Part 4

MODUL 7 Objektif dan hasil pembelajaran
(arahan tekal no.12)
KEUSAHAWANAN

STANDARD KANDUNGAN

7.3 Projek Pameran Kreatif

Objektif
• Membincangkan isu dan trend masa

hadapan yang berkaitan dengan bidang

• Menjelaskan asas keusahawanan dalam
• Memperkenalkan dan menerangkan strategi

pemasaran untuk mempromosikan karya
menerusi projek pameran kreatif.
Hasil pembelajaran
• Menganalisis dan mengeskplorasi trend
masa hadapan yang boleh diaplikasikan
• Mengaplikasikan isu etika dan perundangan
• Menerangkan dan menentukan asas
keusahawanan yang berkaitan dengan
• Menyediakan kertas cadangan projek
pameran kreatif serta bahan promosi
bagi projek pameran kreatif untuk
mempromosikan diri sebagai usahawan
berkumpulan.
332

Modul ini akan memperkenalkan murid-murid tentang asas dan ilmu keusahawanan yang melibatkan
diperkenalkan dengan projek pameran kreatif yang boleh digunakan dan pelaksanaan projek pameran

Kata Kunci • Jenayah siber
• Netika
• •
• • Harga (Price)
• • Promosi (Promotion)
• Hak cipta • Saluran agihan (Place)
• Paten (patent)
•
•

333

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

7.1 Isu dan Trend Masa Hadapan S.P Standard Pembelajaran

Isu etika dan perundangan yang berkaitan Murid boleh:
7.1.1 Menjelaskan isu etika dan

perundangan yang berkaitan

etika yang sering berlaku ialah isu menciplak dan mencuri rekaan 7.1.2 Membincangkan trend masa
tujuan pemasaran tanpa izin pemilik asal. hadapan yang berkaitan
dan peranan yang dimainkan oleh kerajaan dalam mengawal
7.1.3 Mengaitkan perkembangan
peluang kerjaya sebagai

menggalakkan individu dan perniagaan mencipta idea baharu
dengan melindungi hak milik mereka atas idea tersebut.

Etika bermaksud prinsip, keperibadian, falsafah moral atau kod akhlak yang diamalkan oleh
seseorang atau sekumpulan orang.

Etika Jadual 7.1 Contoh
Etika terhadap • Bersedia menerima teguran dan
pelanggan Huraian
pendapat pelanggan tentang
Etika terhadap • rekaan yang dihasilkan.
pesaing terbaik kepada pelanggan. • Menyiapkan tempahan mengikut
tempoh yang ditetapkan.
• Menjaga kualiti rekaan dan
perkhidmatan serta tidak • Menggunakan strategi promosi
menipu pelanggan dalam yang berbeza dengan pesaing.
urusan jual dan beli.
• Tidak berkongsi maklumat
• perniagaan dengan pesaing.
asli dengan tidak meniru karya

• Menyimpan maklumat
berkenaan karya dan
perniagaan daripada pesaing.

Etika terhadap • Memastikan kegiatan • Mengurangkan pembungkusan
kelestarian alam penghasilan karya tidak menggunakan plastik.
sekitar mencemarkan alam sekitar.
• Menggunakan dan
• Mengamalkan konsep 5R. menggalakkan program kitar
semula dalam penghasilan

334

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

Undang-undang ialah susunan peraturan dan ketentuan yang digubal oleh badan pemerintah

Perlindungan Jenayah siber Netika
harta intelek: atau komputer

• Hak cipta (Copyright)
• Paten (Patent)
• Cap dagang

(Trademark)
• Reka bentuk

(Design)

Rajah 7.1 Ilustrasi 7.1 Logo MyIPO

Perlindungan harta intelek Info
INFO Menarik
1
Sempena Pelancaran Hari Harta Intelek
Hak harta intelek yang dimiliki oleh individu Malaysia Negara yang pertama pada 3
atau organisasi perlu dilindungi daripada ditiru, Mac 2005, Perbadanan Harta Intelek
dicetak rompak, digunakan atau diniagakan Malaysia telah melakukan penjenamaan
tanpa izin oleh mana-mana pihak bagi tujuan semula apabila singkatan PHIM ditukar
meraih keuntungan. Harta intelek ialah kepada MyIPO.
istilah untuk beberapa hak atau sekumpulan
hak yang diberi oleh undang-undang untuk
melindungi usaha kreatif atau lebih khusus
untuk melindungi pelaburan ekonomi dalam
usaha kreatif tersebut.

Untuk mendapatkan perlindungan harta
intelek, seseorang individu boleh mendaftar
melalui Perbadanan Harta Intelek Malaysia
(MyIPO). Harta intelek yang dilindungi ialah
hak cipta (copyright), paten (patent), cap dagang
(trademark) dan reka bentuk (design).

Logo lama MyIPO

Info SIMILBAAS
INFO Menarik
Laman web
Tahukah anda, penggunaan imej mahupun produk terutamanya imej MyIpo
atau produk yang telah dipatenkan (patent), mempunyai lesen pemilikan,
memiliki hak cipta terpelihara (copyright reserved) dan cap dagang kod QR
(trademark) merupakan satu kesalahan. Individu yang didapati bersalah
melanggar hak harta intelek boleh dikenakan hukuman dan denda mengikut 335
akta-akta yang telah ditetapkan.

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

©(a) Hak cipta (Copyright)

Hak cipta ialah hak eksklusif yang diberikan oleh undang-undang untuk tempoh tertentu
layak mendapat perlindungan harta intelek. Isu pelanggaran hak cipta yang sering berlaku

(i)
(ii) Mengeluarkan mana-mana karya berhak cipta semula dalam apa-apa bentuk

bahan melalui tayangan, pertunjukan permainan atau pengedaran kepada
orang awam.
(iii) Pengimportan salinan langgaran karya-karya berhak cipta ke negara Malaysia
untuk selain kegunaan persendirian yang dibenarkan.
(iv) Membuat salinan langgaran karya-karya berhak cipta untuk tujuan jualan atau
sewaan kepada awam.
(v) Membuat pameran salinan langgaran karya-karya berhak cipta untuk tujuan
perdagangan kepada orang awam.

Perlindungan hak cipta di Malaysia berasaskan Akta Hak Cipta 1987. Akta ini ditubuhkan
bertujuan untuk melindungi karya tersebut dan pendapatan yang bakal diperoleh oleh
pencipta dan penerbit sesuatu karya.

®(b) Paten (Patent)

Paten ialah satu hak eksklusif yang dianugerahkan untuk sesuatu reka cipta, sama ada satu
produk atau satu proses untuk melakukan sesuatu yang baharu atau penyelesaian teknikal
atas sesuatu masalah. Antara reka cipta yang boleh dipatenkan adalah seperti berikut:

(i) Reka cipta baharu, iaitu reka cipta itu masih belum dizahirkan kepada orang
awam.

(ii) Melibatkan langkah mereka cipta yang reka cipta itu tidak ketara kepada
seseorang yang mempunyai pengetahuan dan kemahiran dalam bidang
teknologi tersebut.

(iii) Dapat digunakan dalam mana-mana industri.

Perlindungan paten bertujuan untuk memberikan Ilustrasi 7.2 Contoh logo dengan
perlindungan terhadap produk atau proses sesuatu tanda paten
keluaran di bawah Akta Paten 1983. Dengan adanya akta
produk dan proses baharu. Pada masa yang sama pemilik
paten akan bersedia untuk berkongsi dengan masyarakat
tentang produk atau proses yang dihasilkan kerana telah
mendapat perlindungan undang-undang.

336

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

™(c) Cap dagang (Trademark)

Cap dagang bermaksud apa-apa tanda yang boleh Info
atau perkhidmatan suatu perusahaan daripada perusahaan- INFO Menarik
perusahaan yang lain. Tanda cap dagang termasuklah
apa-apa huruf, perkataan, nama, tandatangan, angka, Cap Dagangan Berdaftar ®
logo, jenama, tajuk, label, tiket, bentuk barang-barang atau Sehingga 31 Disember
bungkusannya, warna, bunyi, bau, hologram, kedudukan, 2018, terdapat 154,146 Cap
urutan gerakan atau apa-apa gabungannya. Dagangan yang didaftarkan
di Malaysia.

sendiri hendaklah mendaftarkan cap dagang supaya
haknya dapat dilindungi daripada ditiru atau disalah guna
oleh pihak lain.

Perlindungan cap dagang diperuntukkan di bawah Akta
Cap Dagangan 2019. Akta ini bertujuan untuk memberi
kuasa kepada pemilik berdaftar untuk mengambil tindakan
undang-undang terhadap pihak yang menggunakan cap
dagang tanpa kebenaran.

SILA
IMBAS

Cara Memohon Cap Dagang

Ilustrasi 7.3 Contoh logo dengan tanda cap dagang kod QR

(d) Reka bentuk (Design)
Reka bentuk merujuk corak atau bentuk sesuatu yang direka. Rekaan yang dihasilkan
haruslah sesuatu yang baharu. Terdapat dua reka bentuk yang dilindungi di Malaysia iaitu:

(i) Reka bentuk perindustrian. Ilustrasi 7.4 Contoh reka bentuk yang boleh
(ii) Reka bentuk susun atur litar mendapat perlindungan reka bentuk

bersepadu. SILA
IMBAS
Setiap reka bentuk yang dihasilkan
harus didaftarkan supaya pemilik reka Akta Perlindungan Harta
bentuk berdaftar mempunyai hak eksklusif Intelek
untuk membuat, mengimport, menjual,
menyewa atau menggunakannya bagi kod QR
tujuan perdagangan atau perniagaan.
337
Perlindungan reka bentuk diperuntukkan
di bawah Akta Reka Bentuk Perindustrian
1996 (Akta 552) dan Akta Reka Bentuk
Susun Atur Litar Bersepadu 2000.

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5 Ilustrasi 7.5 Poster jenayah siber oleh
Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia
Jenayah siber atau komputer
Malaysia (MCMC)
2
ISMILBAAS
Jenayah siber merujuk jenayah yang melibatkan
melakukan jenayah siber dengan mengubah suai foto Akta Jenayah Komputer
seseorang melalui teknik bertindih (superimpose). 1997
Kebiasaannya jenayah tersebut dilakukan dengan niat
antara individu melalui media sosial, panggilan palsu, kod QR
belian dalam talian dan meletakkan kapsyen yang
bukan diucapkan oleh individu tersebut.

