รายงานประจำปี ศวพ. ภาคเหนือตอนบน ปี 2564

หนา้ | 47

ตารางที่ 16 ผลการตรวจวิเคราะห์ การพบเชื้อ E.coli และเชอื้ Salmonella spp. ในเนอื้ สัตวจ์ ากสถานทจี่ ำหนา่ ย

จงั หวัด เปา้ จำนวนตวั อย่าง เนอื้ สุกร เนือ้ ไก่

เน้อื สุกร เน้ือไก่ พบ พบ พบ พบ
E. coli Salmonella spp. E. coli Salmonella spp.

เชยี งใหม่ 20 20 5 2 12 4

เชียงราย 14 14 2 0 14 3

ลำพูน 5 5 4 3 4 1

ลำปาง 9 9 6 1 8 2

แพร่ 5 5 3 4 5 2

นา่ น 6 6 3 4 3 2

พะเยา 6 6 4 5 5 3

แม่ฮอ่ งสอน 3 3 2 2 3 0

รวม 68 68 29 21 54 17

120 100 70 91
100 95 79 74
80 77
42 58
60 303040 47 30 23 Susceptible
40 30 Intermediate
20 167 5 002 09 Resistant
0 0 19 23

00 2

แผนภูมทิ ่ี 33 ผลการทดสอบความไวเชื้อ E. coli ในเนื้อสุกรจากโรงฆ่าต่อยาต้านจุลชพี (รอ้ ยละ)
จากแผนภูมิที่ 33 เชื้อ E. coli ที่ตรวจพบในเนื้อไก่จากโรงฆ่า เมื่อนำเชื้อมาทดสอบความไวต่อยาต้าน

จุลชีพ จำนวน 43 isolates พบว่าเชื้อมีความไวต่อยา Meropenem มากที่สุด ร้อยละ 100 รองลงมาคือ
Cefotaxime และ Colistin ร้อยละ 95 และ 91 ตามลำดับ และพบมีการดื้อต่อยา Ampicillin มากที่สุด ร้อยละ
77 รองลงมาคอื Tetracycline รอ้ ยละ 74

ศูนยว์ จิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

120 100 100 100 หนา้ | 48
100 81
84 Susceptible
Intermediate
80 50 63 56 69 41 50 Resistant
60 34
40 19 34 1925 31 16 9
20 0 16 0
0 00 00 3 0 00

แผนภมู ิท่ี 34 ผลการทดสอบความไวเช้ือ E. coli ในเน้ือไก่จากโรงฆา่ ต่อยาต้านจุลชพี (รอ้ ยละ)
จากแผนภูมิที่ 34 เชื้อ E. coli ที่ตรวจพบในเนื้อไก่จากโรงฆ่า เมื่อนำเชื้อมาทดสอบความไวต่อยาต้าน

จุลชพี จำนวน 32 isolates พบวา่ เชื้อมีความไวต่อยา Cefotaxime, Colistin และ Meropenem มากท่ีสุด รอ้ ยละ
100 รองลงมาคือ Trimethoprim/Sulfamethoxazole ร้อยละ 84 และพบมีการดื้อต่อยา Ampicillin มากที่สุด
ร้อยละ 81 รองลงมาคือ Tetracycline รอ้ ยละ 50

120 100 92 86 88 96
100 98

80 65 55 59 51
60 37 41
40 35 31
18 Susceptible
20 0 028 08 68 12 Intermediate
0 00 0 0 04 Resistant

แผนภมู ทิ ่ี 35 ผลการทดสอบความไวเชอื้ Salmonella spp. ในเน้ือสุกรจากโรงฆ่าตอ่ ยาต้านจลุ ชีพ (ร้อยละ)
ศูนยว์ จิ ัยและพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 49

จากแผนภูมิที่ 35 เชื้อ Salmonella spp. ที่ตรวจพบในเนื้อสุกรจากโรงฆ่า เมื่อนำมาทดสอบความไวต่อ
ยาต้านจุลชีพ จำนวน 49 isolates พบว่าเชื้อมีความไวต่อยา Meropenem มากที่สุด ร้อยละ 100 รองลงมา คือ
Cefotaxime และ Colistin ร้อยละ 98 และ 96 ตามลำดับ และพบมีการดื้อต่อยา Ampicillin มากที่สุด ร้อยละ
65 รองลงมา คือ Chloramphenicol รอ้ ยละ 55

120 100 100 93 100 100
100
80 73 74
60 67
60 46
40 27 27 27 40 33

20 0 00 00 07 00 1313 Susceptible
0 00 00 Intermediate
Resistant

แผนภมู ิท่ี 36 ผลการทดสอบความไวเชื้อ Salmonella spp. ในเนื้อไก่จากโรงฆ่าต่อยาต้านจุลชพี (ร้อยละ)
จากแผนภูมิท่ี 36 เชือ้ Salmonella spp. ทต่ี รวจพบในเนื้อไกจ่ ากโรงฆ่า เม่ือนำมาทดสอบความไวตอ่ ยา

ตา้ นจลุ ชพี จำนวน 15 isolates พบว่าเช้อื มีความไวต่อยา Cefotaxime, Colistin, Meropenem และ
Trimethoprim/Sulfamethoxazole (TMP/SMX) มากท่ีสุด รอ้ ยละ 100 รองลงมาคือ Gentamicin และ
Tetracycline ร้อยละ 93 และ 74 ตามลำดบั และพบมีการด้อื ต่อยา Nalidixic acid มากทส่ี ดุ ร้อยละ 33

120 100
100 86 79 72 86
80 83
60 69 59
40 41
20 31 38 34 52 21 28 14 Susceptible
0 314 28 31 Intermediate
00 0 14 17 0000 Resistant

0

แผนภูมทิ ่ี 37 ผลการทดสอบความไวเช้ือ E. coli ในเนอื้ สกุ รจากสถานท่ีจำหน่ายต่อยาต้านจุลชพี (รอ้ ยละ)
ศนู ยว์ จิ ยั และพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 50

จากแผนภูมิที่ 37 เชื้อ E. coli ที่ตรวจพบในเนื้อสุกรจากสถานที่จำหน่าย เมื่อนำมาทดสอบความไวต่อยา
ต้านจลุ ชพี จำนวน 29 isolates พบวา่ มีความไวต่อยา Meropenem มากท่สี ดุ ร้อยละ 100 รองลงมา คอื Colistin
และ Gentamicin ร้อยละ 86 และพบมกี ารด้ือต่อยา Ampicillin มากทสี่ ุด ร้อยละ 69 รองลงมาคือ Tetracycline
รอ้ ยละ 59

120 98 100 74 78 96
100 78 54 46

80 57 54 56
60 43

40 2620 22 24 20 26 22 04 Susceptible
20 0 02 00 0 Intermediate
0 000 Resistant

แผนภูมิท่ี 38 ผลการทดสอบความไวเชอ้ื E. coli ในเน้อื ไก่จากสถานท่ีจำหน่ายตอ่ ยาตา้ นจลุ ชีพ (ร้อยละ)
จากแผนภูมทิ ่ี 38 เชอื้ E. coli ทตี่ รวจพบในเนอ้ื ไก่จากสถานท่จี ำหนา่ ย เมอ่ื นำมาทดสอบความไวตอ่ ยาต้าน

จุลชีพ จำนวน 54 isolates พบว่าเชื้อมีความไวต่อยา Meropenem มากที่สุด ร้อยละ 100 รองลงมาคือ
Cefotaxime และ Colistin ร้อยละ 98 และ 96 ตามลำดับ และพบมีการดื้อต่อยา Ampicillin มากที่สุด ร้อยละ
57 รองลงมาคือ Tetracycline รอ้ ยละ 46

120 96 100 100 92 96 100
100 76 64 60 88
80

60 40
40 24
0 4 12 24 12 Susceptible
0 Intermediate
20 0 00 00 08 04 0 00
0

Resistant

แผนภูมิท่ี 39 ผลการทดสอบความไวเชอื้ Salmonella spp. ในเนอื้ สกุ รจากสถานทีจ่ ำหน่ายต่อยาตา้ นจลุ ชพี (ร้อยละ)
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 51

