BAB 6 MONOPOLI

6.3.PASARAN MONOPOLI

UNIT EKONOMI AE015 1

6.3: Struktur Pasaran (Monopoli)

6.3.1 Definisi pasaran monopoli
6.3.2 Ciri-ciri pasaran monopoli
6.3.3 Faktor kewujudan monopoli
6.3.4 Keluk permintaan monopoli, jumlah hasil,hasil purata

dan hasil sut
6.3.5 Keseimbangan jangka pendek
6.3.6 Keseimbangan jangka panjang
6.3.7 Diskriminasi harga
6.3.8 Perbandingan monopoli dengan persaingan

sempurna dalam jangkamasa panjang
6.3.9 Kawalan harga oleh kerajaan terhadap monopoli
6.3.10 Kebaikan dan kelemahan pasaran monopoli

UNIT EKONOMI AE015 2

OBJEKTIF PENGAJARAN

➢ Menerangkan ciri-ciri pasaran monopoli
➢ Menerangkan faktor kewujudan monopoli
➢ Mengira jumlah hasil,hasil purata dan hasil sut

berdasarkan jadual
➢ Menerangkan pembentukan keluk permintaan monopoli
➢ Menerangkan kaitan keluk permintaan dengan keluk jumlah

hasil,hasil purata dan hasil sut
➢ Menerangkan keseimbangan firma dalam jangka pendek
➢ Menerangkan keseimbangan firma dalam jangka panjang
➢ Menerangkan konsep diskriminasi harga
➢ Perbandingan monopoli dengan persaingan sempurna

dalam jangkamasa panjang
➢ Kawalan harga oleh kerajaan terhadap monopoli
➢ Kebaikan dan kelemahan pasaran monopoli

UNIT EKONOMI AE015 3

Definisi

➢ Satu struktur pasaran yang mempunyai satu pengeluar
sahaja yang mengeluarkan barang yang tidak
mempunyai pengganti.

UNIT EKONOMI AE015 4

6.3.1. Ciri-ciri pasaran monopoli

6.3.1. a. Firma atau pengeluar tunggal dalam industri

➢ Jika sekiranya hanya terdapat sebuah sahaja firma dalam
industri, firma ini dikenali sebagai monopoli tulen

➢ Firma monopoli mempunyai kawalan sepenuhnya ke atas
harga barangan/perkhidmatan yang dijual kerana ia
merupakan firma tunggal

➢ Firma ini boleh menetapkan harga yang disukainya.
Gelagat ini diistilahkan sebagai penentu harga

UNIT EKONOMI AE015 5

6.3.1 Ciri-ciri pasaran monopoli

6.3.1 b. Barang dikeluarkan tiada pengganti
hampir.

➢ Barang yang dikeluarkan firma tidak dikeluarkan
oleh firma lain

➢ Hanya sebuah firma sahaja yang sedang
menghasilkan sesuatu barang yang tidak ada
pengganti hampir di pasaran

➢ Jika pembeli ingin membeli barang tersebut,ia
haruslah dibeli dari firma berkenaan sahaja

UNIT EKONOMI AE015 6

6.3.1 Ciri-ciri pasaran monopoli

6.3.1.c Halangan kemasukan

➢ Supaya sesebuah monopoli menjadi lebih stabil, tiada
kebebasan masuk dan keluar dalam industri monopoli

➢ Firma diluar pasaran disekat dan dihalang daripada
memasuki industri monopoli seperti halangan dari segi:

pemilikan ekslusif bahan mentah
ekonomi mengikut bidangan
monopoli yang diberi kerajaan
monopoli gabungan firma-firma

UNIT EKONOMI AE015 7

Monopoli dalam sesuatu industri terbentuk
dan wujud disebabkan perkara-perkara berikut:

UNIT EKONOMI AE015 8

a. Kewujudan undang-undang tertentu

➢ Firma monopoli juga terbentuk kesan daripada proses
perundangan

➢ Ini berlaku apabila kerajaan bertindak menyekat firma-
firma lain daripada menghasilkan barangan yang sama
seperti dikeluarkan oleh firma monopoli atau memasuki
sesuatu profesion atau industri

➢ Ia boleh dilakukan dengan mengubal undang-undang
seperti paten, lesen atau hakcipta.