Jenayah komputer ialah penyalahgunaan peralatan
komputer bagi merosakkan, mencuri atau mengubah
data dalam komputer bagi tujuan tertentu. Contohnya,
iaitu menghantar iklan yang tidak dikehendaki secara
berlebihan ke dalam akaun e-mel mangsa.

Seseorang yang melakukan kesalahan tersebut
apabila disabitkan boleh didenda tidak melebihi RM50,
000 atau dipenjarakan selama tempoh tidak melebihi
lima tahun atau kedua-duanya mengikut peraturan
yang telah diperuntukkan dalam Akta Jenayah
Komputer 1997.

Netika 1
Menggunakan
3 bahasa yang

Netika ialah gabungan antara network (jaringan) dan 3 sopan 2
ettiquette (etika). Netika merujuk etika dan peraturan
semasa berinteraksi dalam talian. Rajah 7.2 adalah Asas
antara asas netika iaitu: netika

Hormati Sebarkan
privasi maklumat yang
orang lain
betul

Rajah 7.2 Asas netika

Antara contoh isu netika yang sering berlaku pada masa ini ialah isu memberi dan menghantar komen

tujuan Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 ditubuhkan adalah untuk menjadikan Malaysia sebagai
pusat dan tumpuan utama dunia bagi perkhidmatan komunikasi serta perkhidmatan maklumat
kandungan multimedia. Selain itu, bagi menjamin keselamatan maklumat dan kebolehpercayaan
serta keutuhan rangkaian.
338

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

Membincangkan trend masa hadapan yang berkaitan dengan

Trend bermaksud haluan terkini yang lebih cenderung diikuti oleh majoriti orang. Tidak disangkal
penting dan kuat pada masa hadapan.

Fungsi dan kepentingan mengikuti trend adalah bagi memastikan keputusan yang dipilih
bersesuaian dengan kehendak dan permintaan terkini dan majoriti.
dan trend gaya pendekatan.

Trend Trend Trend gaya
pemilihan aplikasi dan pendekatan
metodologi
konsep

Pemilihan konsep minimalis Pemilihan aplikasi metodologi Trend gaya pendekatan 3D
akan menjadi tumpuan pada GIF (Graphics Interchange akan terus berkembang dan
Format) menjadi trend
masa akan datang kerana digunakan dalam rekaan
lebih mengutamakan konsep kerana membolehkan pereka kerana persembahannya yang
kesederhanaan, kebergunaan memaparkan perincian dan mengikuti kemajuan teknologi.
gerakan yang tidak dapat Kemunculan augmented reality
dan keanggunan dalam dilakukan oleh foto statik. (AR) dan virtual reality (VR)
rekaan. menjadikannya rekaan inspirasi.

festival

kebangsaanSMK Taman Damai
10 April 9:00 pagi

Rajah 7.3 Contoh trend pemilihan Rajah 7.4 Contoh trend aplikasi GIF Rajah 7.5 Contoh trend gaya
konsep retro futurisme dalam pendekatan ilusi optik
rekaan poster

SILA SILA
IMBAS IMBAS

kod QR Contoh trend Animated Gif
aplikasi GIF Maker

kod QR

339

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5 Info
INFO Menarik
M
terkenal di Malaysia:
digital dengan peluang kerjaya sebagai 1. Bel Koo
2. Kraphics Studio
dengan konvensional. 3. Gary Chew
Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi 4. C27
5. Froggy Planet
(MEDAC) telah membangunkan Platform Digital Perusahaan Kecil Sumber: https://www.rtist.
dan Sederhana (PKS) Kebangsaan bagi membantu usahawan com.my/Blog/5-phenomenal-
menghadapi Revolusi Industri 4.0. malaysian-graphic-designers-and-
their-portfolios.html
MEDAC sentiasa menyokong PKS untuk mengambil cabaran
dan memanfaatkan peluang yang ada melalui revolusi Info
perindustrian berkenaan dan sentiasa bersedia menyokong INFO Menarik
perniagaan yang diusahakan.
digital berbanding dengan konvensional kerana kehebatannya Syarikat-syarikat besar sanggup
seperti memudahkan pemahaman dan komunikasi, lebih membayar harga yang tinggi
mudah selain mampu membantu meningkatkan keupayaan
paparan skrin, trend ini sangat menjimatkan kos. Penghasilan logo amat penting
bagi penjenamaan syarikat.
Sebagai contoh, bagi pembuatan logo, brosur atau risalah,
mengulangi proses mengedit adalah lebih mudah dan pantas
dilakukan secara digital.

Hampir semua perniagaan menggunakan dan memerlukan

SILA World's most
IMBAS expensive logo

kod QR design

Ilustrasi 7.6 Ilustrasi 7.7
menghadapi Revolusi Industri 4.0

340

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

diri dalam industri keusahawan dengan menjadi usahawan pereka
trend terkini.

idea dan menterjemahkan idea daripada klien kepada produk atau
perkhidmatan untuk dikomersialkan.

dalam pelbagai bidang. Reka bentuk portfolio, identiti korporat, Ilustrasi 7.8 Contoh kerjaya sebagai
penerbitan meja, laman web, animasi dan juga bidang percetakan
telah berkembang sejak awal kemunculan revolusi digital. Revolusi
digital dalam reka bentuk telah berkembang bermula pada tahun
1980-an hingga kini. Seiring perkembangan komputer digital,
penggunaan teknologi peranti elektronik dan mekanikal analog

digital.

dalam komputer riba dan telefon bimbit melalui pelbagai aplikasi, pereka lebih mudah untuk bekerja di
mana-mana lokasi.

Untuk menjadi seorang usahawan, pereka tersebut hendaklah mengetahui apa-apa yang harus
dilakukan, cara pelaksanaan, lokasi dan rangkaian serta sumber yang diperlukan. Contohnya, trend masa
hadapan lebih kepada penggunaan Augmented Reality (AR) dan Virtual Reality (VR) maka usahawan

merasai pengalaman 3D di dunia nyata. Kaedah ini menimbulkan ilusi seolah-olah objek maya wujud

Peluang kerjaya sebagai

Perkhidmatan Penghasilan karya
rekaan

Pengurus iklan Pengarah kreatif Pereka pakej Pereka penerbitan
Pengarah seni
Pereka laman web Pereka User
Interface (UI) dan
User Experience (UX)

Pembangun kandungan

Rajah 7.6

341

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

AKTIVITI 1 Gallery Walk Kemahiran ELEMEN MERENTAS
Abad ke-21
Akt EMK KURIKULUM

Tajuk:
Objektif:
Bahan dan peralatan: Komputer, mesin pencetak, kertas A4, kertas sebak, kertas warna, pita
pelekat dan bahan lain yang bersesuaian.
Cara pelaksanaan:

1Langkah

• Tampalkan kertas sebak di dinding untuk mewakili tiga trend, iaitu konsep,
aplikasi dan gaya pendekatan. Tampalkan maklumat tersebut di hadapan kelas.

2Langkah

berbeza untuk setiap trend. Trend Minimalis

3Langkah

• Pastikan setiap kumpulan tidak menulis trend yang sama.

4Langkah

• Setiap kumpulan akan bergerak ke kumpulan berdekatan
mengikut arah putaran jam.

5Langkah

• Murid akan berbincang bersama-sama dengan guru tentang
hasil Gallery Walk.

AKTIVITI 2 Peta Pemikiran Kreatif Kemahiran
Abad ke-21
Akt

Tajuk: Peta Pemikiran Kreatif
Objektif: Memberi pendedahan kepada murid-murid berkenaan jenis keusahawanan dalam

Bahan dan peralatan: Kertas A4, kertas sebak, pen, pen marker, kertas warna serta bahan dan
peralatan lain yang bersesuaian.

Cara pelaksanaan: Fotografi

1Langkah

• Murid diminta membuat perbincangan dalam kumpulan P einkgl ua rnu s

2Langkah PedraenkUa XUI P e r e kwae bl a m a n

yang dapat diceburi oleh murid.
• Buat pembentangan di hadapan kelas.

342

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

LATIHAN

2. Mengapakah Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 ditubuhkan?
gambar di bawah.

(a) ……………………………………… (b) ………………………………………

boleh diceburi dan nyatakan potensi pelanggan. Potensi pelanggan
Jenis keusahawanan

343

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

7.2 Asas Keusahawanan Standard Pembelajaran

K S.P

Perkara asas yang perlu dipelajari dalam bidang keusahawanan Murid boleh:
ialah strategi untuk menjadi imaginatif, kreatif dan inovatif. 7.2.1 Menerangkan konsep

Konsep keusahawanan ialah proses menggabungkan sumber keusahawanan dalam
keusahawanan seperti manusia, modal, bahan mentah dan
teknologi dan maklumat oleh usahawan untuk menghasilkan 7.2.2 Mengenal pasti ciri-ciri
barang atau perkhidmatan bagi memenuhi keperluan dan usahawan dalam bidang
kehendak manusia.
7.2.3 Menjelaskan sumber
Seorang usahawan ialah seseorang yang menubuhkan, keusahawanan dalam
menguruskan, berani mengambil risiko perniagaan dan berusaha
secara berterusan meneroka perniagaan baharu. Usahawan (i) Manusia
yang berkualiti merupakan seorang yang imaginatif, kreatif dan (ii) Modal
(iii) Bahan mentah
memberikan nilai tambahan terhadap produk atau perkhidmatan (iv) Teknologi
bagi menarik perhatian audiens. 7.2.4 Mengira kos projek bagi

perubahan, revolusi, perpindahan dan pengenalan pendekatan digital.

seperti berikut: yang mempengaruhi kadar
bayaran penghasilan karya

7.2.6 Menyediakan kad harga
(rate card) penghasilan

1. Membuat keputusan dan tindakan yang berterusan
dan tindakan yang bermula daripada memulakan sehingga mengurus sesuatu perniagaan.

2. Penciptaan nilai
Mencipta rekaan yang baharu, memberikan perkhidmatan, transaksi, pendekatan, sumber-
sumber teknologi dan pasaran dengan tujuan untuk memberi sumbangan nilai kepada
masyarakat.

3.
meningkatkan kemajuan syarikat pada masa hadapan.

