RGD Part 2

MODUL 3 dan penyusunan muka taip. Pengetahuan yang diperoleh boleh diaplikasikan oleh murid untuk

TIPOGRAFI Kata Kunci

STANDARD KANDUNGAN • • Serif

Objektif • Muka taip • Sans serif
• Menjelaskan perbezaan muka taip seperti
(Typeface) • Script
Serif, Sans Serif, Script dan dekoratif.
muka taip dan fon serta penyusunan teks • Huruf •
berdasarkan elemen dan prinsip rekaan
• Menilai penyusunan muka taip dari aspek 109
Hasil pembelajaran
• Menjelaskan muka taip dan fon
berdasarkan contoh.
• Melakar fon baharu berdasarkan jenis
muka taip yang dipilih melalui proses
pengolahan idea.
menekankan aspek kandungan dan
nilai estetik secara beretika, sistematik,
bermakna dan kreatif.

108

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

3.1 Standard Pembelajaran

M S.P ialah muka taip (typeface), fon (font) dan teks.

Murid boleh: Jadual 3.1 Maksud muka taip (typeface), fon (font) dan teks
3.1.1 Menjelaskan maksud

typos 3.1.2 Membezakan jenis muka
taip (typeface):
(rupa) dan graphein
(i) Serif (iii) Script

yang baik bergantung pada pemilihan jenis muka taip, saiz, (ii) Sans Serif (iv) Dekoratif • Jenis rupa dan reka bentuk sesuatu huruf yang mempunyai ciri-ciri yang sama
berat, ruang, warna dan reka letaknya yang akan disusun untuk dan unik.
menyampaikan sesuatu mesej dan dipaparkan sama ada dalam 3.1.3 Menghasilkan fon baharu Muka taip
halaman buku, pembungkusan produk, papan tanda ataupun berdasarkan jenis muka taip. (typeface) • Contoh: Garamond
laman web.
penggunaan muka taip

mengikut kesesuaian bagi memudahkan informasi yang hendak 3.1.5 Mencadangkan penetapan Fon (font) •
disampaikan lebih jelas dan ringkas. dan penyusunan muka taip • Contoh: Garamond Regular, Garamond Italic, Garamond Bold, Garamond Bold Italic
dalam menghasilkan karya

(i) Saiz
(ii) Jarak
(iii) Format

mengikut tema yang dipilih. • Bahan bertulis yang menggunakan muka taip dan fon tertentu.
• Contoh: Teks novel dan karangan ilmiah biasanya menggunakan muka taip
Teks
Goudy Old Style.
Info
INFO Menarik Muka taip Fon Teks

Ilustrasi 3.1 Contoh penggunaan Ilustrasi 3.2 Contoh penggunaan Abjad Latin pada mulanya terdiri
daripada 21 huruf iaitu A, B, C,
D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Garamond Garamond ialah
Q, R, S, T, V, dan X. Huruf Y dan contoh muka taip
Anatomi Rupa Huruf Z pula ditambah dalam abjad yang mempunyai
Latin kerana huruf tersebut juga garisan nipis yang
berasal dari Yunani. Pada abad melengkung pada
pertengahan, tiga huruf iaitu J, bahagian hujung kaki
U, dan W ditambahkan dalam atau lengan sesuatu
abjad Latin justeru kesemuanya huruf (ekor).
berjumlah 26 huruf.

Huruf ialah rangkaian unsur tanda visual dalam keadaan turutan SILA
tetap dan mewakili bunyi yang diucapkan. Setiap huruf mempunyai IMBAS
nama asas seperti A sehingga Z ataupun 1 sehingga 9.
A visual guide to the Roman Bold Italic
Huruf merupakan struktur asas setiap karakter rupa huruf. anatomy of typography
Terdapat tiga bahagian penting dalam rupa huruf, iaitu ascender (infographic) Garamond Garamond
atau tiang atas huruf, badan huruf dan descender atau tiang bawah
huruf seperti rajah berikut: kod QR Garamond

ascender

badan huruf Rajah 3.2 Perbezaan muka taip (typeface), fon (font) dan teks

descender

Rajah 3.1 Bahagian penting dalam rupa huruf

110 111

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

Jenis muka taip c Muka taip script JEMPUTAN KAHWIN

Muka taip serif • Muka taip script ialah berasaskan tulisan tangan dan Najwa

a • Dikenali sebagai muka taip klasik kerana bentuknya yang lebar. DANFakhrul
• Huruf muka taip ini bersambung dan paksi huruf 31AUG
mirip dengan gaya seni Mesir kuno. 4 PM
• Mempunyai garisan nipis yang melengkung pada bahagian adalah condong atau menyerong. SATURDAY
• Kebanyakannya digunakan dalam kad ucapan dan
hujung kaki sesuatu huruf yang juga disebut ekor. 2022
• Muka taip yang boleh menimbulkan kesan, gaya klasik dan kad jemputan dengan hiasan bunga yang bergaya.
• Muka taip script biasanya sukar dibaca. Atur cara majlis
anggun. • Antara contoh muka taip script ialah: 12:00 Kehadiran tetamu
• Gaya muka taip ini sesuai digunakan untuk teks dalam buku, 12:15 Bacaan al-Qur’an
(i) Akad nikah
majalah dan risalah. Upacara batal air wuduk
• Contoh muka taip jenis serif ialah Times New Roman, Rockwell dan (ii) 2:00 Jamuan makan
2:30 Sesi bergambar
Century Schoolbook. (iii)
• Yang berikut merupakan contoh muka taip jenis serif:

Ilustrasi 3.5 Contoh penggunaan
muka taip jenis script dalam kad
Muka taip dekoratif jemputan

SILA d • Muka taip jenis dekoratif mempunyai hiasan dan
IMBAS tidak sesuai untuk teks bacaan.
• Biasanya digunakan untuk paparan dan tujuan Info
Gaya muka taip Serif peragaan terutama dalam bidang pengiklanan. INFO Menarik

kod QR • Antara contoh muka taip dekoratif ialah:
(i)
(ii) aspek penting dalam reka bentuk

Ilustrasi 3.3 Contoh penggunaan muka taip jenis serif pada pertama diperkenalkan
masthead majalah di Eropah ialah Gothic. Muka taip
ini dimodelkan mengikut gaya
b Muka taip Sans Serif penulisan jenis hiasan kerana
pengaturan setiap hurufnya
• Gaya muka taip yang pertama muncul pada bahan disusun dengan sempit.
bercetak, iaitu dalam sebuah buku spesimen Inggeris
pada tahun 1816. Ilustrasi 3.6 Contoh penggunaan muka taip jenis Tip memilih muka taip
dekoratif dalam pengiklanan yang betul
• Mulai popular pada awal abad ke-20. Ilustrasi 3.7 Contoh penggunaan
• Ciri khas gaya muka taip jenis ini adalah tidak muka taip jenis dekoratif dalam 1. Pastikan muka taip yang
rekaan poster dipilih dapat difahami atau
mempunyai (ekor) pada penghujung huruf. dibaca dengan mudah.
• Kebanyakan huruf jenis muka taip ini menampakkan Ilustrasi 3.4 Contoh penggunaan
muka taip jenis Sans Serif dalam poster 2. Pilih satu atau dua jenis
rupa geometri. muka taip sahaja bagi
• Digunakan untuk menimbulkan kesan kukuh, kuat mengelakkan pembaca
hilang fokus.
dan stabil.
• Sesuai digunakan untuk poster dan papan tanda iklan 3. Penggunaan muka taip perlu
sesuai dengan komposisi
kerana mudah dan jelas dibaca dari jarak jauh. yang baik. Peletakan muka
• Contoh muka taip Sans Serif ialah: taip yang terhalang oleh
gambar atau warna yang
(i) hampir sama dengan latar
(ii) Arial akan menyebabkan pembaca
(iii) Franklin Gothic sukar untuk membaca.
(iv) Tahoma
113
SILA
IMBAS

Gaya muka taip Sans Serif

kod QR

112

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

Penghasilan fon baharu berdasarkan jenis muka taip Teknik pembentukan dan pengubahan muka taip
Proses penghasilan muka taip dengan grid 3 × 5 sebagai asas boleh dilakukan dengan mudah
Komponen utama pembinaan bentuk muka taip suai sesuatu muka taip kepada yang lain melalui proses pengolahan idea bagi menambah jenis
huruf dalam jenis keluarga sedia ada. Perubahan boleh dilakukan dengan cara mengubah muka taip
dxp Capline mengikut saiz, pembalikan warna, kadar banding (proportion) dan rupa seperti berikut:
Meanline
1. Saiz AVANT GARDE
X-height (a) Menukarkan lebar dan ketinggian huruf, dengan AVANT GARDE
Baseline itu sebilangan besar huruf akan berubah AVANT GARDE
Beard line daripada sangat ringan kepada sangat berat. AVANT GARDE

Capline • Garisan yang terdapat di bahagian atas huruf besar dan ascender huruf kecil. mengandungi empat ukuran iaitu nipis, biasa,
tebal, dan sangat tebal.
Meanline • Garisan yang menentukan ketinggian badan huruf kecil. (c) Contohnya, muka taip Avant Garde.
X-height • Jarak antara garis dasar ke garis pertengahan badan huruf. Biasanya, bahagian ini adalah
ketinggian huruf kecil dan paling mudah diukur pada huruf kecil. 2. Pembalikan warna
Baseline • Garisan asas setiap huruf. (a) Perubahan bentuk huruf akan berlaku sekiranya
Beard line • warna dan ruang huruf berubah dengan cara
Garisan dasar. memilih warna yang sesuai dengan mencapai
kontras antara jenis dan latar belakang huruf.
Perkadaran bentuk muka taip (b) Untuk memudahkan bacaan, muka taip perlu
dicetak putih di atas latar belakang hitam.
Proses penghasilan rupa muka taip asas secara manual dan mudah (c) Muka taip boleh diubah dengan penggunaan
Rupa muka taip boleh dihasilkan dalam pelbagai gaya bersesuaian dengan tujuan penggunaannya. warna yang pelbagai dengan kesan yang
Namun, bagi menghasilkan sesuatu muka taip, kita perlu memahami konsep cara rupa muka taip itu berlainan.
dibentuk atau dihasilkan. Muka taip boleh dihasilkan mengikut kreativiti seseorang.

Yang berikut merupakan langkah asas yang boleh dilakukan secara manual bagi mereka bentuk
rupa muka taip menggunakan grid 3 × 5 dan 5 × 5.

3. Kadar banding (Proportion) CHELTENHAM
(a) Mengubah gaya dan rupa muka taip dengan
membuat bentuk huruf lebih lebar atau sempit C H E LT E N H A M
merupakan kaedah lain bagi menambah jenis huruf
dalam jenis sesuatu muka taip sedia ada. CHELTENHAM
(b) Kadar banding digunakan untuk menyatakan
Sediakan grid yang Lukis huruf A pada Warnakan huruf A perubahan secara meninggi, melebar atau
1 mempunyai ruang 3 × 5. ruang 3 × 5. menyerong.
2 3 pada ruang 3 × 5. (c) Contohnya, muka taip Cheltenham.

4. Rupa

(a) Imej digunakan bagi menggantikan satu huruf dalam
satu susunan perkataan seperti contoh yang diberikan.

Sediakan grid yang Lukis huruf W pada Warnakan huruf W F rtaleza (b) Penggunaan teknik ini bergantung pada pemilihan
yang sesuai untuk memahami maksud rekaan yang
1 mempunyai ruang 5 × 5. 2 ruang 5 × 5. 3 pada ruang 5 × 5. hendak disampaikan.

(c) Rupa yang digunakan juga perlu sama saiz, selaras
dengan skala muka taip lain yang ada dalam
perkataan itu.

114 115

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

Penghasilan fon baharu berdasarkan jenis muka taip Gabungkan dua aksara yang berbeza dengan menindihnya antara satu sama lain dengan saiz
Fon baharu boleh dihasilkan dalam pelbagai gaya dengan mudah berdasarkan grid 3 x 5 atau 5 x 5
sebagai asas sama ada secara manual atau menggunakan perisian komputer. Kerja membentuk atau 6 yang berbeza seperti contoh berikut.
merubah sesuatu rupa muka taip boleh dilakukan dengan cara mengubah saiz, pembalikan warna,
kadar banding (proportion) dan rupa. Penghasilan fon baharu adalah seperti berikut: Kemudian cuba gabungkan lebih daripada tiga aksara dan masukkan warna yang kontras.

Langkah-langkah 7

Pilih mana-mana fon daripada kumpulan muka taip yang tersedia seperti contoh muka taip Lakukan perubahan pada kesemua fon asal dan buat kemasan. Satu fon baharu
Times New Roman atau muka taip Arial. telah terhasil.

1 ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ 8
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
117
ABCDEFG0HI1JK2L3M4NO5P6QR7S8TU9VWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
Berdasarkan fon bdaahraipraudaakmanukmautdaaiph0 1sdei2lda3ikau4ak5daa6n.7ya8n9g dipilih, buatkan grid 5 x 5 agar
penghasilan fon
2

a b c d e f g h i j k l mna b c d e f g h i j k l mn
opq r s t uvwxy z

o p q r s t u v w x y zMulakan membuat pengubahan saiz seperti menipiskan atau menebalkan fon yang sedia ada.

E FPastikan mengikut grid agar saiz nampak sempurna seperti contoh berikut:
E F3

Serongkan fon ke kanan mengikut kadar darjah yang bersesuaian.

4

Tinggikan fon melepasi garisan pertama pada grid.

5

116

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

AAkt KTIVITI 1 Kendiri LATIHAN

Tajuk: Contoh Muka Taip dan Penggunaan ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Objektif: Menyenaraikan perbezaan ciri kumpulan fon bagi setiap muka taip.
2. Berikan tiga jenis muka taip berserta lakaran muka taip, nama muka taip dan kategori
Bahan dan Peralatan: Majalah terpakai, surat khabar, gunting, gam dan kertas A3. muka taip tersebut.
(a) ______________________ (b) ______________________ (c) ______________________
Cara Pelaksanaan:

1Langkah

• Secara individu, kumpulkan jenis muka taip dan contoh

2Langkah

• Tampalkan contoh muka taip yang diperoleh di atas
kertas A3 mengikut jenis muka taip.

