องค์ประกอบของแผนที่

ความหมายและ
องค์ประกอบสาคญั ของแผนท่ี

ความหมายของแผนที่

แผนท่ี หมายถึง การแสดงส่ิงท่ีปรากฏบนพ้ืนผิวโลกลงบน
วัสดุแบนราบ ด้วยการใช้สัญลักษณ์ในการแทนสิ่งต่างๆและใช้
หลักการย่อส่วนตามท่ตี อ้ งการ

นักเรียนคดิ ว่า แผนท่ี
หมายความว่าอย่างไร

??

องค์ประกอบสาคญั ของแผนที่

ขอบแผนท่ี
เส้ นขอบระวาง

องค์ประกอบภายในขอบระวาง
องค์ประกอบภายนอกขอบระวาง

เสน้ ขอบแผนท่ี เส้นขอบระวำง

องคป์ ระกอบ
สำคัญของแผนที่

องค์ประกอบ องค์ประกอบ
ภำยในขอบระวำง ภำยนอกขอบระวำง

องค์ประกอบสำคญั ของแผนที่

1. ขอบแผนท่ี เปน็ ส่งิ ท่กี ำหนดถงึ ขนำดของแผนท่ี
ทง้ั หมด ซง่ึ เป็นขอบตดั ตำมขนำดทก่ี ำหนดในกำรผลติ
แผนท่ี (เส้นสดี ำ)

องค์ประกอบสำคญั ของแผนที่

2. เสน้ ขอบระวำง เปน็ เสน้ ทแ่ี บง่ พนื้ ที่
ออกเปน็ 2 ส่วน คอื พน้ื ทภี่ ำยในขอบ
ระวำงและพน้ื ทีน่ อกขอบระวำงของแผนท่ี

องคป์ ระกอบสำคญั ของแผนท่ี

สญั ลกั ษณ์ สี

องคป์ ระกอบ
ภำยในขอบระวำง

ชอื่ ภมู ศิ ำสตร์

องค์ประกอบภำยในขอบระวำง

1. สัญลักษณ์ (Symbol) คือรำยละเอียดต่ำงๆ
ในแผนที่ แสดงด้วยสัญลักษณ์ท่ีกำหนดขึ้น เพ่ือให้
ผู้อ่ำนเข้ำใจวำ่ บริเวณดังกลำ่ วประกอบดว้ ยส่งิ ใด

องค์ประกอบภำยในขอบระวำง

2. สี (Color) เปน็ สีของสญั ลักษณใ์ ช้แทน
รำยละเอียดหรอื ขอ้ มลู ตำ่ งๆของพนื้ ท่ี ยดึ ตำมหลกั
สำกลและสอดคลอ้ งกบั รำยละเอียดที่สัญลกั ษณ์
นนั้ ทดแทน ไดแ้ ก่ สนี ้ำเงิน สีเขยี ว สีนำ้ ตำล สีแดง
หรอื สีดำ

องคป์ ระกอบภำยในขอบระวำง

3. ช่ือภูมิศำสตร์ เป็น
ตัวอักษรกำกับรำยละเอียด
ต่ำงๆที่แสดงไว้ในขอบระวำง
แผนที่เพื่อบ่งบอกว่ำสิ่งน้ันมี
ช่อื เรียกวำ่ อะไร

องค์ประกอบสำคญั ของแผนท่ี

มำตรำส่วน คำอธบิ ำย
สัญลักษณ์
องคป์ ระกอบ
ภำยนอกขอบระวำง ช่อื แผนที่

ทิศ

องคป์ ระกอบภำยนอกขอบระวำง

ชอ่ื แผนที่ เป็นสว่ นสำคัญท่บี อกวำ่ แผนที่น้นั เป็นแผนทแี่ สดง
ข้อมูลของแผนท่ีใด หรอื เป็นแผนทท่ี ่ีครอบคลมุ บริเวณใด แสดงอยู่
บรเิ วณด้ำนบนสดุ ของแผนที่