4. Mementingkan keuntungan untuk jangka masa panjang
berkualiti dan bermutu tinggi untuk mendapatkan keuntungan dan dikenali oleh pelanggan
serta pesaing.

344

• Imaginatif MODUL 7 l KEUSAHAWANAN
• Kreatif
• Inovatif Usahawan

• Mengorganisasikan
• Menguruskan
• Mengambil risiko

perniagaan

Rajah 7.7

C

idea-idea tersebut untuk dipasarkan dengan membuat dan melaksanakan program penjenamaan

Berdaya saing dan maju Minat yang tinggi
ke hadapan

Sentiasa berusaha Ciri-ciri Kreatif dan inovatif
meningkatkan kemahiran usahawan dalam

Berani menanggung risiko
Fokus pada pelanggan

Rajah 7.8

345

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

1. Minat yang tinggi

Keghairahan ini biasanya berpunca daripada kepercayaan usahawan bahawa perniagaan
akan mempengaruhi kehidupan orang ramai secara positif.

2. Kreatif dan inovatif

hasil rekaan perlulah lebih inovatif dan terkini, segar dan tidak ketinggalan zaman ataupun
berulang.

3.

tumpuan terhadap trend yang lebih terkini seperti konsep reka bentuk yang lebih menyerlah
mengikuti perkembangan semasa. Jika terlalu berkira terhadap masa dan bayaran maka

4. Fokus pada pelanggan

biasanya berpunca daripada hakikat bahawa kebanyakan usahawan berniaga dari hati dan ikhlas
membantu pelanggan mendapatkan hasil yang diimpikan oleh mereka tanpa memfokuskan
keuntungan semata-mata. Oleh itu hasil yang diberikan lebih berkualiti dan perkhidmatan
akan berterusan, iaitu pelanggan akan kekal berurusan dengannya.

5. Berani menanggung risiko

Usahawan perlu berani menanggung risiko kegagalan, jika reka bentuk tidak mencapai
kehendak pelanggan.

6. Sentiasa berusaha meningkatkan kemahiran

aplikasi terkini, konsep terkini serta mampu meramal trend masa hadapan.

7. Berdaya saing dan maju ke hadapan

bergerak maju ke hadapan sekiranya ingin kekal bersaing dalam bidang keusahawanan.

346

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

S

1 Manusia Bahan 3
2 Modal mentah

Sumber
keusahawanan
dalam bidang

Teknologi 4

Rajah 7.9

1 Manusia

• Sumber manusia ialah modal insan iaitu terdiri
daripada usahawan dan pekerja.

• Sumber manusia dapat menyumbang idea, tenaga
pemikiran, bakat, kreativiti dan motivasi.

2 Modal

• Sumber modal ialah modal berbentuk wang ringgit mahupun peralatan yang menyokong

• Sumber modal diperlukan bagi membeli peralatan yang dapat membantu proses penghasilan

•
diperlukan oleh perusahaan lain. Pada permulaan perniagaan, modal utama yang diperlukan
masih membuat rekaan melalui kaedah konvensional. Modal tambahan pula diperlukan bagi
membeli komputer, kamera dan mesin pencetak.

•
terlebih dahulu sebelum memulakan rekaan. Tindakan ini dapat meringankan bebanan
kewangan kerja awal rekaan.

• Jika usahawan melakukan perniagaan dalam talian maka ruang kerja tidak memerlukan
modal yang banyak namun jika bercadang untuk memiliki premis yang lebih elok maka modal
lebih besar diperlukan untuk menyewa kedai yang dapat dikunjungi oleh klien mahupun
tenang bagi mendapatkan idea rekaan yang menarik.

347

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

3 Bahan mentah

• Sumber bahan mentah ialah bahan-bahan habis guna
yang digunakan dalam proses penghasilan reka bentuk

• Sumber bahan mentah yang diperlukan terbahagi kepada
dua bahagian:
(i)
tulis, warna dan peralatan reka bentuk yang lain.
(ii)
dakwat pencetak.

4 Teknologi

• Sumber teknologi ialah peralatan teknologi alaf
baharu yang menyokong proses penghasilan

• Sumber teknologi yang diperlukan bagi usahawan
tablet, telefon bimbit, kamera digital, talian
Internet, aplikasi perisian yang sesuai, medium
pemasaran dalam talian dan pencetak.

348

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

P

dan kos pelaksanaan.

Kos projek

Kos rekaan Kos pelaksanaan
Kos rekaan terdiri daripada kos karya yang Kos pelaksanaan terdiri daripada kos jualan dan
belanja operasi. Kos operasi terdiri daripada
termasuklah, konsep, persembahan dan dua jenis, iaitu kos tetap dan kos berubah.
konsultasi.

Kos tetap Kos berubah

• Konsultasi • Kuantiti cetakan
• Reka bentuk karya • Saiz cetakan
• Hasil karya secara • Jenis bahan
• Tempahan singkat
visual atau salinan
lembut (softcopy) (rush hour order)
• Kos operasi contohnya
utiliti

Rajah 7.10

SITUASI 1 Contoh kos projek:
Kos Rekaan:
Jika klien atau pelanggan hanya menempah rekaan RM100 (meningkat mengikut saiz,
kerumitan dan kuantiti)
lembut (softcopy), maka kosnya hanya pada Upah Kerja (Kos masa dan tenaga):
kreativiti seni dan masa yang digunakan. Kos rekaan RM50 sejam (RM10 – RM80 sejam)
adalah subjektif kerana melibatkan idea rekaan dan
kuantiti.

Kiraan kos juga perlu mengambil kira tempoh
dan jenis rekaan yang perlu dihasilkan. Caj ini
dipanggil caj rekaan, iaitu kos karya + upah kerja
atau kos masa dan tenaga.

349

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5 Contoh kos projek:
Kos Rekaan (Kos karya):
SITUASI 2 RM100 (meningkat mengikut saiz,
kerumitan dan kuantiti)
Jika tempahan berbentuk barangan siap yang Upah Kerja (Kos masa dan tenaga):
melibatkan kos bahan mentah seperti kertas, RM50 sejam (RM10 – RM80 sejam)
percetakan, beg, payung, item pembungkusan, Bahan Mentah (Kos item tempahan):
kemeja-T, koleh (mug) dan papan tanda (signage), RM15 sehelai kemeja-T
maka usahawan tersebut perlu mengira kos bagi Belanja Operasi (Kos percetakan):
bahan-bahan tersebut berserta kuantiti dan harga RM5 sekeping cetakan
tokokan (mark up) secara berpatutan. Kos tambahan
akan dikenakan bagi kos rekaan, iaitu kos karya dan
upah kerja.

Reka Letak Buku Harga Seunit Kuantiti Jumlah
Tajuk: KEMBAR TRISOMI 21
Saiz: 128 mm × 204 mm
Halaman: 256 muka surat

Kos Rekaan

Bil. Perkara

1 Halaman judul RM5.00 1 RM5.00

2 Halaman hak cipta RM5.00 1 RM5.00

3 Halaman kandungan RM5.00 2 RM10.00

4 Halaman rangsangan RM10.00 10 RM100.00

5 Halaman teks RM3.00 226 RM678.00

6 Halaman teks bergambar RM6.00 16 RM96.00

Jumlah: RM894.00

Upah Kerja Jumlah

Perkara

Bilangan pekerja × Masa × Kadar Upah RM25.00
1 orang × 5 jam × RM5.00
Jumlah: RM25.00
Belanja Operasi (cetakan naskhah semakan)
Jumlah
Perkara

Bilangan muka surat × Kos cetakan satu muka surat × Jumlah cetakan RM38.40
256 muka surat × RM0.05 × 3 kali cetakan

Jumlah: RM38.40

Jumlah keseluruhan: RM957.40

Rajah 7.11 Contoh pengiraan kos projek

350

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

J

mempengaruhi kadar bayaran. Beberapa faktor-faktor penting perlu diambil kira dalam menentukan
kadar bayaran iaitu:

1.

muda tanpa pengalaman. RM
untuk meletakkan harga yang lebih tinggi kerana popularitinya dan dikenali oleh masyarakat.

2. Kadar semasa

pasaran (market price) perlu dikaji untuk mengetahui kadar semasa agar harga yang ditetapkan berpatutan
atau bersesuaian mengikut kadar semasa tindakan. Tindakan ini untuk mengelakkan kita kehilangan bakal
pelanggan kerana meletakkan harga yang tidak munasabah (overcharged).

3. Jenis karya

Kadar bayaran jenis karya yang dihasilkan berbeza bergantung pada faktor kerumitan, ketelitian dan
menyebabkan kadar bayaran yang dikenakan agak tinggi.

4. Tempoh

Tempahan singkat (last minute atau rush hour order) juga akan menjadikan kadar bayaran lebih mahal
daripada biasa kerana penghasilannya memerlukan masa yang lebih (overtime). Bayaran tambahan juga
akan dikenakan kerana tempoh yang terlalu singkat untuk mengejar tarikh akhir.

5. Bahan dan saiz

karya yang diminta, lebih banyak bahan dan kos yang terlibat. Idea untuk menghasilkannya juga lebih rumit.

6. Peruntukan dari pelanggan

namun perlu disesuaikan dengan bebanan tugas dan tempoh yang diberikan. Jika didapati berpatutan dan
munasabah, maka kadar bayaran akan dipersetujui.

7.

Modal dan kos overhed perlu dikira agar tidak mengalami kerugian. Contoh modal ialah pembelian peralatan
seperti komputer, komputer riba, tablet, telefon bimbit, kamera digital, aplikasi perisian, alatan pencetak,
kertas dan alat tulis.

Kos overhed seperti bayaran bil elektrik, bil Internet, bil telefon, upah pekerja termasuk pekerja tetap
mahupun sambilan, bayaran sewaan medium pemasaran dalam talian dan caj promosi juga perlu diambil
kira kerana kos-kos ini meningkatkan kos overhed.

