cool japan

COOL
JAPAN



COOL
JAPAN

4 l cool japan

CONTENTS INTRODUCTION 5 PART 1
สองทศวรรษทสี่ ญู หาย 7 PART 2

ผู(้ ไม่)บรโิ ภค 8
โตเกยี วโซนาตา้ 9

เบนโตะ 12
ANTI-HALLYU 13
THE END OF HISTORY? 14
COOL JAPAN? 15
โลกในศตวรรษท2ี่ั 1 16
“ความเจง๋ “ มวลรรวมประชาชาติ 18
HELLO KITTY รวมกนั เราสนุก 20
UNIQLO แฟชน่ั ทเี่ ปลยี่ นการแตง่ ตวั โลก 24
GHIBI จติ วญิ ญาณและความเป็ นมนุษย ์ 27
SUPERFLAT ศลิ ปะในนิยามใหม่ 29
AKB 48เมอื่ ญปี่ ่ นุ ออกแบบขอพนื้ ทคี่ นื เจ-ป๊ อป 31

[บทสง่ ทา้ ย] ระเบยี บโลกใหม่และกา้ วตอ่ ไปของญ่ป๊ ่ นุ

5 l cool japan

COOL JAPANINTRODUCTION

พระอาทติ ย์ท่ีตกดนิ
ทางทศิ ตะวันออก

ญี่ป่ ุนไดร้ บั สมญานามว่า อาจจะดูสอื่ ความหมายไป
Land of the Rising ใคนนเญชงิ ี่ปห่ ุนมแดลหว้ วนงั ้ันแตพ่สว�ำกหเขรบัา
อดsuุวทnงยั อหทารที่เอื ปติ ็ นยถด์ วิ่นนิ งกแกด�ำลนเมนอสิดาแี ทขดติงอทยงี่ ์ ตมตกี่มางดุมจนิ มาทอกสี่ งควตยว่อางพามมรซกะบั อวซา่ านอท้ ั้นนิตไทมย่ี่์
วธางงชอายตู่อิ ญย่าี่ ปง่ ุ นโดจดึง เ ด่ น บ น มกั พบเห็นพรอ้ มกบั ความ
เ ป็ น ดัง อเเพทรรยี่มยีรื่อู่ บกัะปงงอมร่าคีาคชยั วทวญาาิตคามมยญวขสาข์ ปี่ดัมมึ่้นนุกแดทยวลุ ล่เมีง่า้ นซมกเน้ ปอ่ลอใ็ นนนนื ง
สญั ลกั ษณใ์ นการบอกว่า อเเถวาึงลเทาวมิคขลื่ ยอาตแ์งคหกอว่ดงาคินมวนพรา่ัุงน่ มเกรลอื็หงรงตมแวัาลทยะะี่
“นพั้นรจะะอไมา่มทวีิตนั ยตข์ กอดงนิพ“วกเขแตา่ อ า จ ส ว ย ง า มไ ม่ แ พ ้กัน
สยคอ่อวมางทตมอเศ้ ปงว็ ตนรกจรดรษงนิิ ขพอรเงมะญออื่ าตี่ปท่ลุนิตอไดดย ์
เ ผ ชิญ ภ า ว ะ เ ศ ร ษ ฐ กิจ ้

