2.พระพุทธศาสนา ป.3 หน่วยที่ 3

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๒ โอวาท ๓

โอวาท ๓ คอื หลกั คาสอนสาคัญที่เป็นหวั ใจของพระพุทธศาสนา มี ๓ ประการ ไดแ้ ก่
๑. การไม่ทาความชั่ว หมายถึง งดเว้นจากการกระทาในส่ิงท่ีไม่ดีไม่ถูกต้องท้ังทาง
กาย วาจา ใจ หลกั ธรรมท่เี กี่ยวกับการไม่ทาความชว่ั มีดังน้ี
เบญจศีล คือ ข้องดเวน้ เป็นส่ิงท่ีไม่ควรปฏบิ ัติ ๕ ประการ ได้แก่

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๓

๒. การทาความดี หมายถึง การปฏิบัติตนที่ถูกต้อง เหมาะสม เพ่ือการอยู่ร่วมกัน
อย่างสงบสุข หลักธรรมท่ีส่งเสริมการทาความดี ได้แก่ เบญจธรรม สติสัมปชัญญะ
สังคหวัตถุ ๔ ฆราวาสธรรม ๔ อตั ถะ ๓ กตัญญูกตเวทตี ่อชมุ ชนและส่ิงแวดล้อม

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๑ เบญจธรรม คือ ข้อธรรมหรือการทาความดีที่ควรปฏิบัติ ๕ ประการ
เพ่ือการอยู่ร่วมกนั อย่างสงบสขุ ได้แก่

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๒ สต-ิ สัมปชัญญะ
สติ หมายถงึ ความระลึกได้ นึกได้ จาได้ ไมเ่ ผลอ
สมั ปชัญญะ หมายถงึ การรู้ตัวอยูต่ ลอดเวลา ระลกึ ไดต้ ลอดเวลา ไมล่ ืมตัว หรือเผลอ
ตวั ทาส่ิงทไี่ มด่ ี
สติ-สัมปชัญญะ เป็นส่ิงที่ต้องใช้ร่วมกัน สติ คือ ความรู้ทัน สัมปชัญญะ คือ
ความรู้เท่า ซ่ึงความรู้เท่า หมายถึง รู้เท่าถึงการณเ์ ห็นเหตุแล้วคาดว่าผลลัพธ์อะไรจะตามมา
จนนาไปสู่การป้องกัน และแก้ไขได้ สติ-สัมปชัญญะเป็นหลักธรรมสาคัญ ที่นักเรียนควร
นามาปฏิบัติในชีวิตประจาวัน เพ่ือให้สามารถปฏิบัติกิจกรรมต่าง ๆ ได้ผลสาเร็จเป็นอย่างดี

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๓

๒.๓ สังคหวัตถุ ๔ คือ หลักธรรมที่ช่วยยึดเหน่ียวใจของผู้อ่ืนด้วยการเก้ือกูล
มนี ้าใจ ใสใ่ จตอ่ ผู้อ่นื มี ๔ ประการ ไดแ้ ก่

๑ . ท า น คื อ ก า ร ใ ห้ ส่ิ ง ท่ี ค ว ร ใ ห้ แ ก่ ค น ร อ บ ข้ า ง เ ช่ น ใ ห้ เ พ่ื อ น ยื ม ดิ น ส อ
ใหค้ าแนะนาท่ดี แี ก่ผ้อู ่ืน

๒. ปิยวาจา คือ การพูดจาด้วยถ้อยคาท่ีไพเราะน่าฟัง พูดส่ิงที่ดีมีประโยชน์
ทาให้รกั ใครส่ ามคั คีกนั

๓. อัตถจริยา คือ การทาประโยชนแ์ ก่ผู้อ่ืน ช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน เช่น ช่วยงานครู
ในโรงเรียน ช่วยพอ่ แม่ทางานบ้าน

๔. สมานัตตตา คือ การประพฤติตนให้เสมอต้นเสมอปลาย วางตัวให้เหมาะสม
เช่น ปฏิบัติตนเป็นลูกที่ดีเช่ือฟังคาสั่งสอนของพ่อแม่ การปฏิบัติตนตามหลักสังคหวัตถุ ๔
จะทาให้เป็นที่รักของผู้อ่ืน และทาใหส้ ามารถอยู่ร่วมกับผอู้ ่ืนไดอ้ ย่างมีความสุข