351

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

Penyediaan kad harga penghasilan karya Info
INFO Menarik
Kad harga merupakan kad yang memaparkan senarai harga tetapi
tidak semestinya sebut harga tetap. Namun begitu terdapat kad Istilah rate card atau kad harga
harga yang hanya meletakkan harga mengikut kadar minimum berasal daripada kad zaman
dan maksimum sesuatu barang atau perkhidmatan. Kad harga lampau (old-fashioned cards)
menyenaraikan item ataupun perkhidmatan, harga dan butiran. yang diserahkan oleh penerbit
Kad harga juga boleh menyenaraikan pakej istimewa yang ingin akhbar atau surat khabar
ditawarkan. kepada bakal pengiklan yang
menyenaraikan inventori iklan
Fungsi kad harga yang tersedia dan harga yang
berkaitan. Istilah ini kemudiannya
1 Memudahkan urusan jual diterima pakai oleh pengiklan
beli dilakukan. televisyen dan radio, dan kekal
digunakan untuk pengiklanan
2 Menjadikan perniagaan lebih sistematik dalam talian.
dan profesional.

3 Memudahkan klien untuk membuat banding beza
dengan pereka lain.

4 Membantu klien memahami
perkhidmatan yang ditawarkan.

5 Sebagai bahan promosi untuk memudahkan
klien membuat tawaran harga.

Ciri-ciri kad harga
Kad harga perlu mengandungi maklumat yang berikut:

Nama Logo Laman Alamat Nombor Perkhidmatan
web e-mel telefon yang
perniagaan
ditawarkan

Kad harga ialah dokumen asas yang menunjukkan maklumat dan harga berkenaan rekaan yang

hanya jadual yang tidak lebih daripada beberapa baris dan beberapa lajur.

Tetapkan maklumat yang ingin dimasukkan ke dalam kad
harga.

Tetapkan kadar harga perkhidmatan rekaan yang SILA
ditawarkan. IMBAS
Potongan diskaun dan promosi yang ingin diberikan
kepada klien.

Pilih tema dan persembahan kad harga yang menarik Contoh kad harga
serta kreatif.
352 kod QR

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

akeefa
graphic
design
services

KAD HARGA PERKHIDMATAN REKAAN GRAFIK

Servis Minimum (RM) Maksimum (RM) Butiran
Kain rentang (banner) 50 70 A5 – A4
Gegantung (bunting) 50 60
50 80 A4
Brosur 120 150 A3 (2 sisi)
*Katalog 150 200
Poster 100 300 +A3
**Kad perniagaan (Business 20 50
card) satu bingkai
**Kepala surat (Letterhead) 50 70
**Sampul surat 70 100
Kulit CD 60 100
Kulit buku 150 300
***Susun atur dan reka 5 20
letak buku
***Susun atur dan reka 8 25
letak majalah
Kulit majalah 200 300
Iklan 100 300
Logo 150 300
15 50

Nota:
* 4 muka surat A4 (RM30 untuk setiap tambahan muka surat)
** RM150-RM200 untuk set rasmi (Kad perniagaan, sampul surat, kepala surat)

Untuk maklumat lanjut, sila hubungi kami: No. 7, Jalan Damai Indah,
[email protected] Taman Desa Indah,
(603) 1512 3456 43000 Kajang, Selangor.
www.facebook.com/akeefaGDS
353
Rajah 7.12 Contoh kad harga

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

AAkt KTIVITI Gallery Walk Kemahiran ELEMEN MERENTAS
Abad ke-21
EMK KURIKULUM

Tajuk: Kad Harga Kreatif
Objektif:
dipilih.
Bahan dan peralatan: Kertas A4, kadbod, pen, komputer, mesin pencetak dan bahan-bahan
lain serta peralatan yang bersesuaian.
Cara pelaksanaan:

1Langkah Pakej Sosial Media

• Murid diminta memilih perkhidmatan dalam

2Langkah C H O OASSASE YO U RBISPNLESA N EMAS
RM500 RM1,000
• Hasilkan kad harga kreatif berdasarkan RM2,000
perkhidmatan yang telah dipilih dalam masa BULANAN BULANAN
15 minit. BULANAN

3Langkah Reka letak poster Terhad 5 sehari Terhad 10 sehari Tidak terhad
Poster animasi Terhad 1 sehari Terhad 3 sehari Tidak terhad
• Tampalkan rekaan kad harga yang telah siap Hastags Tidak terhad
di sudut yang ditetapkan. Mock-up Terhad Tidak terhad
FB Ads
• Setiap kumpulan bergerak untuk melihat hasil Target E-mel
kerja kumpulan lain.

LATIHAN

meningkatkan kemahiran. Pada pendapat anda, apakah kesan sekiranya seorang

5. Bincangkan faktor yang perlu diambil kira dalam penentuan kad harga.
6. Pada pendapat anda, apakah ciri-ciri terbaik kad harga yang mampu menarik perhatian klien

untuk menggunakan perkhidmatan anda?

354

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

7.3 Projek Pameran Kreatif S.P Standard Pembelajaran

Projek pameran kreatif merupakan satu daripada aktiviti untuk Murid boleh:
mempamerkan hasil karya pereka kreatif termasuklah rekaan 7.3.1 Menjelaskan strategi

usahawan untuk memperkenalkan dan mempamerkan karya dan iaitu:
seterusnya memasarkannya. (i) Produk (Product)
(ii) Harga (Price)
Sesuatu projek pameran kreatif harus berbentuk visual dan (iii) Promosi (Promotion)
kebiasaannya dipamerkan di galeri pameran. (iv) Saluran agihan (Place)
7.3.2 Membuat analisis strategi
Tujuan pameran kreatif adalah untuk mempromosikan hasil pemasaran untuk
karya secara visual. Namun begitu, kini projek pameran kreatif
banyak dilaksanakan secara maya, iaitu secara virtual exhibition.

S menerusi pameran.

Pemasaran merupakan satu aktiviti penting dalam bidang keperluan projek pameran
seperti berikut: kreatif.
7.3.4 Menyediakan kertas
(i) Produk (Product) cadangan projek pameran
Produk dan perkhidmatan yang dipasarkan hendaklah kreatif secara berkumpulan.
menarik perhatian bakal klien supaya mereka menyedari 7.3.5 Menghasilkan bahan
kewujudannya dalam pasaran. Beberapa langkah boleh promosi projek pameran
dilakukan untuk menjadikan produk atau perkhidmatan anda kreatif secara individu dan
berbeza daripada pesaing anda seperti memberikan rekaan berkumpulan.
perlulah menepati tema dan kehendak klien. Antara elemen 7.3.6 Melaksanakan projek
produk adalah seperti berikut: pameran kreatif secara
berkumpulan dan
mempromosikan diri sebagai

Reka bentuk

Elemen-elemen Teknologi
produk Kegunaan atau fungsi

Keselesaan

Nilai

Rajah 7.13 Elemen-elemen produk

355

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

(ii) Harga (Price)
Harga merupakan nilai yang dibayar oleh pembeli sebagai pertukaran untuk mendapatkan produk
atau perkhidmatan yang dijual dalam urus niaga pasaran. Harga yang ditawarkan tidaklah terlalu
rendah sehingga menyebabkan klien atau pelanggan berasa ragu dengan kredibiliti usahawan.
Namun begitu tidak terlalu tinggi sehinggakan klien atau pelanggan tidak mampu untuk membuat
tempahan. Harga perlulah berpatutan dengan nilai karya dan jika perlu, tawarkan diskaun pada
tempahan berikutnya. Tindakan ini akan menggalakkan klien tertarik untuk membuat tempahan
seterusnya. Harga juga haruslah kompetitif, berpatutan, memberikan keuntungan yang wajar
dan tidak mempunyai unsur-unsur penindasan. Strategi peletakan harga adalah seperti berikut:

Harga produk baharu Merujuk harga yang ditentukan atas
karya baharu yang dihasilkan

Strategi Harga psikologi Peletakan harga yang bertujuan untuk
peletakan harga Harga profesional mempengaruhi emosi pengguna

Harga standard yang ditetapkan oleh
dan mempunyai kemahiran untuk
perkhidmatan tertentu

Harga diskaun Harga tawaran yang lebih rendah
Rajah 7.14 Strategi harga daripada harga asal

(iii) Promosi (Promotion)

kepada orang ramai dengan tujuan untuk memujuk dan mempengaruhi orang ramai supaya
membeli produk atau perkhidmatan yang ditawarkan. Promosi merupakan satu daripada
aktiviti untuk meningkatkan kesedaran bakal klien mahupun pelanggan terhadap hasil karya,
membina kesetiaan pelanggan terhadap sesuatu jenama.

Ilustrasi 7.9 Contoh
promosi melalui pameran

356 kreatif di sekolah

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

(iv) Saluran agihan (Place)
maklumat dapat sampai kepada pelanggan atau klien yang berpotensi membuat tempahan
beberapa jenis saluran pengedaran seperti ejen, pengedar, pemborong dan peruncit. Kaedah
alternatif seperti pasaran dalam talian juga boleh digunakan untuk menjual produk karya
atau perkhidmatan secara terus kepada klien atau pelanggan. Saluran agihan yang betul akan
membolehkan usahawan menembusi pasaran yang lebih besar, meningkatkan jualan dan
tempahan serta memaksimumkan keuntungan.

Jadual 7.2 Perbezaan antara saluran agihan langsung dengan tidak langsung

Langsung Tidak Langsung

Produk atau perkhidmatan dijual kepada Menggunakan saluran pertengahan atau
pelanggan secara langsung melalui perantaraan seperti peruncit, pemborong
kaedah bersemuka, surat atau dalam atau ejen untuk mengedarkan produk
talian. atau perkhidmatan dengan harga
ditetapkan secara tokokan daripada pihak
pengantara. Kaedah ini sangat berkesan
untuk meneroka pasaran pengguna yang
lebih luas.

Ilustrasi 7.10 secara langsung

357

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

A

perlu diutarakan bagi memastikan strategi pemasaran dapat dijalankan dengan jayanya. Antara
persoalan yang perlu diutarakan adalah seperti berikut:

Adakah hasil karya rekaan Bagaimanakah hendak
yang anda tawarkan menarik memberitahu klien tentang harga
produk atau perkhidmatan anda?
perhatian pelanggan?
(Harga)
(Produk)

Strategi Apakah saluran agihan
pemasaran yang membezakan produk
atau perkhidmatan anda

dengan pesaing?

(Saluran agihan)

Apakah yang perlu anda lakukan
untuk menjadikan produk atau
perkhidmatan anda mendapat

pasaran yang lebih meluas?