UNIT EKONOMI AE015 9

b. Saiz modal yang besar
➢ Monopoli akan terbentuk bila sesebuah firma mengalami

ekonomi mengikut bidangan

➢ Ini merupakan keadaan dimana firma akan mengalami
kos purata (ATC) pengeluaran yang semakin berkurangan
apabila jumlah output bertambah

➢ Firma yang mempunyai jumlah pasaran yang besar akan
mempunyai kos per unit yang lebih rendah daripada
firma-firma yang lebih kecil saiznya

➢ Ini akan membolehkan firma yang lebih besar bersaing
dan memasuki industri dan akhirnya terhasillah
monopoli yang dikenali sebagai monopoli semulajadi

UNIT EKONOMI AE015 10

c. Keupayaan teknologi

➢ Monopoli mengeluarkan output secara besar-besaran
memerlukan tingkat teknologi yang tinggi.

➢ Penguasaan ke atas teknologi menyebabkan firma
menjadi monopoli.

➢ Contoh: Microsoft.

UNIT EKONOMI AE015 11

d. Pemilikan ekslusif bahan mentah/sumber

➢ Sebuah monopoli akan terbentuk jika terdapat sebuah
firma yang dimiliki atau mengawal keseluruhan
penawaran bahan mentah/sumber yang diperlukan dalam
pengeluaran sesuatu output

➢ Ini kerana firma tersebut boleh menghalang persaingan
daripada firma-firma lain yang menghasilkan output
yang sama

UNIT EKONOMI AE015 12

e. Penggabungan firma

➢ Monopoli juga boleh terbentuk daripada gabungan
firma-firma yang berada dalam sesebuah pasaran melalui
pembelian firma-firma pesaing oleh firma induk

➢ Bila ini berlaku, tidak wujud lagi firma-firma lain dalam
pasaran kecuali monopoli yang baru terbentuk

UNIT EKONOMI AE015 13

6.3.3. Mengira jumlah hasil, hasil purata dan
hasil sut

➢ Jumlah hasil (TR) = P x Q

➢ Hasil purata ( AR ) = TR
Q

➢ Hasil sut ( MR ) = ∆ TR
∆Q

UNIT EKONOMI AE015 14

6.3.3.a) Pembentukan Keluk permintaan
➢ Firma monopoli merupakan pengeluar tunggal dalam

pasaran.
➢ Dengan itu keluk permintaan bagi firma monopoli juga

merupakan keluk permintaan bagi industri monopoli.

➢ Sesebuah firma monopoli boleh mengubah tingkat harga
dan output tanpa kehilangan kesemua pengguna.

➢ Ini bermakna bagi meningkatkan kuantiti output yang
diminta, harga output perlu diturunkan dan sebaliknya.

UNIT EKONOMI AE015 15

Jadual 6.3.3 a) Jadual permintaan monopoli

Harga seunit (P) Kuantiti diminta (Qd)
12 0
11 1

10 2
9 3
8 4
7 5
6 6
5 7

4 8
3 9
2 10

UNIT EKONOMI AE015 16

Rajah 6.3.3 a) Keluk permintaan monopoli

P
12 A

B
9

6C

36 D
Q

UNIT EKONOMI AE015 17

Persamaan umum keluk permintaan

➢ Kerana keluk permintaan monopoli berkecerunan
negatif, jadi persamaan umum keluk permintaan ialah:

P = a - bQ

P = Harga output
a = Pemalar (harga pada kuantiti kosong)
b = Kecerunan keluk permintaan
Q = Kuantiti output

UNIT EKONOMI AE015 18

6.3.3.b). Kaitan keluk permintaan dengan
TR, AR dan MR

➢ Hasil total (TR) ialah kuantiti darab dengan harga, iaitu:

TR = P x Q

➢ Kerana keluk permintaan monopoli berkecerunan negatif,
harga tidak akan sama dengan hasil sut tetapi sama
dengan hasil purata

AR = TR/Q

UNIT EKONOMI AE015 19

➢ Keluk permintaan monopoli juga merupakan keluk hasil
purata (AR). Ia memberikan tingkat harga bagi setiap unit
output monopoli. Telah diberi persamaan umum
permintaan monopoli sebagai P = a - bQ. Oleh itu,
persamaan hasil purata (AR) juga merupakan
P = a - bQ.

