ที่สุดแห่งธรรม ๑ หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย

ไม่มีตัวเรากลัวผี ซึ่งเป็นความทุกข์ เช่นเดียวกัน จิตด้ังเดิม...
“ไม่มีตัว” เป็นความว่าง แต่หลงปรุงแต่งมี “ตัวจิต” ข้ึนมา ให้
ยึดถือได้ จงึ หลงยดึ ถอื จติ เปน็ ตัวเรา เป็นของเรา

ความปรงุ แต่งยึดถอื จิตด้งั เดิมแท้ เปน็ ตวั เรา เป็นของเรา ซง่ึ เป็น
“อวิชชา” เป็นเพียงสงั ขารปรงุ แต่ง เกิดดบั อยู่ในจิตดง้ั เดมิ แท้ ซึง่ เป็น
“วิสังขาร” เป็นธรรมชาติ ว่างเปล่าจากตัวตน ว่างเปล่าจากความ
ปรุงแต่ง ไม่เกิดดับ อยู่ด้วยกัน แต่ไม่ได้เป็นเน้ือเดียวกัน ถ้ารวมเป็น
เนอ้ื เดียวกนั จะแยก “อวชิ ชา” ออกจากจติ เดมิ แทไ้ ม่ได้

ดังน้ัน อวิชชา จึงดับไปได้ โดยจะเหลือแต่จิตเดิมแท้บริสุทธ์ิ
(นพิ พาน) ไม่เกิดดับ ว่างเปล่าจากตัวจิต วา่ งเปลา่ จากสังขารท่ียึดถือ
เปน็ ตวั เรา เปน็ ของเรา

ดังน้ัน ขณะจิตใดเกิดปัญญาวิมุตติสว่างข้ึนทีใ่ จแล้ว ความหลง
ความเขลา ความมืดบอด ความไม่รู้ ความโง่ ซึ่งเปน็ “อวิชชา” ก็จะ
ดับไป เปรียบเหมือนความสว่างเกิดขึ้นท่ีใจเพียงขณะจิตเดียว
ความมืดบอดก็หายไป ฉะนั้น ความจริงตัวตนของเราก็ไม่มีมา
แต่แรกแลว้ ส่วนจติ เดิมแท้ก็ไมม่ ีอะไรให้ยึดถอื ได้ แต่เพราะความไม่รู้
หรือ ความโง่ จึงหลงยึดถือจิตด้ังเดิมแท้ที่ไม่มีอะไร เป็นตัวเรา
เป็นของเรา จงึ หลงมีตวั เรา มาตัง้ แต่ชาติแรก เม่ือหายโง่ (อวิชชาดับ)
เพราะรู้แจง้ ขึ้นที่ใจวา่ มีเพยี งจติ เดมิ แท้ซ่ึงเป็นวิญญาณธาตุ (ธาตุรู)้ ท่ี
ว่างเปล่าจากสังขาร ไม่มีตัวจิต และ ไม่มีตัวเรา ไม่มีส่ิงที่จะให้ยึดม่ัน

หลวงตาณรงคศ์ ักดิ์ ขีณาลโย | ๕๑

ถือมั่นได้ ท้ังตัวตนของผู้ยึดมั่นถือมั่นก็ไม่มี จึงไม่มีผู้มีกิเลส และ
ผู้ทุกข์ เรยี กว่า “นพิ พาน”

ดังน้ัน .... ถ้ามีจิต (มีส่ิงที่ยึดถือได้) ก็มีอวิชชา ไม่มีจิต ไม่มี
อวิชชา กล่าวได้วา่ “นิพพาน” เพราะหายโง่เพียงอย่างเดยี วเท่านั้น
เพราะรู้แจง้ วา่ แทจ้ รงิ ไม่มีตัวจิต ไมม่ ีตวั เรา ไมม่ ขี องเรา