(Promosi)

Rajah 7.15 Strategi pemasaran

Info
INFO Menarik

Pelbagai platform pasaran maya yang lebih meluas dan global boleh
digunakan seperti Amazon, eBay, Walmart, Facebook Walmart,
Shopee, Lazada serta platform pasaran maya yang khusus untuk
Designhill, Design Cuts, Zazzle, Redbubble, Fiverr, Graphic River dan
banyak lagi yang mampu memasarkan hasil rekaan dan produk ke
seluruh pelosok dunia. Pereka juga boleh membuka saluran YouTube
untuk lebih dikenali dan untuk memasarkan karya rekaan dengan
meletakkan pautan laman web pada saluran YouTube pereka.

358

Jadual 7.3 Analisis Analisis MODUL 7 l KEUSAHAWANAN
Situasi Strategi

1 dikenali Perlu melihat pelan • Merombak pelan pemasaran sedia ada
pemasaran untuk dengan pelan yang lebih efektif, mudah
memperkenalkan dikenali dan didekati
dan memasarkan
nama serta karya • Contohnya, menggunakan teknologi
rekaan pameran secara maya yang mesra
pengguna

dikenali namun Perlu melihat hasil •
2 tidak menarik karya rekaan dan • Mengadakan sumbang saran bagi
membandingkannya
perhatian bakal dengan pesaing mempelajari dan mengikuti trend terkini
klien rekaan yang digemari
• Contohnya, melihat idea rekaan daripada
pesaing yang lebih maju termasuklah
rekaan dari luar negara yang lebih segar
dan kompetitif

3 dikenali tetapi tidak Perlu melihat • Mengadakan promosi, diskaun harga
ditempah atau persaingan dari kepada bakal klien baharu
tidak dibeli sudut harga kerana
berkemungkinan • Memberi kad keahlian seperti
harga yang pengumpulan mata dan peratusan
diletakkan terlalu diskaun kepada klien supaya menempah
mahal berbanding rekaan
dengan pesaing-
pesaing lain

4 ditempah namun Perlu mencari • Meminta maklum balas klien tentang
tidak diulang kesilapan terdahulu kualiti rekaan dan layanan khidmat
tempah dalam melakukan pelanggan supaya dapat ditambah baik
proses urus niaga
• Strategi pemasaran diteruskan juga
terhadap klien yang lama

ditempah oleh klien Perlu melihat • Memilih target klien dari luar lingkungan
5 dalam lingkungan kaedah pemasaran lokaliti tempatan dan memilih kaedah
yang lebih meluas pasaran global secara maya yang lebih
lokaliti tempatan seperti pameran meluas yang mampu memasarkan karya
sahaja maya berstatus
global • Memanfaatkan media sosial untuk tujuan
promosi dan pemasaran

359

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

M

Pameran kreatif bertujuan mempromosikan hasil-hasil karya dengan lebih dekat kepada masyarakat
termasuklah kepada bakal pelanggan. Skop pameran terbahagi kepada dua iaitu secara berhadapan
(face to face) dan juga secara maya, iaitu virtual exhibition.

Tujuan komersial Tujuan sosial
Pameran ini bertujuan untuk Pameran ini bertujuan untuk aktiviti
mendapatkan keuntungan dan
mempamerkan karya terbaharu kemasyarakatan dengan menjual
karya kepada pelanggan bagi
yang dihasilkan. mengumpul dana atau sebagai
bentuk apresiasi atas sesuatu
peristiwa yang berlaku.

Rajah 7.16 Tujuan pameran

lebih baik pada masa akan datang seterusnya dapat menonjolkan bakat yang terpendam pereka
seperti berikut:

Pameran Pameran
kembara maya (Virtual
(Travelling
exhibition) exhibition)

Jenis-jenis Pameran tetap
pameran (Permanent
exhibition)
kreatif
Pameran
sementara
(Temporary
exhibition)

Rajah 7.17 Jenis-jenis pameran kreatif

360

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

J

Pameran kreatif merupakan antara peluang untuk mempromosi, menjual dan memasarkan karya

kreatif adalah seperti berikut:

Pameran • Pameran boleh diadakan sama ada secara solo atau berkumpulan.
kembara • Karya rekaan lebih menjadi perhatian audiens kerana tiada persaingan

daripada pereka lain.
• Pereka bebas untuk menentukan tema rekaan.
• Peluang untuk mempromosikan diri lebih besar kerana tiada persaingan

daripada pereka lain.
• Pereka bebas memilih lokasi pameran.
• Kos pameran ditentukan oleh pereka.

Pameran • Pameran boleh diadakan secara solo atau berkumpulan.
maya • Menjimatkan kos.
• Boleh melibatkan ramai audiens kerana pameran boleh diakses

secara global.
• Memberikan pendedahan yang lebih meluas kepada peserta pameran.
• Mewujudkan komunikasi tanpa had antara pereka dengan audiens.
•

Pameran • Pameran melibatkan pereka profesional dan terkenal.
tetap • Pameran diadakan untuk jangka masa yang lama.
• Diadakan di muzium dan di galeri seni.
• Terbuka kepada umum.
• Melibatkan kos yang besar.

Pameran • Pameran boleh diadakan secara solo atau berkumpulan.
sementara • Melibatkan jangka masa yang singkat.
• Lokasi pameran boleh diadakan di pelbagai tempat.
• Kumpulan yang disasarkan adalah terhad.
• Tidak melibatkan kos yang besar.

KBAT SILA
Pada pendapat anda, apakah kesan pameran kreatif IMBAS
hasilkan jawapan dalam bentuk peta minda yang kreatif.
Contoh pameran
maya

kod QR

361

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

Penyediaan kertas cadangan projek pameran kreatif secara berkumpulan

Bagi melaksanakan projek pameran kreatif, kertas kerja iaitu kertas cadangan projek pameran kreatif
perlulah dihasilkan. Murid perlulah menyediakannya secara kerja berkumpulan. Projek pameran
kreatif ini bertujuan untuk menunjukkan bakat kreatif melalui hasil-hasil karya yang bermutu dan

individu atau berkumpulan.
Butiran dalam kertas cadangan projek pameran kreatif yang akan dihasilkan adalah seperti berikut:

Tajuk

• Tajuk bermaksud nama kertas cadangan. Dalam tajuk perlu ada tema dan masukkan sekali
nama sekolah.

• Ciri-ciri tajuk yang dipilih seharusnya ringkas dan jelas.
• Contoh tajuk:

Kertas Cadangan Projek Pameran Kreatif SMK Seri Mega sempena Hari Usahawan Muda

Pernyataan masalah
• Pernyataan masalah merupakan isu terkini yang timbul dan perlu dikaji agar dapat diatasi.
•

Measurable, Attainable, Relevant dan Timely) boleh digunakan semasa proses kajian.
• Contoh Pernyataan Masalah ialah:

Hasil karya tidak dapat dilihat dan tidak sampai kepada bakal klien. Bakal klien tidak dapat
mengetahui harga atau kad harga hasil karya yang dipamerkan. Tiada informasi berkaitan
saiz dan ukuran produk yang dipamerkan. Pameran hasil karya tidak mengikut kategori dan
dipamerkan secara bercampur aduk.

Objektif
• Objektif bermaksud perangkaan yang dirancang untuk dilaksanakan bagi mencapai

matlamat yang dapat menyelesaikan pernyataan masalah yang telah dinyatakan di atas.
• Ciri-ciri objektif haruslah boleh diukur serta dilaksanakan. Objektif perlulah dirangka agar

dapat mengatasi pernyataan masalah yang dinyatakan.
• Contoh objektif ialah:

(i) Membawa hasil karya lebih dekat kepada pelanggan
(ii)
(iii) Memberikan informasi tepat tentang produk seperti saiz, ukuran dan harga
(iv)

Tema

• Tema bermaksud idea atau subjek yang menjadi asas perancangan.
• Ciri-ciri tema ialah jelas, menarik dan asli supaya dapat difahami dan bermanfaat kepada

pengguna.
• Contoh tema bagi pameran kreatif ialah pameran bertemakan warna, kehidupan, alam

sekitar, pelancongan dan makanan.

362

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

Kumpulan sasaran
• Kumpulan sasaran bermaksud individu atau kumpulan (keluarga, pasukan, organisasi)

tertentu yang ingin disasarkan sebagai pembeli sesuatu barangan atau perkhidmatan.
•

kepercayaan.
• Contoh bagi kumpulan sasaran untuk projek pameran kreatif ialah murid-murid dan pelajar

Jadual masa

• Jadual masa bermaksud ketetapan tempoh dan tarikh yang diperlukan untuk projek
pameran ini diadakan.

• Ciri-ciri jadual masa bergantung pada peruntukan kewangan sesuatu projek pameran.
Semakin tinggi kos kewangan yang disediakan dan digunakan, semakin lama tempoh
sesuatu pameran diadakan.

• Contoh jadual masa projek pameran:
Tarikh: 1 hingga 5 November
Masa pameran: 8:00 pagi hingga 2:00 petang

Anggaran kos

• Anggaran kos bermaksud perancangan kewangan yang akan digunakan untuk melaksanakan
sesuatu projek pameran. Anggaran kos penting dalam penyediaan kertas kerja kerana akan
menunjukkan kemampuan sesebuah organisasi menguruskan pameran.

• Ciri-ciri kos yang perlu ada ialah menyediakan anggaran kos, menetapkan pilihan kos
serta langkah-langkah kawalan untuk pelaksanaan projek tersebut dalam bajet yang
diperuntukkan.

• Contoh anggaran kos adalah seperti berikut:

Bil. Perkara Kuantiti Harga Seunit Jumlah (RM)
(RM)
1. Kertas A4 200 helai 0.05 10.00
2. Kertas A3 250 helai 0.07 17.50
3. Art paper 150 helai 0.70 105.00
4. Papan lapis formika putih 30 keping 30.00 900.00
5. Mounting board 40 keping 2.00 80.00
6. Masking tape 20 unit 4.50 90.00
7. Stapler gun 18.00 90.00
8. Bingkai kayu 5 unit 6.00 120.00
20 set Jumlah

363

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

Senarai tugas ahli pasukan

• Senarai tugas ahli pasukan bermaksud tanggungjawab utama bagi setiap jawatan yang
perlu dilaksanakan untuk menjayakan dan menggerakkan projek pameran.