จากแผนภูมิที่ 39 เชื้อ Salmonella spp. ที่ตรวจพบในเนื้อสุกรจากสถานที่จำหน่าย เมื่อนำมาทดสอบ
ความไวตอ่ ยาต้านจุลชีพ จำนวน 25 isolates พบว่าเช้ือมีความไวต่อยา Colistin, Gentamicin และMeropenem
มากที่สุด ร้อยละ 100 รองลงมาคือ Cefotaxime และ Nalidixic acid ร้อยละ 96 และพบมีการดื้อต่อยา
Tetracycline มากทีส่ ุด ร้อยละ 88 รองลงมาคือ Ampicillin รอ้ ยละ 76

120 100 100 95 95 95
100
80 65 75 80

60 50 50 40

40 35 35 25
20 0
0 00 15 05 20 05 Susceptible
0 00 0 0 5 10 Intermediate
Resistant

แผนภูมิที่ 40 ผลการทดสอบความไวเชอ้ื Salmonella spp. ในเน้อื ไก่จากสถานที่จำหน่ายต่อยาตา้ นจลุ ชีพ (รอ้ ยละ)
จากแผนภูมิท่ี 40 เชอ้ื Salmonella spp. ท่ตี รวจพบในเนอื้ ไก่จากสถานท่จี ำหน่าย เมื่อนำมาทดสอบความ

ไวตอ่ ยาตา้ นจลุ ชีพ จำนวน 20 isolates พบวา่ เชือ้ มคี วามไวต่อยา Cefotaxime และ Meropenem มากทส่ี ดุ ร้อย
ละ 100 รองลงมา Colistin, Gentamicin และ Trimethoprim/Sulfamethoxazole ร้อยละ 95 และพบมีการ
ด้ือต่อยา Tetracycline มากทสี่ ดุ ร้อยละ 40 รองลงมาคือ Ampicillin ร้อยละ 35

กิจกรรม 5 ตรวจวิเคราะห์คุณภาพเนื้อสัตว์โครงการการเลี้ยงสัตว์ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในระบบการผลิต
สนิ ค้าปศุสัตว์

โครงการเลี้ยงสัตว์ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาต้านจุลชีพในระบบการผลิตสินค้าปศุสัตว์ ตามแผนงาน
บูรณาการพัฒนาศักยภาพการผลิตภาคเกษตร โครงการพัฒนาคุณภาพสินคา้ เกษตรสูม่ าตรฐาน กิจกรรมตรวจสอบ
รับรองคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ เพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติในการลดการใช้ยาปฏิชีวนะในภาคการปศุสัตว์ ลดปัญหาเช้ือ
ดื้อยาปฏิชีวนะหรือยาต้านจุลชีพ และสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภคจากการบริโภคสินค้าปศุสัตว์ที่ไม่มีการใช้ยา
ปฏิชีวนะตลอดอายุการเลี้ยงสัตว์ โดยให้มีการเก็บตัวอย่างเนื้อสุกรที่ผลิตจากฟาร์มที่เข้าร่วมโครงการเพื่อตรวจ
วิเคราะหห์ ายาปฏิชวี นะตกค้างในเนือ้ สัตว์

ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 52

ปีงบประมาณ 2564 มีจำนวนฟาร์มสุกรในพ้ืนทีภ่ าคเหนือตอนบนเข้ารว่ มในโครงการ จำนวน 1 ฟาร์มจาก
จังหวัดเชียงราย โดยเมื่อเก็บตัวอย่างเนื้อสุกรจากฟาร์มดังกล่าวจำนวน 1 ตัวอย่างส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในเนื้อสัตว์ และมีการเก็บตัวอย่างเนื้อสุกรจากสถานที่จำหน่ายที่เข้า
รว่ มโครงการ 6 ตัวอยา่ ง จากจงั หวัดเชียงใหม่ และเชียงราย ผลการทดสอบพบวา่ ไมม่ ยี าปฏชิ วี นะตกค้างในเนื้อสัตว์
เช่นกนั

กิจกรรม 6 ตรวจวิเคราะหค์ ุณภาพเนอ้ื สตั ว์โครงการลดการใช้ยาปฏิชีวนะในฟารม์ ปศุสัตว์
จากการท่ีกรมปศุสัตว์ไดจ้ ัดทำโครงการ “ความรว่ มมือการใช้ยาต้านจุลชีพอยา่ งเหมาะสมในระบบการผลิต

สินค้าปศุสัตว์เพื่อลดปัญหาเชื้อดื้อยาในภาคเหนือตอนบน” โดยเป็นโครงการนาร่องในฟาร์มสุกร ในปีงบประมาณ
2560 ผลการดำเนินการพบว่าฟาร์มที่เข้าร่วมโครงการฯ มีการใช้ยาปฏิชีวนะลดลงมากกว่าร้อยละ 80 และอัตรา
ความสูญเสียไม่แตกต่างจากก่อนเข้าร่วมโครงการฯ เพื่อให้สอดคล้องตามเป้าประสงค์ของแผนยุทธศาสตร์ชาติที่
ต้องการให้ปริมาณการใช้ยาปฏชิ ีวนะสำหรับสัตว์ลดลง จึงได้สนันสนุนให้มีการขยายผลโครงการ “การลดการใช้ยา
ปฏชิ ีวนะในฟารม์ ปศุสัตว”์ การดำเนินงานทัว่ ประเทศ ในปี 2561-2563 และในปีงบประมาณ 2564 มีจำนวนฟาร์ม
สกุ รในพืน้ ทภ่ี าคเหนอื ตอนบนเขา้ ร่วมในโครงการ จำนวน 8 ฟารม์ (สง่ ตรวจ 8 ตัวอย่าง) จากจังหวดั ลำพูน เชียงราย
และแมฮ่ อ่ งสอน ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในเนอื้ สตั ว์ แสดงตามตารางที่ 17

ตารางที่ 17 ผลการตรวจวิเคราะห์ยาปฏชิ ีวนะตกคา้ งในเนื้อสุกร โครงการลดการใชย้ าปฏชิ ีวนะในฟารม์ ปศสุ ัตว์

จงั หวดั จำนวน ผดิ มาตรฐาน
ตวั อย่างทตี่ รวจ (ตวั อยา่ ง)
ยาปฏิชวี นะตกคา้ ง

เชียงราย 6 0 0

ลำพูน 1 0 0

แมฮ่ ่องสอน 1 0 0

รวม 8 0 0

กิจกรรม 7 ตรวจวิเคราะห์คุณภาพไขไ่ ก่ โครงการปลอดการใช้ยาปฏชิ ีวนะในการเล้ยี งไก่ไข่
จากการท่ีกรมปศุสัตว์ได้จัดทำโครงการ “การเลี้ยงสัตวป์ ลอดการใช้ยาปฏิชีวนะในระบบการผลิตสินค้าปศุ

สัตว์” โดยมีโครงการนำร่องในฟาร์มสุกร เพื่อให้สอดคล้องตามเป้าประสงค์ของแผนยุทธศาสตร์ชาติ ท่ีต้องการให้
ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะสำหรับสัตว์ลดลง และจากผลสำเร็จของโครงการดังกล่าวในปีงบประมาณ 2561-2562
จึงได้ต่อยอดโครงการ “ฟาร์มเลี้ยงไก่ไข่ปลอดการใช้ยาปฏิชีวนะ”เพื่อให้ผู้บริโภคมีทางเลือกเพิ่มขึ้นในการเลือกซ้อื
ไข่ไก่ที่มีคุณภาพมาตรฐาน และมาจากฟาร์มไก่ไข่ที่เลี้ยงโดยไม่ใช้ยาปฏิชีวนะ และเพื่อสร้างความมั่นใจให้กับ
ผู้บริโภคจากการบริโภคผลติ ภณั ฑไ์ ขไ่ ก่ ปลอดการใชย้ าปฏชิ วี นะ

ศูนยว์ ิจยั และพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 53

ปีงบประมาณ 2564 มีจำนวนฟาร์มเลี้ยงไก่ไข่ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนเข้าร่วมในโครงการ จำนวน 53
ฟาร์ม จากจังหวัดเชียงใหม่ ลำปาง และแพร่ ผลการทดสอบพบว่า ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้างในตัวอย่างไข่ไก่ทั้ง 53
ฟาร์ม แสดงตามตารางท่ี 18