3Langkah

• Buat pembentangan di hadapan kelas dengan
menerangkan perbezaan ciri muka taip mengikut rupa,
bentuk dan penggunaannya.

AAkt KTIVITI 2 Konstruktif 3. Pilih dan tandakan ( ) kumpulan muka taip Sans Serif.

Tajuk: Penghasilan Fon Baharu Times New Roman

Objektif: Mencipta fon baharu untuk aksara a-z dan 0-9 secara manual menerusi proses Brush Script
pengolahan idea. Old school

Bahan dan Peralatan: Pensel dan kertas. abcdefghijklmnopqr
Cara Pelaksanaan:

1Langkah stuvwxyz

• Secara individu, pilih mana-mana fon tersedia TIMES NEW ROMAN
daripada kumpulan muka taip yang telah dipelajari.

2Langkah

• Hasilkan satu fon baharu untuk aksara a-z dan
0-9 dengan berpandukan fon yang dipilih dengan
menggunakan grid 3 × 5 atau 5 × 5. Lakukan
mengikut proses pengolahan idea yang telah
dipelajari.

3Langkah

• Serahkan kepada guru dan minta pandangan guru
tentang fon baharu yang dihasilkan.

118 119

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

M P

untuk membantu menyampaikan mesej dengan lebih mudah melalui karya rekaan. Kebiasaannya Tiga aspek utama perlu diambil kira semasa proses penyusunan dan penetapan muka taip pada
audiens akan mudah tertarik dengan reka bentuk yang menarik dan mudah difahami. Pengetahuan sesuatu karya. Aspek tersebut termasuklah mengikut penetapan dan pemilihan saiz muka taip,
sangat penting agar mesej yang hendak disampaikan lebih mudah difahami oleh audiens. Yang berikut penyusunan jarak dan format persembahan.

1. Muka taip dalam logo huruf 1 Saiz
Pemilihan fon tertentu yang disunting dari segi warna, bentuk dan rupa
akan dapat membentuk sesuatu logo huruf yang boleh memperkenalkan Penentuan saiz muka taip merupakan sesuatu yang Times New Roman
imej sesebuah badan korporat, institusi, organisasi ataupun jenama. Logo subjektif. Hal ini demikian kerana muka taip yang berlainan Edwardian Scripts
huruf juga boleh digunakan dengan berkesan bagi membina pengiktirafan. akan dipaparkan dalam saiz yang agak berbeza walaupun Verdana
Sebagai contoh, Felda yang menggunakan huruf jenis Sans Serif dan Script menggunakan ukuran yang sama. Contohnya, muka taip
sebagai simbol mudah untuk pengguna mengingati dan mengenali mereka. yang menggunakan fon Times New Roman dengan saiz Rajah 3.3 Muka taip berbeza tetapi
20 poin tidak sama ukurannya dengan fon Verdana yang saiz sama (20 poin)
2. Muka taip dalam poster menggunakan saiz yang serupa. Penggunaan muka taip
Muka taip boleh menarik perhatian audiens terhadap mesej yang berbeza saiz mewujudkan perbezaan suasana dan
penting yang hendak disampaikan, membantu dalam ekspresi bacaan audiens.
mewujudkan suasana dan nada dalam sesuatu karya rekaan
daripada jenis Sans Serif yang ringan dan moden dapat Namun, saiz muka taip perlu ditentukan bagi membezakan susunan keutamaan. Saiz fon untuk
membantu menyampaikan nilai emosi seperti tenang dan tajuk utama sesuatu poster memerlukan saiz fon yang lebih besar berbanding dengan saiz fon untuk
harmoni. Penggunaan muka taip jenis Serif pula dapat subhead dan body text seperti berikut:
mewujudkan penegasan pada rekaan poster.
Tajuk utama
3. Muka taip dalam pembungkusan 80 poin
Pembungkusan amat penting bagi pengguna membeli produk
jenama yang diinginkan mereka. Oleh itu, penggunaan muka taip Subhead
yang unik dan kreatif boleh membantu dalam penciptaan jenama 48 poin
sesuatu produk terutamanya dari segi pembungkusan. Sesetengah
pengguna lebih tertarik untuk mengingati rupa muka taip daripada Body text
nama sesuatu produk. Penggunaan muka taip yang ringkas selalunya 32 poin
menjadi pilihan dalam pembungkusan.

SILA
IMBAS

Penggunaan muka taip

Tip memilih dan memadan muka taip kod QR

Memilih dan memadankan muka taip merupakan kemahiran penting dalam mereka bentuk sesuatu Rajah 3.4 Perbezaan saiz muka taip mengikut susunan keutamaan
karya. Terdapat dua cara memilih dan memadankan muka taip iaitu:
1. Pilih muka taip yang sesuai dengan tema, nada mesej dan mudah dibaca.
2. Padankan dua muka taip yang sama atau berbeza dalam jenis keluarga yang sama. Contohnya

pemilihan muka taip daripada keluarga Serif dengan saiz huruf besar dan tebal untuk tajuk. Kemudian,
gunakan saiz yang biasa untuk body text atau boleh pilih dua jenis muka taip yang berbeza antara
satu sama lain. Contohnya, Serif untuk tajuk dan Sans Serif untuk body text.

120 121

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

2 Jarak 3 Format
Terdapat empat jenis komposisi muka taip:
a Leading (Jarak antara baris) abc
a b cLeading Penjajaran kiri (Left align) Contoh:
Merujuk jarak antara baris teks yang • Pilihan margin paling banyak diguna pakai
memudahkan pembacaan terutamanya pada Rajah 3.5 Jarak antara baris teks Lorem ipsum dolor
bahan bercetak seperti majalah, surat khabar, dalam rekaan. sit amet, consectetur
buku dan poster. Penggunaan leading yang baik • Turutan teksnya bergerigi di sebelah kanan adipiscing elit, sed
dapat mewujudkan ruang antara baris sesuatu do eiusmod tempor
teks seterusnya membuatkan mata pembaca tetapi rapi di sebelah kiri. incididunt ut labore et
selesa melihat teks tersebut. • Sama seperti susunan mesin taip. dolore magna aliqua.

Jarak seimbang Terlalu jarak Terlalu longgar Penjajaran kanan (Right align) Contoh:
• Turutan teksnya bergerigi di sebelah kiri dan rapi
Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor
consectetur adipiscing elit, consectetur adipiscing elit, consectetur adipiscing elit, sed di sebelah kanan. sit amet, consectetur
sed do eiusmod tempor sed do eiusmod tempor do eiusmod tempor incididunt • Sesuai untuk maklumat pendek seperti teks
incididunt ut labore et dolore incididunt ut labore et dolore ut labore et dolore magna adipiscing elit, sed
magna aliqua. Ut enim ad magna aliqua. Ut enim ad aliqua. Ut enim ad minim iklan, sistem perniagaan dan tajuk utama do eiusmod tempor
minim veniam, quis nostrud minim veniam, quis nostrud veniam, quis nostrud. (headline) dengan spacing yang teratur. incididunt ut labore et
exercitation ullamco laboris exercitation ullamco laboris. dolore magna aliqua.
nisi ut aliquip ex ea commod.

Rajah 3.6 Contoh leading

b Spacing (Jarak antara perkataan) Lorem ipsum dolor sit amet Justify Contoh:
jarak huruf= -4 px • Banyak diguna pakai dalam buku dan majalah.
Spacing ialah jarak antara perkataan dalam • Tidak sesuai untuk susunan teks yang Lorem sed ipsum dolor sit
susunan teks. Jarak yang lebih besar perlu Lorem ipsum dolor sit amet do et amet, consectetur do
digunakan jika teks agak panjang kerana jarak huruf= 10 px pendek kerana ada ruang yang besar antara adipiscing et elit, sed do
mata manusia biasanya tidak fokus dan perkataan (river). eiusmod tempor incididunt
sukar membaca jika spacing terlalu rapat. Lorem ipsum dolor sit amet • Susunan margin kiri dan kanan yang sangat ut labore et dolore magna
Pengaturan spacing yang betul boleh jarak huruf= 0 px kemas. aliqua eiusmod et tempor
membantu audiens membaca dengan selesa. incididunt ut labore.

Rajah 3.7 Contoh spacing Tengah (Center) Contoh:
• Menggunakan margin kiri dan kanan yang
c Kerning (Jarak antara huruf) Lorem ipsum dolor
bergerigi dan kurang kemas. sit amet, consectetur
Kerning ialah jarak antara huruf supaya tidak bercantum antara satu sama lain. Jarak huruf yang • Jarak antara perkataan baik. adipiscing elit, sed
terlalu longgar (loose) atau terlalu rapat akan memberikan kesan kepada proses pembacaan • Selalu digunakan untuk teks pendek seperti do eiusmod tempor
ayat atau perenggan teks. Muka taip jenis Serif lebih cenderung menghadapi masalah ini jika incididunt ut labore et
saiz kerning terlalu kecil. Antara huruf yang dikenal pasti bermasalah ialah W, V, Y, T, L dan F. pada kad perniagaan. dolore magna aliqua.

Seimbang Tidak seimbang

AWAM SAYA

Rajah 3.8 Contoh kerning 123

122

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 Karya Poster MODUL 3 l TIPOGRAFI
Tema Minimalis
P Muka Taip Buku menu makanan
Serif Halloween
sebagai elemen utama yang dapat menimbulkan kesan tertentu. SILA Dekoratif
Karya boleh dihasilkan dalam pelbagai media dan teknik selagi karya IMBAS

Terdapat dua teknik yang boleh diaplikasikan dalam penghasilan Penghasilan karya
menggunakan bahan dan alatan secara manual manakala teknik moden
menggunakan perisian digital ataupun gabungan kedua-dua teknik. tema

kod QR

Contoh
karya

Contoh Contoh Karya Muka depan majalah Muka depan novel Muka depan
teknik teknik Tema Islamik Seram Pendidikan
konvensional moden Muka Taip Serif Serif
Sans Serif

mudah mengembangkan idea hingga menjadi sesuatu karya yang jelas. Tema ialah subjek yang Contoh
menjadi dasar atau idea sesuatu rekaan karya. Tema juga dapat membantu seseorang pereka karya
menyusun perpaduan warna mahupun komposisi karya dengan lebih tepat.

Terdapat pelbagai jenis tema yang boleh dijadikan asas bagi menghasilkan sesuatu karya seperti

boleh dihasilkan mengikut tema-tema tertentu.

Karya Sijil Kad ucapan Karya Kad perniagaan Poskad
Tema Klasik Moden
Tema Formal Kasual Muka Taip Script Sans Serif

Muka Taip Sans Serif Script Contoh SENAH IDRIS 125
karya
Lot 1003, Tingkat 4, Jalan Bandar, Negeri Sembilan
Contoh 012-345678901 011-987654321
karya 012-345678901 011-987654321

Cik Senah Kerepek

SENAH IDRIS

Lot 1003, Tingkat 4, Jalan Bandar, Negeri Sembilan

124

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

banyak tema yang boleh dipilih seperti gembira, klasik ataupun minimalis, jika pereka ingin menghasilkan 4. Pilih Window > Type > Character
sekeping kad ucapan hari jadi ataupun kad ucapan hari raya. Kemudian pereka juga perlu memadankan untuk mengubah dan memilih
tema yang dipilih dengan teknik penghasilan agar karya akhir akan jelas dan tampak menarik. fon yang sesuai berdasarkan
lakaran kasar yang telah dipilih.
Contoh
U HlangaSeTrlAaimhaut 5. Buat pilihan saiz dan warna yang
1. Buat lakaran kecil dan lakaran bersesuaian dengan jenis fon
kasar berdasarkan tema yang yang dipilih. Buat perubahan
diberi dengan memilih muka taip mengikut kreativiti dan
yang sesuai. Kemudian, pilih satu kesesuaian.
rekaan daripada lakaran kasar
untuk dihasilkan menggunakan 6. Buat kemasan kerja akhir rekaan U HlangaSeTrlAaimhaut
perisian komputer. karya kad ucapan hari jadi.

2. Buka Perisian Adobe Illustrator 127
dalam komputer. Kemudian,
pilih File > New. Tentukan saiz
kad ucapan hari jadi yang ingin
dihasilkan. Kemudian, pilih
Create.

3. Pilih Type Tool (T) dan taip
“Selamat Hari Ulang TAHUN”
di halaman kerja.

126

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 3 l TIPOGRAFI

AAkt KTIVITI 1 Inkuiri Kemahiran LATIHAN
Abad ke-21

Tajuk:

Objektif: agar mesej yang hendak disampaikan lebih mudah difahami oleh audiens.
secara beretika, sistematik, bermakna dan kreatif.
_________________________________________________________________________
Bahan dan Peralatan: Majalah, surat khabar, kertas A3, pensel, gam dan gunting.
_________________________________________________________________________
Cara Pelaksanaan: 1Langkah _________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
lakaran kasar berdasarkan tema yang dipilih dengan
mengaplikasikan proses pengolahan idea yang dipelajari. 2. Senaraikan tiga aspek utama yang perlu diambil kira semasa proses penyusunan dan
penetapan muka taip sesuatu karya.
2Langkah (a) ____________________________________
(b) ____________________________________
• Berpandukan huruf yang ada dalam majalah terpakai atau (c) ____________________________________
surat khabar, pilih huruf yang bersesuaian dengan lakaran
3. Jelaskan perbezaan tiga penetapan jarak muka taip di bawah:
3Langkah
Leading Spacing Kerning
• Susun dan tampal huruf-huruf tersebut di atas kertas A3.
Buat kemasan mengikut kreativiti.

4Langkah

komen guru.