ทศิ ทิศในแผนที่ คอื เครอ่ื งหมายทบี่ ่งบอกทิศทางของแผนท่นี นั้ ๆ โดยส่วนมากจะกาหนดให้

ดา้ นบนของแผนทเี่ ป็นทศิ เหนอื เพ่อื ได้งา่ ยต่อการทาความเขา้ ใจและสะดวกตอ่ การใช้งาน
โดยมเี ครือ่ งหมายแสดงทิศเหนอื หลากหลาย

ทิศเหนอื จริง (true north) คือ ขั้วเหนอื แม่เหล็กโลก ข้ัวโลกเหนอื
แนวตามเส้นเมรเิ ดยี นท่ีชี้ไปยังข้วั โลกเหนือ

ทศิ เหนือแม่เหลก็ (magnetic north) คือ
แนวที่ปลายเข็มทิศชี้ไปในทศิ ทางท่ีเป็น
ข้ัวเหนอื แม่เหลก็ โลก ส่วนลูกศรครึ่งซกี
แสดงถงึ ทิศทางของทศิ เหนือแมเ่ หล็กท่เี บยี่ งเบน

ไปจากทิศเหนือจรงิ

GN ทิศเหนอื กริด (grid north) คือ
แนวทศิ เหนือตามเส้นกริดทางดิง่ ของระบบ

เส้นโครงแผนที่

ทศิ การเรยี กมุมของทศิ ในแนวราบ มี 2 แบบ คือ

D

มุมแอซิมัท (azimuth) วัดจากทศิ เหนอื A
ไปตามเข็มนาฬิกา มีคา่ มมุ ไม่เกิน 360 องศา B

ทศิ เหนือ คือ ทิศตะวันออก คอื
N 0 องศา E 90 องศา

ทศิ ใต้ คือ ทศิ ตะวันตก คือ
S 180 องศา W 270 องศา

ตวั อยา่ ง C

ทห่ี มาย A ทามมุ แอซิมทั ° กับแนวทศิ เหนือ
ทห่ี มาย B ทามมุ แอซมิ ทั ° กับแนวทิศเหนอื
ท่ีหมาย C ทามมุ แอซมิ ัท ° กับแนวทิศเหนอื
ทห่ี มาย D ทามมุ แอซมิ ทั ° กับแนวทิศเหนือ

ทิศ การเรยี กมมุ ของทิศในแนวราบ มี 2 แบบ คอื

มุมแบรงิ (bearing) วัดจากทิศเหนือหรอื ทศิ ใต้ D
C
ไปทางทศิ ตะวันตกหรอื ทิศตะวันออก A
B
มคี ่ามมุ ไมเ่ กิน 90 องศา

ทศิ เหนอื คอื ทิศตะวันออก คือ
N 0 องศาเหนอื E 90 องศาตะวนั ออก

ทิศใต้ คอื ทิศตะวันตก คอื
S 0 องศาใต้ W 90 องศาตะวนั ตก

ตวั อยา่ ง

ท่หี มาย A มุมแบริง N ° E
ทห่ี มาย B มมุ แบริง S ° E
ทีห่ มาย C มุมแบริง S ° W
ท่ีหมาย D มมุ แบรงิ N ° W

องคป์ ระกอบภำยนอกขอบระวำง

ค ำ อ ธิ บ ำ ย สั ญ ลั ก ษ ณ์ เ ป็ น
รำยละเอียดที่อธิบำยควำมหมำย
ของสัญลักษณ์ที่ใช้แสดงในแผนท่ี จะ
ปรำกฏทม่ี ุมลำ่ งดำ้ นซำ้ ยของแผนท่ี

องค์ประกอบภำยนอกขอบระวำง

มำตรำส่วนแผนท่ี (Map Scale) แสดงไว้กึ่งกลำงระหว่ำงตอนล่ำงและ
มุมซ้ำยตอนบน มำตรำส่วนแสดงไว้เพื่อให้ทรำบอัตรำส่วนระหว่ำงระยะใน
แผนที่กับระยะในภูมิประเทศท่ีตรงกัน โดยจะแสดงเป็นมำตรำเศษส่วนและ
มำตรำบรรทัด