ตารางที่ 18 ผลการตรวจวิเคราะห์ยาปฏิชวี นะตกคา้ งในไข่ไก่ ตามโครงการปลอดการใชย้ าปฏิชวี นะในการเลี้ยงไก่ไข่

จงั หวดั เป้าจำนวน จำนวน ผดิ มาตรฐาน ยาปฏชิ วี นะ
ตัวอย่าง ตกค้าง
ตัวอยา่ งที่ตรวจ (ตวั อยา่ ง)

เชียงใหม่ 18 18 0 0

ลำปาง 24 25 0 0

แพร่ 9 10 0 0

รวม 51 53 0 0

กจิ กรรม 8 ตรวจสอบคณุ ภาพน้ำนมดิบ
ปีงบประมาณ 2564 ห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยาได้ทำการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำนมดิบจากน้ำนมรวม

สหกรณ์ จำนวน 18 สหกรณ์ 2 บริษัท 35 ศูนย์รวบรวมน้ำนมดิบ และ 1 กลุ่มรวบรวมน้ำนมดิบ ในเขตภาคเหนือ
ตอนบนรวมเป็นจำนวนท้ังส้นิ 411 ตวั อย่าง โดยมีกจิ กรรมการตรวจและผลการตรวจวิเคราะหด์ งั นี้

1. การทดสอบหาปริมาณเชอื้ แบคทีเรียทั้งหมด
2. การทดสอบหาปรมิ าณเชอ้ื โคลิฟอร์ม
3. การทดสอบหาปรมิ าณเช้ือแบคทเี รียทนร้อน
4. การทดสอบเมธลิ ีนบลูและรีซาซรู ีน รีดกั ชนั่
5. การทดสอบหายาปฏชิ ีวนะตกคา้ ง
ผลการตรวจวิเคราะหพ์ บว่ามีจำนวนตัวอย่างทีพ่ บปริมาณเชื้อแบคทีเรียทั้งหมด และแบคทีเรียในกลุ่มโคลิ
ฟอร์มค่อนข้างต่ำ คือ ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานร้อยละ 15.33 และร้อยละ 9.98 ตามลำดับ แสดงถึงการมีระบบการ
จัดการเรื่องสุขาภิบาลท่ีดี แต่พบว่ามีจำนวนตัวอยา่ งทีพ่ บแบคทีเรียทนร้อนไม่ผา่ นเกณฑ์ยังคงอยู่ในระดับสูงถึงร้อย
ละ 38.20 ซึ่งการเกิดสภาวะเช่นนี้อาจเนื่องมาจากระบบการฆ่าเชื้อ วัสดุอุปกรณ์ (ที่สัมผัสน้ำนม) ด้วยความร้อน
จะฆ่าเชื้อโคลิฟอรม์ และ gram-negative bacteria แต่ไม่สามารถฆ่าเชื้อที่มี spore หรือ gram-positive bacteria
ได้จงึ ควรตะหนกั ถึงการทำความสะอาดอยา่ งสม่ำเสมอแสดงผลตามตารางท่ี 19

ศูนยว์ ิจยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

ตารางที่ 19 แสดงผลการตรวจวเิ คราะหค์ ุณภาพนำ้ นมดิบ หนา้ | 54

จำนวน ผ่านเกณฑ์ ไมผ่ า่ นเกณฑ์
ตัวอยา่ ง
รายการทดสอบ จำนวน รอ้ ยละ จำนวน ร้อยละ
411 ตวั อยา่ ง ตวั อย่าง
Standard Plate Count 411
Coliform 411 348 84.67 63 15.33
411
Thermoduric Count 411 370 90.02 41 9.98
Methylene blue 411
Resazurin 254 61.80 157 38.20
Antibiotic
273 66.42 138 33.58

386 93.92 25 6.08

411 100.00 0 0.00

กจิ กรรม 9 การเฝ้าระวังสารตกค้างในนำ้ นม

ปีงบประมาณ 2564 กรมปศุสัตว์ได้กำหนดให้มีกิจกรรมการเฝ้าระวังสารตกค้างในสินค้าปศุสัตว์ (น้ำนม)
เปน็ ปแี รก โดยใหม้ กี ารตรวจวเิ คราะหย์ าปฏิชวี นะตกคา้ งในน้ำนมดิบ จากตัวอย่างน้ำนมในพ้ืนทภี่ าคเหนอื ตอนบนใน
3 จงั หวดั คอื เชยี งใหม่ เชยี งราย และลำพนู รวมท้ังหมด 6 ตัวอย่าง ผลการตรวจวเิ คราะห์พบวา่ ไมพ่ บยาปฏิชีวนะ
ตกค้างในนำ้ นมดบิ ท้ัง 6 ตัวอย่าง แสดงผลตามตารางท่ี 20
ตารางท่ี 20 แสดงผลการทดสอบยาปฏชิ วี นะตกค้างกิจกรรมเฝา้ ระวังสารตกค้างในนำ้ นม

จงั หวดั จำนวน จำนวนตัวอย่าง จำนวนตวั อยา่ ง
ตวั อยา่ งทีต่ รวจ ไมผ่ ่านมาตรฐาน พบยาปฏิชีวนะตกค้าง
เชยี งใหม่
เชยี งราย 3 0 0
ลำพนู 1 0 0
2 0 0

รวม 6 0 0

กิจกรรม 10 การตรวจวิเคราะหค์ ุณภาพ “นมคุณภาพสูงล้านนา”

ปีงบประมาณ 2564 ห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยา มีการตรวจวเิ คราะห์จุลินทรีย์ทั้งหมดในน้ำนม (Standard
plate count) แบคทีเรียทนร้อน (Thermoduric Count) และยาปฏิชีวนะตกคา้ งในน้ำนม นอกจากนี้ยงั มกี ารตรวจ
ตดิ ตามการดื้อต่อยาตา้ นจลุ ชีพของเช้ือ E.coli ในนำ้ นมตามโครงการส่งเสริมและพฒั นามาตรฐานการผลิตน้ำนมดิบ
และผลิตภัณฑ์นมคุณภาพสูงล้านนา (Lanna High Quality Milk) รวมทั้งหมด 123 ตัวอย่าง ผลการตรวจพบว่า
นำ้ นมดิบทส่ี ง่ ตรวจส่วนใหญอ่ ยู่ในเกณฑค์ ณุ ภาพทดี่ ี และไมพ่ บการตกค้างของยาปฏิชวี นะ

ศูนยว์ ิจยั และพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

การตรวจวิเคราะหท์ างห้องปฏบิ ตั ิการเคมแี ละสารตกคา้ ง หนา้ | 55

การตรวจวเิ คราะหค์ ุณภาพนำ้ นมดิบ

ปีงบประมาณ 2564 ห้องปฏิบัติการเคมีและสารตกค้าง ได้ดำเนินการตรวจคุณภาพน้ำนมดิบในกิจกรรม
พัฒนาห้องปฏิบัติการและตรวจวิเคราะห์คุณภาพสินค้าปศุสัตว์ (ตรวจวิเคราะห์น้ำนมดิบ) จากศูนย์รวบรวมน้ำนม
ดบิ 35 แหง่ (ประกอบด้วย สหกรณ์โคนม 19 สหกรณ์ กลมุ่ ผู้เล้ียงโคนม 1 กล่มุ และบริษัทผผู้ ลติ นม 2 บรษิ ัท) จาก
ฟาร์มโคนม 1,601 ฟาร์ม และฟาร์มแพะ 2 ฟาร์ม รวมจำนวน 21,425 ตัวอย่าง เป็นการตรวจองค์ประกอบน้ำนม
ดิบ ได้แก่ ปริมาณ โปรตีน (Proteins) ไขมัน (Fat) น้ำตาลแลคโตส (Lactose) เนื้อนมไม่รวมมันเนย (Solid not
fat) เนอ้ื นมรวม (Total solid) โดยใช้เครอ่ื ง Fossomatic 7 DC ตรวจจำนวนเซลล์โซมาติก (Somatic cell count;
SCC) โดยใช้เครือ่ ง Milkoscan 7 RM ตรวจจุดเยอื กแข็งโดยใช้เครื่อง Cryoscope และตรวจหาปริมาณ Aflatoxin
M1 ตกค้างในน้ำนมโดยใชช้ ุดทดสอบ Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA) จากแหลง่ ท่ีมาของน้ำนม
ดิบต่างๆ ดงั น้ี