➢ Hasil sut (MR) monopoli sentiasa lebih rendah daripada
tingkat harga kerana harga terpaksa diturunkan untuk
menambahkan kuantiti diminta

MR = TR/Q

UNIT EKONOMI AE015 20

Jadual 6.3.3 b) mengira TR, AR dan MR

Q (unit) P (RM) TR (RM) AR (RM) MR (RM)
0 17.50
1 16.00

2 14.50
3 13.00
4 11.50
5 10.00
6 8.50

7 7.00
8 5.50
9 4.00

UNIT EKONOMI AE015 21

Jadual 6.3.3 b) jawapan contoh pengiraan

Q (unit) P (RM) TR (RM) AR (RM) MR (RM)
0 17.50 0 - -
1 16.00
16.00 16.00 16.00
2 14.50
3 13.00 29.00 14.50 13.00
4 11.50 39.00 13.00 10.00
5 10.00 46.00 11.50 7.00
6 8.50 50.00 10.00 4.00
51.00 8.50
7 7.00 1.00
8 5.50 49.00 7.00
9 4.00 44.00 5.50 - 2.00
36.00 4.00 - 5.00
- 8.00

UNIT EKONOMI AE015 22

Rajah 6.3.3 b) kaitan Keluk permintaan dengan TR,AR dan
MR berdasarkan rajah.

R e=1
e>1 e<1

0 TR
R/P q1 Q

0 e>1 e<1
e=1 AR
UNIT EKONOMI
q1 Q

AE015 MR

23

Dalam monopoli, hasil purata adalah selalu lebih tinggi
daripada hasil sut dan kecerunan keluk hasil sut adalah
dua kali lebih curam dari keluk hasil purata. Ini dapat
dibuktikan dengan:

AR = P = a – bQ …. (i)

Seterusnya:

TR = Q(P) …. (ii)

Dengan masukkan (i) ke (ii)
TR = Q(a – bQ)

= aQ - bQ²

Persamaaan bagi MR

MR = ΔTR/ΔQ

MR = a – 2bQ

UNIT EKONOMI AE015 24

6.3.4 Keseimbangan monopoli dalam jangka
pendek

6.3.4 a. Pendekatan jumlah hasil total [TR] dan jumlah
kos total [TC]

➢ Berdasarkan pendekatan jumlah hasil dan jumlah kos,
sebuah firma monopoli akan memaksimumkan
keuntungan dengan mengeluarkan output yang
menghasilkan perbezaan positif di antara hasil total
(TR) dengan kos total (TC) yang paling besar

UNIT EKONOMI AE015 25

Jadual 6.2.3: Keseimbangan monopoli melalui jadual

Q Ringgit Malaysia

Unit P TR AR MR TC AC MC +/-

0 17.50 10.00

1 16.00 24.00

2 14.50 30.00

3 13.00 35.00

4 11.50 42.00

5 10.00 50.00

6 8.50 58.50

7 7.00 71.40

8 5.50 98.40

9 4.00 126.0
0
UNIT EKONOMI
AE015 26

Q Ringgit Malaysia

Unit JadPual 6.2.T3R: KeseAiRmbangMaRn monToCpoli mAeClalui jMadCual +/-

0 17.50 0 - - 10.00 - - - 10.00

1 16.00 16.00 16.00 16.00 24.00 14.00 14.00 - 8.00
2 14.50 29.00 14.50 13.00 30.00 15.00 6.00 -.1.00
3 13.00 39.00 13.00 10.00 35.00 11.67 5.00 4.00
4 11.50 46.00 11.50 7.00 42.00 10.50 7.00 4.00
5 10.00 50.00 10.00 4.00 50.00 10.00 8.00 0.00
6 8.50 51.00 8.50 1.00 58.50 9.75 8.50 - 7.50
7 7.00 49.00 7.00 - 2.00 71.40 10.20 12.90 - 22.40