AAkt KTIVITI 2 Penerokaan

Tajuk: Poskad Hari Sukan Negara
Objektif: Menghasilkan satu poskad dengan mengaplikasikan proses penetapan dan penyusunan
muka taip dari aspek saiz, jarak dan format.
Bahan dan Peralatan: Komputer, perisian penyuntingan dan pencetak. 4. Namakan format komposisi teks berikut:

Cara Pelaksanaan: 1Langkah

• Guru memberi satu tema kepada murid bagi Lorem ipsum dolor sit amet, Lorem ipsum dolor sit amet,
consectetur adipiscing elit, sed consectetur adipiscing elit, sed
penyusunan saiz, jarak dan format. do eiusmod tempor incididunt ut do eiusmod tempor incididunt ut
labore et dolore magna aliqua. labore et dolore magna aliqua.
2Langkah
Komposisi: ________________ Komposisi: ________________
• Secara individu, murid perlu menggunakan perisian
komputer dan memilih muka taip yang bersesuaian.

3Langkah

• Buat penetapan saiz, jarak dan format ketika
menyusun muka taip yang dipilih.

4Langkah

• Buat kemasan pada hasil kerja akhir dan cetak.
Serahkan kepada guru untuk dinilai dan dikomen.

128 129

Rumusan Refleksi

Perbezaan jenis muka taip Ref. FAHAM TIDAK FAHAM
1. Serif - dikenali sebagai muka taip klasik.
2. Sans Serif - muka taip yang menampakkan Tandakan ( ) pada tahap penguasaan anda.
Selepas mempelajari modul ini, saya dapat:
rupa geometri.
3. Script - bersambung dan paksi huruf ialah Membezakan jenis muka taip (typeface):
(i) Serif
condong atau menyerong. (ii) Sans Serif
4. Dekoratif – mempunyai hiasan dan tidak (iii) Script
(iv) Dekoratif
sesuai untuk teks bacaan.
Menghasilkan fon baharu berdasarkan jenis muka taip.
TIPOGRAFI Penghasilan fon baharu berdasarkan jenis
sebagai huruf ialah muka taip Mencadangkan penetapan dan penyusunan muka taip dalam
ilmu seni mengenai 1. Komponen utama pembinaan bentuk – Capline,
bentuk muka taip (i) Saiz
yang merangkumi Meanline, X-height, Baseline, Beard Line. (ii) Jarak
pemilihan jenis 2. Proses penghasilan rupa muka taip secara manual (iii) Format
muka taip, saiz,
berat, ruang, warna mengikut proses pengolahan idea.
dan reka letak bagi 3. Teknik pembentukan dan perubahan rupa muka taip
menyampaikan mesej
atau maklumat. secara digital mengikut proses pengolahan idea.
(i) Saiz
130 (ii) Pembalikan warna
(iii) Kadar banding (proportion)
(iv) Rupa

bertema:
(i) Logo huruf
(ii) Poster
(iii) Pembungkusan

Penetapan dan penyusunan muka taip

1. Saiz
Muka taip yang berlainan akan nampak berbeza
saiz walaupun menggunakan ukuran yang sama.

2. Jarak
(i) Leading: jarak antara baris
(ii) Spacing: jarak antara perkataan
(iii) Kerning: jarak antara huruf

3. Format (ii) Penjajaran kanan
(i) Penjajaran kiri (iv) Tengah
(iii) Justify

1. Teknik
Konvensional dan moden

2. Tema
Formal, Kasual, Minimalis, Halloween, Islamik,
Seram, Pendidikan, Klasik dan Moden

131

Pengukuhan 5. Namakan komponen utama pembinaan bentuk muka taip.

L.P Capline Garisan yang terdapat di bahagian atas huruf besar dan kenaikan huruf kecil.

Jawab semua soalan. Garisan yang menentukan ketinggian badan huruf kecil.
1. Tanda (
Jarak antara garis dasar ke garis pertengahan badan huruf.
Seni dekorasi huruf.

Seni hiasan abjad dan nombor.

Garisan asas setiap huruf.

Seni menyusun atur atau mereka letak menggunakan huruf. Beard line Garisan dasar.

2. Tanda ( ) jenis muka taip di bawah: 6. Berikan dua contoh fon yang dipaparkan dalam saiz yang agak berbeza walaupun
menggunakan ukuran yang sama.
Sans Serif
Serif (a) __________________________________________________________________
Dekoratif
Script (b) __________________________________________________________________

7. Lakarkan contoh komposisi teks berikut.

Justify Penjajaran kanan Penjajaran kiri

3. Tanda ( ) kumpulan muka taip dekoratif. kepada pembaca?
_____________________________________________________________________________
Courier, Lucida _____________________________________________________________________________
, Arial
133
Franklin Gothic, Optima

Curiz MT

4. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
(a) Muka taip ________________ ialah berasaskan tulisan tangan dan biasanya

(b) Muka taip ________________ popular pada awal abad ke-20 dengan rupa huruf
tanpa ekor (Serif).

132

MODUL 4 secara digital dalam sesuatu karya reka bentuk serta kepentingan ilustrasi imej digital dengan lebih

REKA BENTUK Kata Kunci
GRAFIK DIGITAL
• • Transformasi
STANDARD KANDUNGAN
• Fitur •
4.1
4.2 • Resolusi • Kreatif
4.3
• Format • Komersial
Objektif
• Membuat analisis kesesuaian penggunaan exposure triangle (ISO, shutter speed, • Komposisi • Manipulasi

rule of thirds • Saiz • Warna

• Kecerahan •

• Exposure • Aperture

photocollage dan superimpose. photomerge,
• Menerangkan proses teknik surihan (tracing) dalam lakaran imej.

Hasil pembelajaran
• Menerangkan exposure triangle (ISO, shutter speed, aperture), pencahayaan dan

exposure triangle

dengan menekankan aspek kandungan dan nilai estetik secara beretika, sistematik,
bermakna dan kreatif.

estetik secara beretika, sistematik, bermakna dan kreatif. 135
• Membuat analisis kesesuaian susun atur objek dalam ilustrasi imej.

kandungan dan nilai estetik secara beretika, sistematik, bermakna dan kreatif.
134

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

4.1 S.P Standard Pembelajaran Fitur dan fungsi kamera digital

K Murid boleh: Kamera merupakan alat optik yang digunakan oleh manusia untuk menyimpan gambar dan video
4.1.1 Menjelaskan keperluan yang menarik. Prinsip kerja kamera konvensional mirip dengan kerja mata manusia. Yang berikut
merupakan persamaan bahagian kamera dengan mata manusia.

proses atau pekerjaan seperti mengambil atau menghasilkan imej. lensa

fungsi kamera digital. otot siliari retina
4.1.3 Menetapkan resolusi dan kornea
sebagai satu hobi yang mampu menjana pendapatan seseorang. shutter

luas. Hasilnya boleh dilihat pada surat khabar, majalah, buku, dengan menetapkan: pupil
menyampaikan maklumat dan mempromosikan produk. Imej yang (i) Exposure triangle
baik bukan sahaja dapat meningkatkan kualiti sesuatu hasil reka objek aperture iris
perhatian audiens. (ISO, Shutter Speed, lensa
Aperture) bayangan
(ii) Pencahayaan
(iii) Medan fokus

Peranan dan fungsi imej foto dalam karya 4.1.5 Penggunaan komposisi saraf optik
rule of thirds dalam imej
Rajah 4.1 Persamaan bahagian kamera dengan mata manusia

4.1.6 Keperluan penyuntingan Selain kamera konvensional, terdapat kamera yang lebih mudah penggunaannya iaitu kamera
digital. Kamera digital merupakan jenis kamera yang banyak digunakan kini untuk mengambil gambar
Menyokong Menarik (i) Saiz imej objek yang diinginkan dengan lebih mudah. Kamera ini dapat menghasilkan gambar yang jauh lebih
idea melalui perhatian dan (ii) Kecerahan baik dibandingkan dengan kamera konvensional biasa.
hubungan teks merangsang (iii) Warna
Pernyataan dengan kreativiti minat pembaca Membangkitkan (i) Editorial Terdapat empat jenis kamera digital yang biasa digunakan kini iaitu kamera digital bersaiz poket
cerita dan isi emosi sesuatu (ii) Kreatif (compact), kamera (DSLR), kamera digital telefon pintar (smartphone)
kandungan manusia (iii) Komersial dan kamera digital perantaraan (bridge camera).
karya

Jenis Fitur

Memberikan gambaran tentang Kamera Kamera yang praktikal, mudah disimpan dan dibawa
karya yang hendak disampaikan digital poket kerana saiznya yang kecil dan mempunyai pelbagai
(Compact fungsi. Selain itu, lensa kamera jenis ini tetap dengan
Memberikan bayangan camera) jarak zoom yang terbatas dan kurang pencari imej.
tentang langkah kerja yang
dilakukan oleh jurufoto Info Kamera jauh lebih terperinci jika dibandingkan dengan kamera
Menghubungkan teks karya INFO Menarik digital SLR digital lain. Lensa pada jenis kamera digital ini dapat
dengan kreativiti dan individual (Single Lens ditukar dengan lensa lain yang memiliki kedudukan lensa
Fungsi manusia Kamera sama. Kepelbagaian fungsi butang kawalan manual pada
khusus imej perantaraan kamera ini dapat menghasilkan imej foto yang lebih
Menerangkan konsep karya (Bridge bervariasi dan semakin baik.
camera) Kamera serba boleh yang mempunyai lensa yang tetap
Mencipta suasana dalam dan lebih ringan daripada kamera SLR serta mempunyai
berkarya kawalan manual untuk ISO dan aperture.
Merangsang minat pembaca
terhadap keseluruhan pesanan diambil dengan menggunakan Kamera Kamera digital yang berukuran kecil dan biasanya
Menarik perhatian pembaca kamera oleh Joseph Nicephero digital telefon terdapat pada telefon pintar.
Niepce di Perancis pada pintar
tersebut memperlihatkan atap (Smartphone) 137
bangunan sebuah rumah di
bawah sinaran matahari.

136

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Dial mod (Mode dial) Penyimpanan memori atau imej
• Kad ini berbeza mengikut kad slot pada kamera yang
• Tempat berkumpulnya pelbagai mod merakam foto. Bagi
sesetengah kamera, butang ini terletak di bahagian kiri. digunakan. Lebih besar saiz kad penyimpanan, lebih
• Mempunyai pelbagai pilihan kawalan seperti: Automatik (AUTO) banyak rakaman boleh dilakukan tetapi bergantung pada
tetapan saiz imej dalam kamera.
- Automatik (AUTO): Berfungsi untuk mendapatkan imej Shutter priority (S) • Jenis kad memori terdiri daripada:
yang terbaik dan memberikan jumlah cahaya persekitaran. - Compact Flash (CF)
Program - Secure Digital (SD)
- Manual (M): Jurufoto membuat tetapan yang dimahukan mod (P) - Secure Digital High Capacity (SDHC)
- Secure Digital Extended Capacity (SDXC)
pada kamera. Manual (M) - Micro Secure Digital (MicroSD)
- Program mod (P): Dedahan secara automatik tetapi - Extreme Digital Picture Card (xD)
ISO, white balance dan mod warna boleh ditetapkan
secara manual.
- Shutter priority (S): Menetapkan kelajuan buka tutup Automatik (AUTO)
shutter (shutter speed).
- Aperture priority (A): Menetapkan bukaan aperture
Scene mod

pada lensa. Denyar (Flash)
- Scene mod: Terdapat pelbagai scene mod yang boleh • Memberikan
dipilih dengan menentukan jenis subject matter.
pencahayaan • Membantu fokus pada
tambahan yang sasaran.
diperlukan
mengikut
persekitaran
rakaman.

Butang Perakam Butang pembuka
(Shutter Button) lensa (Lens
• Berfungsi untuk release button)
• Membuka lensa
merakam foto. Jika
butang itu ditekan dari badan
separuh, kamera kamera.
mengunci fokus dan
mengukur tahap
pencahayaan foto.

Lensa (Lens) Pemutar fokus lensa Skrin paparan imej
• Menentukan ketajaman (Lens focus) (Monitor)
• Memfokuskan • Memaparkan foto, live
dan kedalaman foto.
Lensa ialah mata bagi kawasan yang preview (sekiranya ada)
sebuah kamera DSLR, kelihatan jelas dan menu kamera.
dan boleh ditukar ganti apabila lensa
mengikut keperluan. Lensa normal Lensa sudut luas Lensa foto jauh difokuskan kepada
(Normal lens) (Wide angle lens) (Telephoto lens) sesuatu objek.

138 SILA IMBAS

139

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P Kualiti imej

megapiksel yang diguna pakai oleh kamera digital sewaktu merakam gambar. Resolusi biasanya Jadual 4.2 Panduan ringkas memilih format fail dan kualiti imej foto
diukur dengan bilangan piksel dalam 1 inci persegi (Pixel Per Inch/PPI). Namun, setiap kamera digital
berkemungkinan akan menyediakan resolusi atau jumlah megapiksel yang berbeza pilihan.