• Ciri-ciri ahli pasukan yang perlu dilantik haruslah aktif, kreatif dan bersedia menghadapi
sebarang risiko. Tugasan yang diberikan haruslah bersesuaian dengan kemampuan ahli
pasukan.

• Contoh senarai tugas ahli pasukan yang perlu disediakan dalam kertas projek pameran
kreatif adalah seperti berikut:

Bil. Jawatan Tugas

1. Pengerusi • Mengurus hal ehwal pameran.
2. Setiausaha • Membuat keputusan dalam sesuatu permasalahan.
• Memastikan setiap tugasan yang diarahkan dipatuhi oleh

kumpulan.
• Menyelesaikan permasalahan sebelum, semasa dan selepas

pameran berlangsung.

• Mencatat segala minit mesyuarat dan keperluan jawatankuasa
sepanjang pameran berlangsung.

• Menyediakan laporan untuk tujuan rujukan oleh ahli kumpulan.
• Mencatat segala perkara yang berlaku sebelum,

semasa dan selepas pameran berlangsung.

3. Bendahari • Mengawal selia duit masuk dan keluar sebelum, semasa dan
selepas pameran berlangsung.

• Membuat penyata kewangan harian.
• Memastikan duit dalam keadaan selamat dan

mencukupi sepanjang pameran diadakan.

4. Ahli • Memastikan tugasan yang telah diberikan dilaksanakan.
jawatankuasa • Membantu ahli kumpulan yang lain sekiranya terdapat
permasalahan.

• Memastikan pameran berjalan dengan lancar.

Kesimpulan

• Kesimpulan bermaksud ringkasan keseluruhan perkara yang dinyatakan dan dibincangkan.
Kesimpulan juga boleh mengandungi pendapat, keputusan, harapan dan kesudahan
sesuatu perkara.

• Ciri-ciri kesimpulan yang baik perlu mengandungi topik, penerangan untuk perkara utama
dan kata penutup.

• Contoh kesimpulan:

rekaan dapat diperkenalkan kepada umum. Pameran kreatif bertemakan pancawarna ini

muda di Malaysia.

SILA
IMBAS

Contoh kertas kerja
pameran kreatif

364 kod QR

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

Penghasilan bahan promosi projek pameran kreatif

Bahan promosi merupakan kaedah atau cara yang digunakan oleh pereka untuk memberitahu dan
mengumumkan karya baharu kepada orang ramai dengan tujuan untuk memujuk dan mempengaruhi
orang ramai membeli karya yang ditawarkan. Sebelum menghasilkan sesuatu bahan promosi, seorang
pereka perlu menjawab dua soalan berikut iaitu:

Apakah Bagaimanakah
maklumat yang cara untuk
perlu disampaikan
kepada klien supaya melaksanakannya?
membeli karya yang

ditawarkan?

Kaedah promosi bagi pameran kreatif
atau berkumpulan adalah seperti berikut:

1 Pengiklanan 3Promosi peribadi

• Alat promosi bertujuan untuk memaklumkan • Usaha promosi secara peribadi untuk
audiens tentang sesuatu karya. mempengaruhi klien yang berpotensi
untuk membeli barang.
• Contohnya, menggunakan majalah, risalah,
poster dan surat khabar. • Contohnya, jualan langsung di kompleks
beli-belah.
• Penawaran insentif jangka pendek Kaedah
untuk menarik minat klien terhadap promosi bagi • Menjalinkan hubungan yang baik dengan
sesuatu karya. masyarakat bagi membina imej korporat
pameran dan mendapat publisiti yang baik.
kreatif
• Contohnya, Syarikat XXX menaja
• Contohnya, kupon, sampel dan tawaran pameran kreatif solo.
istimewa.

2 Promosi jualan 4Perhubungan awam

Rajah 7.18 Kaedah promosi bagi pameran kreatif

365

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

Penghasilan bahan promosi
Berdasarkan kaedah promosi, pereka hendaklah memilih promosi yang akan digunakan untuk projek
pameran kreatif secara individu dan berkumpulan. Penghasilan bahan promosi secara individu dan
kumpulan adalah seperti berikut:

Penghasilan bahan promosi secara individu

Cara pelaksanaan:
1. Secara individu, hasilkan poster bagi projek pameran kreatif solo yang mengandungi objektif

berikut:
(i) Menyampaikan maklumat
(ii) Meningkatkan jualan karya
(iii) Menstabilkan jualan
(iv) Membina imej
2. Buat lakaran kecil, kasar dan komprehensif untuk poster tersebut.
3. Hasilkan poster tersebut dengan menggunakan perisian yang bersesuaian seperti Adobe
Photoshop, Adobe InDesign dan Canva.
4. Langkah untuk menghasilkan poster boleh rujuk Modul 5.
5. Cetak poster dan sebar luaskan poster tersebut kepada kumpulan sasaran sebelum projek
pameran dimulakan.
6. Poster juga boleh dimuat naik dalam media sosial, blog dan laman web pameran kreatif.

Penghasilan bahan promosi secara berkumpulan
Cara pelaksanaan:
1. Sebelum menghasilkan iklan interaktif, bincangkan tugasan berikut bersama dengan ahli

kumpulan:
(i) Pemilihan iklan interaktif sama ada statik, video, audio, GIF, Augmented Reality (AR)

atau lain-lain
(ii) Kandungan kreatif iklan interaktif
(iii) Perisian yang digunakan
(iv) Kumpulan sasaran
(v) Platform persembahan iklan interaktif
(vi) Penaja (jika berkaitan)
2. Hasilkan iklan interaktif tersebut dengan menggunakan perisian yang bersesuaian.
3. Muat naik iklan interaktif tersebut dalam media sosial, laman sesawang, papan iklan dan
platform-platform lain yang bersesuaian.

366

SEBELUM MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

Pelaksanaan projek pameran kreatif secara berkumpulan dan

yang dihasilkan

Tujuan utama projek pameran kreatif ini adalah untuk mempromosikan diri sebagai usahawan pereka

semasa dan selepas projek pameran kreatif adalah seperti berikut:

a Sebelum pameran kreatif

1. Menyediakan kertas cadangan projek pameran.
2. Menghasilkan bahan promosi.
3. Membuat pemasaran, publisiti dan promosi tentang projek pameran kreatif.
4. Menyusun dan memilih karya yang akan dipamerkan.
5. Menyediakan susun atur karya, meja kerusi dan peralatan lain.
6. Membuat lawatan ke ruang pameran. Sesetengah ruang untuk pameran berkenaan

ditentukan oleh pihak pempamer bergantung pada jenis pameran.
7.

Semasa pameran kreatif b

1. Hadir awal di tempat pameran. SEMASA
2. Merekodkan maklumat dan jumlah pengunjung yang hadir.
3. Ahli jawatankuasa yang bertugas hendaklah bersedia di ruang pameran sehingga

pameran selesai.
4. Ahli jawatankuasa yang bertugas hendaklah bersedia dengan maklumat berkaitan

dengan setiap karya yang dipamerkan.
5. Menjaga karya dan peralatan pameran semasa pameran dijalankan.
6. Memastikan pameran berjalan dengan lancar mengikut perancangan dan tempoh

yang ditetapkan.
7. Mengamalkan adab dan tatasusila yang baik semasa berhadapan dengan pengunjung

pameran.

SELEPASc Selepas pameran kreatif

1. Menyimpan karya dan peralatan yang digunakan dengan berhati-hati.
2. Membuat laporan keseluruhan selepas projek dilaksanakan dengan mengambil kira

keuntungan, jumlah karya terjual dan lain-lain.
3. Mengemas kini maklumat rekod kehadiran.
4. Membuat pascanilai (post-mortem) antara ahli kumpulan selepas pameran dilaksanakan.

367

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 5

dikenali dan untuk membina jaringan dengan pereka lain. Antara kaedah untuk mempromosikan diri

hana humairah kad harga
binti hassim rekaan grafik

HANA HUMAIRAH bil. servis harga minimum (rm) harga maksimum (rm)
BINTI HASSIM
PEREKA GRAFIK Jantina: Perempuan 1. Logo 100 250
Tarikh Lahir: 10 April 1989 2. Kepala surat (letterhead) 80 100
No. 32-2b, Jalan SP 3/11, Saujana Puchong, Agama: Islam 3. Kad perniagaan (business card) 80 100
47110 Puchong, Selangor. Bangsa: Melayu 4. Sepanduk (banner) 100 200
011-33557799 Status Perkahwinan: Berkahwin 5. Gegantung (bunting) 100 200
[email protected] 6. Poster 100 180
7. Iklan 100 180
Hana Humairah Hassim 8. Risalah (flyer) 100 300
9. Reka letak buku (per halaman) 8 10
LATAR BELAKANG PENDIDIKAN 10. Reka letak majalah (per halaman) 20 30
11. Reka letak katalog (per halaman) 45 100
2011 UiTM Shah Alam
2008 Sek Men Keb Wakaf Baru

STPM

2006 Sek Men Keb Wakaf Baru
SPM (11A, 1B)

PENGALAMAN KERJA PENGLIBATAN DALAM BIDANG SENI PAKEJ 150 300
• Menyertai pertandingan mereka logo anjuran 500
2019 - SEKARANG PAKEJ IDENTITI KORPORAT 800
Majlis Sukan Universiti Malaysia. (logo, kepala surat, sampul surat, kad perniagaan)
USAHAWAN GRAFIK • Menyertai bengkel reka letak sebagai pengajar
PAKEJ SOSIAL MEDIA
2015 - 2018 di UIAM. (10 template sosial media, poster iklan)
• Menyertai pameran buku antarabangsa di
PEREKA GRAFIK DI PENERBITAN PAKEJ REKA LETAK BUKU
SINARAN PWTC. (96 halaman, kulit buku, mekap contoh buku)
• Mewakili Majalah Ujang dalam pameran buku
2012 - 2014 PAKEJ REKA LETAK BUKU 900 2050
antarabangsa di Brunei pada 2015. (112 – 256 halaman, kulit buku, mekap contoh buku)
PEREKA GRAFIK DI STUDIO KATA • Menyertai bengkel rekaan logo pada 2012.