1. น้ำนมดิบจากถังนมรวมของศูนยร์ วบรวมน้ำนมดิบ ตรวจองค์ประกอบน้ำนมดิบ จำนวนเซลล์โซมาติก และ

จดุ เยือกแขง็ จำนวน 411 ตัวอย่าง

2. นำ้ นมดบิ จากรายฟารม์ ตรวจองค์ประกอบนำ้ นมดิบ และจำนวนเซลลโ์ ซมาติก จำนวน 18,719 ตวั อยา่ ง

3. น้ำนมดิบจากศูนย์รวบรวมน้ำนมดิบและโรงงานแปรรูป จากโครงการอาหารเสริม (นม) โรงเรียน ตรวจ

องค์ประกอบน้ำนมดิบ และจำนวนเซลลโ์ ซมาตกิ จำนวน 1,207 ตวั อย่าง

4. น้ำนมดิบจากโครงการส่งเสริมและพัฒนามาตรฐานการผลิตน้ำนมดิบและผลิตภัณฑ์นมคุณภาพสูงล้านนา

“นมคุณภาพสูงล้านนา (Lanna High Quality Milk)” ตรวจองค์ประกอบน้ำนมดิบ จำนวนเซลล์โซมาติก และ

ตรวจหาปรมิ าณ Aflatoxin M1 ตกคา้ งในนำ้ นม จำนวน 123 ตัวอย่าง

5. น้ำนมโคและน้ำนมแพะจากฟาร์มในพืน้ ท่ีเขต 5 ที่มีการขอความอนุเคราะห์ให้ตรวจองค์ประกอบน้ำนมดบิ

จำนวนเซลลโ์ ซมาตกิ และจดุ เยอื กแข็ง จำนวน 965 ตัวอยา่ ง (นำ้ นมโค 906 ตัวอยา่ ง และน้ำนมแพะ 59 ตัวอยา่ ง)

โดยมผี ลการปฏิบัติงานตามตารางที่ 21-25 และแผนภูมทิ ่ี 41

ตารางที่ 21 จำนวนตวั อย่างในการวิเคราะหค์ ณุ ภาพน้ำนมจำแนกตามจังหวัดและแหลง่ ทม่ี าของตัวอยา่ ง

จงั หวดั ถังนม นำ้ นม โครงการ โครงการ นำ้ นมโค นำ้ นมแพะ รวม
รวม รายฟาร์ม นมโรงเรียน นมล้านนา (อนุเคราะห)์ (อนุเคราะห)์ ทง้ั หมด

เชียงใหม่ 226 11,379 642 73 727 0 13,047

เชียงราย 60 1,672 168 0 52 50 2,003

ลำพูน 98 5,039 325 50 73 0 5,585

ลำปาง 12 439 39 0 2 9 501

แพร่ 12 172 33 0 52 0 269

พะเยา 3 18 0 0 0 0 21

รวมทกุ จงั หวัด 411 18,719 1,207 123 906 59 21,425

ศนู ยว์ ิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 56

ตารางท่ี 22 ค่าเปอร์เซ็นต์ไทล์ของค่าองค์ประกอบนำ้ นม โซมาติกเซลล์ และจุดเยือกแข็งในน้ำนมดิบจากถังรวมของศูนยร์ ับน้ำนม
ดบิ จำนวน 411 ตวั อย่าง

Parameter Fat Protein Lactose SNF TS SCC Freezing

Percentile (%) (%) (%) (%) (%) (x1000 cell/ml) point (oc)

P0 3.48 2.89 4.62 8.15 11.83 107 -0.534
P1 3.72 2.97 4.66 8.33 12.16 188 -0.530
P2 3.81 2.99 4.68 8.37 12.27 213 -0.527
P3 3.86 3.01 4.69 8.41 12.32 241 -0.526
P4 3.90 3.02 4.70 8.43 12.38 261 -0.525
P5 3.95 3.04 4.71 8.46 12.44 293 -0.524
P6 3.98 3.06 4.71 8.48 12.49 310 -0.523
P7 4.03 3.07 4.72 8.51 12.57 334 -0.522
P8 4.10 3.09 4.73 8.56 12.65 365 -0.521
P9 4.17 3.13 4.75 8.65 12.76 402 -0.520
P10 4.35 3.21 4.79 8.79 13.06 510 -0.514
Min 3.48 2.89 4.62 8.15 11.83 107 -0.534
Max 4.35 3.21 4.79 8.79 13.06 510 -0.514
Average 3.94 3.04 4.71 8.47 12.45 292 -0.524
SD 0.17 0.06 0.03 0.12 0.24 84 0.004
เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500 -0.520

ผ่านเกณฑ์ (%) 85.3 98.3 78.1 100.0 95.7 94.5 97.4

ตารางท่ี 2(3%ค)า่ เปอร์เซน็ ตไ์ ทล์ของคา่ องคป์ ระกอบนำ้ นมและโซมาตกิ เซลลใ์ นน้ำนมดิบรายฟาร์ม จำนวน 18,719 ตวั อยา่ ง

Parameter Fat Protein Lactose SNF TS SCC

Percentile (%) (%) (%) (%) (%) (x1000 cell/ml )

P0 3.07 2.58 4.52 7.80 11.17 7
P1 3.55 2.81 4.61 8.15 11.87 85
P2 3.68 2.88 4.64 8.25 12.06 121
P3 3.77 2.93 4.66 8.32 12.19 154
P4 3.85 2.98 4.68 8.38 12.31 188
P5 3.93 3.02 4.69 8.44 12.43 227
P6 4.01 3.06 4.71 8.50 12.54 271
P7 4.10 3.10 4.73 8.56 12.67 328
P8 4.21 3.16 4.75 8.64 12.83 404
P9 4.36 3.24 4.78 8.75 13.06 520
P10 4.83 3.46 4.87 9.08 13.73 787
Min 3.07 2.58 4.52 7.80 11.17 7
Max 4.83 3.46 4.87 9.08 13.73 787
Average 3.94 3.02 4.69 8.44 12.45 267
SD 0.32 0.16 0.07 0.23 0.46 168
เกณฑ์มาตรฐาน 3.35 3.00 4.50 8.25 12.00 500

ผ่านเกณฑ์ (%) 96.3 55.5 99.2 80.1 83.6 83.6

ศูนยว์ ิจยั และพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 57

ตารางท่ี 24 ค่าเปอร์เซน็ ตไ์ ทลข์ องค่าองคป์ ระกอบน้ำนมและโซมาติกเซลลใ์ นนำ้ นมดบิ โครงการอาหารเสริม (นม) โรงเรียนจำนวน
1,207 ตัวอย่าง

Parameter Fat Protein Lactose SNF TS SCC
Percentile (%) (%) (%) (%) (%) (x1000 cell/ml )
3.11 2.86 4.59 8.13 11.52 4
P0 3.58 2.95 4.66 8.32 12.08 159
P1 3.69 2.98 4.67 8.37 12.23 193
P2 3.75 3.00 4.69 8.40 12.32 220
P3 3.83 3.02 4.69 8.43 12.41 250
P4 3.90 3.03 4.70 8.46 12.49 277
P5 3.97 3.05 4.71 8.49 12.56 309
P6 4.06 3.07 4.72 8.52 12.69 339
P7 4.16 3.09 4.74 8.56 12.81 377
P8 4.28 3.12 4.77 8.63 12.94 433
P9 4.74 3.21 4.83 8.80 13.46 600
P10 3.11 2.86 4.59 8.13 11.52 4
Min 4.74 3.21 4.83 8.80 13.46 600
Max 3.92 3.03 4.71 8.46 12.50 287
Average 0.27 0.07 0.04 0.12 0.34 105
SD 3.35 3.00 4.50 8.25 12.25 500
เกณฑ์มาตรฐาน 98.3 71.1 99.4 94.2 75.1 94.4
ผา่ นเกณฑ์ (%)