ถ ด ถ อ ย จ นไ ด ้ร ับ ส ม ญ า
นามวา่ Sunset econo-

my หรอื ประเทศเศรษฐกจิ

ขาลงพระอาทิตยต์ กดิน

6 l cool japan

ALWAYS

เชน่ เดยี วกบั ภาพยนตรส์ ญั ชาตญิ ปี่ ่ นุ ทหี่ ลายคนตา่ ง
ชสานื่ ยชนมี้ อหยวั ใา่ จงไมAใl่เwคยaลyมsื :)Sทuชnี่ sวeนtคoนnดกู TลhบัirไdปมSอtrงeสeปtร(ติ ถแนหนง่
“พระอาทติ ยข์ นึ้ “ในยคุ รงุ่ เรอื งของญปี่ ่ นุ หลงั สงครามโลก
ครงั้ ท2ี่ ความอบอนุ่ ทรี่ อ้ ยขนึ้ จากเรอื่ งราวของหลายชวี ติ
บนถนนเล็กๆแหง่ หนึ่งหนี่งของโตเกยี วพรอ้ มฉากจบทพี่ ูด
กบั ผูช้ มวา่ พระอาทติ ยต์ กดนิ ณ ถนนสายทสี่ ามนั้น
สวยงามเพยี งใด แตไ่ ม่วา่ จะอยา่ งไร ความจรงิ ทวี่ า่
ภาพยนตรเ์รอื่ งนีถ้ กู สรา้ งขนึ้ มาในชว่ งเวลา “พระอาทติ ย ์
ตกดนิ “ของญปี่ ่ นุ ราวกบั เป็ นความจงใจของผูส้ รา้ งทจี่ ะ
เรยี กคนื กำ� ลงั ใจในวนั เกา่ ตา่ งหาก คอื สงิ่ ทนี่ ่าสนใจ

1PART 7 l cool japan

สอง
ทศวรรษ
ท่ี สู ญ ห า ย

เมอื่ โลกกา้ วเขา้ สสู่ หสั วรรษใหม่ น่ันเป็ นเวลา ในวนั ทปี่ ระเทศตอ้ งเผชญิ กบั ภยั พบิ ตั คิ รงั้ รา้ ย
เดยี วกนั กบั ทโี่ ตเกยี วทาวเวอรซ์ งึ่ เป็ นสญั ลกั ษณ์ แรงทสี่ ดุ อยา่ งเหตกุ ารณ์ 3/11หรอื วกิ ฤตการณ์
ของยคุ รงุ่ เรอื งหลงั สงครามโลกไม่สามารถท�ำ แผ่นดนิ ไหวทมี่ าพรอ้ มกบั คลนื่ ยกั ษส์ นึ ามแิ ละซำ�้
หนา้ ทใี่ นการสง่ สญั ญาณระบบดจิ ติ อลใหก้ บั สถานี เตมิ ดว้ ยการะเบดิ ของโรงไฟฟ้ านิวเคลยี ร ์ทำ� ให ้
วทิ ยแุ ละโทรทศั นใ์ นญปี่ ่ นุ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ญปี่ ่ นุ ตอ้ งเสยี พนื้ ทที่ างเศรษฐกจิ ใหก้ บั ประเทศที่
อกี ตอ่ ไป เพราะความสงู เพยี ง 333 เมตรทเี่ คย มขี นาดใหญแ่ ละกำ� ลงั มากกวา่ อยา่ งจนี และเมอื่
ท�ำใหค้ นญปี่ ่ นุ แหงนมองดว้ ยความภาคภมู ใิ จน้ัน ไม่ไดม้ ขี นาดพนื้ ทใี่ หญโ่ ตแถมยงั เป็ นประเทศที่
ไม่เพยี งพอตอ่ การทำ� ใหส้ ญั ญาณถกู สง่ ไปไดโ้ ดย ประสบปัญหาการลดลงของประชากรมากทสี่ ดุ
ไม่ถกู รบกวนจากตกึ สงู ทอี่ ยรู่ ายรอบ ญปี่ ่ นุ ผ่าน ประเทศหนึ่ง ญปี่ ่ นุ จงึ กำ� ลงั เดนิ กา้ วลงจาก
หว้ งเวลาแหง่ ความรงุ่ เรอื งทสี่ ดุ ในฐานะประเทศ บลั ลงั กท์ างเศรษฐกจิ ยงั ไม่หมดแคน่ ้ัน ปัญหา
เศรษฐกจิ อตุ สาหกรรมมาแลว้ เมอื่ ถงึ เวลาทฟี่ อง การขาดแคลนแรงงานอนั เป็ นผลจากอตั ราการ
สบแู่ ตกในทศวรรษตอ่ มา เศรษฐกจิ จงึ เขา้ สภู่ าวะ เกดิ ของประชากรทตี่ ำ่� มากในญปี่ ่ นุ บวกกบั ภาระ
เงนิ ฝื ด จนรฐั บาลตอ้ งหนั มาใชน้ โยบายดอกเบยี้ ตำ่� หนีส้ นิ จำ� นวนมหาศาล และนั้นอาจท�ำใหญ้ ปี่ ่ นุ
เพอื่ แกป้ ัญหาทเี่ รยี กวา่ กบั ดกั สภาพคลอ่ ง ถงึ กบั สญู เสยี สถานะ ประเทศพฒั นาแลว้ และ
เศรษฐกจิ ทถี่ ดถอยยาวนานทำ� ใหช้ าวโลกเรยี ก กลายเป็ นเพยี งประเทศเล็กๆในเอเชยี นตะวนั
ขานชว่ งเวลาระหวา่ งทศวรรษ 1900 และ 2000 ออกภายในกลงศตวรรษที่ 21 หากพวกเขาไม่
วา่ เป็ นสองทศวรรษทสี่ ญู หาย ของญปี่ ่ นุ เมอื่ ทำ� อะไรสกั อยา่ ง การทญี่ ปี่ ่ นุ เดนิ ทางมาถงึ ทาง
ทศวรรษใหม่คบื คลานเขา้ มา จติ ใจของชาวญปี่ ่ นุ แยกอนั สำ� คญั ทอี่ าจจะออกหวั หรอื กอ้ ยก็ไดต้ า่ ง
กลบั ถกู ทดสอบมากยงิ่ ขนึ้ เมอื่ เศรษฐกจิ ทที่ �ำทา่ จะ หากทเี่ ป็ นแรงบนั ดาลใจและประเด็นทชี่ วนให ้
ฟื้นตวั กลบั ตอ้ งเลอื นหายไปในชว่ั พรบิ ตา ตดิ ตามสำ� หรบั เลม่ นี้

