2.พระพุทธศาสนา ป.6 หน่วยที่ 3

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓. โอวาท ๓

โอวาท ๓ เป็นหลักธรรมซ่ึงเป็นหัวใจหลักของพระพุทธศาสนา
คอื การไม่ทาความชว่ั การทาความดี และการทาจิตใจให้ผ่องใสบริสทุ ธ์ิ

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓.๑ การไมท่ าความชั่ว

การไม่ทาความชั่ว คือ การปฏิบัติท่ีงดเว้นจากความช่ัวทั้งทางกายวาจา
และใจ หลกั ธรรมทเ่ี กี่ยวกบั การไมท่ าความชวั่ มีดงั น้ี

๑. เบญจศีล

เบญจศีล หรือ ศลี ๕ คือ ข้อห้ามเพ่อื ไม่ใหท้ าความชั่ว มี ๕ ประการ
๑) งดเวน้ จากการฆ่าสตั ว์
๒) งดเว้นจากการลกั ทรัพย์
๓) งดเวน้ จากการประพฤตผิ ิดในกาม
๔) งดเวน้ จากการพดู เท็จ
๕) งดเวน้ จากการเสพของมนึ เมาหรือสารเสพตดิ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๒. อบายมขุ ๖

อบายมุข หมายถึง เหตุที่จะนาไปสู่ความเส่ือมเสียเกียรติยศ และช่ือเสียง
เป็นส่งิ ไม่ควรทา มี ๖ ประการ คือ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๓. อกุศลมูล ๓

อกุศ ลมูล ๓ หมา ยถึง ร า กเ หง้ า ข อง ค ว า มช ่ัว ต้ นเ หตุที่จ ะ นา ไป สู่
การทาความชว่ั มี ๓ ประการ

๑) โลภะ คือ ความโลภ ความอยากได้ของคนอ่ืนมาเป็นของตนเอง
เ ม่ื อ ไ ม่ มี ก า ร ค ว บ คุ ม ก็ อ า จ น า ไ ป สู่ ก า ร ล ั ก ข โ ม ย ป ล้ น ห รื อ ฉ้อ โ ก ง ไ ด้

วิธีแก้ไขความโลภ คือ การใช้สติ ระลึกรู้ตลอดเวลาว่าไม่ใช่ของ เรา
เป็นของผอู้ ่นื ควรยินดีเท่าทม่ี อี ยู่

๒) โทสะ คือ ความโกรธ ความพยาบาท ความคิดประทุษร้ายต่อผู้อ่ืน เช่น
การอยากทาลายผู้อ่ืน ถ้าปล่อยให้มีโทสะมาก ผู้นั้นจะเป็นคนช่ัว คนพาล
และเป็นภัยตอ่ สังคม

วิธีแก้ไขโทสะ คือ ให้มีสติระงับความโกรธ ฝึ กตนให้เป็นผู้ไม่โกรธ
และมีเหตุผล

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๓. อกุศลมูล ๓ (ต่อ)

๓) โมหะ คือ ความลุ่มหลง ความมัวเมา ความประมาท เป็นเหตุให้เกิด
กิเลสตา่ ง ๆ เชน่ ไมร่ คู้ ณุ คน ตตี นเสมอ ประมาทมวั เมาทาให้ขาดสติ

วธิ ีแก้ไขโมหะ คอื ใสใ่ จศึกษาหาความรู้ ทาตนใหม้ ีสติ มปี ัญญา เม่ือเกิด
ปัญญาแลว้ โมหะย่อมดับไป

ความโลภ ความโกรธ ความลุ่มหลง จะนาไปสู่การทาความชั่ว การควบคุม
ความโลภ ความโกรธ ความลุ่มหลง โดยใช้สติปัญญาจะช่วยให้เกดิ ความสขุ ในการ
ดาเนินชีวติ

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓.๒ การทาความดี

การทาความดี คือ การทาความดีทั้งทางกาย วาจา และใจ หลักธรรมท่ี
เกี่ยวกับการทาความดีมีหลายหลักธรรม เช่น เบญจธรรม กุศลมูล ๓ พละ ๔
คารวะ ๖ กตญั ญูกตเวทีตอ่ พระมหากษัตริย์ มงคล ๓๘

๑. เบญจธรรม

เบญจธรรม คือ ขอ้ ธรรมทีค่ วรปฏบิ ัติ มี ๕ ประการ ได้แก่
๑) เมตตา มีความคิดปรารถนาใหผ้ ้อู ่นื มคี วามสุข
๒) สัมมาอาชวี ะ การประกอบอาชีพสุจรติ
๓) กามสังวร ความสารวมระวงั พอใจในค่คู รองของตน
๔) สัจจะ ความซ่อื สตั ย์ ซ่ือตรง
๕) สตสิ ัมปชญั ญะ ความมสี ตริ ูต้ วั อยเู่ สมอ ระมัดระวังตนเอง