ดังนั้น จึงไม่ได้มีตัวเราไปถึง ไปได้นิพพานมาเป็นของเราแต่
อย่างใด มีเพียง จิตหน่ึง (เอโกธัมโม) เรียกว่า “พุทธะ” ไม่ได้
หมายถงึ รูปกายของพระพทุ ธเจา้ แตห่ มายถึง

เปน็ ผูร้ ู้ - รแู้ จง้ ร้สู ิ้นยึด รสู้ น้ิ หลง เพราะรูส้ ัจธรรม รู้อริยสจั
ผู้ต่ืน – ตื่นจากความหลับใหล หมายถึงอวิชชา ซึ่งเป็นความ
หลงมายาวนานต้งั แต่ชาตแิ รก
ผู้เบิกบาน - เพราะสิ้นยึด จึงสิ้นกิเลส ส้ินความเศร้าหมอง
พ้นทุกข์ นิพพาน
เป็นธรรมธาตุ เป็นธาตุรู้บริสุทธ์ิ เป็นอมตธาตุ อมตธรรม
ไมเ่ กดิ ดบั ตลอดกาล

๕๒ | “ท่ีสุดแหง่ ธรรม ๑”

หลวงตาณรงคศ์ ักด์ิ ขณี าลโย | ๕๓

๕๔ | “ที่สดุ แหง่ ธรรม ๑”

หลวงตาณรงคศ์ ักด์ิ ขณี าลโย | ๕๕

“นพิ พาน” เพราะหายโง่

สังโยชน์ทั้งสิบตัว จนถึงตัวท่ี ๘, ๙, ๑๐ คือ มานะ ฟุ้งซ่าน
อวชิ ชา ล้วนเกดิ จาก “อวชิ ชา” ความโงเ่ ขลา ไม่รสู้ ัจธรรมเป็นเหตุ

ต่อเมื่อรู้แจ้งสัจธรรม (วิชชา) ว่า “ความจริงไม่มีจิต ไม่มี
อวชิ ชา ไมม่ ีตวั เรามาตัง้ แตแ่ รก” จึงหายโง่ (อวิชชาดบั )

“อวิชชา” ดับไปเพราะหายโง่
หายโง่ก็เพราะรู้แจ้ง “สัจธรรม”
จงึ ตอ้ งใช้ “ธรรม” อบรมจิตใหร้ แู้ จ้งสจั ธรรม
“อวชิ ชา” จึงจะดับ

ความจริงของสัจธรรม “จิต” น้ันเองเขาเป็นธรรมอยู่แลว้ เพราะ
เขาเปน็ อสังขตธรรม สญุ ญตาธรรมมาตง้ั แต่แรก

ซ่ึงไม่มีตัวจิต ไม่มีตัวเรา ไม่มีอวิชชา ไม่มีวิชชา ไม่มีผู้โง่
ไม่มีผู้ฉลาด ไม่มีผู้ยึด ไม่มีผู้ปล่อยวาง ไม่มีผู้สุข ไม่มีผู้ทุกข์ ไม่มี
ผูน้ ิพพาน

เพราะความไม่รู้ ความเขลา ความโง่ ความมืดบอด.... ซึ่ง
ภาษาสมมติเรียกว่า “อวิชชา” จึงมีความเห็นผิด หลงผิดไปจาก
สจั ธรรมความจรงิ จงึ ตอ้ งเอาธรรมมา อบรมจติ ใหห้ ายโง่

๕๖ | “ทีส่ ุดแหง่ ธรรม ๑”

ดังนั้น การปฏิบัติธรรม จึงไม่ใช่การพยายามเอาตัวเราไปดับ
ความเป็นตัวเรา เพื่อใหส้ นิ้ ความเป็นตวั เรา หรือ พยายามเอาตัวเราไป
ดบั อวิชชา กเิ ลส ตัณหา อุปาทาน