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๓

๒.๓ สังคหวัตถุ ๔

การพดู ด้วยถอ้ ยคาทไี่ พเราะ สภุ าพ ทาใหอ้ ยู่รว่ มกันอยา่ งมคี วามสุข

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ ๓

๒.๔ ฆราวาสธรรม ๔ คือ หลักธรรมสาหรับให้ผู้ครองเรือนนาไปปฏิบัติ โดยยึดถือ
เป็นคุณธรรมพ้ืนฐานของจิตใจ ในการท่ีจะสร้างความสัมพันธ์อันดีงามกับบุคคลใน
ครอบครัวและสังคม ซ่ึงจะทาให้อยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุข มี ๔ ประการ ได้แก่

๑. สจั จะ คือ ความซ่ือสตั ย์ จริงใจต่อกัน ไมโ่ กหกหลอกลวง
๒. ทมะ คือ การรู้จักบังคับควบคุมอารมณ์ ข่มใจตนเอง มีความอดทนอดกล้ัน
เ พ ร า ะ ก า ร อ ยู่ ร่ ว ม ก ั น ใ น ค ร อ บ ค ร ั ว ย่ อ ม ต้ อ ง เ กิ ด ปั ญ ห า ก ร ะ ท บ ก ร ะ ท ่ั ง ก ั น บ้ า ง
ดงั นั้นการรจู้ ักควบคมุ อารมณแ์ ละข่มใจไว้ จะทาใหไ้ ม่เกิดการทะเลาะเบาะแว้งกัน
๓. ขันติ คือ ความอดทน อดกลั้น ทางานด้วยความขยันหมั่นเพียรไม่ท้อถอย
๔ . จ า ค ะ คื อ ค ว า ม เ สี ย ส ล ะ ค ว า ม เ ผ่ื อ แ ผ่ แ บ่ ง ปั น ต ล อ ด ถึ ง ค ว า ม มี น้ า ใ จ
เอ้อื เฟ้ ือตอ่ กนั

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๔ ฆราวาสธรรม ๔

การเสยี สละแบง่ ปันทาใหอ้ ยู่รว่ มกนั อยา่ งมคี วามสขุ

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๕ อัตถะ ๓ คือ ส่ิงที่เป็นประโยชน์ท่ีจะสามารถกระทาได้ มี ๓ ประการ ได้แก่

๑. อัตตัตถะ (อ่านว่า อัด-ตัด-ถะ)
คือ ประโยชน์ส่วนตนซ่ึงเป็นประโยชน์ใน
การดารงชีวิตทาให้สามารถพ่ึงพาตนเอง
ได้ เช่น นักเรียนอยู่ในวัยเรียน ควรตั้งใจ
เรียนหนังสือเพ่ือนาไปประกอบอาชีพใน
ภายหน้า และไม่สร้างความเดือดร้อน
ใหส้ งั คม

การเรียนเป็นประโยชนส์ ว่ นตน

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๓

๒. ปรัตถะ (อ่านว่า ปะ-รัด-ถะ)
คือ ประโยชน์เพ่ือผู้อ่ืนเป็นการบาเพ็ญ
ประโยชนด์ ้วยการชว่ ยเหลอื ผอู้ ่นื ชว่ ยเหลือ
สังคม เช่น ดูแลและเล้ียงดูพ่อแม่ยาม
แ ก่ ช ร า บ ริ จ า ค ส่ิ ง ข อ ง เ พ่ื อ ก า ร กุ ศ ล
ทาประโยชนแ์ ก่ชุมชนทีอ่ ยอู่ าศยั

เราควรดแู ลพอ่ แมเ่ ม่ือทา่ นเจบ็ ปว่ ย

๓. อุภยัตถะ (อ่านว่า อุ-พะ-ยัด-ถะ) คือ ประโยชน์ทั้งสองฝ่ายเป็นการรู้จักเก้ือกูล
ท้ังประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ของผู้อ่ืน เช่น โรงเรียนสอนนักเรียนให้มีความรู้
นักเรยี นก็ควรนาความรู้กลบั ไปรบั ใช้สังคม

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ ๓

๒.๖ กตัญญูกตเวทีตอ่ ชุมชนและส่ิงแวดลอ้ ม
ความกตัญญูกตเวที คือ การตอบแทนส่ิงท่ีมีบุญคุณหรือให้ประโยชน์ต่อเรา
ผ้ทู ่มี ีความกตญั ญู จะไดร้ ับการยกย่องสรรเสริญและประสบแตค่ วามเจริญรงุ่ เรือง
นักเรียนในฐานะที่ได้ประโยชน์จากโรงเรียน วัด และชุมชน จึงควรตอบแทน
หรือกตัญญูต่อชุมชนที่เราอยู่อาศัย ด้วยการดูแลรักษาสาธารณสมบัติของชุมชน
รักษาความสะอาด และช่วยกันรักษาส่ิงแวดล้อมในชุมชน เช่น ในชุมชนของเรามีวัด
โรงเรียน ปา่ ไม้ แหล่งน้า ก็ให้รู้จักคุณค่า ใช้อย่างรักษาเพ่ือให้คนรุ่นต่อไปได้ใช้ประโยชน์
รว่ มกัน