ตารางที่ 25 ค่าเปอร์เซ็นตไ์ ทลข์ องค่าองค์ประกอบน้ำนมและโซมาติกเซลล์ในนำ้ นมดบิ โครงการนมคณุ ภาพสูงลา้ นนา จำนวน
123 ตัวอย่าง

Parameter Fat Protein Lactose SNF TS SCC

Percentile (%) (%) (%) (%) (%) (x1000 cell/ml )

P0 3.42 2.75 4.60 8.09 11.84 57
P1 3.82 2.90 4.67 8.33 12.27 99
P2 3.93 2.97 4.70 8.40 12.45 126
P3 4.02 3.02 4.71 8.45 12.59 157
P4 4.10 3.05 4.72 8.48 12.71 198
P5 4.16 3.09 4.73 8.54 12.84 237
P6 4.25 3.12 4.74 8.57 12.91 284
P7 4.35 3.16 4.76 8.62 13.01 366
P8 4.42 3.20 4.77 8.66 13.16 427
P9 4.55 3.25 4.79 8.79 13.37 542
P10 4.92 3.40 4.84 9.00 13.90 800
Min 3.42 2.75 4.60 8.09 11.84 57
Max 4.92 3.40 4.84 9.00 13.90 800
Average 4.17 3.08 4.73 8.54 12.81 284
SD 0.29 0.14 0.05 0.19 0.41 177
เกณฑม์ าตรฐาน 3.50 3.00 4.50 8.70 12.20 200
ผ่านเกณฑ์ (%) 96.7 75.6 100.0 19.5 91.1 40.7

ศูนย์วจิ ยั และพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

999966..88..3733 หนา้ | 5899119900..0024..0095.775.183.9619.41.583.6994.7.44
94.2
FAT PROTEIN LACTOSE SNF TS SCC FREEZING 85.3
POINT78.180.1
717.51.6
ถงั นมรวม นา้ นมรายฟาร์ม นมโรงเรียน นมลา้ นนา
55.5
แผนภูมิท่ี 41 ค่ารอ้ ยละการผ่านเกณฑม์ าตรฐาน จำแนกตามแหลง่ ทีม่ าของตัวอย่างและคา่ ทตี่ รวจวเิ คราะห์
ผลการตรวจวิเคราะห์หาปริมาณ Aflatoxin M1 ในน้ำนมดิบตามโครงการส่งเสริมและพัฒนา40.7

มาตรฐานการผลิตน้ำนมดิบและผลิตภัณฑ์นมคุณภาพสูงล้านนา (Lanna High Quality Milk) จากตัวอย่างน้ำนม19.5
จงั หวัดเชยี งใหม่ และลำพูน ท้งั 123 ตัวอยา่ ง ไมพ่ บ Aflatoxin M1 ปนเปอื้ นในนำ้ นมในระดบั ทเี่ กินเกณฑม์ าตรฐาน
ที่อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้บริโภค คือ มีปริมาณน้อยกว่า 0.05 ppb ตามเกณฑ์มาตรฐานที่สหภาพยุโรป (EU)
กำหนดไว้

การตรวจสารต้านจุลชีพและสารกำจัดแมลงตามโครงการมาตรฐานฟารม์

กรมปศุสัตว์มีนโยบายให้การผลิตปศุสัตว์มีคุณภาพปราศจากสารตกค้าง โดยมุ่งเน้นให้ฟาร์มเข้า
โครงการมาตรฐานฟาร์ม เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภค ซึ่งในปีงบประมาณ 2564 ศูนย์วิจัยและพัฒนาการ
สตั วแพทยภ์ าคเหนือตอนบน ไดด้ ำเนนิ การตรวจวเิ คราะหส์ ารตกคา้ งตามโครงการมาตรฐานฟาร์ม เพ่อื ให้การรับรอง
และต่ออายฟุ ารม์ มาตรฐาน ในตวั อย่าง 2 ชนิด และมีผลการปฏิบตั งิ าน ดงั นี้

1. ตัวอย่างอาหารสัตว์ ในกิจกรรมตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มสัตว์ปีก (กิจกรรม 3.1 ป.) กิจกรรม
ตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มสัตว์อื่น (กิจกรรม 3.1 อ.) กิจกรรมตรวจต่ออายุมาตรฐานฟาร์มสัตว์ปีก (กิจกรรม 3.3
ป.) และกิจกรรมตรวจต่ออายุมาตรฐานฟาร์มสัตว์อื่น (กิจกรรม 3.3 อ.) โดยการตรวจหาสารต้านจุลชีพ 9 ชนิดใน
อาหารสัตว์ ไดแ้ ก่ Nitrofurans, Furazolidone, Furaltadone, Nitrofurantoin, Nitrovin, Roxazone, Zoalene,
Chlortetracycline และ Oxytetracycline ด้วยวิธี color reaction ซึ่งเป็นวิธีคัดกรองเบื้องต้น (screening test)
ในปงี บประมาณ 2564 ได้ทำการตรวจวิเคราะหอ์ าหารสตั ว์ทั้งหมด 487 ตวั อยา่ ง คดิ เป็นร้อยละ 109 จากเป้าหมาย
446 ตัวอยา่ ง มีรายละเอยี ดามตารางที่ 26

ศูนย์วจิ ยั และพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

ตารางที่ 26 แสดงเป้าหมายและจำนวนตัวอยา่ งสง่ ตรวจในการหาสารต้านจุลชีพในอาหารสัตว์ หนา้ | 59

ตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์ม ตรวจตอ่ อายมุ าตรฐานฟาร์ม

จงั หวัด สตั ว์ปีก สัตว์อื่น สัตว์ปีก สตั วอ์ ืน่ รวมทกุ ตัวอย่าง

เป้าหมาย ตรวจ เป้าหมาย ตรวจ เปา้ หมาย ตรวจ เป้าหมาย ตรวจ เปา้ หมาย ตรวจ

เชยี งใหม่ 0 4 25 101 91 63 192 222 308 390 (127%)

เชยี งราย 4 1 7 6 55 20 74 35* 140 62 (44%)

ลำพูน 0 0 20 43 38 26 121 153 179 222 (124%)
ลำปาง 4 26 4 35 29 0 39 5 76 66 (87%)

แพร่ 0 2 5 17** 12 4 14 2** 31 25 (81%)

นา่ น 0 0 0 3 1 1 3 6 4 10 (250%)
พะเยา 0 0 5 0 4 0 5 0 14 0 (0%)
แมฮ่ อ่ งสอน 0 0 0 0 0 0 2 1 2 1 (50%)

รวม 8 29 41 104 139 51 258 202 446 487
ทกุ จงั หวดั (363%) (254%) (37%) (78%) (109%)

หมายเหตุ * = พบ Chlortetracycline และ ** = พบ Oxytetracycline

ผลการตรวจหาสารต้านจุลชีพตกค้างในอาหารสัตว์ด้วยวิธี color reaction พบ 6 ตัวอย่าง

(Chlortetracycline 2 และ Oxytetracycline 4) เมื่อส่งตรวจยืนยันผลด้วยวิธี High Performance Liquid

Chromatography (HPLC) ที่สำนักตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ พบ Chlortetracycline เพียง 1 ตัวอย่าง

ปริมาณ 312.4 ppm ในอาหารสุกรที่ตรวจเพื่อต่ออายุฟาร์มมาตรฐาน และ พบ Oxytetracycline 4 ตัวอย่าง

ปริมาณ 223.7 และ 257.2 ppm ในอาหารสุกรที่ตรวจเพื่อขอรับรองฟาร์มมาตรฐาน และปริมาณ 185.9 และ

219.4 ppm ในอาหารสุกรทตี่ รวจเพื่อตอ่ อายุฟาร์มมาตรฐาน

2. ตัวอย่างน้ำผึ้ง ในกิจกรรมตรวจรับรองมาตรฐานฟาร์มผึ้ง (กิจกรรม 3.1) และกิจกรรมตรวจต่อ

อายุมาตรฐานฟาร์มผึ้ง (กิจกรรม 3.3) โดยตรวจหาสารต้านจุลชีพกลุ่ม Tetracycline, Chloramphenicol,

