โกศแปดเหลี่ยมและโกศโถ

กองพิธีการศพท่ไี ด้รับพระราชทาน
Royal Sponsored Funeral Service Division

เครอ่ื งประกอบเกียรติยศพระราชทาน
โกศแปดเหลี่ยม และ โกศโถ

รวบรวมและเรยี บเรยี งโดย
กลมุ่ อานวยการพธิ กี ารศพทไ่ี ดร้ ับพระราชทานที่ ๑๓ สรุ าษฎรธ์ านี



ตามที่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงมีพระบรมราโชบายเก่ียวกับพิธีการศพแก่
ขา้ ราชการ บคุ คลผทู้ าคณุ ประโยชน์ และประชาชนที่มสี ิทธิตามหลกั เกณฑ์ของสานกั พระราชวัง
ให้รัฐบาลโดยกระทรวงวัฒนธรรมดาเนินการ ต้ังแต่วันท่ี ๑ มกราคม ๒๕๖๒ เป็นต้นมา ทั้งใน
กรงุ เทพมหานครและต่างจังหวดั

กระทรวงวัฒนธรรม โดยกองพิธีการศพท่ีได้รับพระราชทาน สานักงานปลัดกระทรวง
วฒั นธรรม ไดด้ าเนินการภารกจิ ตามพระบรมราโชบาย รับผิดชอบเกี่ยวกับกับการปฏิบัติงานพิธี
การศพที่ได้รับพระราชทานตามหลักเกณฑ์สานักพระราชวัง อาทิ กรณีน้าหลวงอาบศพ เพลิง
พระราชทานพร้อมเครื่องประกอบเกียรติยศประกอบศพ ได้แก่ หีบพระราชทาน(หีบเชิงชาย
หีบลายก้านแย่ง หีบทองลายสลัก หีบทองทึบ) และโกศพระราชทาน(โกศโถ โกศแปดเหลี่ยม)
รวมถึงงานพระราชทานเพลิงศพเป็นกรณีพิเศษ กองพิธีการศพท่ีได้รับพระราชทาน สานักงาน
ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ไดป้ ฏบิ ัตหิ นา้ ตามหลกั เกณฑ์ และถูกต้องตามโบราณราชประเพณี ให้
สมเกยี รติยศตามฐานนั ดรศกั ดข์ิ องชนั้ ยศของผ้วู ายชนมท์ ่ีไดร้ ับ

ซึ่งในครั้งนี้จะมากล่าวถึงประวัติความเป็นมาของโกศพระราชทาน คือ โกศแปดเหล่ียม
และโกศโถ รวมถึงหลักเกณฑ์ของการขอพระราชทานเครื่องประกอบเกียรติยศของโกศแปด
เหลียม และโกศโถ มาให้ได้ทราบ เพ่ือให้ได้ทราบถึงหลักเกณฑ์การขอพระราชทานเครื่อง
ประกอบเกยี รตยิ ศให้กบั ผู้วายชนม์

๑๑

โกศแปดเหลี่ยม

โกศแปดเหลี่ยม เป็นเครื่องเกียรติยศท่ีได้รับพระราชทานเมื่อส้ินชีวิต ทาด้วยไม้กะสลัก
ลวดลายทรงแปดเหล่ยี ม ฝายอดทรงมณฑป ลงรักปดิ ทองลอ่ งชาดประดบั กระจกสี