8 5.50 44.00 5.50 - 5.00 98.40 12.30 27.00 - 54.40

9 4.00 36.00 4.00 - 8.00 126.00 14.00 27.60 - 90.00

UNIT EKONOMI AE015 27

6.3.3.a) Pendekatan Jumlah hasil dan jumlah
kos secara rajah

TC dan TR TC TR

46

RM4.00
42

0 Q

UNIT EKONOMI 4 28

AE015

6.3.4 b. Pendekatan hasil sut dan kos sut

➢ Berdasarkan pendekatan ini, monopoli akan
memaksimumkan keuntungan dengan menghasilkan
output apabila

MR = MC

UNIT EKONOMI AE015 29

Q Ringgit Malaysia

Unit JadPual 6.2.T3R: KeseAiRmbangMaRn monToCpoli mAeClalui jMadCual +/-

0 17.50 0 - - 10.00 - - - 10.00

1 16.00 16.00 16.00 16.00 24.00 14.00 14.00 - 8.00
2 14.50 29.00 14.50 13.00 30.00 15.00 6.00 -.1.00
3 13.00 39.00 13.00 10.00 35.00 11.67 5.00 4.00
4 11.50 46.00 11.50 7.00 42.00 10.50 7.00 4.00
5 10.00 50.00 10.00 4.00 50.00 10.00 8.00 0.00
6 8.50 51.00 8.50 1.00 58.50 9.75 8.50 - 7.50
7 7.00 49.00 7.00 - 2.00 71.40 10.20 12.90 - 22.40

8 5.50 44.00 5.50 - 5.00 98.40 12.30 27.00 - 54.40

9 4.00 36.00 4.00 - 8.00 126.00 14.00 27.60 - 90.00

UNIT EKONOMI AE015 30

Pemaksimum untung monopoli melalui
pendekatan sut

P/C/R MC

11.5
AC

10.5
7.0

MR AR
4 Q

UNIT EKONOMI AE015 31

Keseimbangan monopoli juga boleh ditentukan melalui
pendekatan matematik. Katakan diberi fungsi:

P = 31.5 - 5Q
MC = 5 + 12Q
MR = 93 - 10Q

Keseimbangan tercapai apabila MC = MR
93 - 10Q = 5 + 12Q

12Q + 10Q = 93 - 5
22 = 88
Q = 4 unit
P = 31.5 - 5(4)
P = RM11.50.

UNIT EKONOMI AE015 32

Asas penting keseimbangan monopoli:
➢ Sekiranya monopoli mengeluarkan output bila hasil sut

lebih besar daripada kos sut (MR > MC), ia tidak akan
memaksimumkan keuntungan

➢ Firma mesti menambahkan output sehingga MR = MC
dan keuntungan akan dapat dimaksimumkan.

➢ Sekiranya firma mengeluarkan output pada kos sut lebih
besar daripada hasil sut (MC > MR) output perlu
dikurangkan sehingga tahap di mana MC = MR dan
keuntungan dapat dimaksimumkan.

UNIT EKONOMI AE015 33

6.3.4. c) Keadaan keuntungan firma dalam jangka
pendek

i. Untung lebih normal.

ii. Untung normal

iii. Untung kurang normal

UNIT EKONOMI AE015 34

i. Untung lebih normal monopoli dalam jangka
pendek

P/C/R

MC

P2
AC

P1
P0

MR AR
q0 Q

UNIT EKONOMI AE015 35

ii. Untung normal monopoli dalam jangka pendek

P/C/R MC

AC
P1

Po AR
MR Q

qo

UNIT EKONOMI AE015 36

iii. Untung kurang normal (rugi)

P/C/R MC
P2
AC

P0 AR
MR Q

q0

UNIT EKONOMI AE015 37

6.3.5 Keseimbangan firma monopoli
jangka panjang

P/C/R

LMC
LAC

UNIT EKONOMI E AR 0UTPUT
MR
38
AE015

UNIT EKONOMI AE015 39

Rajah perbandingan ind.PPS dengan ind.
Monopoli

P/C/R LMC

A LAC
Pm
C B Es ARs=MRs
Ps ARm

Em Q

MRm

Qm Qs

UNIT EKONOMI AE015 40

a. Harga

➢ Harga monopoli lebih tinggi daripada PPS
➢ Harga monopoli pm ,harga pps ps
➢ Dengan itu kebajikan pengguna dalam PPS lebih besar

berbanding dengan kebajikan pengguna dalam pasaran
monopoli.