Sulfonamide สาร Tylosin ด้วยวิธี ELISA และสารกำจัดแมลงกลุ่ม Organophosphate และ Organochlorine

ด้วย Gas Chromatography detector Electron Capture Detector (GC-ECD) ผลการตรวจวิเคราะห์น้ำผ้ึง

ทัง้ หมด 227 ตวั อย่าง ในปี 2564 ไม่พบสารตา้ นจลุ ชีพและสารกำจัดแมลงในทุกตวั อย่าง มีรายละเอียดตามตารางท่ี

27 และแผนภูมทิ ่ี 42

ศนู ยว์ ิจยั และพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

ตารางท่ี 27 แสดงเปา้ หมายและจำนวนตัวอย่างส่งตรวจในการหาสารต้านจลุ ชีพและสารกำจัดแมลงในนำ้ ผง้ึ หนา้ | 60

จงั หวดั ตรวจรบั รองมาตรฐานฟารม์ ผ้งึ ตรวจต่ออายมุ าตรฐานฟาร์มผึ้ง รวมทุกตัวอยา่ ง

เชยี งใหม่ เปา้ หมาย ตรวจ เป้าหมาย ตรวจ เปา้ หมาย ตรวจ
เชยี งราย
ลำพูน 5 24 34 35 39 59
ลำปาง
1 16 82 59 83 75
แพร่
น่าน 04 40 42 40 46
พะเยา
แมฮ่ ่องสอน 07 70 77

5 12 25 0 30 12

28 30 20 32 28

00 10 0 10 0

00 00 00

รวมทุกจงั หวัด 13 71 228 156 241 227

การตรวจสารตา้ นจุลชีพตามโครงการลดการใชย้ าตา้ นจุลชีพในฟารม์ ปศสุ ตั ว์

ปงี บประมาณ 2564 กรมปศุสตั ว์ได้มีนโยบายใหม้ ีการตรวจสารตา้ นจลุ ชีพในตวั อย่างอาหารสัตว์ใน
โครงการลดการใช้ยาปฏิชีวนะในฟาร์มปศุสัตว์เป็นปีแรก โดยให้มีการตรวจหาสารต้านจุลชีพ 9 ชนิดในอาหารสัตว์
ไ ด ้ แ ก่ Nitrofurans, Furazolidone, Furaltadone, Nitrofurantoin, Nitrovin, Roxazone, Zoalene,
Chlortetracycline และ Oxytetracycline ด้วยวิธี color reaction ซึ่งศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์
ภาคเหนือตอนบน ได้ดำเนินการตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างทั้งหมด 11 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 45.8 เมื่อเทียบกับ
เป้าหมาย 24 ตัวอยา่ ง โดยทกุ ตัวอยา่ งไม่พบสารตา้ นจลุ ชพี มีรายละเอยี ดตามตารางที่ 28 และแผนภมู ิท่ี 42

ตารางท่ี 28 แสดงเป้าหมายและจำนวนตวั อย่างสง่ ตรวจในการหาสารต้านจลุ ชีพในโครงการลดการใชย้ าตา้ นจลุ ชพี
ในฟาร์มปศสุ ตั ว์

จงั หวัด เปา้ หมาย ตรวจ รอ้ ยละ

เชยี งใหม่ 12 00
เชยี งราย 6 6 100
ลำพนู 1 00
ลำปาง 4 4 100
0 00
แพร่ 0 00
นา่ น 0 00
พะเยา 1 1 100
แมฮ่ ่องสอน

รวมทุกจงั หวดั 24 11 45.8

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 61

1600

650 875

61910136 404480 2586 215 13 1343 240340 61700200 400 50
346771200 68110256 100 100

เชีย งให ม่ เชีย งรา ย ลา พูน ลา ป า ง แ พ ร่ น่า น พ ะ เย า แ ม่ ฮ่อ งสอ น
ต่ออายุ อาหารสัตว์ปกี
รบั รองฟาร์ม อาหารสตั วป์ ีก รบั รองฟารม์ อาหารสัตวอ์ ืน่ รบั รองฟารม์ นา้ ผง้ึ

ต่ออายุ อาหารสัตว์อืน่ ตอ่ อายุ นา้ ผึ้ง ลดการใช้ยา อาหารสัตว์

แผนภูมทิ ่ี 42 แสดงจำนวนตัวอย่างในแตล่ ะชนิดในโครงการมาตรฐานฟาร์ม และโครงการลดการใช้ยาต้านจลุ ชพี
ในฟาร์มปศสุ ตั ว์

การตรวจสารเร่งเนือ้ แดง

กรมปศุสัตว์ตระหนักถึงอันตรายจากสารเร่งเนื้อแดงหรือสารกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ (β-agonists) ที่อาจ
ปนเปอ้ื นในเนื้อสำหรับบริโภค จงึ ไดด้ ำเนินการเกี่ยวกบั การตรวจตดิ ตามการใชส้ ารเรง่ เนื้อแดงในโครงการต่างๆ ดังน้ี
โครงการแก้ไขปัญหาการใช้สารเร่งเน้ือแดง ตรวจตัวอย่างปสั สาวะสุกรขุนและโคขุน และโครงการเนื้อสัตว์ปลอดภัย
ใส่ใจผู้บริโภค (ปศุสัตว์ OK) ตรวจตัวอย่างเน้ือสุกร โคขุน หรือเป็ด ซึ่งศูนย์วิจัยและพัฒนาการสตั วแ์ พทย์ภาคเหนือ
ตอนบน ได้ตรวจวิเคราะห์สารเร่งเนื้อแดงชนิด Salbutamol/Clenbuterol และ Ractopamine ด้วยวิธี ELISA
ซง่ึ เป็นวธิ คี ดั กรองเบื้องต้น โดยตรวจพบวา่ ใหผ้ ลเป็นบวก หรอื มีความเขม้ ข้น ≥2.0 ppb และ ≥4.0 ppb ตามลำดับ
(ตามคำสั่งของกรมปศุสัตว์ เลขที่ กษ.0615/ว6068 ลงวันที่ 26 มีนาคม 2553) ต้องส่งตรวจยืนยัน ด้วยเทคนิค
Liquid chromatography mass spectrometry (LC-MS/MS) ท่ีห้องปฏิบัติการของสำนักตรวจสอบคุณภาพ
สินค้าปศุสัตว์ โดยปงี บประมาณ 2564 ได้ตรวจวเิ คราะห์สารกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ ในตวั อย่างชนดิ ตา่ งๆ ดังน้ี

1. ตัวอย่างปัสสาวะสกุ รและโคขุน ตามโครงการแก้ไขปญั หาการใชส้ ารเร่งเน้ือแดง โดยมุ่งเนน้ ตรวจเพื่อ
รับรองฟาร์มปลอดสารเร่งเนื้อแดง โดยได้ดำเนินการตรวจปัสสาวะสุกรจำนวน 2,280 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 143.8
จากเป้าหมาย 3,278 ตัวอย่าง และปัสสาวะโคขุนจำนวน 265 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 64.6 จากเป้าหมาย 410

ศูนยว์ จิ ัยและพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 62

ตัวอย่าง โดยไม่พบตัวอย่างที่มีสารเร่งเนื้อแดงมากกว่าเกณฑ์ที่กรมปศุสัตว์กำหนด นอกจากนี้ยังได้ตรวจปัสสาวะสุกร
จากโรงฆ่าสัตว์ จำนวน 10 ตัวอย่าง ซึ่งเป็นการตรวจยืนยันผลของตัวอย่างที่ชุดปฏิบัติการเคลื่อนที่ Mobile lab ของ
สำนักงานปศุสัตว์เขต 5 ที่ตรวจด้วยวิธี strip test แล้วให้ผลบวก พบ 2 ตัวอย่างให้ผลบวกด้วยวิธี ELISA และเมื่อส่ง
ยนื ยันผลด้วยวิธี LC-MS/MS พบสารเรง่ เนอ้ื แดง ชนิด Salbutamol ทีร่ ะดบั ความเข้มขน้ 4.80 และ 142.00 ppb