โกศแปดเหล่ียมมีอยู่ ๔ โกศด้วยกัน แต่โกศ ๑ น้ันเก่ามากไม่ทราบตานานว่าสร้างครั้งไร
สังเกตทานองลวดลายเห็นเป็นอย่างเดียวกับช่าง คร้ังรัชกาลที่ ๑ แต่ฝีมือน้ันหยาบมาก ถ้าจะกะ
เอาว่าครั้งกรุงธนบุรีก็เป็นว่าจะเป็นการสมควรด้วยเหตุข้อ๑ ยุคนั้นเวลาว่างการทัพศึกมีน้อย งาน
พระเมรุต้องรีบชิงทาในเวลาว่างอันเป็นเวลาส้ันจึงต้องเร่งทาเอาแต่พอให้ใช้ได้ทันงานจะให้งดงาม
ถึงท่ีไม่ได้ ข้อ๒ โกศแปดเหลี่ยมน้ีเป็นอย่างเดียวกันกับพระโกศกุด่ันอันมีตานานปรากฏว่าสร้างเป็น
ครั้งแรกในรัชกาลที่ ๑ โกศแปดเหลี่ยมต้องมีอยุ่ก่อนแล้ว พระโกศกุด่ันทาเอาอย่างโกศแปดเหลี่ยม
จงึ จะเปน็ ได้ซึง่ โกศแปดเหลี่ยมจะทาทีหลงั เอาอย่างพระโกศกุด่ันน้ันเป็นไปไม่ได้ ใช้ประกอบศพท่ีต่า
ศักดิ์ เป็นการเทียมสูง เข้าใจว่าโกศแปดเหล่ียมนี้เก่าแก่กว่าโกศชนิดอื่นหมด ด้วยยอดเป็นหลังคา
คงเป้นแบบแรกทแี่ ปลงมาจากเหมต้ังแต่ครั้งกรุงเก่า ยังอีก ๓ โกศนั้น โกศ ๑ ก็ไม่ทราบแน่ว่าสร้าง
เม่ือไร แต่สังเกตฝีมือเห็นว่าคงทาราวรัชกาลที่ ๓ หรือรัชกาลที่ ๔ เหตุท่ีทาขึ้นอีกก็คงเป็นด้วยโกศ
เดียวไม่พอใช้ อีกโกศ ๑ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ทาข้ึนในรัชกาลที่ ๕ เหตุที่ทาข้ึนอีกก็คงโกศใช้
ประกอบศพหม่อมแม้นในสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภานุพันธุวงศ์เดช เป็นคราวแรกด้วยประสงค์
ให้งามสะอาดเพราะโกศเก่าใช้มานานยับเยินมาก อีกโกศ ๑ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ขอพระ
บรมราชานุญาตทาถวายในรัชกาลน้ี ใช้ประกอบศพเจ้าจอมมารดาสังวาล เป็นเดิม ด้วยประสงค์
ความงามเช่นเดยี วกัน

๒

หลักเกณฑ์เทยี บเกียรติยศพระราชทานแกศ่ พ

โกศแปดเหล่ียม

ฐานนั ดร ช้นั ยศ เครือ่ งราชอิสรยิ าภรณ์

ม.ป.ช. ม.ว.ม.
มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก มหาวชิรมงกุฎ

พระราชาคณะช้ันเจา้ คณะรอง

ป.ช. ท.จ.ว.
ประถมาภรณช์ ้างเผือก ทตุ ิยจลุ จอมเกลา้ วเิ ศษ

เกยี รติยศทจ่ี ะได้รับพระราชทาน
น้าหลวง
โกศแปดเหลี่ยม ฉตั รเบญจา ตง้ั ประดบั
ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลารบั พระราชทานน้าอาบศพ
พระพิธีธรรมสวดพระอภธิ รรม ๓ คืน
*** ไตรครองถวายสุกา (กรณีพระราชาคณะชนั้ เจา้ คณะรอง)

เพลงิ หลวง
รถวอเชิญโกศศพ ฉตั รเบญจา แหเ่ วยี นเมรุ
ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลาเวียนเมรุ และเวลาพระราชทานเพลิง
พระราชทานผา้ ไตร ๕ ไตร ทอดถวายพระสงฆบ์ ังสกุ ุล