Asasnya bagi memahami resolusi imej yang hendak dihasilkan, kita perlu faham dahulu tentang
beberapa perkara penting yang berkaitan resolusi iaitu Pixel Per Inch (PPI)
dan Dots Per Inch (DPI). Pilihan Jenis fail Penjelasan

Piksel merujuk bilangan titik kecil yang tersusun dalam sesuatu Rajah 4.2 Contoh piksel RAW NEF/RAW Merakam gambar tanpa proses tambahan.
imej foto digital. Titik kecil ini akan membentuk satu pola warna. yang disusun dengan jumlah JPEG JPEG
Setiap titik akan menentukan kualiti warna, kepadatan warna dan JPEG normal TIFF Format yang baik untuk gambar biasa yang bersaiz
keterangan warna yang ditampilkan pada sesuatu imej foto digital. yang berbeza JPEG basic kecil dan umumnya diterima oleh perisian komputer,
pencetak serta pelayar web. Foto yang dirakam
Dalam komputer, titik ini berbentuk kotak-kotak kecil TIFF dengan menggunakan format ini mempunyai tiga
berwarnanya mengikut imej yang dirakam. Semakin banyak peringkat kualiti. Ukuran fail akan menyebabkan
jumlah piksel yang wujud pada sesuatu imej, maka imej tersebut perubahan kualiti. Ukuran fail akan menyebabkan
akan kelihatan lebih jelas kerana piksel dalam imej tersusun rapat. perubahan kualiti daripada , normal dan basic.
Format yang digunakan oleh syarikat pencetak dan
Megapiksel pula merupakan himpunan jutaan piksel yang penerbitan. Bersaiz besar, mempunyai kualiti gambar
bersatu di antara kepadatan warna dan keterangan warna yang baik dan diterima oleh banyak syarikat serta
dalam sesuatu imej foto digital. Dikenali sebagai megapiksel mesin pencetak.
kerana merujuk jumlah satu juta piksel yang terhimpun dalam
sesuatu imej foto digital. Rajah 4.3 Contoh foto digital yang BMP BMP menyimpan imej berwarna dan monokrom. Format ini
mempunyai jumlah bilangan piksel tidak boleh dimampatkan.
Himpunan piksel yang digunakan untuk menentukan resolusi
imej biasanya diukur pada jumlah Pixel Per Inch (PPI) atau Dots yang berbeza
Per Inch (DPI).

Pixel Per Inch (PPI) ialah jumlah piksel pada Piksel Imej Media Kebiasaannya imej foto mempunyai resolusi tinggi yang sesuai digunakan dalam kerja mereka
Imej foto yang mempunyai resolusi rendah hanya sesuai digunakan dalam reka bentuk laman web
imej foto digital yang akan dipaparkan pada skrin atau untuk tujuan dalam talian. Jelasnya, resolusi dan format imej foto perlu ditetapkan sebelum
komputer. Himpunan piksel akan menentukan untuk menentukan jumlah resolusi yang diperlukan untuk mencetak imej foto bersaiz standard pada
kejelasan imej pada layar skrin. Semakin kecil PPI pencetak atau paparan dalam talian adalah seperti berikut:

ukuran piksel (angka PPI besar), maka semakin
besarlah resolusi imej. Dots Per Inch (DPI) pula
ialah jumlah titik dakwat sebenar yang akan dicetak
di atas kertas bagi sekeping imej foto digital
berdasarkan bilangan piksel yang terhimpun. Ukuran DPI

DPI merujuk kemampuan sesebuah pencetak untuk Jadual 4.3 Resolusi yang diperlukan untuk mencetak imej foto

mencetak gambar dengan resolusi yang berbeza. Rajah 4.4 Contoh perbezaan antara PPI Tujuan penggunaan imej Resolusi dicadangkan
dengan DPI foto

Resolusi imej foto digital diukur dengan formula lebar dan tinggi yang menentukan jumlah keseluruhan Cetakan 300 hingga 4800 DPI
piksel. Semakin besar saiz sesuatu imej foto digital, semakin tinggi resolusi imej tersebut. Contoh
resolusi dan saiz ukuran imej foto digital adalah seperti berikut: Paparan di skrin 72 hingga 300 DPI

Jadual 4.1 Contoh resolusi dan saiz ukuran imej digital

Saiz Inci Piksel Saiz Inci Piksel

3 R 3.5 × 5 1051 × 1500 (1.5 MP) 8 R 8 × 10 2398 × 3000 (7.1 MP)

4 R 4 × 6 1205 × 1795 (2.1 MP) 10 R 10 × 12 3000 × 3602 (11 MP)

5 R 5 × 7 1500 × 2102 (3.1 MP) 12 R 12 × 15 3600 × 4500 (16 MP)

140 141

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P Setelah mengetahui fungsi penggunaan aperture, shutter speed, ISO, kita dapat memahami
bahawa dedahan cahaya yang masuk ke dalam kamera akan membantu menghasilkan gambar yang
Penghasilan imej yang baik dan menarik memerlukan kefahaman konsep hubungan antara exposure baik. Kesemua aspek ini sangat penting dan saling berkesinambungan antara satu sama lain. Jika
triangle aperture rendah digunakan, automatik cahaya yang masuk berkurang sehingga perlu menambah
waktu shutter speed agar cahaya yang dihasilkan lebih banyak. Sementara, ISO memiliki fungsi untuk
1 Exposure Triangle menambahkan atau mengurangkan cahaya ketika shutter speed dan aperture sudah tidak boleh
lagi memberikan cahaya yang cukup. Jarak medan fokus dan jarak fokus membantu memberi kesan
ketajaman pada objek yang hendak dirakam.

Aperture (bukaan cahaya) ƒ 32 ƒ 22 ƒ 16 ƒ 11 ƒ 8

• Aperture atau ukuran bukaan lensa kamera untuk menerima cahaya 1/1000s 1/500s 1/250s
masuk yang diukur dengan ƒ- stop number bermula dari ƒ 1. ƒ 1.4 ƒ 2.0 ƒ 2.8
ISO 100 ISO 100 ISO 100
• Semakin kecil ƒ - stop number semakin besar bukaannya. Misalnya
ƒ 1.8 lebih besar dari ƒ 2.8. ƒ 5.6 ƒ 4 ƒ 2.8 ƒ 2 ƒ 1.4 1/125s 1/60s 1/30s
ƒ 4.0 ƒ 5.6 ƒ 8.0
• Semakin besar bukaan lensa akan mempengaruhi dua hal berikut: Rajah 4.5 Aperture ISO 100 ISO 100 ISO 100
1. Foto yang dihasilkan akan semakin terang kerana jumlah
cahaya yang masuk semakin banyak.
2. atau ruang tajam semakin sempit sehingga latar
belakang foto yang dihasilkan lebih samar (blur), atau sebaliknya.

Shutter speed

• Shutter speed merupakan ukuran masa Rajah 4.7 Contoh pengaruh aperture, shutter speed, ISO dan focal length (jarak fokus) terhadap gambar yang dihasilkan
bukaan cahaya masuk ke dalam lensa.
Semakin pendek waktu lensa terbuka. 1 1/2 1/4 1/8 1/15 1/30 1/60 1/125 1/250 1/500 1/1000 Tip mengaplikasi exposure triangle dengan kreatif adalah seperti berikut:
semakin sedikit gerakan yang dapat
dirakam. Shutter speed dengan kelajuan Harus kreatif dalam mengatur tiga Tip Jika mana-mana elemen ini diubah,
1/1 sama dengan bukaan 1 saat. elemen asas exposure triangle iaitu mengaplikasi foto yang dihasilkan tidak akan
ISO, aperture dan shutter speed kelihatan sama.
Exposure (ISO) untuk mendapatkan imej foto yang exposure Menyeimbangkan exposure triangle
• ISO ialah ukuran sensitiviti sensor kamera berkualiti. triangle dengan menyelaraskan semua elemen
dengan kreatif dedahan yang bersesuaian sehingga
terhadap cahaya. Semakin tinggi setting ISO, Mengubah mana-mana tiga mendapat hasil foto yang diingini.
maka semakin sensitif sensor kamera terhadap elemen exposure triangle akan
cahaya. Exposure diukur dalam angka 100, ISO 100 ISO 200 ISO 400 ISO 800 ISO 1600 mempengaruhi kualiti foto.
200, 400, 800, 1600 dan sebagainya.

Rajah 4.8 Tip mengaplikasi exposure triangle dengan kreatif

ƒ 16 Jadual 4.4 Resolusi yang diperlukan untuk saiz cetakan yang berbeza

ƒ8 2 Kesan dan teknik Sumber cahaya
ƒ 11 pencahayaan
Aperture Shutter Speed Semula jadi Cahaya buatan
Cerah
ƒ 5.6 Pencahayaan yang baik boleh Kawasan luar yang terbuka Di studio dan di kawasan luar
mempengaruhi kualiti imej Matahari yang kurang cahaya
ƒ4 Cerah foto dan dapat menimbulkan
mood. Pencahayaan Lampu studio dan

ƒ 1.4 diperoleh secara semula jadi
ƒ2 daripada sumber cahaya
ƒ 2.8 matahari ataupun dengan
Cerah menggunakan cahaya
buatan. Sumber cahaya
ISO terbahagi kepada dua iaitu
cahaya semula jadi dan
Rajah 4.6 Exposure Triangle cahaya buatan.

142 143

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Sebelum mengambil gambar, cari dahulu posisi yang tepat untuk mengambil gambar. Antara caranya 3
adalah dengan memperhatikan arah datangnya sumber cahaya. Setiap arah cahaya akan memberikan
kesan yang berbeza terhadap hasil gambar anda. Beberapa teknik pencahayaan yang boleh dicuba Dipengaruhi oleh tiga faktor, iaitu aperture, focal length dan jarak subjek. Medan fokus
bagi menimbulkan suasana pada gambar adalah seperti jadual berikut: bergantung pada subject matter yang ingin dirakam bagi mendapatkan kualiti gambar yang
optimum.

Jadual 4.5 Teknik pencahayaan yang boleh dicuba bagi menimbulkan suasana pada gambar ƒ 1.4 ƒ 22

Semula jadi Cahaya buatan Aperture
Semakin kecil bukaan
Rim Lighting Side Lighting aperture (nombor ƒ tinggi)
Pencahayaan ketika Sumber cahaya berada semakin luas medan fokus.
latar foto gelap tetapi di sisi objek dan
tetap kelihatan cahaya akan menghasilkan
yang timbul bayangan.
di sekitar objek.
Bukaan aperture yang besar, Bukaan aperture yang kecil,
gambar akan kelihatan cerah. gambar akan kelihatan gelap.

Back lighting Oval Lighting Focal length
Cahaya berada di Menempatkan cahaya
belakang objek. pada posisi ¾ dari Merujuk keupayaan lensa membesarkan atau mengecilkan imej subjek dalam paparan
Teknik ini merupakan objek dan akan tercipta skrin . Semakin banyak subjek dibesarkan semakin luas focal length dan
pencahayaan yang sedikit bayangan pada medan fokus. Lensa normal atau wide angle mempunyai medan fokus yang lebih luas
paling susah. Kesan belakang objek. Teknik manakala lensa telefoto dan makro, medan fokus adalah sempit.
pencahayaan dari pencahayaan ini biasanya
belakang sangat berbeza digunakan untuk foto Foto normal angle Foto wide angle
mengikut waktu dan portrait diri di studio.
cuaca. Kesan ini akan Jarak subjek
menjadikan objek yang Down Light Jarak antara kamera dengan subjek turut menentukan keluasan medan fokus.
terakam kelihatan gelap. Cahaya yang berada Contohnya, subjek yang jauh mempunyai medan fokus yang luas daripada subjek yang
Top Light di bawah objek dan dekat. Ruang kejelasan fokus (region of sharp focus) bagi gambar makro adalah sempit
Pencahayaan yang sering digunakan bagi dan memerlukan ketelitian. Ruang kejelasan bagi gambar dengan jarak jauh adalah
mengutamakan menimbulkan suasana lebih luas dan mudah difokus.
arah cahaya yang yang menyeramkan.
datang dari bahagian Contoh gambar makro Contoh gambar jarak jauh
atas objek dirakam Front Lighting
sehingga menghasilkan yang menempatkan
satu kesan kilauan objek tepat di depan
cahaya pada objek. kamera sehingga
Ray of Light cahaya terus ke
Memanfaatkan arah objek dan
cahaya semula bayangan jatuh
jadi yang tepat di belakangnya
muncul melalui dan memberi kesan
sinaran awan terperinci pada gambar.
atau benda lain. Teknik ini boleh dicipta
Untuk melihat dengan sumber
pencahayaan cahaya semula jadi
ini, kondisi atau cahaya buatan di
lingkungan atau tempat jatuhnya sinar harus dalam studio.
berada pada latar belakang yang gelap. Teknik ini
mudah diperoleh pada waktu pagi yang berkabus 145
atau berasap.

144

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
Fungsi
AAkt KTIVITI 1 Inkuiri – Learning By Doing Kemahiran 2. Nyatakan fungsi tiga jenis lensa berikut:
Abad ke-21 Jenis

Tajuk: 3. Lengkapkan jadual format dan kualiti imej berikut:
Objektif: Menghasilkan imej foto dengan mengaplikasikan konsep exposure triangle dan teknik
pencahayaan. Pilihan Format fail Penjelasan
Bahan dan Peralatan: Kamera DSLR dan helaian rajah exposure triangle.
Cara Pelaksanaan: BMP

1Langkah

• Dalam kumpulan kecil, murid perlu berbincang
tentang konsep exposure triangle dan teknik
pencahayaan dengan bantuan kamera DSLR dan
helaian rajah exposure triangle yang dibekalkan.

2Langkah

• Murid menghasilkan beberapa imej foto yang
berbeza mengikut konsep exposure triangle dan
teknik pencahayaan.

3Langkah

• Kongsi hasil imej foto dengan guru dan rakan
kumpulan yang lain. Dapatkan komen dan cadangan.

LATIHAN JPEG

TIFF

_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

5. Sejauh manakah peralatan kamera digital yang canggih akan dapat menghasilkan
imej foto yang menarik? Bincangkan.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

146 147

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Penggunaan komposisi rule of thirds K

Komposisi rule of thirds melibatkan proses pengubahan imej yang telah dirakam. Penyuntingan boleh Rajah 4.10 Contoh
Prinsip rule of thirds ialah proses membahagikan bidang dilakukan sama ada secara terus dalam kamera digital ataupun menggunakan perisian penyuntingan
paparan di kamera menjadi tiga bahagian sama besar. Selain perisian tertentu seperti Adobe Photoshop, Adobe Lightroom, dan perisian
itu, kita akan melihat sembilan kotak pada paparan skrin sumber terbuka yang lain.
kamera dan terdapat empat titik yang bertemu di tengah
bidang. Empat titik pertemuan tersebut merupakan kawasan Biasanya imej foto yang diambil dengan menggunakan kamera biasa
yang paling menarik bagi mata ketika melihat sesuatu agak kelam, pudar atau ada bahagian yang tidak diperlukan. Oleh itu, kerja
gambar. Dengan meletakkan kawasan menarik pada salah penyuntingan imej amat perlu dibuat untuk memberikan suasana baru kepada
satu titik tersebut, komposisi gambar yang dihasilkan akan
terlihat lebih menarik dan seimbang. Prinsip rule of thirds imej malah boleh mengubah suasana sesuatu imej. Kerja suntingan boleh
merupakan pengetahuan dasar dalam memahami komposisi dibuat melalui perubahan pada saiz, warna dan kecerahan.