ผู้(ไม)่ บริโภค 8 l cool japan
นักซอ้ื ผู้ระมดั ระวัง
ใครทเี่ ดนิ เขา้ รา้ นหนังสอื ทวี่ างขายนิตยสารจากญปี่ ่ นุ ในบา้ น
เราในชว่ งไม่กปี่ ี มานีอ้ าจเห็นถงึ ความเปลยี่ นแปลงบางประการ
น่ันก็คอื นิตยสารแฟชน่ั จากญปี่ ่ นุ จะถกู บรรจใุ นหบี หอ่
พลาสตกิ มาพรอ้ มกบั กระเป๋ าผา้ หรอื ของแถมอนื่ ๆจากแบรนด ์
ดงั ตา่ งๆ ตลาดญปี่ ่ นุ ทเี่ คยมผี ูเ้ ลน่ หลกั คอื ชนชนั้ กลางไดเ้ รมิ่ มี
การแตกตวั ออกเป็ นตลาดชนั้ หนึ่งและตลาดชน้ั ประหยดั อยา่ ง
เห็นไดช้ ดั เจนมากขนึ้ เรอื่ ยๆตามการเพมิ่ ขนึ้ ของชอ่ งวา่ ง
ระหวา่ งรายไดข้ องประชากร ไม่วา่ จะในอตุ สาหกรรมแฟชน่ั
อาหาร หรอื สนั ทนาการและในขณะทตี่ ลาดสนิ คา้ ฟ่ ุมเฟื อยหด
ตวั ลงไปรองรบั ผูบ้ โิ ภคชนชนั้ สงู มากกวา่ ชนชน้ั กลางซงึ่ เคย
เป็ นหวั ใจสำ� คญั ของเศรษฐกจิ ญปี่ ่ นุ ตลาดสนิ คา้ ราคายอ่ มเยา
กลบั ขยายตวั อยา่ งมนี ัยสำ� คญั จากสงั คมญปี่ ่ นุ ทเี่ คยนิยม
3Cในชว่ งทศวรรษ 1960 มาวนั นีส้ งั คมญปี่ ่ นุ กำ� ลงั หนั ไปสกู่ าร
บรโิ ภคสงิ่ ทเี่ รยี กวา่ 3S น่ันคอื ความยง่ั ยนื สงั คม และการแบง่
ปัน พูดงา่ ยๆคอื พวกเขาคดิ คำ� นึงและหว่ งใยมากขนึ้ น่ันเอง