เพราะอยากได้ อยากถึง อยากเป็น อยากบรรลุนิพพาน
แล้วตัวเราจะบรรลุนิพพาน อย่างนี้ก็จะยิ่งเป็น อวิชชา ตัณหา
อปุ าทาน และความทกุ ข์มากยิง่ ขึ้น

“อวชิ ชาดับ กส็ ิ้นยดึ
ส้นิ ยึด ก็ส้นิ กิเลส สิน้ ทกุ ข์ใจ”

“สัจธรรม” ความจรงิ ทุกสรรพสิง่ ไมอ่ าจยึดถอื ไดจ้ ริง
เพราะทกุ สรรพส่ิงเปน็ อนจิ จงั ทุกขัง อนตั ตา

ทุกสรรพสงิ่ รวมทง้ั สังขาร และ วสิ ังขาร
แต่ “สังขาร” เป็นอนิจจัง ทกุ ขงั อนัตตา
ส่วน “วสิ งั ขาร” เปน็ อนตั ตา หรือ สุญญตา

สง่ิ ทถ่ี ูกยึดถือก็ไมใ่ ช่ของจริง ผู้ยดึ ถือกไ็ มใ่ ช่ของจรงิ
เป็นส่ิงสมมติ

“สนิ้ ยดึ กส็ ้ินทุกขใ์ จ (นพิ พาน)”

กล่าวไดว้ ่า “นิพพาน เพราะหายโง่”

หลวงตาณรงคศ์ ักด์ิ ขีณาลโย | ๕๗

๕๘ | “ที่สดุ แหง่ ธรรม ๑”

ที่มาโอวาทธรรม

“ท่ีสุดแห่งธรรม ๑” (อวิชชา จิตเดิมแท้ อริยสัจ ธาตุรู้
นพิ พาน) เปน็ การรวบรวมโอวาทธรรมจากปจุ ฉาวสิ ัชนา และไฟล์เสียง
ที่องค์หลวงตาเมตตาแสดงธรรม โดยคัดมาเฉพาะเนื้อหาท่ีเป็น
ท่ีสุดแห่งธรรม สามารถติดตามรายละเอียดแบบเต็มรูปได้จาก
เมนูโอวาทธรรม เดือนเมษายน ๒๕๖๓ ท่ีเว็บไซท์ทางการ
www.luangtanarongsak.org ดงั น้ี

เรื่อง ความเข้าใจเร่อื ง “ฐีตจิ ติ ” จติ เดิมแท้
โอวาทธรรมจากปจุ ฉาวิสัชนา ๓ เม.ย. ๒๕๖๓

เรื่อง ธาตุรู้แท้
โอวาทธรรมจากปุจฉาวสิ ัชนา ๔ เม.ย. ๒๕๖๓

เรอ่ื ง อวชิ ชาในจิตเดิมแท้
โอวาทธรรมจากปุจฉาวิสัชนา ๑๒ เม.ย. ๒๕๖๓

เรือ่ ง ความเขา้ ใจเรอ่ื ง “อวิชชา” และ “อรยิ สจั ๔”
โอวาทธรรมจากไฟล์เสยี ง 200417A2 แยกกาย เวทนา
จติ ธรรม (๑๗ เม.ย. ๒๕๖๓)

เรื่อง สัจธรรมความจรงิ ของ “ธาตุรู้-อวชิ ชา-จิตเดิมแท้-นพิ พาน”
โอวาทธรรมจากปุจฉาวิสัชนา ๒๒ เม.ย. ๒๕๖๓

เรื่อง นพิ พานเพราะหายโง่
โอวาทธรรมจากปุจฉาวิสัชนา ๒๔ เม.ย. ๒๕๖๓

หลวงตาณรงคศ์ ักด์ิ ขณี าลโย | ๕๙

ช่ือไฟล์เสียงซรี สี ์คุณหมอศรีวิไล บลุ สขุ (อายุ ๙๑ ป)ี

สามารถติดตามฟังไฟล์เสียงคุณหมอศรีวิไลได้ทางยูทูป
หรือดาวโหลดไฟล์เสียงจากเว็บไซต์ทางการ เมนู “เสียงธรรม” ดู
รายละเอียดเพิ่มเตมิ จากชอ่ งทางตดิ ตามส่อื ธรรม

