่อผู้ใหญ่ เช่น การแสดงความ
เคารพโดยการไหว้เม่ือพบผู้ใหญ่ การพูดจา
ไพเราะสุภาพ การเชื่อฟังค้าส่ังสอน

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๓

มมี ารยาท มีสมั มาคารวะตอ่ ผู้ใหญ่

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

เชื่อฟงั ค้าส่งั สอนของผู้ใหญ่

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๓

๓.๒ การท้ากิจกรรมรว่ มกันในครอบครัว

เป็นการท้ากิจกรรมร่วมกันกับสมาชิก
ในครอบครัว เพ่ือสร้างความสัมพันธ์อันดี
ระหว่างกัน เช่น การช่วยกันท้าความสะอาด
บ้าน การรับประทานอาหารร่วมกัน การท้า
กิจกรรมต่าง ๆ ท่ีช่วยสร้างความรักและความ
สามัคครี ะหว่างสมาชิกในครอบครัว

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๓

การท้ากจิ กรรมรว่ มกันในวันส้าคญั ทางพระพทุ ธศาสนา

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

แบง่ เบาภาระพ่อแม่ เคารพกฎระเบยี บของครอบครวั
เพ่ือใหเ้ กิดความเปน็ ระเบียบเรียบรอ้ ย

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

ประโยชน์ของการปฏิบัติตนตามประเพณีและวัฒนธรรมในครอบครัว
การปฏิบตั ิตนตามประเพณีและวฒั นธรรมในครอบครวั มีประโยชน์ ดังนี้

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ ๓

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

๔. ประเพณีและวฒั นธรรมในท้องถิน่

ป ร ะ เ พ ณี แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม ใ น ท้ อ ง ถ่ิ น
เป็นส่ิงท่ีคนในทอ้ งถ่ินปฏิบัติสืบทอดต่อกันมา
เป็นต้นว่า ประเพณีและวัฒนธรรมทาง
ศาสนา ประเพณีและวัฒนธรรมท่ีเก่ียวกับ
การดา้ เนนิ ชวี ิต

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษาปที ่ี ๓

๔.๑ ประเพณแี ละวัฒนธรรมทางศาสนา

ศาสนาเป็นรากฐานของประเพณีและ
วัฒนธรรม สังคมไทยให้เสรีภาพแก่ประชาชนใน
การเลือกนับถือศาสนา ท้าให้คนในท้องถ่ินท่ีนับ
ถือศาสนาต่างกันมีประเพณีและวัฒนธรรมท่ี
แตกต่างกัน

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

๓. การเลอื กรับและใช้ข้อมชูลขุม่าชวสนาทรท่ีนเ่ี หับมถาืะอสพมระพุทธศาสนามีประเพณีและ
ข้อมูลข่าวสารที่ถ่ายทวอดัฒหนรือธนรารเสมนทอ่ีสม้าาจคาญั กแหเชล่งน่ ข้อมูลต่าง ๆ ที่มีอยู่มากมาย และมีวิธีการ

นาเสนอที่หลากหลายสงิ่ สาคญั ทีค่ วรนามาพจิ ารณาในการเลือกรบั และใชข้ ้อมลู ข่าวสาร มีดังนี้

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๓

ประเพณรี บั บัวหรือโยนบัว
จังหวัดสมุทรปราการตรงกับวันขึ้น ๑๔ ค้่า เดือน ๑๑ จัดข้ึนก่อนออก
พรรษา ๑ วัน เป็นประเพณีท่ีแสดงถึงความมีน้าใจต่อกัน โดยชาวบ้านในชุมชน
บางพลีจังหวัดสมุทรปราการจะเก็บดอกบัวเพ่ือมอบให้แก่ชาวบ้านในชุมชนอื่นที่
ลอ่ งเรอื มารับดอกบัวตามลา้ คลอง

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

น้าไปร่วมท้าบุญไหว้พระ ต่อมาประเพณีได้เปล่ียนไปจากการรับดอกบัว
กลายเป็นการโยนดอกบัว และมีการแห่ขบวนเรือท่ีอัญเชิญหลวงพ่อโต
ประดิษฐานในเรือ ล่องมาตามคลองบางพลีเพื่อให้ประชาชนที่มาร่วมพิธีอยู่สอง
ฝง่ั คลองไดโ้ ยนดอกบวั ลงในเรือขบวนแห่ เพือ่ เปน็ การบชู าพระพุทธรปู

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

ประเพณีรบั บัวหรือโยนบวั เปน็ ประเพณีสา้ คญั
ของชาวบางพลจี ังหวดั สมทุ รปราการ

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

ประเพณีแห่เทียนพรรษา
จังหวัดอุบลราชธานี ตรงกับวันแรม ๑ ค่้า เดือน ๘ ซ่ึงเป็นวันเข้าพรรษา
พุทธศาสนิกชนจะหล่อเทียนให้เป็นเทียนขนาดใหญ่และแกะสลักลวดลายอย่าง
สวยงามเพอ่ื น้าไปถวายวดั ประเพณีแหเ่ ทยี นพรรษาแสดงใหเ้ ห็นถึงความสามัคคขี อง
คนในชุมชนและการรว่ มมือรว่ มใจในการหล่อเทียนและตกแต่งต้นเทียนใหส้ วยงาม