2010 - 2012

PEREKA GRAFIK BEBAS

PAKEJ REKA LETAK MAJALAH 350 2000
(96 halaman, kulit majalah, mekap contoh majalah)

PERISIAN KEMAHIRAN
• Membuat reka letak buku dengan menggunakan
Harga masih boleh dirunding.
perisian Adobe Indesign. Terbuka untuk konsultusi bagi sebarang projek

• Membuat lukisan teknikal.

Untuk maklumat lanjut, sila hubungi:

hanahumairah hanahumairahhassim twt_siperekagrafik 011 – 33557799

1 3 5

Portfolio hasil karya Resume Kad harga

Kad perniagaan Platform media
sosial seperti
2 Facebook, Instagram,
Blog dan laman web
bagi hasil karya

4

SILA 011 – 33557799
IMBAS
HANA

HUMAIRAH

[email protected]

Contoh kaedah
mempromosikan diri
sebagai usahawan

kod QR

368

MODUL 7 l KEUSAHAWANAN

AAkt KTIVITI Projek Pameran Kreatif Kemahiran
Abad ke-21

Tajuk: Portfolio Projek Pameran Kreatif
Objektif: Menyediakan portfolio hasil karya untuk tujuan projek pameran kreatif.
Bahan dan peralatan: Fail lut sinar, kertas A4, kertas warna, pen, pen warna, pensel, komputer,
perisian, mesin pencetak dan bahan serta peralatan lain yang bersesuaian.
Cara pelaksanaan:

1Langkah

• Sediakan portfolio hasil karya yang terbaik
untuk dipamerkan dalam pameran kreatif.

2Langkah

• Hasilkan reka letak pameran mengikut
kreativiti.

3Langkah

• Lakukan simulasi di hadapan kelas.

LATIHAN

3. Apakah maksud kertas cadangan projek?
4. Pada pendapat anda, apakah kepentingan penyediaan kertas cadangan projek pameran?
5. Pada pendapat anda, kaedah promosi yang manakah lebih efektif pada masa ini untuk

menjalankan pameran kreatif? Jelaskan sebabnya.
6. Senaraikan lima langkah pelaksanaan yang perlu diambil sebelum mengadakan pameran

kreatif.
7. Apakah kepentingan membuat pascanilai (post-mortem) antara ahli kumpulan selepas

pameran dilaksanakan?

369

Rumusan

KEUSAHAWANAN

Isu dan Trend Masa Asas Keusahawanan Projek Pameran Kreatif
Hadapan
Konsep keusahawanan • Produk (Product)
Isu etika dan perundangan • Harga (Price)
yang berkaitan dengan • Membuat keputusan dan • Promosi (Promotion)
• Perlindungan harta intelek tindakan yang berterusan • Saluran agihan (Place)
• Jenayah siber atau
• Penciptaan nilai Strategi pemasaran untuk
komputer •
• Netika • Mementingkan keuntungan •
•
Trend masa hadapan untuk jangka masa panjang
• Trend pemilihan konsep tidak menarik perhatian bakal klien
• Trend aplikasi dan Ciri-ciri usahawan dalam •

metodologi • Minat yang tinggi ditempah atau tidak dibeli
• Trend gaya pendekatan • Kreatif dan inovatif •
•
Peluang kerjaya sebagai • Fokus pada pelanggan tidak diulang tempah
• Perkhidmatan • Berani menanggung risiko •
• Sentiasa berusaha
- Pengurus iklan klien dalam lingkungan lokaliti
- Pengarah kreatif meningkatkan kemahiran tempatan sahaja
- Pengarah seni • Berdaya saing dan maju ke
Keperluan projek pameran kreatif
• Penghasilan karya rekaan hadapan • Tujuan komersial
- Pereka pakej • Tujuan sosial
- Pereka penerbitan Sumber keusahawanan
- Pereka User Interface (UI) Penyediaan kertas cadangan
dan User Experience (UX) • Manusia projek pameran kreatif secara
- Pereka laman web • Modal berkumpulan
- Pembangun kandungan • Bahan mentah • Jadual masa
• Teknologi • Tajuk
370 • Pernyataan masalah • Anggaran kos
Faktor yang mempengaruhi • Senarai tugas
kadar bayaran penghasilan • Objektif ahli pasukan
• Tema
• Pengalaman • Kumpulan sasaran • Kesimpulan
• Kadar semasa
• Jenis karya Jenis-jenis pameran
• Tempoh
• Bahan dan saiz • Pameran kembara • Pameran tetap
• Peruntukan pelanggan
• Modal dan kos overhed • Pameran maya • Pameran
sementara

Refleksi FAHAM TIDAK FAHAM

Ref.

Tandakan ( ) pada tahap penguasaan anda.
Selepas mempelajari modul ini, saya dapat:

7.1 Isu Dan Trend Masa Hadapan
Menjelaskan isu etika dan perundangan yang berkaitan

Membincangkan trend masa hadapan yang berkaitan dengan

7.2 Asas Keusahawanan FAHAM TIDAK FAHAM

iaitu manusia, modal, bahan mentah dan teknologi.

digital. FAHAM TIDAK FAHAM
7.3 Projek Pameran Kreatif

(product), harga (price), promosi (promotion) dan saluran
agihan (place).
Membuat analisis strategi pemasaran untuk mempromosikan

Menyediakan kertas cadangan projek pameran kreatif secara
berkumpulan.
Menghasilkan bahan promosi projek pameran kreatif secara
individu dan berkumpulan.
Melaksanakan projek pameran kreatif secara berkumpulan

371

Pengukuhan

L.P

Jawab semua soalan.

bentuk yang diuruskan oleh agensi _____________________________.
A. Perbadanan Harta Intelek Malaysia
B. Kementerian Komunikasi dan Multimedia
C. Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia
D. Kementerian Perusahaaan Perladangan dan Komoditi

A. menggunakan nilai tambah
B. memenuhi keperluan manusia
C. terlibat dalam proses jual dan beli sahaja
D. mementingkan keuntungan untuk jangka masa panjang
3.

Pernyataan tersebut merujuk sumber ______________________.
A. modal
B. manusia
C. teknologi
D. bahan mentah
4. Yang manakah antara berikut menerangkan saluran agihan?
A.
B. Suatu strategi promosi, kaedah komunikasi satu hala.
C. Terdapat dua kategori iaitu secara langsung dan tidak langsung.
D. Nilai yang dibayar oleh pembeli sebagai pertukaran untuk mendapatkan produk atau

perkhidmatan.
5. Bagi mewujudkan strategi pemasaran yang berkesan untuk mempromosikan

_____________________________.
A. produk, harga, pengedaran dan promosi
B. jenis karya, kadar semasa, bahan dan saiz
C. kekuatan, kelemahan, ancaman dan peluang
D. manusia, teknologi, bahan mentah dan modal

A. proses pengurusan produk untuk mendapat keuntungan
B. proses pengurusan karya yang dijalankan oleh sesebuah perniagaan
C. proses pengurusan produk untuk mendapatkan keuntungan dan mengambil peluang yang

terbaik dengan tujuan untuk meningkatkan jualan dan mengekalkan kelebihan
untuk bersaing
D. proses pengurusan produk yang dijalankan oleh sesebuah perniagaan dengan
menggunakan sumber perniagaan yang terhad dan mengambil peluang yang terbaik
dengan tujuan untuk meningkatkan jualan dan mengekalkan kelebihan untuk bersaing
372

7. Saluran agihan terbahagi kepada dua iaitu __________________________________.
A.
B. promosi dan proses
C. langsung dan tertutup
D. langsung dan tidak langsung

8.
selama 10 tahun. Dia bercadang untuk menaikkan harga lebih tinggi berbanding
memenangi anugerah juga menaikkan reputasinya untuk meletakkan harga yang tinggi
tambahan pula jika popularitinya sangat hebat dan dikenali ramai.

Pernyataan di atas merujuk faktor yang mempengaruhi kadar bayaran penghasilan karya

A. tempoh
B. pengalaman
C. kadar semasa
D. bajet pelanggan

9. Pada pendapat anda, apakah kelebihan dan kelemahan kad harga (rate card)? Nyatakan.

Kelebihan Kelemahan

pameran kreatif akibat pandemik COVID-19 yang sedang melanda. Anda berhasrat untuk
menjual karya-karya anda melalui pameran secara dalam talian. Nyatakan strategi pemasaran
projek pameran anda itu agar mendapat sambutan.

Produk

Harga
Promosi
Saluran agihan

373

Glosari

bahan promosi segala usaha dan kegiatan untuk menggalakkan atau mempertingkatkan
jualan barang.

burgundy ungu kemerahan.
dimensi ukuran saiz sesuatu seperti tinggi, panjang lebar atau garis pusat.
drop cap huruf besar yang digunakan sebagai elemen hiasan pada awal perenggan atau

bahagian.
etika prinsip moral (atau akhlak) atau nilai-nilai akhlak yang menjadi pegangan seseorang

individu atau sesuatu kumpulan.
ciri (bentuk, sifat) yang tertentu.

fon
seni, proses atau pekerjaan mengambil atau menghasilkan fotograf.

maklumat atau paparan yang terdiri daripada lukisan, gambar rajah, simbol dan lain-lain
untuk menyatakan atau menyampaikan idea dan sebagainya.
grid permukaan yang dirintangi silangan garis mendatar dan mengufuk yang sekata.
hak cipta hak eksklusif yang diberikan oleh undang-undang kepada pencipta karya untuk
mengawal penggunaan karya mereka dalam tempoh tertentu.
huruf elemen dan simbol paling asas yang banyak digunakan dalam komunikasi dan merupakan
medium paling efektif untuk menyampaikan maklumat.
identiti korporat imej atau ciri-ciri yang ada dalam sesebuah organisasi, perbadanan,
pertubuhan atau syarikat perniagaan yang sah di sisi undang-undang.
ilustrasi digital
dan pen stylus.
kerning jarak antara huruf supaya tidak bercantum antara satu sama lain.
keusahawanan semua perkara yang berkaitan dengan usahawan atau kegiatan dan kemahiran
usahawan.
korporat perihal yang berkaitan dengan syarikat.
label kepingan kecil kertas (kad dan lain-lain) yang diletakkan atau ditampalkan pada sesuatu
(seperti botol, beg dan lain-lain) untuk memberikan sedikit keterangan.
lakaran gambaran kasar, rajah atau rangka yang dilukis oleh pelukis untuk memberi gambaran
awal kepada pembaca mengenai sesuatu topik yang ingin disampaikan.
mekap contoh (mock-up) model atau replika mesin atau struktur yang digunakan untuk
tujuan pengajaran atau eksperimen.
muka taip (typeface) reka bentuk satu set aksara (characters) yang lengkap dan mempunyai
ciri-ciri yang sama serta unik.
netika etika yang mengawal komunikasi dalam Internet.
paten (patent) hak eksklusif yang dianugerahkan untuk suatu reka cipta, sama ada satu
produk atau satu proses untuk melakukan sesuatu yang baharu atau penyelesaian teknikal
atas sesuatu masalah.
penerbitan meja pengeluaran bahan cetak melalui pencetak yang dihubungkan ke komputer
desktop, dengan perisian khas.