สามารถติดตามฟังไฟล์เสียงคุณหมอศรีวิไลส่งการบ้านทาง
โทรศัพท์ และเกือ้ กูลในธรรมตามลาดับ ต้ังแต่คร้ังท่ี ๑ - ๒๓ ระหว่าง
วันที่ ๙ เมษายน - ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๓ ได้ทางยูทูป หรือดาวโหลด
ไฟล์เสียงจากเว็บไซต์ทางการ เมนู “เสียงธรรม” ดูรายละเอียด
เพมิ่ เตมิ จากช่องทางตดิ ตามสือ่ ธรรม

ครง้ั ที่ ๑ วันท่ี ๙ เม.ย.๖๓
ชื่อไฟล์ 200409A2-1 ไม่มีอะไรเหลือให้ยดึ ถือ
ครงั้ ท่ี ๒ วนั ที่ ๑๑ เม.ย.๖๓
ชือ่ ไฟล์ 200411A1 ธาตุรู้ไม่มีผู้ยึดถือ
ครง้ั ที่ ๓ วนั ที่ ๑๓ เม.ย.๖๓
ช่ือไฟล์ 200413A2 ยึดถือธาตรุ ู้ เป็นอวชิ ชา
ครง้ั ที่ ๔ วันท่ี ๑๓ เม.ย.๖๓
ชือ่ ไฟล์ 200413A3 ธรรมชาติรู้ รู้ในตัวเอง
ครงั้ ท่ี ๕ วันที่ ๑๕ เม.ย.๖๓
ชื่อไฟล์ 200415B-1 ดับอวิชชา

๖๐ | “ทีส่ ุดแหง่ ธรรม ๑”

ครั้งที่ ๖ วันที่ ๑๗ เม.ย.๖๓ (มี ๒ ตอน)
ชอื่ ไฟล์ 200417A1-1 ดับตัณหา ตอนที่ 1
และ 200417A1-2 ดบั ตัณหา ตอนที่ 2
คร้งั ท่ี ๗ วนั ท่ี ๑๗ เม.ย.๖๓ (มี ๒ ตอน)
ชอ่ื ไฟล์ 200417B-1 ทางเดินแห่งธรรม คณุ หมอศรีวิไล ตอน 1
และ 200417B-2 ทางเดนิ แหง่ ธรรม คณุ หมอศรวี ิไล ตอน 2
คร้งั ท่ี ๘ วันท่ี ๑๗ เม.ย.๖๓
ชื่อไฟล์ 200417B-3 แยกกาย เวทนา จิต ธรรม
ครง้ั ท่ี ๙ วันที่ ๑๗ เม.ย.๖๓ (มี ๒ ตอน)
ชื่อไฟล์ 200417B-4 อเุ บกขาสมั โพชฌงค์ ตอน 1
และ 200417B-5 อเุ บกขาสัมโพชฌงค์ ตอน 2
ครง้ั ที่ ๑๐ วันท่ี ๑๘ เม.ย.๖๓
ช่อื ไฟล์ 200418A1 ปฏิบตั ดิ ้วยความเข้าใจอยา่ งมสี ติ
ครั้งที่ ๑๑ วนั ท่ี ๑๘ เม.ย.๖๓
ชอ่ื ไฟล์ 200418A2 ว่างทไ่ี ม่มีอะไร
ครั้งที่ ๑๓ วันท่ี ๒๐ เม.ย.๖๓ (มี ๒ ตอน)
ชื่อไฟล์ 200420B1-1 ความว่างทไ่ี ม่มตี ัวตนของผยู้ ดึ ตอนท่ี 1
และ 200420B1-2 ความวา่ งที่ไมม่ ตี ัวตนของผยู้ ดึ ตอนที่ 2
ครั้งที่ ๑๓ วันที่ ๒๐ เม.ย.๖๓
ช่ือไฟล์ 200420B2 ขนั ธห์ ้าคอื ตวั ตาย ตัวยึดถือไมต่ าย
ครั้งที่ ๑๔ วนั ท่ี ๒๐ เม.ย.๖๓
ช่อื ไฟล์ 200420B3 สังเกตเรยี นร้กู ารดาเนินของจิต