UNIT EKONOMI AE015 41

b. Kecekapan pengeluaran

Syarat kecekapan pengeluaran ialah keluaran
dikelaurkan semasa AC minimum.

Dalam jangkamasa panjang firma PPS telah
mencapai kecekapan pengeluaran kerana pada
tingkat output Qs kos purata firma adalah pada
titik minimum

Firma Monopoli tidak mempunyai kecekapan
pengeluaran kerana pada tingkat output
keseimbangan Qm kos puratanya sedang
menurun. Tambahan output akan menurunkan
lagi kos purata nya lagi

UNIT EKONOMI AE015 42

c. Untung

➢ Dalam jangkamasa panjang firma PPS
hanya memperoleh untung normal sahaja

➢ Sebaliknya firma monopoli memperoleh
untung lebih normal (lebih baik beri nama
kawasan untung berdasarkan rajah)

UNIT EKONOMI AE015 43

d. KUANTITI

➢ Kuantiti keluaran INDUSTRI pps ialah Qs lebih tinggi
➢ daripada kuantiti keluaran INDUSTRI monopoli Qm

UNIT EKONOMI AE015 44

e. Kecekapan Peruntukan sumber

➢ Syarat firma mencapai kecekapan dalam penggunaan
sumber ialah : (P = MC).

➢ Firma monopoli mencapai keseimbangan pada tingkat
output di mana harga lebih besar daripada kos sut
(P > MC). Jadi firma monopoli tidak mencapai
kecekapan dalam peruntukan sumber.

➢ PPS mencapai keseimbangan pada tingkat output
di mana harga sama dengan kos sut (P = MC). Jadi
firma PPS mencapai kecekapan dalam peruntukan sumber.

UNIT EKONOMI AE015 45

Monopoli akan sentiasa memaksimumkan keuntungannya
dengan mengenakan harga yang paling tinggi. Bagi menjamin

kebajikan pengguna dan dalam masa yang sama tidak
mengabaikan firma monopoli, kerajaan akan mengawal

monopoli

UNIT EKONOMI AE015 46

Pengawalan harga oleh kerajaan ke atas monopoli
a. Menetapkan harga berdasarkan hasil purata sama dengan kos purata

(HARGA PULANGAN ADIL)

MC

P/C/R

A

P1

AC

P2 C

Po B

MR D=P=AR
0 qo q1
Q

UNIT EKONOMI AE015 47

PENERANGAN

➢ Mengikut keseimbangan firma monopoli akan
mengeluarkan kuantiti sebanyak Q0 pada harga pi, dan
mendapat untung lebih normal sebanyak normal
P0P1AB

➢ Apabila kerajaan menetapkan harga /AR=AC,
➢ Firma monopoli mengeluarkan sebanyak q1 pada harga

P2. firma mendapat untung normal
Kesanya kuantiti meningkat,harga turun-kebajikan
pengguna meningkat dan lebihan pengguna meningkat

UNIT EKONOMI AE015 48

Pengawalan harga oleh kerajaan ke atas monopoli

a. Menetapkan harga berdasarkan AR/Psama dengan MC

(HARGA OPTIMUM SOSIAL)

MC

P/C/R

A

P1
AC

P2 C

Po B D

E

MR D=P=AR
0 qo q1
Q

UNIT EKONOMI AE015 49

PENERANGAN

➢ Mengikut keseimbangan firma monopoli akan
mengeluarkan kuantiti sebanyak Q0 pada harga pi, dan
mendapat untung lebih normal sebanyak normal
P0P1AB

➢ Apabila kerajaan menetapkan harga /AR=MC,
➢ Firma monopoli mengeluarkan sebanyak q1 pada harga

P2. firma mendapat untung LEBIH normal yang lebih
kecil iaitu POP2CD
Kesanya kuantiti meningkat,harga turun-kebajikan
pengguna meningkat dan lebihan pengguna meningkat

UNIT EKONOMI AE015 50