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

ประเพณแี หเ่ ทียนพรรษาจงั หวัดอบุ ลราชธานี

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

ประเพณีบวชลกู แก้ว
เป็นประเพณีการบวชสามเณรของคน
ในภาคเหนือ โดยบิดามารดาจะแต่งกาย
บุตรชายที่จะบวช ซ่ึงเรียกว่า ลูกแก้ว ด้วย
เสื้อผา้ และเครื่องประดับที่สวยงามแล้วน้าข้ึนข่ี
ม้าหรอื ข่คี อผูใ้ หญแ่ ห่ไปรอบหมูบ่ า้ น

สามเณร

สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

ประเพณีบวชลูกแก้ว
เพ่ือเป็นการประกาศการบวชลูกแก้ว
และถือโอกาสบอกบุญไปด้วย พิธีบวชลูกแก้ว
มีความส้าคัญ เพราะเป็นพิธีที่ช่วยสืบทอด
พระพุทธศาสนาให้คงอยสู่ ืบไป

สามเณร

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้ันประถมศกึ ษาปีท่ี ๓

ประเพณบี วชลกู แก้วจงั หวดั แม่ฮ่องสอน

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

๓. การเลอื กรับและชใชุม้ขชอ้ นมทูลขีน่ ่าบั วถสาอื รศทาีเ่ หสมนาาะอสิสมลามมีประเพณีและวัฒนธรรม
ข้อมูลข่าวสารท่ีถ่าทยท่ีสอ้าดคหญั รือนเชาเน่ สนอมาจากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ท่ีมีอยู่มากมาย และมีวิธีการ

นาเสนอที่หลากหลายส่งิ สาคัญที่ควรนามาพจิ ารณาในการเลือกรับ และใชข้ อ้ มูลข่าวสาร มดี ังน้ี

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษาปที ่ี ๓

การถือศีลอด
เป็นประเพณีส้าคัญของชุมชนที่นับถือ
ศาสนาอิสลาม เป็นส่ิงที่ชาวมุสลิมทุกคนต้อง
ปฏิบัติในเดือนเราะมะฎอน (เราะ-มะ-ดอน) ของ
ทุกปีเป็นเวลา ๑ เดือน โดยชาวมุสลิมจะงดเว้น
การรับประทานอาหารและเครื่องดื่มตั้งแต่
พระอาทติ ย์ขน้ึ จนพระอาทติ ย์ตกดิน

ชาวมสุ ลิม

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๓

งานเมาลดิ
เมาลิดเป็นภาษาอาหรับ หมายถึงท่ีเกิดหรือวันเกิดของนบีมุ ฮัมมัด
งานเมาลิดจัดข้ึนเพ่ือสดุดีพระเกียรติคุณของนบีมุฮัมมัด เผยแผ่จริยวัตรและค้าสอน
ของศาสดา ส่งเสรมิ ความสามคั ครี ะหว่างชาวมุสลิม

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปีที่ ๓

๓. การเลือกรับและใชช้ขุมอ้ ชมนลู ทขา่ีน่ วับสถารอื ทศ่ีเหาสมานะาสคมริสตม์ ปี ระเพณแี ละ
ข้อมูลข่าวสารท่ีถ่ายทอดหรือนาเสวนฒัอมนาจธารกรแมหทล่งส่ี ข้า้อคมัญูลต่าเงชๆ่นท่ีมีอยู่มากมาย และมีวิธีการ

นาเสนอที่หลากหลายสง่ิ สาคัญท่ีควรนามาพิจารณาในการเลอื กรบั และใชข้ อ้ มูลขา่ วสาร มดี ังน้ี

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๓

พธิ ีรบั ศลี มหาสนทิ
โดยชาวคริสต์จะไปโบสถ์ทุกวันอาทิตย์ เพ่ือขอบคุณองค์ศาสดาพระเยซูที่
ทรงมีความรักต่อมนุษย์ด้วยการอุทิศพระวรกายถูกจับตรึงไม้กางเขนจน
ส้นิ พระชนม์

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

เทศกาลครสิ ตม์ าส
เ ป็ น ก า ร จั ด ง า น เ ฉ ลิ ม ฉ ล อ ง เ นื่ อ ง ใ น วั น ป ร ะ สู ติ ข อ ง พ ร ะ เ ย ซู
ซง่ึ ตรงกบั วนั ท่ี ๒๕ ธันวาคม

สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี ๓

เทศกาลครสิ ตม์ าสจัดข้ึนเพ่อื
เฉลมิ ฉลองการประสตู ขิ องพระเยซู

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

๔.๒ ประเพณแี ละวฒั นธรรมที่เกีย่ วข้องกบั การดา้ เนินชีวิต

ประเพณีและวัฒนธรรมท่ีเกี่ยวข้องกับการด้าเนินชีวิตของคนไทยมีตั้งแต่
การเกดิ จนถึงการตาย เชน่

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี ๓

ประเพณีเก่ียวกับการเกิด เด็กแรกเกิด
เป็นประเพณีการท้าขวัญให้เด็กแรกเกิด
พ่อแม่จะจัดพิธีท้าขวัญให้เด็ก โดยท้าบายสีปาก
ชามใช้ใบตองท้าเป็นกรวยใส่ข้าวตอกดอกไม้ และ
อาหารคาวหวานพร้อมดอกไม้ ธูป เทียน เสร็จพิธี
แล้วน้าด้ายสายสิญจน์มาผูกข้อมือเด็กทั้ง ๒ ข้าง
เรยี กวา่ ผกู ขวญั เม่อื เด็กอายุได้หนึ่งเดือนกจ็ ะมีพิธี
โกนผมไฟ โดยน้าผมท่ีโกนแล้วบรรจุลงในกระทง
น้าไปลอยน้าพร้อมกบั อวยพร ขอให้อยู่เย็นเปน็ สุข

สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ ๓