Rajah 4.9 Komposisi rule of thirds

Untuk lebih mudah memahami penggunaan rule of thirds dalam merakam imej, berikut merupakan 1 Saiz
Pengubahsuaian saiz perlu dilakukan untuk memastikan saiz gambar yang diperlukan untuk
sesuatu karya bersesuaian mengikut keperluan media yang berbeza. Contohnya, imej yang
papan iklan dan sebaliknya.

Penggunaan rule of thirds menyebabkan imej Contoh suntingan imej dari segi saiz
seolah-olah terbelah dua sejajar dengan 1/3
bahagian atas gambar. Keadaan ini dapat
membuatkan gambar kelihatan terisi 2/3 pada
bingkainya sehingga perhatian setiap orang akan
tertumpu pada gambar.

Peletakan subjek di bingkai akan membuatkan foto
menjadi lebih indah dipandang. Penempatan subjek
di garis vertikal pada sisi kanan, akan menjadikan
gambar lebih mudah dipandang.

Saiz asal – 120 piksel/inci

Peletakan subjek selari dengan garis vertikal pada Telah disunting
foto akan memberikan lebih titik fokus. Tindakan – 72 piksel/inci
ini dapat menghasilkan kesan yang lebih menarik. Rajah 4.11 Contoh suntingan imej dari segi saiz dengan mengubah resolusi imej
Komposisi foto akan menjadi lebih baik apabila
subjek ditempatkan di sisi kiri garis pertemuan. 149
148

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

2 Kecerahan P

Sesetengah imej yang dirakam mungkin agak gelap atau terlalu cerah dan keadaan ini memerlukan persekitaran dan kedudukan anda. Kemudian, kenal pasti matlamat atau objektif, penghasilan karya
kerja suntingan. Namun penyuntingan kecerahan merupakan suntingan asas yang biasa diguna
pakai untuk mengawal kecerahan dan kontras sesuatu imej. Penyuntingan yang paling baik untuk 1 Subjek
Semua gambar yang baik bermula dengan subjek.
imej tidak mempunyai sebarang masalah dari segi kecerahan, maka kerja penyuntingan tidak Sebelum mengambil gambar, keputusan tentang
perlu dilakukan. subjek utama atau titik fokus yang hendak
dirakam perlu dilakukan.
Foto asal Foto suntingan

3 Warna Persekitaran
Suntingan warna pada imej adalah untuk memberikan kesan yang berbeza pada imej. Suntingan
imej dari segi warna harus dilakukan dengan berhati-hati kerana jika imbangan warna agak 2 Keadaan kawasan persekitaran yang bakal
keterlaluan, imej akan kelihatan tidak normal. Contohnya, tetapan warna subjek orkid berubah menjadi perkara utama yang mempengaruhi
apabila suntingan dilakukan. hasil gambar perlu diambil kira iaitu sama ada
kawasan itu terbuka atau tertutup.

Foto asal Foto suntingan

150 151

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Kedudukan terkini majalah yang melibatkan gaya dan teknik
memaparkan sesuatu fesyen dengan lebih unik dan
3 Komposisi gambar boleh dibaiki dengan hanya mengambil beberapa langkah sama ada ke dinamik.
hadapan, ke belakang, ke sisi atau dengan bergerak ke atas atau ke bawah. Pertimbangkan
sudut yang berbeza dalam setiap proses rakaman gambar anda. Kedudukan subjek juga boleh
diubah dengan menghasilkan kesan yang lebih menarik. Cara dan kedudukan seorang jurufoto
dalam menetapkan posisi kamera ketika melakukan rakaman biasanya disebut sebagai sudut
pengambilan gambar. Terdapat tiga sudut pengambilan gambar yang perlu diketahui:

(a) Sudut mata burung (b) Sudut selari mata (c) Sudut mata cacing imej foto yang menarik ketika aktiviti sukan
Posisi kamera berada Posisi kamera sejajar Posisi kamera berada dilakukan. Jurufoto biasanya menggunakan
di atas objek. dengan objek. di bawah objek. kamera lensa tele untuk merakam subjek dengan
lebih dekat.
a Editorial b Kreatif
surat khabar. Biasanya foto editorial bertujuan untuk menggambarkan cerita atau idea yang ingin
disampaikan sebagai nilai tambah untuk menjadikan penerbitan lebih menarik. nilai estetik yang tinggi. Biasanya banyak teknik inovasi dan elemen tambahan diaplikasikan
untuk penghasilan gambar gaya kreatif. Tafsiran foto berbeza mengikut persepsi audiens.

yang dapat menghasilkan kesan hitam putih. Semasa
pengambilan gambar berwarna, kesan hitam putih sering
digunakan untuk memberi kesan vintage.

suasana atau subjek secara spontan. Jurufoto perlu
cekap dan teliti ketika mengambil gambar.

manusia. Umumnya, mata menjadi objek yang dari jarak dekat dengan subjek kecil. Jurufoto akan
menghadap ke arah kamera sehingga dapat merakam subjek tersebut menggunakan lensa
memberikan kesan komunikasi antara objek makro dengan hasil yang lebih tajam. Teknik ini
dengan jurufoto. Fokus pengambilan gambar menyebabkan subjek kecil seperti serangga, bunga
ialah ekspresi wajah yang menggambarkan dan daun menjadi lebih terperinci.
perasaan seseorang.
152 153

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

c Komersial AAkt KTIVITI Kendiri Kemahiran
Gambar yang dihasilkan untuk tujuan komersial seperti pengiklanan sesuatu produk, fesyen Abad ke-21
dan perkhidmatan dalam media cetak atau digital.
Tajuk:
yang dikombinasikan dengan manusia,
haiwan, dan sebagainya. Namun, yang Objektif:
menjadi fokus utamanya ialah keindahan komersial dengan menekankan aspek kandungan dan nilai estetik secara beretika, sistematik,
alam seperti gambar kota, gambar bermakna dan kreatif.
pemandangan, pergunungan dan gambar
pemandangan laut. Bahan dan Peralatan: Kamera digital, komputer, pencetak, LCD dan Internet.

untuk mempromosikan bidang Cara Pelaksanaan: 1Langkah
kulinari, majalah dan buku resepi.
Rakaman fokus pada makanan • Secara individu, murid diminta menghasilkan portfolio
dan jurufoto boleh memasukkan
kesan cahaya dan latar belakang mengaplikasikan pengetahuan rules of thirds mengikut
juga dapat menonjolkan alam kategori gaya berbeza:
benda secara semula jadi. i. Editorial – potret, fesyen dan sukan.
ii. Kreatif – hitam putih, jalanan dan makro.
menonjolkan kelebihan produk iii. Komersial – landskap, makanan, produk dan aerial.
kepada pengguna secara
terperinci. Pengiklanannya boleh 2Langkah
menarik minat pengguna untuk
membeli dan menggunakannya. portfolio konvensional atau e-portfolio.

aerial 3Langkah
aerial menampakkan sesuatu objek
seolah-olah dilihat dari sisi atas. Gambar ini • Murid membuat pembentangan hasil portfolio
dihasilkan menggunakan komposisi sudut konvensional atau e-portfolio masing-masing.
mata burung. Untuk melakukannya, jurufoto
memerlukan alat bantu khusus seperti drone. LATIHAN
Cara lain adalah dengan menaiki kenderaan
seperti helikopter atau kren. 1. Nyatakan maksud teknik komposisi rule of thirds atau aturan sepertiga.
154
(i) ___________________________________
(ii) ___________________________________
(iii) ___________________________________

Jelaskan.
4. Pada pendapat anda, mengapakah sesuatu foto perlu menjalani proses penyuntingan?

155

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

4.2 Manipulasi Imej Digital S.P Standard Pembelajaran Saiz imej
Murid boleh: Kualiti imej bergantung pada dimensi saiz
K dan 4.2.1 Menjelaskan keperluan imej. Kebiasaannya lebih tinggi dimensi saiz
imej bermakna lebih banyak jumlah piksel
resolusi imej pengubahsuaian mod yang wujud dan menyebabkan saiz imej
warna, saiz dan resolusi imej akan menjadi besar. Saiz imej perlu selari
Manipulasi imej ialah proses perubahan yang dilakukan oleh artis 4.2.2 Menerangkan fungsi alat dan dengan tujuan imej yang akan digunakan
digital sama ada membuang, menambah atau merubah imej dalam setiap karya rekaan. Contohnya, saiz
tersebut dengan menggunakan perisian penyuntingan gambar. 4.2.3 Menyunting imej dengan imej bagi tujuan paparan skrin komputer
Manipulasi imej turut dikenali sebagai gubahan imej (compose) menggunakan alat dan yang menggunakan mod warna RGB adalah
atau suntingan imej. pilihan (selection) mengikut lebih kecil berbanding dengan saiz imej
kesesuaian. bagi tujuan percetakan. Imej yang dirakam
Teknik manipulasi imej digunakan oleh kebanyakan pereka dengan menggunakan kamera digital
4.2.4 Membuat salinan imej biasanya mempunyai saiz yang besar dan
dan berkualiti. Untuk melakukan kerja penyuntingan, pereka perlu dengan menggunakan alat pereka boleh membuat salinan gambar yang
mempunyai pengetahuan asas memanipulasi imej, kemahiran bersaiz lebih kecil mengikut tujuan tertentu.
menyunting dan pemilihan perisian suntingan yang bertepatan.

Keperluan pereka 4.2.5 Membandingkan hasil
dalam melakukan kerja
transformasi ke atas imej.
manipulasi imej 4.2.6 Menyisip dan menyunting

teks mengikut kesesuaian.
4.2.7 Menyunting warna imej dan

teks dengan menggunakan

Pengetahuan asas Kemahiran Perisian variasi warna yang sesuai.
menyunting imej menyunting menyunting imej 4.2.8 Mencadangkan kesan khas

Rajah 4.12 Keperluan pereka dalam melakukan kerja manipulasi imej imej dan teks dengan Ilustrasi 4.1 Contoh kain rentang Ilustrasi 4.2 Contoh cetakan gegantung yang
Filter paparan skrin mod warna RGB menggunakan mod warna CMYK

Mod Warna dan Blending. Resolusi imej
Pengetahuan mengenai mod warna merupakan elemen yang 4.2.9 Menghasilkan karya Resolusi imej ialah bilangan piksel yang terdapat dalam imej. Contohnya, resolusi 72 DPI sesuai
penting dalam proses manipulasi imej digital. Contoh mod warna digunakan pada paparan skrin monitor. Resolusi 300 DPI pula sesuai digunakan bagi kerja percetakan
untuk hasil akhir karya adalah seperti berikut: manipulasi imej: seperti gegantung, kain rentang, tirai latar dan poster kerana saiz karyanya yang besar.
(i) Photomerge
(ii) Photocollage
(iii) Superimpose

Jadual 4.6 Mod warna dan kegunaannya untuk hasil akhir karya Resolusi tinggi - 300 DPI Resolusi rendah - 72 DPI

Mod warna Kegunaan

Red, Green, Blue (RGB) Tetapan bagi paparan skrin.

Cyan, Magenta, Yellow, Key/Black (CMYK) Tetapan bagi cetakan.
Skala kelabu (Grayscale) Paparan skrin dan cetakan
hitam dan putih.

Rajah 4.13 Perbandingan imej yang sama tetapi berbeza kualiti dan resolusi

156 157

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

AAkt KTIVITI F

Penerokaan Kemahiran
Abad ke-21

Tajuk: Manipulasi Imej Jadual 4.7 Kegunaan
Objektif: Mengumpul contoh karya manipulasi imej dan menerangkan keperluan penyuntingan Perkakasan/perisian
imej dari segi mod warna, saiz dan resolusi.
Bahan dan Peralatan: Internet, komputer, bahan bercetak seperti majalah lama, buku catatan, Kamera digital Peranti yang merakam gambar dan boleh disimpan dalam komputer.
pen, kertas A3 dan peralatan lain yang bersesuaian. Pengimbas (scanner) PeraJnatdi uinaplu4t.y4aMngodbowleahrnma ednaunkkaer gteuknsaadnannygaambar kepada bentuk imej
Cara Pelaksanaan: Perisian penyunting imej digital.

Menghasil, melukis dan menyunting imej.

1Langkah Pencetak Mencetak imej.

Murid mengumpul contoh karya manipulasi imej Murid perlu mengetahui beberapa alat dan
daripada Internet atau bahan bercetak. supaya lebih mudah untuk mempelajari dan
mengawal setiap fungsi. Selain itu, murid juga
2Langkah perlu mengetahui antara muka (interface) dalam
perisian penyuntingan imej.
Senaraikan kepentingan manipulasi imej dari
segi mod warna, saiz imej dan resolusi imej.

3Langkah

Murid dikehendaki membentangkan hasil kerja
di hadapan kelas.

Rajah 4.14

dan tetingkap Palettes. Komponen ini mempunyai fungsi yang berbeza dan akan digunakan semasa
menggunakan perisian.

Tool Bar Menu Utama Tetingkap Palettes

LATIHAN 159

1. Berikan maksud manipulasi imej.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

2. Jelaskan kepentingan manipulasi imej.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

3. Apakah kesan manipulasi imej kepada masyarakat?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

158

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Menu Utama Tool Fitur asas Tool Fitur asas
Terletak di bahagian atas paparan skrin yang terdiri daripada File, Edit, Image, Layer, Type, Select,
Filter, 3D, View, Window dan Help. Painting Tools Retouching Tools

Memperkemas
imej.