หลวงตาณรงคศ์ กั ดิ์ ขีณาลโย | ๖๑

ครง้ั ที่ ๑๕ วันที่ ๒๒ เม.ย.๖๓ (มี ๒ ตอน)
ชื่อไฟล์ 200422A-1 อวชิ ชาและนพิ พานไมไ่ ด้อยใู่ นขนั ธ์ห้า (1)
และ 200422A-2 อวิชชาและนพิ พานไม่ได้อยู่ในขันธ์ห้า (2)
ครง้ั ที่ ๑๖ วันที่ ๒๒ เม.ย.๖๓
ชื่อไฟล์ 200422A2 รทู้ ันทฐิ ิมานะ
ครงั้ ที่ ๑๗ วันท่ี ๒๔ เม.ย.๖๓
ช่ือไฟล์ 200424A1 ไม่มจี ิต ไมม่ อี วิชชา
ครง้ั ที่ ๑๘ วนั ที่ ๒๔ เม.ย.๖๓
ชอ่ื ไฟล์ 200424A2 รทู้ ันทฐิ มิ านะ (ภาค 2)
ครง้ั ที่ ๑๙ วนั ที่ ๒๖ เม.ย.๖๓
ชือ่ ไฟล์ 200426A ไม่มีตัวจติ ไม่มตี ัวเรา
ครง้ั ที่ ๒๐ วันที่ ๒๗ เม.ย.๖๓
ช่อื ไฟล์ 200427A1 ไมม่ อี วชิ ชา ไมม่ จี ติ
ครั้งที่ ๒๑ วันท่ี ๒๘ เม.ย.๖๓
ชอ่ื ไฟล์ 200428B1 เราเปน็ หนง่ึ เดียวกับความวา่ ง
คร้ังที่ ๒๒ วันท่ี ๒๙ เม.ย.๖๓
ช่ือไฟล์ 200429A3 ทสี่ ุดคอื ไม่มีอะไร
ครั้งที่ ๒๓ วันท่ี ๑ พ.ค.๖๓
ช่อื ไฟล์ 200501B1 ทบทวนเส้นทางธรรม

๖๒ | “ทีส่ ดุ แหง่ ธรรม ๑”

ช่องทางติดตามสอ่ื ธรรม

เว็บไซตท์ างการ เฟซบุ๊ก ไลน์โอเพนแซท : ติดตามสอื่ ธรรมต่าง ๆ

ไลน์สาหรับถามตอบธรรมะ ยทู ูปภาษาไทย YouTube (English)
และขอสอ่ื ธรรม

ติดตามธรรมะเพือ่ ความพน้ ทกุ ข์ในปัจจบุ นั ได้ทาง...

www.luangtanarongsak.org

FB : เพจหลวงตาณรงค์ศกั ดิ์ ขีณาลโย

Line OpenChat : ธรรมจากหลวงตาณรงค์ศกั ดิ์

สอบถามธรรมะ และ ขอรับส่ือธรรมได้ทาง

Official Line ID : @dhammaluangta

YouTube : เสยี งธรรมะ หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย

YouTube (English) : Luangta Narongsak Kheenalayo

Instagram : @luangta.narongsak

Podcast / Antenna : หลวงตาณรงค์ศักดิ์

Podbean : Luangta Narongsak

Soundcloud : เสยี งธรรมะ หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย

หลวงตาณรงคศ์ กั ดิ์ ขีณาลโย | ๖๓

คาคน้ (เนื้อหาในโอวาทธรรม)