“เมือ่ เจเนอเรชน่ั “ไม่บรโิ ภค”
ไม่มี
คน ในขณะเดยี วกนั รปู แบบสงั คมทเี่ ปลยี่ นไปก็มสี ว่ น
อยา่ งมากในการเปลยี่ นพฤตกิ รรมการบรโิ ภคของ
ซ้อื คนญปี่ ่ นุ นักซอื้ อยา่ งวยั รนุ่ ลดลงเรอื่ ยๆพวกเขาไม่
ก็ เพยี งแตม่ จี ำ� นวนลดลง แตย่ งั เอาเงนิ ไปจา่ ยคา่
ไมม่ ี โทรศพั ทแ์ ทนการซอื้ ซดี แี ละขจี่ กั รยานแทนการใช ้
รถยนตอ์ กี ดว้ ย วยั รนุ่ จงึ กลายเป็ นเจเนอเรชน่ั ทมี่ ี
คน ความสามารถในการบรโิ ภคนอ้ ยกวา่ รนุ่ กอ่ น รวม
ขาย” ถงึ มคี วามรบั ผดิ ชอบในฐานะผูบ้ รโิ ภคมากกวา่

“ทัศนคตใิ นการเป็นผู้บริโภคท่ีระมัดระวงั ของพวกเขาจะเปลีย่ นโฉมหน้า
การเปน็ ตลาดสำ� คัญของโลกตอ่ อย่างไร”

9 l cool japan

โตเกียวโซนาต้า

“มคี ำ� ศพั ทส์ องคำ� ที่มกั ถูกใช้ในการอธบิ ายอัตลกั ษณข์ องสังคมญีป่ นุ่ ตั้งแตท่ ศวรรษท1ี่ 960 เป็นต้นมาหนงึ่
คอื ค�ำวา่ Homogeneousหรอื ความเหมือนกนั และสองคือ Egalitarian ทแ่ี ปลวา่ ความเท่าเทียม”

ความเหมอื นน้ันอธบิ ายไดง้ ่ายๆ จากลกั ษณะ คนญปี่ ่ นุ ทำ� งานหนักเพอื่ ใหอ้ งคก์ รของเขา
ทางกายภาพดว้ ยความทสี่ งั คมญปี่ ่ นุ น่ันเป็ น กา้ วหนา้ มกั ใหค้ วามสำ� คญั กบั ตำ� แหน่งในการ
สงั คมทมี่ คี วามหลากหลายทางเชอื้ ชาตนิ อ้ ย ตดิ ตอ่ ธรุ กจิ มากกกวา่ ชอื่ และยงั ผูกมดั กบั ระบบ
มาก ประชากรเกอื บทงั้ หมดของประเทศคอื การจา้ งงานตลอดชวี ติ ทเี่ คยเป็ นแกนกลางขบั
คนญปี่ ่ นุ พวกเขาคอื สงั คมแหง่ ความเป็ นอนั เคลอื่ นสงั คมญปี่ ่ นุ ในศตวรรษทแี่ ลว้
หนึ่งอนั เดยี วกนั ทโี่ ดดเดน่ ในเรอื่ งระบบความ สว่ นความเทา่ เทยี มน้ัน ประเทศญปี่ ่ นุ มปี ระชากร
คดิ แบบกลมุ่ และดำ� รงชวี ติ อยบู่ นระบบ มากกวา่ รอ้ ยละ 90ทจี่ ดั วา่ เป็ นชนชน้ั กลางและ
คณุ คา่ ทเี่ หมอื นๆกนั ญปี่ ่ นุ คอื ทมี และสปิ รติ รฐั บาลก็พยายามตอกยำ�้ ภาพลกั ษณส์ งั คมแหง่
แหง่ ความเป็ นทมี ของคนญปี่ ่ นุ น้ันถกู ปลกู ฝัง ชนชน้ั กลางนีผ้ ่านสโลแกน มวลชนชนั้ กลาง
กนั มาตงั้ แตเ่ ด็ก ระบบการศกึ ษาของญปี่ ่ นุ รอ้ ยลา้ นคน ไม่วา่ อยา่ งไรคงปฏเิ สธไดย้ ากวา่
โดยสว่ นใหญน่ ้ันจะไม่มกี ารจดั อนั ดบั สงั คมญปี่ ่ นุ ในยคุ เศรษฐกจิ เฟื่ องฟูนั้นมกี ารกระ
นักเรยี น เด็กญปี่ ่ นุ เรยี นหนักเพราะรวู ้ า่ ตวั จายความม่งั คง่ั และระดบั ความกนิ ดอี ยดู่ ที ดี่ มี าก
เองมหี นา้ ทที่ ตี่ อ้ งสรา้ งผลผลติ ใหส้ งั คม เมอื่ เทยี บกบั ประเทศอนื่ ๆ