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๓

๒.๖ กตญั ญกู ตเวทตี อ่ ชุมชนและส่งิ แวดล้อม

การแสดงความกตญั ญตู อ่ ชุมชนและส่ิงแวดล้อม
ดว้ ยการชว่ ยกนั ดูแลรักษาทาความสะอาดชุมชนให้น่าอยู่

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

๒.๗ มงคล ๓๘
มงคลชีวิต หมายถึง ทางให้บรรลุถึงความเจริญ ซ่ึงเป็นข้อปฏิบัติ มีทั้งหมด
๓๘ ประการ ในชน้ั นี้นักเรียนจะได้ศึกษา ๓ ประการ ไดแ้ ก่

การรูจ้ ักให้ แบ่งปัน พดู ไพเราะ ๑. รู้จักให้ คือ การเอ้ือเฟ้ ือเผ่ือแผ่
เป็นมงคลสาหรับผปู้ ฏิบัติ เสียสละ แบ่งปันส่ิงของ ตลอดถึงการให้
ความรู้ และการแนะนาส่ังสอน เพ่ือเป็น
ป ร ะ โ ย ช น์ แ ก่ ผู้ อ่ื น ด้ ว ย ค ว า ม เ ต็ ม ใ จ
เ ช่ น พ่ อ แ ม่ ใ ห้ ก า ร อ บ ร ม เ ล้ี ย ง ดู บุ ต ร
ครูให้การศึกษาแก่ศิษย์ การเป็นผู้ให้ทาให้
เกดิ ความสงบสุขทงั้ ผูร้ ับและผู้ให้

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๓

๒. พดู จาไพเราะ คือ การพูดจาด้วยถ้อยคาท่ีไพเราะ อ่อนหวาน และพูดแต่ความจริง
ไม่พูดหยาบคายก้าวร้าว พูดในส่ิงท่ีเป็นประโยชน์ เหมาะกับกาลเทศะ เพราะการพูดเป็น
บันไดข้นั แรกที่จะสรา้ งมนษุ ยสมั พนั ธ์อนั ดใี หเ้ กิดข้นึ

๓. อยู่ในส่ิงแวดล้อมที่ดี คือ อยู่ใน
ท่ีสะอาด เดินทางไปมาสะดวกอากาศดี
เป็นแหล่งชุมชนที่มีคนดี มีจิตใจโอบอ้อม
อา รี มีศี ลธร รมอา ศัยอยู่ไม่ใกล้แหล่ง
อบายมุข มีวัดที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของคน
ในชุมชนและให้การอบรมส่ังสอนศีลธรรม
ท่ดี ีงาม

การอย่ใู นส่งิ แวดลอ้ มที่ดีจะชว่ ยพฒั นา
จิตใจและทาให้เกิดความสขุ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ ๓

๓ . ก า ร ท า จิ ต ใ จ ใ ห้ ผ่ อ ง ใ ส บ ริ สุ ท ธ์ิ การน่งั สมาธทิ าให้จติ ผ่องใสเบิกบาน
การทาจิตใจให้ผ่องใส ทาได้โดยการไม่คิดร้าย
ต่อผู้อ่ืน ไม่โกรธง่ายโมโหง่าย ไม่คิดแค้นผู้ที่
ทาส่ิงท่ีไม่ดีต่อเรา หากชาวพุทธได้ปฏิบัติตน
ตามโอวาท ๓เก่ียวกับการละเว้นความช่ัว
และการทาความดี ก็จะสามารถทาให้จิตใจ
ผอ่ งใสไดง้ ่ายข้ึน

ก า ร ฝึ ก จิ ต ใ ห้ ผ่ อ ง ใ ส บ ริ สุ ท ธ์ิ ส า ม า ร ถ
ท า ไ ด้ ด้ ว ย ก า ร บ ริ ห า ร จิ ต เ จ ริ ญ ปั ญ ญ า ห รื อ
การฝึกสมาธิให้จิตใจสงบน่ิง แน่วแน่กับส่ิงใด
ส่งิ หน่ึง

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓

จดั ทำ E- book
โดย

นำงสำวอุดมลักษณ์ ลำเลิศ
เนือหำจำก สถำบันพฒั นำคณุ ภำพวชิ ำกำร (พว.)

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๓