Tool Bar Mengambil dan Memadam
Mengikut default setting, Tool Bar terdapat di sebelah kiri tetingkap Photoshop. Tools bar merupakan mengisi warna kesalahan.
pintasan pelbagai tool dalam sesuatu
kawasan.

Tool Fitur asas Mewarna dengan Memberi kesan
kesan berus kepada sesuatu
Selection lukisan. objek atau kawasan.
tools Drawing and Type Tools

Selection Tools

Object Menggerakkan Melukis dan
selection tools objek. menghasilkan
garis lurus dan
Crop and lengkungan yang
slice tools sempurna.

Object Selection Tools Mewarna.

Rajah 4.15 Menghasilkan teks.

Painting Retouching Tetingkap Palettes
tools tools Bahagian palettes
mempunyai anak
Drawing Pemilihan sesuatu tetingkap yang penting
and type objek atau iaitu Layers, Swatches
kawasan. (warna), Character
tools (teks), Adjustments
dan sebagainya.
Crop and Slice Tools Palettes terletak di
Alat untuk crop sebelah kanan perisian.
sesuatu imej.

Konsep asas Layers
Konsep ini merupakan konsep berlapis-lapis dalam
Adobe Photoshop. Setiap layer adalah lut sinar dan berlapis.

160 161

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P 2 Fitur Pilihan Right click pada Lasso Tool. Pilih Magnetic Lasso. Letakkan kursor pada imej
(Selection Tool) yang ingin dipilih. Tekan Shift dan gerakkan kursor mengikut bentuk imej
dan pilihan (selection) mengikut kesesuaian sehingga selesai.

Kerja penyuntingan imej boleh dilakukan secara cropping (memangkas) dan selection (memilih) imej. Right click Lasso Tool
Crop digunakan untuk memangkas imej dengan menghilangkan bahagian yang tidak diperlukan Pilih Magnetic Lasso
manakala selection digunakan untuk memilih imej yang ingin disunting.
Proses memangkas imej berpandukan komputer

1 Fitur pangkas Klik File > Open. Sebuah tetingkap muncul. Pilih satu imej daripada koleksi
(Crop Tool) Seret kursor ke kawasan yang ingin dipangkas. Kemudian, klik Enter.

Klik File Tekan Shift dan gerakkan
kursor mengikut bentuk imej
Klik Open yang ingin dipilih

Pilih imej

Klik Open Selain itu, murid juga boleh membuat pilihan dengan menggunakan Object Selection Tool. Right click
pada Object Selection Tool. Seret kursor ke kawasan yang ingin dipilih. Lepaskan kursor. Imej akan dipilih
secara automatik. Sekiranya ada imej yang tidak dikehendaki turut dipilih, kemaskan dengan klik Alt dan
seret kursor di kawasan yang tidak dikehendaki.

Right click Object Selection Tool
Pilih Object Selection Tool

Klik Crop Tool

Seret kursor di kawasan Imej akan dipilih secara automatik
yang ingin dipilih

Seret kursor ke kawasan yang Tool lain juga boleh digunakan untuk membuat pilihan terhadap imej. Penggunaan Pen Tool akan
ingin dipangkas menjadikan hasil pilihan lebih bermutu terutamanya bagi imej yang lebih rumit.

162 163

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P Proses membuat salinan imej di laman kerja berbeza

sesuai • Klik File > New. Sebuah tetingkap akan muncul. Buat tetapan seperti
nama dan saiz fail serta mod warna. Kemudian, klik Create.
Murid boleh membuat salinan imej setiap objek pada sesuatu foto. Salinan imej boleh dibuat 1 Salinan Imej
seberapa banyak yang disukai mengikut kesesuaian dan tujuan. Fungsi menyalin imej adalah (Copy dan Paste) • Aktifkan fail “Teratai”. Klik Edit > Copy. Aktifkan fail “Teratai (Salinan
untuk menggandakan objek atau imej tersebut dalam satu dokumen atau laman kerja dan untuk Imej)”. Klik Edit > Paste.
memindahkan sesuatu objek atau imej ke dalam dokumen lain ataupun laman kerja yang lain.
Proses membuat salinan imej di dalam satu laman kerja yang sama Klik File

Klik New

1 Salinan Imej • Imej yang telah dipilih boleh disalin dengan klik Edit > Copy. Kemudian, klik Penetapan nama fail,
Edit > Paste. Imej yang terhasil biasanya disalin di kedudukan yang sama. saiz halaman, resolusi
(Copy and Paste) dan mod warna
• Klik Move Tool dan alihkan imej yang telah disalin ke kawasan lain.
Klik Edit
Klik Edit

Klik Copy

Klik Paste

Klik Create

Klik Move Tool Klik Edit
Klik Copy
164 Klik Edit
Klik Paste

Salinan imej yang terhasil
digerakkan ke kanan

Potongan imej yang dibuat sebelumnya
akan berada di laman kerja fail "Teratai
(Salinan Imej)”

165

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

AAkt KTIVITI Learning by Doing Kemahiran LATIHAN
Abad ke-21
1. Namakan tiga komponen utama yang ada pada antara muka perisian Adobe Photoshop.
Tajuk: (a) ………………………………………………
Objektif: (b) ………………………………………………
mengaplikasikan teknik suntingan yang telah dipelajari. (c) ………………………………………………
Bahan dan Peralatan:
Cara Pelaksanaan: 2. Nyatakan tool
__________________________________________________________________________
1Langkah 2Langkah __________________________________________________________________________

Murid memilih dua fail imej Murid menggunakan Crop Tool dan Fungsi
dalam komputer masing-masing. Selection Tool pada imej objek untuk Move
mengasingkan objek dengan latar
belakang. Crop

3Langkah 4Langkah Eyedropper

Murid menghasilkan salinan imej, satu Murid menyimpan hasil kerja. Eraser

(crop) dan satu lagi menggunakan 4. Berikan dua cara membuat salinan imej dalam perisian Adobe Photoshop.
pilihan (selection). (a) ………………………………………………
(b) ………………………………………………
166
167

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P 3 Skew Klik Edit > Transform > Skew. Satu segi empat akan muncul
Alat yang digunakan untuk di sekeliling imej. Klik Handle dan seret kursor ke kanan, ke kiri,
Menggunakan ciri transformasi yang pelbagai mengiringkan imej daripada ke atas atau ke bawah untuk mengiringkan imej. Tekan Enter
Transformasi berfungsi untuk mengubah saiz, memutar dan melengkungkan sesuatu imej kepada rupa asal.
apabila selesai.

Klik Edit

perspective dan warp.

1 Scale Klik Edit > Transform > Scale. Satu segi empat akan muncul
Alat ini digunakan untuk di sekeliling imej. Klik Handle, tekan Shift dan seret kursor untuk
mengubah saiz imej sama ada mengubah saiz imej. Tekan Enter apabila selesai.
lebih besar atau lebih kecil.
Klik Handle dan seret kursor

Klik Edit

Klik Transform

Pilih Skew

Klik Handle, tekan Shift dan
seret kursor

Klik Transform Pilih Scale

4 Distort Klik Edit > Transform > Distort. Satu segi empat akan muncul
Alat yang digunakan untuk di sekeliling imej. Klik Handle dan seret kursor ke pelbagai arah
mengherot imej daripada untuk mengherotkan imej. Tekan Enter apabila selesai.
rupa asal tetapi lebih
bebas.

2 Rotate Klik Edit
Alat yang digunakan untuk mengubah darjah kedudukan gambar sama ada mengikut putaran
jam atau sebaliknya. Darjah kedudukan boleh diubah mengikut kesesuaian dan kehendak rekaan.

Klik Edit

Klik Handle dan seret kursor
ke pelbagai arah

Klik Handle dan Klik Transform
putar-putarkan imej

Pilih Distort

Klik Transform

Pilih Rotate

Klik Edit > Transform > Rotate. Satu segi empat akan muncul 169
di sekeliling imej. Klik Handle dan putarkan imej untuk mengubah
sudut putaran. Tekan Enter apabila selesai.
168

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

5 Perspective Penyisipan dan penyuntingan teks mengikut kesesuaian
Alat yang digunakan untuk mengubah sudut secara menegak (vertical) atau mendatar
(horizontal). Proses menyisip dan menyunting teks
Memasukkan teks
Klik Edit
1 Klik Type Tool > Horizontal Type Tool. Seret kursor pada ruang kerja untuk membina text box.
Klik Edit > Transform > Perspective. Satu segi empat akan muncul di sekeliling
imej. Klik Handle dan seret kursor ke atas atau ke bawah untuk mengubah Taipkan teks yang dikehendaki di dalam text box.
sudut imej secara menegak. Seretan kursor ke kanan atau ke kiri adalah untuk
mengubah sudut imej secara mendatar. Tekan Enter apabila selesai.

Taip teks di dalam
text box

Klik Transform Right click Type Tool
Pilih Horizontal
Pilih Perspective Type Tool

Klik Handle dan Bucu bertentangan akan
seret kursor bergerak secara automatik

6 Warp
Alat yang digunakan untuk mengubah bentuk imej kepada bentuk melengkung, serta
memutar dan mengherotkan imej mengikut keperluan rekaan.

Klik Edit > Transform > Warp. Option Bar akan berubah untuk mengaktifkan Apabila teks dimasukkan, satu layer baharu akan terbina. Klik Window > Layers untuk
fungsi Warp. Klik Custom dan pilih jenis Warp yang diingini. Imej akan berubah melihat senarai layer. Layer yang berlainan membolehkan murid membuat sebarang suntingan
bentuk mengikut jenis Warp yang dipilih. Murid boleh memasukkan peratusan terhadap imej atau teks pada sesuatu layer tanpa menjejaskan imej atau teks pada layer
lengkungan secara manual untuk menghasilkan kesan imej yang berbeza. yang lain.

Klik Edit Penetapan peratusan lengkungan untuk Klik Window
menghasilkan kesan imej yang berbeza

Klik Custom
Pilih Arc

Pilih Layers Apabila layer teks diaktifkan,
sebarang perubahan adalah pada
Klik Transform layer tersebut sahaja
Pilih Warp

170 171

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
Klik Rasterize Type
2 Menyunting teks Penyuntingan warna imej dan teks

Teks yang telah ditaip boleh diubah menjadi lebih menarik dengan membuat beberapa suntingan. Type.
Suntingan teks boleh dilakukan dengan mengubah jenis, saiz dan warna pada teks. Dwiklik pada
teks untuk highlight. Kemudian, klik Window > Character. Murid boleh mengubah jenis dan saiz
muka taip teks seperti yang dikehendaki.

Dwiklik pada teks Klik Window
untuk Highlight

Tukar jenis, saiz dan ketebalan muka
taip yang sesuai

Pilih Character

3 Mengubah Warna Teks 1 Fitur Brightness/Contrast digunakan untuk mencerahkan atau menggelapkan imej serta teks.

Teks yang telah diubah saiz dan ketebalan boleh ditukar warna pelbagai pilihan. Klik Window Aktifkan layer yang mengandungi imej. Klik Image > Adjustments > Brightness/Contrast.
> Swatches. Pilih warna mengikut kesesuaian. Masukkan nilai Brightness dan Contrast yang dikehendaki. Kemudian, klik OK. Ulang langkah
untuk menyunting warna teks.
Klik Window
Klik Image Pilih Brightness/Contrast
Teks BUNGA telah berubah Klik Adjustments
warna

Klik OK
Masukkan nilai Brightness dan
Contrast yang dikehendaki

Pilih Swatches Pilih warna mengikut Aktifkan layer
kesesuaian yang ingin
172 disunting sahaja

173

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

2 Fitur Hue/Saturation digunakan untuk mengubah nilai hue, saturation dan lightness pada nilai 4 Fitur Shadows/Highlights digunakan untuk memperbaik warna imej atau teks yang terlalu

warna tertentu. Fitur Hue/Saturation juga boleh mengubah warna imej atau teks. Aktifkan cerah. Aktifkan layer yang mengandungi imej. Klik Image > Adjustments > Shadows/
layer yang mengandungi imej. Klik Image > Adjustments > Hue/Saturation. Masukkan nilai Highlights. Masukkan nilai warna seperti yang dikehendaki. Kemudian, klik OK.
Hue, Saturation dan Lightness seperti yang dikehendaki. Kemudian, klik OK. Ulang semula
langkah untuk menyunting warna teks. Klik Image
Klik Adjustments
Klik Image

Klik Adjustments Klik OK
Pilih Hue/Saturation
Klik OK
Masukkan nilai Hue, Saturation dan Masukkan nilai Shadows dan
Lightness yang dikehendaki Highlights yang dikehendaki

Pilih Shadows/Highlights

Aktifkan layer Aktifkan layer
yang ingin yang ingin
disunting sahaja disunting sahaja

Ulang langkah di atas untuk menyunting warna teks.

3 Fitur Color Balance digunakan untuk memperbaik warna imej atau teks. Aktifkan layer yang

mengandungi imej. Klik Image > Adjustments > Color Balance. Masukkan nilai warna seperti yang
dikehendaki. Kemudian, klik OK. Ulang langkah untuk menyunting warna teks.

Klik Image

Klik Adjustments

Klik OK

Pilih Color Balance

Masukkan nilai warna yang
dikehendaki

Aktifkan layer
yang ingin
disunting sahaja

174 175

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 Filter dan Blending bagi kesan khas imej MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

C 2 Stylize

dan teks Filter Find Edges mengenal pasti sisi-sisi yang perlu ditonjolkan pada sesuatu imej dengan
Konsep asas penggunaan garisan yang gelap. Bahagian lain pada imej akan diwarnakan dengan warna putih. Klik Filter
> Stylize > Find Edges.
perisian Adobe Photoshop. Filter menghasilkan kesan khas yang pelbagai seperti Render, Stylize,
Klik Filter

Filter Jadual 4.8 Contoh kesan khas Filter yang sering diguna pakai Klik Stylize Pilih Find Edges
Render Penerangan
Stylize
Distort Memberi kesan khas terhadap imej seperti penambahan bingkai gambar, efek tekstur
dan efek cahaya.
Blur Menawarkan beberapa kesan seni yang luar biasa seperti kesan neon yang menarik.
Blending
Mengherotkan dan membenyotkan imej.