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๒. กศุ ลมลู ๓

กศุ ลมูล หมายถึง รากเหงา้ ของความดี มี ๓ ประการ ได้แก่

๑) อโลภะ คือ ความไม่โลภไม่อยาก การเอ้ือเฟ้ ือเผ่ือแผ่ผ้อู ่นื
ได้ส่ิงของของผู้อ่ืน พอใจในส่ิงที่ตนเองมี เป็นรากเหงา้ ของความดี
เอ้ือเฟ้ ือเผ่อื แผ่ และแบง่ ปันผู้อ่นื

๒) อโทสะ คือ ความไม่โกรธ ความ
ไม่คิดประทุษร้ายผู้อ่ืน รู้จักให้อภัย มีความ
เมตตากรณุ า

๓) อโมหะ คือ ความรอบรู้ รู้จักคิด
อยา่ งมีเหตุผล และมสี ตปิ ัญญา

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓. พละ ๔

พละ หมายถึง ธรรมท่ีเป็นพลังทาให้ดาเนินชีวิตด้วยความม่ันใจ
ไมห่ วนั่ ไหวตอ่ ภยั ต่าง ๆ ไดแ้ ก่

๑) ปัญญาพละ (อ่านว่า ปัน-ยา-พะ-ละ) คือ มีปัญญาเป็นกาลังในการ
ใช้แยกแยะวา่ ส่ิงใดควรทา ส่ิงใดไมค่ วรทา แยกแยะไดอ้ ยา่ งถูกต้อง

๒) วิริยพละ (อ่านว่า วิ-ริ-ยะ-พะ-ละ) คือ มีความขยันหมั่นเพียร
เป็นกาลัง เช่น ขยนั เรยี น ขยันทางาน

๓) อนวัชชพละ (อ่านว่า อะ-นะ-วัด-ชะ-พะ-ละ) คือ มีความสุจริต
เป็นพลัง เม่ือทาความดีเป็นสิริมงคลก็จะมีแต่ความเจริญก้าวหนา้ ไม่มีใครนินทา
และไมเ่ ส่อื มเสียช่ือเสียง

๔) สังคหพละ (อ่านว่า สัง-คะ-หะ-พะ-ละ) คือ การช่วยเหลือเก้ือกูลกัน
ทาให้เกิดความสามัคคี และก่อใหเ้ กดิ ประโยชนแ์ ก่สังคม

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓. พละ ๔

การขยันหมนั่ เพียรจะทาให้
ประสบความสาเรจ็ ในการเรียน

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๔. คารวะ ๖

คารวะ คือ การแสดงความเคารพ เป็นส่ิงสาคัญที่จะต้องปฏิบัติด้วย
ความจรงิ ใจ เป็นส่งิ ท่ีนักเรียนควรกระทาใหเ้ ป็นนิสัย มี ๖ ประการ ไดแ้ ก่

๑) ความเคารพในพระพุทธเจ้า คือ เคารพในพระคุณของพระพุทธเจ้า
และยอมรับนบั ถอื ในองค์พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้

๒) ความเคารพในพระธรรม คือ เคารพในหลักธรรมคาสอนของ
พระพทุ ธเจ้า

๓) ความเคารพในพระสงฆ์ คือ เคารพพระสงฆ์ และการประพฤติ
ออ่ นนอ้ มถอ่ มตนต่อพระสงฆ์

๔) ความเคารพในการศึกษา คือ เห็นความสาคัญของ การศึกษา
ชว่ ยบารุงการศกึ ษาและพัฒนาความรู้

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๔. คารวะ ๖ (ตอ่ )

๕) ความเคารพในความไม่ประมาท คือ ควบคุมสติของตนเองไม่ให้
ประมาทในการดาเนินชวี ติ

๖) ความเคารพในการปฏิสนั ถาร (อ่านว่า ปะ-ติ-สัน-ถาน) คือ การแสดง
ความมีไมตรีต่อผู้อ่นื ด้วยความจรงิ ใจ

นอกจากข้อธรรมนี้ นักเรยี นควรเคารพในบิดามารดา ครูหรือผู้ท่ีเราควร
เคารพ โดยการแสดงความออ่ นนอ้ มตอ่ ผู้ใหญ่ ผทู้ ่อี อ่ นนอ้ มยอ่ มเป็นที่รักแก่ผ้อู ่นื

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๕. กตัญญกู ตเวทีต่อพระมหากษัตรยิ ์

พระมหากษัตริย์ ไทยนับแต่อดีตจนถึงปั จจุบันได้ปกป้องบ้านเมือง
และปกครองประเทศด้วยหลักทศพิธราชธรรมทาให้ประชาชนอยู่ดีมีสุข แม้ปัจจุบัน
จ ะ ป ก ค ร อ ง ด้ ว ย ร ะ บ อ บ ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย อ ั น มี พ ร ะ ม ห า ก ษ ั ต ริ ย์ ท ร ง เ ป็ น ป ร ะ มุ ข
พระมหากษัตริย์ก็ยังมีบทบาทในการบาบัดทุกข์ บารุงสุขของประชาชน ในส่วนของ
พระพุทธศาสนาพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพุทธมามกะ คือ ทรงนับถือพระพุทธศาสนา
พร้อมกันน้ันยังทรงเป็นองค์เอกอัครศาสนูปถัมภก คือ ทรงให้การอุปถัมภ์ทุกศาสนา
จึงเป็นผลให้ประชาชนชาวไทยทุกคนอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข ดังน้ันเราทั้งหลาย
พึงระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านที่ทรงปฏิบัติพระราชกรณี ยกิจ
เพ่อื ประโยชนส์ ุขของประชาชน ดว้ ยการปฏิบตั ิตน ดงั นี้