2. ตวั อย่างเนื้อสัตว์ จากสถานที่จำหน่ายตามโครงการเน้ือสตั ว์ปลอดภัยใสใ่ จผบู้ รโิ ภค (ปศุสัตว์ OK)
โดยตรวจเน้ือสุกรจำนวน 75 ตัวอยา่ ง ไม่พบสารเร่งเน้ือแดงทุกตวั อย่าง ตามตารางท่ี 29 และแผนภมู ทิ ี่ 43

ตารางที่ 29 แสดงจำนวนเป้าหมาย จำนวนตวั อยา่ ง และจำนวนฟาร์มในการตรวจวเิ คราะห์สารเร่งเนือ้ แดง

โครงการแกไ้ ขปญั หาการใช้สารเร่งเน้อื แดง โครงการปศุสตั ว์ OK รวมทุกตวั อยา่ ง
เนือ้ สุกร
จงั หวดั ปัสสาวะสกุ ร ปสั สาวะโคขุน เปา้ หมาย ตรวจ
เชยี งใหม่ เปา้ หมาย ตรวจ
เปา้ หมาย ตรวจ ฟาร์ม เปา้ หมาย ตรวจ ฟารม์ 250 758 (303%)
30 30
220 728 264 0 0 0

เชยี งราย 700 700 271 190 190 184 15 15 905 905 (100%)

ลำพนู 400 170 109 20 0 0 6 6 426 176 (41%)

ลำปาง 350 877 83 0 0 0 6 6 356 883 (248%)

แพร่ 220 340 65 100 0 0 5 5 325 345 (106%)

น่าน 160 201 32 50 20 10 4 4 214 225 (105%)

พะเยา 200 230 20 20 25 4 5 5 225 260 (116%)

แมฮ่ อ่ งสอน 30 32 9 30 30 12 4 4 64 66 (103%)

เขต 5 0 10 0 0 0 0 0 0 0 0

รวม 2,280 3,288 853 410 265 210 75 75 2,765 3,618
(144%) (65%) (131%)

331 100 43 251 155 126 115 107
0 100 0 0 100 40 125 100
100 100 100
100 100 100 100

0

เชีย งให ม่ เชี ย งรา ย ลา พูน ลา ป า ง แ พ ร่ น่า น พ ะ เย า แ ม่ฮ่อ งสอ น

แก้ไขปัญหาการใช้สารเร่งเนอ้ื แดง (สกุ ร) แก้ไขปญั หาการใชส้ ารเร่งเน้อื แดง (โคขนุ ) ปศสุ ตั ว์ OK

แผนภูมทิ ่ี 43 แสดงรอ้ ยละการตรวจวิเคราะห์สารเรง่ เน้ือแดง

ศนู ย์วิจัยและพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

การตรวจวเิ คราะห์คุณภาพนำ้ ทิ้ง หนา้ | 63

ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน ได้ตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำทิ้งใน 5

พารามเิ ตอร์ คอื ความเปน็ กรดและดา่ ง (pH) คา่ Biochemical Oxygen Demand (BOD) ค่า Chemical Oxygen

Demand (COD) ค่าไนโตรเจนในรปู Total Kjeldahl Nitrogen (TKN) และค่าของแขง็ แขวนลอยท้ังหมด (TSS) ซง่ึ

ทุกกิจกรรมใช้เกณฑ์มาตรฐานเพ่ือควบคุมการระบายนำ้ ทิ้งจากโรงฆ่าสัตว์และฟาร์มสุกร ตามประกาศของกระทรวง

ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม เรอื่ งกำหนดมาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทงิ้ จากแหล่งกำเนิดมลพิษประเภท

การเลี้ยงสุกร ลงวันที่ 7 พฤศจิกายน 2548 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 122 ตอนที่ 125ง วันที่ 29

ธนั วาคม 2548 ผลการปฏิบตั งิ านในปงี บประมาณ 2564 มีการตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างนำ้ ทิง้ ใน 2 กจิ กรรม ดงั นี้

1. กิจกรรมสิ่งแวดล้อมด้านการปศุสัตว์ ตรวจวิเคราะห์ทั้งหมด 48 ตัวอย่าง จากเป้าหมาย 44 ตัวอย่าง คิดเป็น

รอ้ ยละ 109 เป็นน้ำทง้ิ จากฟารม์ สกุ ร 38 ตัวอยา่ ง และจากโรงฆ่าสัตว์ 10 ตวั อยา่ ง

2. กจิ กรรมฟารม์ รกั ษ์สิ่งแวดล้อม ตรวจวเิ คราะห์ทง้ั หมด 20 ตวั อยา่ ง ตามเป้าหมายทก่ี ำหนดไวค้ ือ 20 ตัวอย่าง

โดยมีรายละเอยี ดการวิเคราะห์แยกในแตล่ ะจงั หวดั ดังแสดงในตารางท่ี 30 และแผนภมู ิท่ี 44

ตารางที่ 30 แสดงจำนวนเป้าหมาย จำนวนตวั อย่าง ในการตรวจคณุ ภาพน้ำท้ิง

กจิ กรรมสงิ่ แวดล้อมด้านการปศสุ ัตว์ ฟาร์มรกั ษ์ รวม

จังหวดั ฟารม์ โรงฆา่ ส่ิงแวดล้อม

เปา้ หมาย ตรวจ เป้าหมาย ตรวจ เปา้ หมาย ตรวจ เป้าหมาย ตรวจ

เชยี งใหม่ 10 10 8 8 8 8 26 26 (100%)

เชียงราย 4 4 000 0 4 4 (100%)

ลำพนู 4 4 0 0 4 4 8 8 (100%)

ลำปาง 12 12 2 2 8 8 22 22 (100%)

แพร่ 4 8 0 0 0 0 4 8 (200%)

นา่ น 0 0 0 0 0 0 0 0

พะเยา 0 0 0 0 0 0 0 0

แม่ฮ่องสอน 0 0 000 0 0 0

รวม 34 38 10 10 20 20 64 68
ทกุ จงั หวดั (112%) (100%) (100%) (106%)

ศูนยว์ จิ ัยและพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 64

15 3135 46 100 25 555000 100 6633 7755 88 91 50 75 100 21 332438 96
75

27

05 0
0

เ ชีย ง ใ ห ม่ เ ชีย ง รา ย ลา พูน ลา ป า ง แ พร่ น่า น พะเ ย า แ ม่ ฮ่อง สอน รวม ทุ ก

pH COD BOD TKN SS จัง ห วัด

แผนภูมทิ ่ี 44 แสดงรอ้ ยละการผา่ นเกณฑ์ในการตรวจวิเคราะห์คุณภาพนำ้ ทง้ิ

ศูนยว์ จิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

ผลงานวิชาการ หนา้ | 65

ศนู ย์วิจยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 66

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 67

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 68

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 69

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 70

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 71

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 72

.

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 73

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 74

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 75

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 76

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 77

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 78

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 79

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

ผลงานวิชาการ หนา้ | 80

ศูนยว์ จิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 81

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 82

.
ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 83

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 84

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 85

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 86

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 87

.

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 88

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 89

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 90

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 91

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 92

.

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หน้า | 93

ศนู ย์วจิ ยั และพัฒนาการสตั วแพทย์ภาคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564

การดำเนินการตามมาตรฐานสากล หนา้ |94

ศ ู น ย ์ ว ิ จ ั ย แ ล ะ พ ั ฒ น า ก า ร ส ั ต ว แ พ ท ย์ ภ า ค เ ห นื อ
ตอนบน จ.ลำปาง มีความมุ่งหมายจะขยายความพึงพอใจ
ของผู้ใช้บริการจึงได้นาระบบบริหารคุณภาพตามมาตรฐาน
ISO 9001:2015 มาประยุกต์ใช้ในงานบริหารทั่วไป
กระบวนการให้บริการงานสารบรรณ การเบิกจ่ายเงิน
งบประมาณ งานพัสดุ งานยานพาหนะ และงานช่าง จน
ได้รับการรับรองจาก สานักรับรองระบบคุณภาพ (สรร.)
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย
ตั้งแต่วันที่ 25 พฤษภาคม 2561 เพื่อเป็นการประกันความ
เป็นไปตามข้อกาหนดของการรับรอง ศูนย์วิจัยและ
พัฒนาการสัตวแพทภาคเหนือตอนบน จ.ลำปาง ได้รับการ
รับรองว่ามีระบบงานสอดคล้องกับมาตรฐาน ISO
9001:2015 ในวันท่ี 24 กันยายน 2563 ถึงวันที่ 23
กันยายน 2566 และเมื่อวันท่ี 9 กันยายน 2564 ที่ผ่านมา
สำนักรบั รองระบบคณุ ภาพ (สรร.) โดย นายเอก เอ้อื ตระการ
วิวัฒน์ เป็นผู้ตรวจประเมินได้ตรวจประเมินมาตรฐาน ISO
9001:2015 ซึ่งเป็นการตรวจติดตามผลการรับรองครั้งที่ 1
ผ่านระบบ Video Conference (Microsoft Teams) เพ่ือ
ป้องกันการแพรก่ ระจายเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 ทอี่ าจเกดิ ขนึ้
โดยผลการตรวจประเมินดงั กลา่ วผา่ นไปไดด้ ้วยดี