Mengubah kadar kejelasan sesuatu imej.

Mengadun dan mengawal warna dalam imej menggunakan alat penyuntingan.

1 Render 3 Distort

Filter Lens Flare memberi efek cahaya lensa terhadap imej. Klik Filter > Render > Lens Flare. Filter Pinch memberi efek seperti mencubit di bahagian tengah imej. Klik Filter > Distort >
Satu tetingkap akan muncul. Masukkan nilai kecerahan dan pilih jenis lensa yang bersesuaian. Pinch. Kemudian, klik OK.
Kemudian, klik OK.
Klik Filter
Klik Filter

Klik Distort Pilih Pinch

Klik Render

Pilih Lens Flare
Klik OK

Masukkan nilai Klik OK
kecerahan cahaya Masukkan peratusan efek

Pilih jenis lensa

176 177

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

4 Blur AAkt KTIVITI Konstruktif Kemahiran
Abad ke-21
Filter Motion Blur digunakan untuk memasukkan kesan pergerakan pada sesuatu imej. Klik
Filter > Blur > Motion Blur. Masukkan nilai Angle dan Distance. Kemudian, klik OK. Tajuk: Poster Pesta Flora

Klik Filter Objektif: Menghasilkan poster dengan mengaplikasikan teknik pengubahsuaian imej dan teks.

Bahan dan Peralatan: Komputer dan perisian suntingan.

Cara Pelaksanaan:

Klik Blur

Pilih Motion Blur

Klik OK 1Langkah 2Langkah 3Langkah

Masukkan nilai Angle Murid membuat lakaran Secara individu, murid menggunakan Murid mencetak hasil karya
dan Distance kecil dan membuat carian dan mendapatkan komen
imej yang bersesuaian guru dan rakan-rakan.
5 Blending dalam talian.

Blending digunakan untuk menggabungkan dua piksel imej untuk mendapatkan pelbagai kesan LATIHAN
khas seperti mencerahkan imej, menambah strok dan bayang pada sesuatu imej atau teks.
Di tetingkap Layer, pilih layer yang mengandungi teks. Right click pada layer. Kemudian, pilih transform.
Blending Options. Satu tetingkap muncul. Klik Drop Shadow. Buat tetapan pada Blend Mode, (a) …………………………………………
Opacity, Angle, Distance dan Size. Kemudian, klik OK. (b) …………………………………………
(c) …………………………………………
Klik Bending Options 2. Alat Skew adalah untuk ……………………… imej.

Klik OK memusingkan
mengiringkan
Masukkan nilai tetapan seperti Opacity, membesarkan
Distance dan Size memangkas
Klik Drop Shadow
Brightness dan Contrast bagi kerja-kerja penyuntingan warna imej?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

178 179

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

P manipulasi imej Photocollage
Photocollage membolehkan beberapa imej dikumpulkan kemudian disatukan dengan menggunakan
Teknik manipulasi imej kaedah memotong dan menampal sehingga menghasilkan satu gubahan imej baharu yang menarik.
Penghasilan imej yang kreatif dan komersial, memerlukan kemahiran penyuntingan yang baik disebut Kebiasaannya teknik ini hanya melibatkan proses potong dan tampal sahaja. Namun dengan bantuan
sebagai manipulasi imej. Manipulasi imej ialah satu proses sama ada menambah baik atau mengubah komputer, teknik ini telah boleh dipelbagaikan termasuklah menggabungkan imej pelbagai saiz.
suai imej asal. Proses manipulasi boleh dilakukan dengan menggunakan perisian komputer. Bagi
melakukan kerja manipulasi, tiga teknik manipulasi imej boleh digunakan iaitu: 1
2
(i) (ii) (iii)
Photomerge Photocollage Superimpose Rajah 4.17 Teknik photocollage pada hasil karya

Photomerge Superimpose
Teknik photomerge membolehkan beberapa imej digabungkan menjadi satu imej baharu. Teknik Teknik superimpose membolehkan sesuatu imej lain ditambah ke atas imej yang sudah ada bagi
photomerge ini boleh dilakukan dalam keadaan melintang atau menegak dan boleh digunakan menimbulkan kesan baharu pada imej asal. Teknik superimpose membolehkan sesuatu objek yang
beberapa imej. ada, ditiadakan dan sesuatu objek yang tiada, diadakan dalam imej.

Rajah 4.16 Imej foto panorama yang menggunakan teknik photomerge Rajah 4.18 Teknik superimpose pada imej

180 181

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

AAkt KTIVITI Konstruktif Kemahiran 4.3 Ilustrasi Imej Digital Standard Pembelajaran
Abad ke-21
K S.P
Tajuk:
Objektif: Ilustrasi merupakan antara elemen penting dalam sesuatu hasil Murid boleh:
estetik secara beretika, sistematik, bermakna dan kreatif. 4.3.1 Menyatakan kepentingan
Bahan dan Peralatan: Komputer, perisian suntingan dan Internet. dan pemikiran seseorang agar dapat difahami dengan mudah oleh
Cara Pelaksanaan: orang lain. Pada era 80-an sebelum wujudnya komputer, ilustrasi ilustrasi dalam karya
banyak dihasilkan secara manual. Namun, dengan adanya pelbagai
1Langkah perisian komputer masa ini, kebanyakan ilustrasi telah dihasilkan 4.3.2 Mengenal pasti fungsi alat
dengan lebih kreatif berbantukan teknologi perisian penyuntingan.
Pilih sekurang-kurangnya satu daripada tiga teknik manipulasi Maksud Ilustrasi dalam perisian ilustrasi
yang telah dipelajari. Ilustrasi pada asasnya ialah sesuatu visual yang dihasilkan bagi
tujuan tertentu seperti komunikasi atau dekorasi. Ilustrasi tidak 4.3.3 Menerangkan langkah
2Langkah hanya tertumpu kepada imej akhir yang terhasil, tetapi ilustrasi menyisip imej ke dalam
turut merangkumi visual lakaran yang dibuat semasa proses
Cari satu atau lebih imej yang ingin dibuat manipulasi dalam penjanaan idea dilakukan. 4.3.4 Melakar imej
Internet. menggunakan teknik
surihan (tracing) dalam
3Langkah
4.3.5 Membina objek dan teks
Ubah suai imej yang dipilih menggunakan teknik manipulasi menggunakan alat dan
imej dengan menggunakan perisian penyuntingan.
4.3.6 Menyunting objek
4Langkah
4.3.7 gabungan
Minta pandangan guru dan rakan sekelas. Mewarna objek
menggunakan alat dan

4.3.8 Menjana kesan khas
4.3.9 objek mengikut
kesesuaian
Mencadangkan susun
atur objek menggunakan

LATIHAN (alignment)
dan penyusunan
1. Nyatakan tiga teknik manipulasi imej. (arragement)
____________________________________________________________________________ 4.3.10 Menghasilkan karya
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ Ilustrasi 4.3 Contoh ilustrasi Info
INFO Menarik
2. Kerja menggabungkan beberapa imej menjadi satu imej baharu yang sempurna sama ada Kepentingan Ilustrasi
dalam keadaan melintang atau menegak merupakan antara teknik manipulasi imej. Apakah Ilustrasi mempunyai fungsi yang tersendiri mengikut tujuan yang Datuk Mohammad Nor Khalid
teknik tersebut? hendak disampaikan kerana: atau lebih dikenali sebagai
A. Teknik photomerge. kartunis Lat, mengilustrasikan
B. Teknik photocollage. • Ilustrasi merupakan elemen penting dalam komunikasi visual kisah kehidupan beliau dan
C. Teknik superimpose. yang sering dikaitkan dengan nilai komersial. keluarganya melalui komik
Kampung Boy dan Mat Som.
3. Kerja manipulasi imej boleh dilakukan dengan mengaplikasikan teknik photocollage. Jelaskan • Ilustrasi dapat membuatkan sesuatu yang fantasi menjadi realiti. Lebih daripada 20 edisi komik
teknik yang digunakan dalam photocollage. beliau telah diterbitkan. Hasil
____________________________________________________________________________ ilustrasi beliau juga telah
____________________________________________________________________________ dibukukan dan dipasarkan
____________________________________________________________________________ ke seluruh dunia.

182 • Ilustrasi dapat menceriakan persembahan rekaan yang hambar
kepada sesebuah karya yang indah.

• Penghasilan ilustrasi memerlukan daya imaginasi dan kreativiti
pereka dalam memastikan ilustrasi yang dihasilkan dapat
difahami oleh audiens.

183

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 Ilustrasi khayalan MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
Contoh ilustrasi
Jenis-jenis ilustrasi • Gambar yang dihasilkan secara khayalan atau
Ilustrasi semula jadi atau nyata imaginasi atau khayalan. imaginasi
• Gambar yang dihasilkan sama seperti berdasarkan
• Umumnya terdapat pada ilustrasi kreativiti seorang
yang asal tanpa ada pengurangan atau buku cerita, komik atau novel. ilustrator
penambahan dari segi bentuk dan warna.
• Selalu digunakan dalam penghasilan ilustrasi Ilustrasi industri dan teknikal
untuk setem. • Lukisan mekanikal yang diolah

Contoh ilustrasi alam semula jadi dalam bentuk dua dimensi (2D)
pada setem atau tiga dimensi (3D).
• Digunakan sebagai idea
Ilustrasi dekoratif penghasilan ciptaan produk industri.
• Gambar yang dihasilkan untuk
Contoh ilustrasi industri untuk
menghiasi karya pada olahan menggambarkan rekaan sebuah kereta
gaya tertentu.
Contoh ilustrasi dekoratif Ilustrasi maklumat
yang digunakan pada kad • Ilustrasi yang bermaklumat dan tersusun
jemputan
kemas dipaparkan dalam bentuk rajah,
Ilustrasi karikatur jadual, carta, pelan dan peta.
• Gambar yang mempunyai bentuk lucu • Digunakan untuk pembentangan.

atau memiliki ciri khas yang tertentu. Contoh ilustrasi maklumat bagi
• Biasanya digunakan dalam surat khabar sesuatu pembentangan data

atau majalah. Ilustrasi animasi
Contoh ilustrasi karikatur
• Ilustrasi yang dikaitkan dengan
184 penceritaan dan karakter watak
dalam sesuatu cerita animasi.

• Kebiasaannya dihasilkan secara
berturutan (sequential) melebihi
satu keping.

Contoh ilustrasi animasi berdasarkan watak

185

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

F P

Photshop dan Adobe Illustrator. Beza antara kedua-duanya ialah Adobe Illustrator merupakan perisian Langkah memasukkan sesuatu imej ke dalam ruang lembaran kerja disebut sebagai menyisip imej.
bagi aplikasi berasaskan vektor manakala Adobe Photoshop berasaskan raster. seperti berikut:

Kedua-dua perisian ini diperlukan kerana Adobe Illustrator biasanya digunakan untuk menghasilkan Buka perisian Adobe Illustrator. Pada Menu Utama klik File > New. Kemudian, tetapkan nama
gambar-gambar lakaran awal untuk memberikan kesan efek visual yang lebih menarik, rekaan tersebut dan saiz fail. Klik Create.
boleh dieksport ke Adobe Photoshop.
Buka perisian Adobe
Tools Illustrator
Senarai nama jenis alat berserta contoh simbol dan fungsi yang ada dalam perisian Adobe Illustrator
(vektor) adalah seperti berikut: Klik Create New dan
tetapkan nama fail sebagai
Jadual 4.9 Jenis tool berserta contoh simbol dan fungsinya “Trace”

Tool Fungsi asas tool Klik Create
Pilih File > Place. Pilih fail imej yang mahu disisipkan ke dalam fail yang sudah dinamakan tadi. Klik
Selection Digunakan untuk memilih objek tunggal atau sebahagian Place. Imej yang mahu disisipkan sudah berada dalam fail lembaran kerja.
objek dalam imej.
Pilih File > Place
Direction Digunakan untuk menggerakkan imej.
selection

Pen Digunakan untuk membina garis lurus dan melengkung
serta untuk melukis objek.

Type Digunakan untuk susun atur teks.

Painting Digunakan untuk meletakkan warna pada objek yang Pilih imej pilihan > Place
telah dilukis.
Eraser
Eyedropper Digunakan untuk memadam apa-apa yang tidak
dikehendaki.
Hand Digunakan untuk mengambil sampel warna untuk
Zoom menentukan latar depan atau warna latar baharu. Anda
boleh mengambil sampel daripada gambar aktif atau dari
186 tempat lain dalam skrin dengan menggunakan tool ini.
Digunakan untuk menggerakkan paparan atau lembaran
kerja pada tetingkap ilustrasi.
Digunakan untuk membesarkan dan mengecilkan
paparan.

187

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

AAkt KTIVITI Inkuiri Kemahiran 3. Namakan jenis ilustrasi di bawah.
Abad ke-21

Tajuk: Kepentingan Ilustrasi

Objektif: Menyatakan kepentingan ilustrasi.

Bahan dan Peralatan: Komputer, Internet, majalah dan surat khabar.

Cara Pelaksanaan:

1Langkah ____________________ ____________________ ____________________

Secara berkumpulan, cari imej digital dalam 4. Lengkapkan jadual berikut dengan menyatakan nama dan fungsi alat.
laman web atau sumber bahan bercetak
mengikut jenis ilustrasi. Nama tool Simbol Fungsi tool

2Langkah Selection

Buat salinan imej dan muat turun imej ke Pen
dalam komputer (jika daripada sumber
Internet). Gunting imej dan kumpulkan (jika
daripada bahan bercetak).