มาตราส่วน คือ อัตราส่วนระหว่างระยะบนแผนท่ีกับระยะจริงบนพื้นผิวโลก

โดยแสดงไว้ 3 รูปแบบ ดงั น้ี

มาตราสว่ นคาพดู 1 เซนตเิ มตร เทา่ กับ 5 กโิ ลเมตร มาตราส่วนในบริบทอืน่ ๆ นอกเหนอื จากงานแผนท่ี เช่น
การจาลองวตั ถุขนาดใหญใ่ หเ้ ลก็ ลงในอัตราส่วนที่กาหนด

ทาให้หนุ่ จาลองมสี ัดสว่ นสมจรงิ และสามารถคานวณ
เปรียบเทียบกับขนาดจรงิ ได้ ใช้ในงานสถาปตั ยกรรม

มาตราสว่ นสัดสว่ น 1 : 500,000

มาตราส่วนเสน้

มาตราส่วนทั้ง 3 รปู แบบ แปลความไดว้ า่ อาคารจาลองและห่นุ ยนต์ ขนาดมาตราสว่ น 1 : 100
ระยะทาง 1 เมตร บนแผนท่เี ท่ากับระยะทาง 5 กโิ ลเมตร บนพน้ื ผวิ โลก

ระยะทางบนแผน
เขียนเปน็ สมการไดว้ ่า มาตราส่วน = ระยะทางจริงทบ่ี นพนื้ ผิวโลก

สรปุ องค์ประกอบสำคญั ของแผนท่ี

แผนท่ี แบง่ ประเภทตามการใช้งานเป็น แผนทอี่ า้ งองิ และ แผนที่เฉพาะเร่อื ง มีองค์ประกอบดังน้ี

ช่ือแผนท่ี มาตราส่วน ? นกั เรยี นสามารถนาแผนท่ี

บอกพืน้ ทแ่ี ละขอ้ มลู อัตราส่วนระยะทางในแผนที่ มาใช้ใหเ้ กดิ ประโยชน์ในการ

ท่ีแสดงบนแผนท่นี น้ั ๆ กบั ระยะทางจรงิ บนพ้นื ผิวโลก ดาเนนิ ชีวติ ประจาวนั ไดอ้ ยา่ งไร

สญั ลักษณ์ ทศิ

แทนส่งิ ท่ีปรากฏบนผวิ โลก บอกทิศทางของแผนท่ี
ตามตาแหน่งทตี่ ัง้ ต่าง ๆ กาหนดให้เป็นทศิ เหนอื เสมอ

พิกดั ภูมิศาสตร์ ขอบระวาง

จดุ ทตี่ ัดกนั ของคา่ ละตจิ ดู ขอบเขตของพนื้ ที่แสดงแผนท่ี
และค่าลองจจิ ูด และมีตวั เลขบอกคา่ พิกดั ภูมิศาสตร์

เส้นโครงแผนที่ คาอธิบายสัญลักษณ์

เส้นเมรเิ ดยี นและเสน้ ขนาน อธบิ ายความสูงต่าด้วยสี
ละตจิ ูดถา่ ยทอดลกั ษณะ แทนสญั ลักษณ์ภูมิประเทศ