๓

โกศโถ

โกศโถ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลำยรูปกลม ฝำยอดปริก ลงรักปิดทองประดับ
กระจก โกศโถ มีอยู่ 2 โกศ โกศ 1 น้ันเก่ำมำก ลวดลำยและฝีมือเหมือนกับโกศแปด
เหล่ียมใบเก่ำ เห็นได้ว่ำทำรุ่นรำวครำวเดียวกันไม่ปรำกฏตำนำนว่ำสร้ำงเมื่อไร ได้ยินแต่
กล่ำวกนั ว่ำเปน็ โกศเก่ำแก่ ใช้มำแตร่ ัชกำลที่ 1 แล้ว คำกล่ำวเชน่ นปี้ ระกอบกบั ฝมี ือทีท่ ำรุ่น
เดียวกับโกศแปดเหล่ียมและโกศท้ัง 2 อย่ำงน้ี สร้ำงแต่ทั้งกรุงธนบุรีเหตุใดจึงเรียกโกศโถก็
เขำ้ ใจไมไ่ ดร้ ปู กไ็ มเ่ หมอื นโกศโถ ทรงอยำ่ งโกศแปดเหล่ียมน้นั เอง แต่เหลำกลมยอดเป็นทรง
มงกุฎเหมือนชฎำละครคงทำทีหลังโกศแปดเหลี่ยม แลเห็นจะใช้เป็นยศสูงกว่ำโกศแปด
เหล่ียม ทุกวันนี้ใช้สำหรับพระรำชทำนพระรำชำคณะและข้ำรำชกำรท่ีมีบรรดำศักดิ์ได้รับ
พระรำชทำนโกศเป็นช้ันต้น อีกโกศ๑ เป็นของทำเติมขึ้นใหม่ พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้ำ
อลังกำร เป็นผทู้ ำ โดยรับสั่งผ้ทู ำโดยรับส่ังสมเด็จพระเจ้ำบรมวงศเ์ ธอเจ้ำฟ้ำฯ กรมพระยำ
บำรำบปรปกั ษเ์ ม่ือในรัชกำลท่ี 5 เพรำะโกศเดียวไมพ่ อใช้

๔

หลกั เกณฑเ์ ทียบเกียรติยศพระราชทานแกศ่ พ

โกศโถ

ฐานนั ดร ชน้ั ยศ เครือ่ งราชอิสริยาภรณ์

ป.ม. ป.ภ.
ประถมาภรณ์มงกุฎไทย ปฐมดเิ รกคุณาภรณ์

พระราชาคณะชนั้ ธรรม

ท.จ.
ทุติยจลุ จอมเกลา้

เกยี รติยศทีจ่ ะไดร้ ับพระราชทาน
นา้ หลวง
โกศโถ ฉตั รเบญจา ต้งั ประดบั
ปี่ กลองชนะ ประโคมเวลารับพระราชทานน้าหลวงอาบศพ
*** ไตรครองถวายสุกา (กรณีพระราชาคณะชัน้ ธรรม)

เพลิงหลวง
รถวอเชญิ โกศศพ ฉัตรเบญจา แหเ่ วียนเมรุ
ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลาเวียนเมรุ และเวลาพระราชทานเพลิง
*** พระราชทานผ้าไตร ๕ ไตร ทอดถวายพระสงฆบ์ งั สกุ ุล (กรณพี ระราชาคณะชั้นธรรม)

๕

แหลง่ อา้ งองิ ข้อมูล

- หนงั สอื ตานานโกศและหีบบรรดาศักด์ิ.กรงุ เทพฯบรษิ ทั อมรนิ ทร์พร้ินต้ิงแอนพบั ลิชชงิ่ จากดั
- หนงั สือแนวทางการปฏบิ ตั ิงานพิธีการศพที่ไดร้ บั พระราชทาน สานกั งานปลักระทรวงวัฒนธรรม

รวบรวมและเรยี บเรยี งโดย

นายปพนวิช ชูชน่ื นักวชิ าการวัฒนธรรมปฏบิ ตั ิการ
นายจิรายุ ปารนิ ทร์ นกั วิชาการวัฒนธรรมปฏบิ ัติการ
กลุม่ อานวยการพธิ ีการศพทไี่ ดร้ บั พระราชทานท่ี ๑๓ สรุ าษฎรธ์ านี

เครื่องประกอบเกยี รตยิ ศพระราชทาน
โกศแปดเหล่ียม และ โกศโถ

กล่มุ อานวยการพิธีการศพที่ไดร้ บั พระราชทานที่ ๑๓ สรุ าษฎรธ์ านี