ศูนยว์ ิจยั และพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

การดำเนินการตามมาตรฐานสากล หนา้ |95

ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือตอนบน
เป็นหน่วยงานที่ให้บริการกับเจ้าหน้าที่ของกรมปศุสัตว์ และ
เกษตรกรในพื้นที่ปศุสัตว์ เขต 5 ในกิจกรรมทดสอบ ตรวจ
วินิจฉัย ชันสูตรโรคสัตว์ และตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศสุ ตั ว์
ภายใต้มาตรฐานสากลตามนโยบายของกรมปศุสัตว์ เพื่อให้
บรรลุวิสัยทัศน์ที่ว่า “ศวพ.ภาคเหนือตอนบน เป็นองค์กร
ที่มุ่งมั่นบริการด้านชันสูตรโรคสัตว์ และตรวจสอบคุณภาพ
สินค้าปศุสัตว์ บนพื้นฐานการศึกษาวิจัยตามมาตรฐานสากล
เพอื่ เปน็ ศูนย์กลางทางวชิ าการของภาคเหนอื ตอนบน”

ในปีงบประมาณ 2564 ศวพ.ภาคเหนือตอนบน ได้รับ
การรับรองความสามารถทางห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน
ISO/IEC 17025:2017 จากสำนักมาตรฐานห้องปฏิบัติการ
กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ จำนวน 18
รายการทดสอบ รายละเอียดตามตาราง A และได้ดำเนินการ
ในกิจกรรมต่างๆ เพื่อธำรงรักษาระบบคุณภาพ ดังนี้ ทำการ
สอบเทียบเคร่ืองมอื ท่ีมผี ลกระทบต่อผลการทดสอบ ฝึกอบรม
เจ้าหน้าที่เพื่อเพิ่มทักษะความรู้ เข้าร่วมการทดสอบความ
ชำนาญหรือการเปรียบเทียบผลการทดสอบระหว่าง
ห้องปฏิบัติการ ประเมินความเสี่ยงในการปฏิบัติงาน ตรวจ
ติดตามคุณภาพภายใน ประชุมทบทวนระบบบริหารคุณภาพ
และ ศวพ.ภาคเหนือตอนบนได้ส่งหลักฐานการดำเนินงาน
ทั้งหมด สำหรับการตรวจประเมินเพื่อเฝ้าระวังรักษาระบบ
บริหารคุณภาพห้องปฏิบัติการ (Self Declaration) เป็นที่
เรียบร้อยแล้ว โดยสำนักมาตรฐานคุณภาพห้องปฏิบัติการ ได้
มหี นังสือแจง้ ยืนยนั ว่า “ศวพ.ภาคเหนอื ตอนบนยังรักษาระบบ
คุณภาพตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 ได้อย่าง
ต่อเนื่อง” ตามหนังสือเลขที่ สธ 0621.04/6795 ลงวันที่ 30
กันยายน 2564 ทั้งนี้ ศวพ.ภาคเหนือตอนบน มีความมุ่งมั่นท่ี
จะขยายขอบข่ายการรับรองให้ครอบคลุมรายการทดสอบที่
สำคญั ท้งั หมดในปีตอ่ ๆ ไป

ศนู ยว์ จิ ัยและพัฒนาการสัตวแพทยภ์ าคเหนือตอนบน | รายงานประจำปี 2564

หนา้ | 96

ตาราง A แสดงขอบขา่ ยและมาตรฐานทใ่ี ชใ้ นการทดสอบ ทไ่ี ด้รบั การตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017

ลำดบั ขอบข่ายการทดสอบที่ได้รับการรับรอง มาตรฐานวธิ ีการทดสอบ

1 การตรวจโรคพษิ สุนัขบา้ โดยวิธี Fluorescent Antibody Technique (FAT) OIE:2019 (Chapter 3.1.17)
2 การตรวจระดับแอนติบอดตี อ่ ไวรสั โรคปากและเทา้ เป่ือยโดยวธิ ี LP ELISA OIE:2019 (Chapter 3.1.8)
3 การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนกชนิด H5 ในซีรัมไก่โดยวิธี OIE:2019 (Chapter 3.3.4)

Haemagglutination Inhibition OIE:2019
4 การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดนกชนิด H7, H9 และนิวคาสเซิล ในซีรัมไก่ (Chapter 3.3.4 และ 3.3.14)
OIE:2019 (Chapter 3.3.4)
โดยวิธี Haemagglutination Inhibition
OIE:2019
5 การตรวจแอนตบิ อดตี ่อเชอ้ื ไวรสั ไขห้ วดั นกโดยวธิ ี Indirect ELISA (Chapter 3.3.4 และ 3.3.14)
6 การตรวจเชื้อไวรัสไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลจากสัตว์ปีกโดยวิธีแยกเชื้อในไข่ไก่ฟัก
OIE:2019
และพสิ จู นเ์ ชือ้ ด้วยวิธี HA-HI (Chapter 3.3.4 และ 3.3.14)
AAHL:2015a และ 2015b
7 การตรวจเชื้อไวรัสไข้หวัดนกและนิวคาสเซิลจากสัตว์ปีกโดยวิธีแยกเชื้อในเซลล์
เพาะเลีย้ งและพสิ จู น์เชือ้ ด้วยวิธี HA-HI AAHL:2006
OIE:2018 (Chapter 3.9.8)
8 การตรวจหาเชอื้ ไวรัสไข้หวดั ใหญ่ ชนดิ A และ ชนดิ ยอ่ ย H5 H7 H9 ในตัวอยา่ งสัตว์ OIE:2018 (Chapter 3.1.4)
ปกี โดยวธิ ี Real-time RT-PCR
OIE:2018 (Chapter 3.1.4)
9 การตรวจหาเชือ้ ไวรัสนวิ คาสเซิล ในตวั อยา่ งสตั วป์ กี โดยวธิ ี Real-time RT-PCR
10 การตรวจหาซลั โมเลลา (Salmonella spp.) จากอวัยวะภายในไก่ ISO 6579 - 1: 2017
11 การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อ Brucella abortus ในซีรัมโค โดยวิธี Rose Bengal AOAC (2019) 986.33
AOAC (2019) 986.33
test (RBT) ISO 9622 IDF 141:2013
12 การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อ Brucella abortus ในซีรัมโค โดยวิธี Complement
ISO 6731/IDF 21:2010
Fixation test (CFT)
13 การตรวจหาซลั โมเนลลาในเนอื้ สัตว์ ISO 5764/IDF 108:2009

14 การตรวจหาปริมาณแบคทเี รียท้งั หมดในน้ำนม

15 การตรวจหาปรมิ าณโคลิฟอร์มในน้ำนม

16 การวเิ คราะห์หาปรมิ าณไขมันและปรมิ าณของแขง็ ทั้งหมดในน้ำนมดว้ ยเทคนิค Mid-
infrared spectroscopy

17 การตรวจวิเคราะห์ปริมาณของแข็งทั้งหมด (Total solid) ในน้ำนมโดยวิธี dry
method

18 การตรวจวิเคราะหจ์ ุดเยือกแข็ง (Freezing point) ในน้ำนมดิบโดยวิธี Thermistor
cryoscope method

ศูนย์วิจยั และพัฒนาการสตั วแพทยภ์ าคเหนอื ตอนบน | รายงานประจำปี 2564