โอวาทธรรมหลวงปู่ดูลย์ อตโุ ล
(จติ ส่งออกนอกเปน็ สมุทัย เป็นเหตุใหเ้ กดิ ทุกข์ ผลแหง่ จิตส่งออกนอก

เป็นทุกข์ จิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้งเป็นมรรค ผลแห่งจิตเห็นจิตอย่างแจ่มแจ้ง
เป็นนโิ รธ)

โอวาทธรรมหลวงปทู่ า จารุธัมโม
(ธรรมะมีแต่ปจั จุบันขณะ หลุดจากปัจจุบันขณะไมม่ ีอะไรเป็นธรรม)
ขันธห์ ้า รปู นาม วิญญาณธาตุ วิญญาณขันธ์ อวชิ ชา ตัณหา อปุ าทาน

ฐีติจิต จิตเดิมแท้ จิตดั้งเดิม อวิชชาในจิตเดิมแท้ ความไม่รู้อริยสัจคืออวิชชา
สติปัญญารู้เท่าทันในปัจจุบันขณะ พบใจ พบธรรม รู้ธรรม เห็นธรรม จิต
บริสทุ ธ์ิ ใจบริสทุ ธิ์ นิพพานธาตุ นิพพาน พ้นทุกข์ รู้โดยไมค่ ิด จิตวา่ ง ความรู้
ที่ไม่มีตัวตน สัจธรรมความจริง ธาตุรู้ ธาตุรู้แท้ ผู้รู้แท้ ธาตุรู้ที่ไม่ปรุงแต่ง
ธาตุรู้บริสุทธ์ิ ปัญญาวิมุตติ หลงยึดถือว่าเป็นตัวตน เป็นเรา เป็นตัวเรา เป็น
ตวั ตนของเรา เป็นของของเรา จิตตสังขารเขาเกิดเองดับเอง สังขาร วิสังขาร
อสังขตธาตุ อสังขตธรรม อมตธาตุ อมตธรรม สุญญตา จิตหนึ่ง เอโกธัมโม
พุทธะ ผู้รู้ ผู้ต่ืน ผู้เบิกบาน ส่ิงใดสิ่งหนึ่ง (สังขาร) มีความเกิดข้ึนเป็นธรรมดา
ส่ิงทั้งหมดน้ันย่อมดับไปเป็นธรรมดา (ยัง กิญจิ สมุทะยะธัมมัง สัพพันตัง
นิโรธะธัมมันติ) อริยสัจ ๔ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค โพชฌงค์ ๗ พละ ๕
อินทรีย์ ๕ อิทธิบาท ๔ มรรค ๘ ขันติ กินน้อย นอนน้อย พูดน้อย ไม่คลุกคลี
หมู่คณะ สารวมอินทรีย์ สติ สมาธิ ปัญญา ศรทั ธา ความเพียร หริ ิ โอตตัปปะ
สัพเพ ธัมมา นาลัง อภินิเวสายะ ไม่มีตวั จิต ไม่มีตัวเรา ไม่มีอวิชชา ไม่มวี ิชชา
ไม่มีผู้โง่ ไม่มีผู้ฉลาด ไม่มีผู้ยึด ไม่มีผู้ปล่อยวาง ไม่มีผู้สุข ไม่มีผู้ทุกข์ ไม่มี
ผู้นพิ พาน อวิชชาดบั ไปเพราะหายโง่ ธรรมอบรมจิต รแู้ จ้งสัจธรรม อวิชชาดับ
อวชิ ชาดบั ก็สนิ้ ยดึ สิ้นยดึ สนิ้ กิเลส ส้นิ ทุกข์ใจ นพิ พานเพราะหายโง่

๖๔ | “ท่สี ดุ แห่งธรรม ๑”