ทรงกลมของโลกลงบนแผนที่

ประเภทของแผนท่ี

แผนทีอ่ ำ้ งองิ

แผนที่เลม่ ประเภทของแผนที่ แผนท่ี
เฉพำะเรอื่ ง

ประเภทของแผนที่

แผนทอี่ ้ำงองิ 1. แผนทภี่ ูมปิ ระเทศ
2. แผนทชี่ ดุ

แผนทเ่ี ฉพำะเร่อื ง

1. แผนทร่ี ฐั กจิ 2. แผนที่ภมู อิ ำกำศ

แผนทเ่ี ฉพำะเร่อื ง

3. แผนทธี่ รณวี ทิ ยำ 4. แผนทก่ี ำรถอื ครองทด่ี นิ

แผนทเี่ ฉพำะเรอ่ื ง

5. แผนท่พี ืชพรรณธรรมชำติ 6. แผนท่ที ่องเท่ยี ว

แผนทเ่ี ฉพำะเร่อื ง
7. แผนท่กี ำรนทิ ศั น์

แผนที่เลม่

เอ๊ะ...!! ถึงเวลา
ตอ้ งเลอื กแลว้ ววว

กติกา : จากสถานการณ์ที่กาหนดให้ ให้แต่ละกลุ่มเลือก
คาตอบเพียงหน่ึงคาตอบ แต่ละคาตอบจะมีคะแนน
ท่ีแตกต่างกัน เมื่อจบเกมแล้ว กลุ่มใดคะแนนมาก
ที่สุดถอื เป็นผู้ชนะ

1. ถ้านกั เรียนไดร้ บั คัดเลือกจากคนในหมบู่ า้ นให้ดารงตาแหน่ง
เปน็ ผูใ้ หญบ่ า้ น แล้วนักเรียนตอ้ งการจะทราบถึงขอบเขตของ
หมบู่ า้ นท่นี ักเรยี นรบั ผดิ ชอบ นักเรยี นจะเลือกใช้แผนทช่ี นดิ ใด

1. แผนทีภ่ ูมิประเทศ
2. แผนทีร่ ัฐกจิ
3. แผนท่ีการถือครองท่ดี ิน

2. ถา้ นักเรียนตอ้ งการศกึ ษาถึงลกั ษณะทางกายภาพของทวีป
ยุโรป เพื่อใหท้ ราบถงึ ลักษณะทางกายภาพโดยรวม ทงั้ ภูเขา
แมน่ า้ และอาณาเขตตดิ ตอ่ นกั เรยี นจะเลอื กศึกษาจากแผนท่ี
ชนดิ ใด

1. แผนท่ภี มู ิประเทศ
2. แผนท่พี ืชพรรณธรรมชาติ
3. แผนทช่ี ดุ

3. หากเพอ่ื นนกั เรยี นท่อี ยตู่ ่างจังหวดั ตอ้ งการมาพกั ผ่อนท่ี
บ้านนกั เรียนเปน็ เวลา 2 วัน โดยใหน้ ักเรยี นเปน็ คนพาไป
พกั ผอ่ นยงั สถานทตี่ า่ งๆ ในจังหวดั ของนักเรยี น นกั เรียนจะ
เลอื กใชแ้ ผนท่ีชนดิ ใด

1. แผนทภี่ ูมปิ ระเทศ
2. แผนท่เี พ่ือการนทิ ศั น์
3. แผนท่ที ่องเที่ยว

4. หากนกั เรยี นจะต้องไปเขา้ คา่ ยอนุรกั ษ์ส่ิงแวดลอ้ ม ณ อุทยาน
แหง่ ชาติเขาใหญ่ จังหวัดนครราชสมี า นักเรียนจะเลอื กศึกษา
แผนทช่ี นดิ ใด เพ่ือใหท้ ราบถงึ ลกั ษณะของสิง่ แวดลอ้ มทอ่ี ยู่ใน
อทุ ยานแหง่ ชาติเขาใหญ่

1. แผนทพี่ ชื พรรณธรรมชาติ
2. แผนท่ีภมู ิประเทศ
3. แผนทีธ่ รณีวทิ ยา

5. หากนักเรยี นตอ้ งการศกึ ษาถึงความสูงของภูมภิ าค
ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของประเทศไทย นกั เรียนจะเลือกศกึ ษา
แผนที่ชนดิ ใด

1. แผนทช่ี ดุ
2. แผนทภ่ี มู ิประเทศ
3. แผนทีธ่ รณวี ทิ ยา