3Langkah

Bincangkan kepentingan ilustrasi dan
jenis-jenis ilustrasi.

4Langkah

Bentangkan hasil perbincangan kumpulan
dan dapatkan pandangan kumpulan lain.

Type

LATIHAN Eyedropper

1. Terangkan maksud ilustrasi. 189
_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________
188

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Proses melakar imej menggunakan teknik surihan (tracing) dalam P

Teknik surihan (tracing) merupakan proses menekap imej dengan menggunakan alat surihan yang sesuai
sesuai iaitu pen tool.
Membuat surihan menggunakan alat pen asas (Pen Tool) Alat membina objek asas
Terdapat alat tertentu yang boleh digunakan untuk membina objek asas bagi tujuan tersebut. Alat
Pilih Pen Tool di Tool Box. Mulakan kerja surihan mengikut keseluruhan imej sehingga selesai. Surihan yang biasa digunakan bagi membina objek asas adalah seperti berikut:
yang telah dibuat boleh dikemaskan dengan mengubah Anchor Point. Contohnya, untuk melengkungkan
garisan, klik dimana-mana Anchor Point dan gerakkan point tersebut mengikut kesesuaian lengkungan Rectangle Ellipse Polygon Star
yang ingin diubah. Klik Object > Clipping Mask > Make dan lihat hasil.
Rajah 4.19
Pilih Pen Tool
Pastikan tiada warna Langkah-langkah membina objek asas
di sini
Mulakan kerja surihan Rectangle
mengikut keseluruhan imej
sehingga selesai Pilih Rectangle Tool

Surihan boleh dikemaskan dengan Bina bentuk segi empat pada lembaran
mengubah Anchor Point kerja. Ukuran bentuk objek segi empat
boleh diubah secara manual dengan
dwiklik pada Rectangle Tool

Ellipse

Pilih Ellipse Tool Bina bentuk bulatan dengan mengheret
tetikus sama ada ke kanan atau ke kiri.
Dwiklik pada Ellipse Tool untuk menukar
ukuran bentuk bulatan

Klik Object > Hasil
Clipping Mask > Make
191
190

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Polygon Alat membina teks
Alat yang biasa digunakan untuk membina teks dalam Adobe Illustrator ialah Type Tool. Namun,
Pilih Polygon Tool
Dwiklik pada lembaran kerja. Anda boleh Vertical Type. Jadual 4.10 Alat teks dan kegunaan
menukar radius dan bilangan sisi bentuk Kegunaan
di Panel menu Polygon Tool. Jumlah sisi Alat
yang dipilih akan membentuk Polygon Type Alat ini digunakan untuk menaip tulisan secara
Type On A Path mendatar sahaja.
Vertical Type Alat ini digunakan untuk menaip tulisan mengikut
garis lengkungan yang dibina.
Alat ini boleh digunakan untuk menaip dengan
arah tulisan menegak ke bawah.

Langkah-langkah membuat tulisan mendatar

Pilih Type Tool

Taip teks

Star Jika anda ingin membina bentuk segi Langkah membuat tulisan melingkar atau melengkung
tiga, tukar jumlah sisi kepada tiga dan
Pilih Star Tool lihat hasilnya Pilih Ellipse Tool

Bentuk bucu setiap sisi objek bintang Buat bentuk
boleh diubah mengikut kehendak yang
diperlukan

192 193

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
• Klik dan seret Type Tool (ikon T pada Tool Bar sebelah kiri) seterusnya muncul menu tambahan. Cari
dan pilih Type on Path Tool. Menyunting objek menggunakan
• Taip teks yang dikehendaki, kemudian tetapkan saiz fon.
• Pada Menu Utama, pilih Type > Size. Murid boleh mengatur posisi lengkungan dengan mengubah jenis Kerja-kerja penyuntingan objek boleh
fon dan jarak huruf pada panel Type yang sedang aktif. Adobe Illustrator. Sistem ini berfungsi untuk
• Teks melengkung akan terhasil. Murid bebas mengubahnya dengan membuat pilihan pada panel text menganalisis garis bagi menghasilkan
yang ada iaitu sama ada menukar jenis fon, saiz fon, Spacing atau Leading. bentuk tertentu.
Klik Type > Size. Tetapkan ukuran fon membuka Menu Utama > Window.

Pilih Type on Path Tool Taip teks

Unite: Minus Front: Intersect:
Menggabungkan dua objek atau Memotong objek paling bawah Memotong objek dengan
lebih menjadi satu kesatuan Path. dengan objek lain di atasnya. meninggalkan kawasan yang
saling bertindih (overlapping
path) antara dua objek.

Hasil

Langkah membuat tulisan secara menegak ke bawah
• Buka fail New.
• Pada Tool Bar, klik dan seret alat Type dan tetingkap menu selanjutnya akan keluar. Pilih Vertical Type
Tool. Dengan Vertical Type Tool, mulakan menaip teks pada lembaran kerja.

Pilih Vertical Type Tool Divide: Crop: Expand:
Membahagikan objek yang Memotong dua objek atau lebih Menghasilkan Compound Object
194 bertindih antara satu sama lain. sama seperti di Intersect pada dengan klik Expand pada dua
Perlu Ungroup semua menjadi Shape Modes. Beza cara ini boleh objek yang akan membentuk satu
objek yang lain. dilakukan pada lebih daripada objek baharu. Objek asal yang
satu objek, (objek paling atas sudah bertukar menjadi objek
Taip teks menjadi pemeran utama). baharu tidak boleh diedit semula.

195

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
• Buka File > New dan namakan fail.
• Gunakan Rectangles Tool dan bina dua imej segi empat sama dan tindihkannya. •
• Pilih Minus front
•

Pilih Rectangle Tool

Bina dua imej segi empat sama dan
tindihkannya

Pilih Unite pada panel

• Gunakan alat Rectangles dan bina dua imej segi empat sama.
• Gunakan alat Ellipse dan bina satu imej bulat.
• Tindihkan imej segi empat sama dan imej bulat di atas satu imej segi empat.
• Aktifkan ketiga-tiga imej. Kemudian klik Minus front.

Pilih Minus front

Bandingkan hasilnya.
196 197

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Proses mewarna objek menggunakan alat dan Fill Stroke Cara mewarna objek dan garisan menggunakan Info Menarik
Swatches
Pewarnaan objek dalam Adobe Illustrator menggunakan panel palet Color Gradient None INFO
warna dan alat pewarnaan yang ada pada Tool Bar. Untuk mewarna, • Buka fail New, gunakan Rectangle Tool untuk membina
pilih objek yang ingin diwarnakan dengan menggunakan Selection imej segi empat sama. Aktifkan pallet warna Swatches Tetapan warna boleh diubah sama ada
Tool dengan memilih warna pada panel palet warna atau Tool Color. di Window > Swatches. Grayscale, CMYK dan RGB pada menu
Color Mode. Pilihan dibuat mengikut
Dua alat pewarnaan yang penting di Tool Bar ialah Fill dan Stroke. • Pilih objek yang hendak diwarnakan dengan Selection Tool. tujuan kegunaan karya, sama ada untuk
Sebelum mewarnakan sesuatu objek, Fill atau Stroke perlu diaktifkan • Tukar warna di Fill untuk mengubah warna objek. paparan skrin atau cetakan. Contohnya,
terlebih dahulu dengan cara klik pada Fill atau Stroke. Apabila Fill • Tukar warna di Stroke untuk mengubah warna pada jika memilih untuk cetakan, Color Mode
berada di atas Stroke bermaksud Fill sedang aktif manakala apabila yang sesuai adalah CMYK.
Stroke berada di atas Fill bermakna Stroke sedang aktif. garisan luar objek.

Rajah 4.20 Alat pewarnaan
pada Tool Bar dalam Adobe

Illustrator

Color Panel Fill
Color Panel merupakan panel Stroke
yang berisi palet warna yang
pelbagai. Bagi mewarna objek Pilih Windows > Swatches
dengan menggunakan Color Panel,
pilih objek yang ingin diwarnakan Cara mewarna objek menggunakan Paint Tool
dengan Selection Tool dan warna
yang ingin digunakan. Bina objek pilihan

Rajah 4.21 Color Panel Klik Live Paint Bucket pada Tool Bar
Pilih warna yang dikehendaki di Swatches dan klik
Warna pada Color Panel pada objek yang ingin diwarnakan
boleh diubah iaitu daripada
RGB ke CMYK atau sebaliknya.
Caranya dengan klik pada
hujung atas sebelah kanan
panel, kemudian pilih format
warna yang diinginkan.

Rajah 4.22 Cara mengubah format warna pada Color Panel 199

198

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Cara menambah Gradient ke dalam objek menggunakan Gradient Tool dan Cara mewarna menggunakan Eyedropper Tool
• Aktifkan Selection Tool.
• Pilih Window > Appearance pada Menu Utama. Panel Appearance akan terpapar. Pilih Eyedropper Tool Pastikan palet warna aktif.
Gerakkan Eyedropper Tool
Pilih Window > Appearance ke palet warna
Klik dan seret mana-mana
Fungsi Appearance slider untuk mengubah
• Add New Fill: Menambahkan Fill baru warna
• Add New Stroke: Menambahkan Stroke baru
• Duplicate Item: Membuat salinan daripada item • Klik pilihan warna pada palet warna dan secara automatik objek yang hendak diwarnakan sudah
berubah warna.
sedia ada
• Remove Item: Menghapus item yang sudah ada
• Clear Appearance: Menghapuskan paparan
• Bagi menambah Gradient warna pada objek, pilih Window > Gradient di Menu Utama.
• Pada Panel Gradient mempunyai beberapa pilihan seperti Linear, Radial atau Freedom. Warna boleh
diubah pada panel ini. Seret Slider mengikut kesesuaian. Setiap perubahan yang dilakukan boleh
terus dilihat pada objek yang telah dipilih.

Warna boleh diubah di panel
Linear, Radial atau Freedom

Pilih Window > Gradient

Klik warna pilihan
di palet warna

Slider yang boleh diseret mengikut Objek secara automatik akan
kesesuaian berubah warna

200 201

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 Kesan Artistic MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL
Klik Effect > Effect Gallery > Artistik > Cut Out.
Penjanaan kesan khas objek mengikut kesesuaian

Imej boleh disunting dengan menggunakan alat dan pilihan Magic Wand Tool Y
yang mampu memberikan pelbagai kesan kepada imej.

• Menggunakan imej yang telah disurih sebelum ini, pergi ke Menu Utama dan pilih Effect > Effect Gallery.

Kesan Brush Strokes Klik Effect > Effect Gallery > Brush Strokes > Ink Outlines.

Effect > Effect Gallery

• Terdapat pelbagai pilihan dalam Effect Gallery seperti Artistic,
Brush Strokes, Distort, Sketch, Stylize dan Texture.

Kesan Distort Klik Effect > Effect Gallery > Distort > Ocean Ripple.

202 203

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 Klik Effect > Effect Gallery > Sketch > Graphic Pen. MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Kesan Sketch M

Kesan Stylize Klik Effect > Effect Gallery > Stylize > Glowing Edges. penjajaran (Alignment) dan penyusunan (Arrangement)

elemen seperti imej dan teks dalam satu halaman kerja. Bagi memudahkan kerja penghasilan karya

boleh diurus dengan pelbagai cara dan akan memudahkan proses mereka bentuk sesuatu rekaan.

Panel Layer
Panel Layer ialah satu panel yang terdapat beberapa item untuk mengatur Layers. Berfungsi seperti
beberapa helaian kertas di atas skrin komputer. Pada panel layer, pelbagai olahan untuk kerja reka
bentuk seperti menambah bilangan Layers, mengatur hierarki lapisan Layers, mengubah suai Layers
dan menyusun pelbagai elemen reka bentuk yang sedang digunakan boleh dibuat.

Menamakan Layer
Setiap lapisan layer boleh 1
dinamakan mengikut
kehendak. Klik pada lapisan
layer dan namakan layer

Kesan Texture Klik Effect > Effect Gallery > Texture > Stained Glass. 2
Menambahkan bilangan Layer
Lapisan layer boleh ditambah seberapa
banyak yang dikehendaki. Klik pada
sebelah kanan atas panel layer dan pilih
New Layer

3
Mengatur hieraki lapisan Layers
Lapisan layer yang banyak boleh disusun
mengikut hieraki. Aktifkan dua lapisan layer
kemudian klik pada sebelah kanan atas
panel layer dan pilih Reverse Order

204 205

REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL l TINGKATAN 4 MODUL 4 l REKA BENTUK GRAFIK DIGITAL

Jika terdapat banyak teks dan imej yang digunakan dalam lembaran kerja serta tidak berada pada Hari Flora dan Fauna
dalam kedudukan yang sama maka penjajaran boleh dilakukan dengan cara berikut:

1. Penjajaran Teks dan Imej • Klik Window > Align. Panel Align sudah aktif.
• Di Panel Layer, klik layer yang hendak dijajarkan.

Pilih Window > Align Pilih layer yang
hendak dijajarkan

Sedunia

Hari Flora dan Fauna Hari Flora dan Fauna (a) Horizontal Align Left HarSi FelodraudnaniFaauna
• Horizontal Align Left
Sedunia Sedunia • Teks dan imej boleh HarSi FelodraudnaniFaauna
dijajarkan selari ke
206 Hari Flora dan Fauna sebelah kiri dengan (a) Vertical Align Top (b) Vertical Align HarSi FelodraudnaniFaauna
kemas. • Teks dan imej Center
Sedunia dijajarkan selari ke • Teks dan imej (c) Vertical Align Down
(b) Horizontal Align sebelah atas dengan dijajarkan ke • Teks dan imej
Hari Flora dan Fauna Center kemas. bahagian tengah dijajarkan ke
• Teks dan imej halaman kerja. bahagian bawah
Sedunia dijajarkan ke halaman kerja.
bahagian tengah
kerja. 207

(c) Horizontal Align
Right
• Teks dan imej
dijajarkan ke
bahagian kanan
halaman kerja.