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๕. กตัญญกู ตเวทตี ่อพระมหากษตั ริย์

พระมหากษัตริย์ไทยทกุ พระองค์
ทรงมีพระมหากรณุ าธิคุณตอ่ ประชาชนชาวไทย

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖

๕. กตัญญูกตเวทตี ่อพระมหากษัตรยิ ์

๑) แ ส ดง ค ว า มจ ง ร ั ก ภ ั กดี ต่ อส ถ า บ ั น พ ร ะ ม หา กษ ั ตริ ย์ แ ล ะส า นึ ก ใ น
พระมหากรณุ าธคิ ณุ

๒) ให้ความเคารพในสถาบนั พระมหากษตั รยิ ์
๓) ปฏบิ ตั ติ นตามพระบรมราโชวาท
๔) เป็นพลเมืองทดี่ ี เคารพกฎหมายของประเทศ
๕) เป็นเยาวชนทีใ่ สใ่ จต่อการศึกษาเพ่อื นาความร้นู ัน้ มาตอบแทนแผ่นดนิ ไทย

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๖. มงคล ๓๘

มงคลชีวิต หมายถึง ทางนาให้บรรลุถึงความเจริญของชีวิตมี ๓๘ ประการ
ในทีน่ ้ีกาหนดให้ศกึ ษา ๓ ประการ ไดแ้ ก่

๑) ความมวี นิ ัย คือ การยอมรับกฎเกณฑ์ของสังคม เช่น การเคารพกฎของ
โรงเรียน การเคารพกฎหมายบ้านเมอื ง การปฏิบัติตามข้อน้ีจะทาให้เกิดความเป็น
ระเบียบเรยี บร้อย สังคมสงบสุขและอย่รู ว่ มกับผ้อู ่ืนอยา่ งมีความสุข

๒) การงานไม่มีโทษ คือ การทากิจกรรมท่ีดีงามเป็นประโยชน์ต่อตนเอง
แ ล ะ ส ั ง ค ม ไ ม่ ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด ค ว า ม เ สี ย ห า ย เ ช่ น ก า ร ร ั ก ษ า ศี ล ก า ร บ า เ พ็ ญ
สาธารณประโยชน์ การเอ้อื เฟ้ ือเผ่ือแผ่ การปฏิบัติตามขอ้ น้ีจะทาใหจ้ ิตใจสงบสุข

๓ ) ไ ม่ ป ร ะ ม า ท ใ น ธ ร ร ม คื อ ค ว า ม ร ะ ม ั ด ร ะ ว ั ง ค ว า ม ร อ บ ค อ บ
มีสติสัมปชัญญะ รู้ตัวอยู่เสมอ ความมีสติกากับตัวอยู่เสมอในการพูด การกระทา
การคดิ จะทาใหเ้ กดิ ผลดแี ก่ชวี ิต

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

๓.๓ การทาจติ ใจให้บรสิ ุทธ์ิ การบรหิ ารจิตและเจริญปัญญา
โดยการนง่ั สมาธิ
การทาจิตใจให้บริสุทธ์ิ คือ การฝึก
จิตให้เกิดสมาธิ สารวมกาย และวาจา โดย
ก า ร ไ ม่ คิ ด ร้ า ย ต่ อ ผู้ อ่ื น ไ ม่ โ ก ร ธ ง่ า ย
ไม่โมโหง่าย ไม่คิดแค้นผู้ที่ทาส่ิงท่ีไม่ดีต่อ
เรา หากพุทธศาสนิกชนได้ปฏิบัติตนตาม
โอวาท ๓ เกี่ยวกับการละเว้นความช่ัวและ
การทาความดี ก็จะสามารถทาให้จิตใจ
ผ่องใสไดง้ า่ ยข้นึ

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖

การทาจิตใจให้ผ่องใส เป็นการฝึกให้เกิดความรู้ ความคิด รู้จักแก้ปัญหา
เพ่ือให้เกิดสมาธิ ปฏิบัติได้โดยการบริหารจิตและเจริญปัญญา ซ่ึงเป็นส่ิงจาเป็น
ต่อการดาเนินชีวิต การฝึกจิตใจให้สงบมีสมาธิจะทาให้สามารถทาส่ิงต่าง ๆ
ไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง และไมผ่ ดิ พลาด สามารถดาเนินชีวิตไดอ้ ย่างมคี วามสุข

พระพุทธศาสนา ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๖

จดั ทำ E- book
โดย

นำงสำวอดุ มลักษณ์ ลำเลิศ
เนอื หำจำก สถำบนั พฒั นำคณุ ภำพวชิ ำกำร (พว.)

พระพุทธศาสนา ชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๖