374

pengiklanan hal yang berkaitan dengan usaha atau cara mengiklankan.
bahagian sistem komputer yang berfungsi menjalankan sistem, dan terdiri

daripada cara, rutin, subrutin dan suruhan yang ditulis dalam bahasa pengaturcaraan.
portfolio

menunjukkan kemampuan dan kemahiran yang menjadi media pemasaran utama kepada
pelanggan.
pull-quote petikan ringkas dan menarik yang diambil daripada teks utama artikel dan digunakan
reka bentuk rancangan (corak, bentuk) yang menunjukkan susunan, struktur atau aspek-
aspek sesuatu (binaan dan sebagainya).
spacing jarak antara baris atau perkataan pada susunan teks.
superimpose meletakkan dan menyatukan imej dengan imej lain bagi menimbulkan kesan
tagline slogan iklan yang menarik untuk menerangkan konsep sesuatu jenama, produk dan
sebagainya.

tanda (gambar, nama, dan lain-lain) yang digunakan dalam perdagangan (pada
barang-barang dan lain-lain).
trend haluan terkini yang lebih cenderung diikuti oleh majoriti.
wrapping teknik yang digunakan pada imej untuk mengelakkan teks terlindung oleh imej
apabila menggunakan perisian reka letak.

375

Rujukan

Ambrose, G. & Harris, P. (2011). The Fundamentals of Typography (2nd ed.). AVA Publishing.
Bahagian Perkembangan Kurikulum, Kementerian Pelajaran Malaysia. (2017). Buku Panduan

PdP Reka Bentuk dan Teknologi Tingkatan 1.
Barnbaun, B. (2017). The Art of Photography: A Personal Approach to Artistic Expression (2nd

ed.). Rocky Nook Press. Gomez-Palacio, B. & Vit, A. (2011). Graphic Design, Referenced:
A Visual Guide to the Language, Applications, and History of Graphic Design. Rockport
Publishers.
Bringhurst, R. (2013).The Elements of Typographic Style (4th ed.). Hartley and Marks
Publishers.
Fallan, K. (2010). Design History: Understanding Theory and Method. London Bloomsbury
Publishing.
Hembree, R. (2011). The Complete Graphic Designer: A Guide to Understanding Graphics and
Visual Communication. Rockport Publishers.
Hughes, K. A. (2019). Graphic Design: Learn It, Do It. CRC Press.
John, H. S. (2012). Air, Kertas dan Warna: Meneroka Kreativiti dengan Cat Air dan Media
Campuran. Diterjemah oleh Noor Junaidah Masjuni, Noraidah Nordin & Nordiana Hamidon.
Institut Terjemahan & Buku Malaysia.
Kamus Dewan Perdana. (2020). Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kelby, S.. (2020).The Digital Photography Book: The Step-by-step Secrets for How to Make
your Photos Look Like the Pros’!. Rocky Nook Press.
Kumar, B. (2017). Basic of Designing: Desktop Publishing. V & S Publishers.
London, B., Stone, J. & Uptown, J. (2016). Photography (12th ed.). Pearson.
Lupton, E. (2010).Thinking with Type: A Critical Guide for Designers, Writers, Editors, &
Students (2nd ed.). Princeton Architectural Press.
Norasmah Othman & Mohd Hasril Amiruddin (2016). Pengajaran Asas Keusahawanan. Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Poulin, R. (2018). The Language of Graphic Design Revised and Updated: An Illustrated
Handbook for Understanding Fundamental Design Principles. Rockport Publishers.
Poulin, R. (2012). Graphic Design and Architecture, A 20th Century History: A Guide to Type,
Image, Symbol, and Visual Storytelling in the Modern World. Rockport Publishers.
Twemlow, A. (2011). What is Graphic Design For (2nd ed.). YEM Publishing House Istanbul.

376

LAMAN WEB

Aziemah Comepar. (2021, Mei 24). .
https://www.academia.edu/9457324/ASAS_REKALETAK_DALAM_REKABENTUK_GRAFIK_
BERKOMPUTER.

Bigman, A. (2021, Jun 21). This is What Graphic Design Will Look Like in 2033.
https://99designs.com/blog/design-history-movements/what-graphic-design-will-look-like-
in-2033/.

Decker, K. (2021, Julai 21). The Fundamentals of Understanding Colour Theory.
https://99designs.com/blog/tips/the-7-step-guide-to-understanding-color-theory/.

Graphic Design Degree Hub. (2021, Jun 13) How Does a Graphic Designer Keep Up With
Design Trends? https://www.graphicdesigndegreehub.com/faq/how-does-a-graphic-
designer-keep-up-with-design-trends/.

Hagen, K. (2021, Jun 19). . https://www.slideshare.

Karya pelajar Kolej SEGi Dipamer di Pameran Multimedia dan Reka Bentuk. (2021, Jun 26).
https://www.theborneopost.com/2012/12/20/karya-pelajar-kolej-segi-dipamer-di-pameran-
multimedia-dan-reka-bentuk/.

Krantz, J. H. & Schwartz, B. L. (2021, Mei 20). Colour Perception. https://isle.hanover.edu/.
Lundgren, A. (2021, Mei 31). Creating Compositions That Communicate. https://alvalyn.com/

creating-compositions-communicate/.
May, T. (2021, Jul 2). 20 Top Graphic Design Trends for 2020. https://www.creativebloq.com/

features/graphic-design-trends-2020.
Miller, E. (2021, Mei 9).

Program Pengajian. (2021, Mei 4). http://www.pis.edu.my/index.php/ms/program-pengajian/
drg/180-aka/program-pengajian.

Singh, A. (2021, Sept 20). 19 Best Graphic Design Softwares for Designers in 2021. https://
www.pixpa.com/blog/graphic-design-software.

SME Info One Stop SME Resources. (2021, Jul 17). https://www.smeinfo.com.my.
Tenh. (2021, Jun 2). Thumbnail, Semi Komprehensif, Komprehensif. https://bigdot82.

wordpress.com/2015/03/10/74/.

www.myipo.gov.my.

377

Indeks

B lightness 24, 174
bahan promosi 243, 246, 249, 253, 254, 255, 352, logo 6, 13, 18, 36, 120, 225, 226, 227, 230, 255,

365, 366 258, 261, 270, 291, 340, 352
bentuk 34, 37, 39, 44, 48, 53 M
C margin 84, 91, 123, 302, 303
cap dagang (trademark) 335, 337 mekap contoh (mock-up) 299
D muka taip (typeface) 87, 110
dimensi 21, 34, 35, 36, 185 N
drop cap 317 netika 335, 338
E P
estetik 7, 39, 53, 54, 78, 153, 223 pameran kreatif 355, 360, 361, 362, 363, 364, 367
etika paten (patent) 335, 336
F pembungkusan 5, 6, 15, 120, 224, 237, 258, 259,

186, 191, 195, 198, 200, 202, 205, 301, 309 260, 261, 262, 263, 264, 267, 350
fon 78, 79, 80, 111, 114, 116, 194, 213, 217, 234, penerbitan meja 5, 15, 286, 287, 289, 290, 292
pengaki (footer) 309
269, 298, 299, 311, 312, 317, 341 pengengsotan (indentation) 313
format 15, 18, 24, 25, 26, 123, 140, 141, 235, pengepala (header) 309
pengiklanan 5, 9, 113, 153, 240, 241, 242, 243,
251, 274, 291, 292, 319, 320, 324
152, 153, 154, 180, 341 246, 253, 254, 255, 365
G penjajaran (alignment) 123, 205, 206, 314
garisan 18, 19, 34, 35, 36, 37, 40, 51, 54, 95, 114, peranti 14, 159, 341
199, 301, 325
271, 286
grid 45, 81, 82, 84, 86, 114, 303 perundangan 334, 335
H photocollage 180, 181
hak cipta 335, 336 photomerge 180
harga (price) 356 portfolio 10, 341, 368
hue 24, 67, 68, 174 produk (product) 355
huruf 4, 49, 87, 95, 110, 114, 115, 122, 270, 310 promosi (promotion) 356
hyphenation 316 pull-quote 312, 314
I R
identiti korporat 5, 6, 224, 225, 226, 230, 237, 253 reka bentuk 4, 5, 6, 7, 9, 337, 340, 341
ilustrasi digital 186 resolusi 13, 21, 140, 141, 149, 157
ISO 137, 138, 142, 143 rupa 19, 34, 35, 36, 40, 46, 47, 54, 95, 110, 114,
J
jenayah siber 335, 338 115, 116, 299, 325
K S
kerjaya 9, 10, 341 saluran agihan (place) 357
kerning 122 saturation 24, 67, 68, 174
kesatuan 44, 47, 51, 53, 54, 95, 195, 270 spacing 122, 123, 194
keusahawanan 344, 346, 347, 355
komposisi 36, 51, 54, 86, 88, 95, 123, 124, 148 superimpose 180, 181, 338
T
L tagline 252
label 51, 224, 252, 261, 262, 263, 267, 270, 271, 275 tajuk samping (sidehead) 311, 312
lakaran 12, 14, 79, 85, 92, 94, 126, 227, 228, 340 tajuk silang (crosshead) 311
lakaran komprehensif 91, 93, 97, 232, 248, 269, 298 tekstur 34, 35, 37, 40, 44, 53, 95, 325
leading 122, 194
trend 334, 339, 340, 341, 346, 359
W
warna CMYK 22, 23, 157
warna RGB 22, 157
warna skala kelabu (grayscale) 24
wrapping 315

378