ในขณะทกี่ ารสรา้ งสงั คมชนชนั้ กลางคอื การสิ้นสุด
ความปรารถนาของทกุ ประทศ โครงสรา้ ง
สงั คมของญปี่ ่ นุ หลงั ยคุ ฟองสบกู่ ลบั ดำ� เนิน “งานจึงเปน็ เสมอื นตวั ตนเพียงหน่งึ เดยี วของพวกเขา แตแ่ ล้ว
ไปในทศิ ทางตรงกนั ขา้ ม เมอื่ เศรษฐกจิ ทตี่ ก เมอ่ื วนั หนึง่ มาถงึ องคก์ รที่เคยดแู ลชวี ิตพนักงานในแทบทกุ
อยใู่ นภาวะเงนิ ฝื ดอนั ยาวนานสง่ ผลท�ำให ้ เรอื่ ง กลบั กลายเป็นเร่อื งหนกั เกนิ ที่จะแบกรับอกี ตอ่ ไป
ความเชอื่ มน่ั ในการใชจ้ า่ ยลดลง และน�ำไปสู่ สังคมญ่ปี นุ่ ทีน่ ำ� ไปสู่การเลิกจ้าง นัน้ จึงไมแ่ ตกตา่ งจากแผ่น
การเลกิ จา้ ง วฒั นธรรมองคก์ รแตกตา่ งอยา่ ง ดนิ ไหวทีข่ ยบั ต�ำแฟน่งรอยเลอ่ื นใต้เปลอื กโลกเลยทเี ดียว”
สนิ้ เชงิ กบั องดก์ รแบบตะวนั ตก สำ� หรบั ญปี่ ่ นุ
แลว้ องคก์ รเป็ นของทกุ คนและทกุ คนตอ้ ง
ท�ำใหด้ ที สี่ ดุ เพอื่ องคก์ ร คนญปี่ ่ นุ น้ันฝาก
ชวี ติ ไวก้ บั องคก์ รของพวกเขาน่ันเอง คำ� วา่
งานคอื ชวี ติ จงึ ไม่ใชก่ ารใชช้ วี ติ โดยมเี ป้ า
หมายคอื การทำ� งานเพยี งอยา่ งเดยี ว แต่
เพราะองคก์ รคอื กลมุ่ สงั คมหลกั

10 l cool japan

ไม่มีทางทจ่ี ะกลบั ไปอกี แล้ว
“ภาพยนตร์สะท้อนชวี ิตครอบครวั ญีป่ ุน่ ในยคุ ต้นศตวรรษท่2ี 1 อย่าง Tokyo Sonata
คือหน่ึงในภาพยนตรท์ ี่ได้รับทั้งรางวัลและเสียงชมอย่างล้นหลาม บางคนถึงกับกล่าวว่า

ภาพยนตร์เรอื่ งนเ้ี ปน็ ภาพยนตรท์ ีด่ ่ที ีส่ ุดในรอบหลายปขี องญีป่ ุ่น”

สเตเดรงสขาะงงนัื่้ั บนนยี้คเเดบนทตทมมิใกานเี่ท้ หรถงากเี่ยีพขป้กรู บกั จอ่อลทไสาง้ซยี่ดา้หงคนทงวึ่ง้ สวัเาา่าแปาวมนยป็ มนรข่นตัลรถตคณษลงดไวัใองปแถหะทดทททอมสี่ชำ�นบี่ย่ ดุ วคใีาขใหตบินงนอสรท้ญตงผะว่ ภคบำ�ูมนป้ี่ านแบ่หีขนุ พหญคนยอนยวาปง้งี่ั ่นงาโคท่ นุผลมตงกี่ ภกูค้ตราากทดิดิ์รยำ�ี่กใลตบั งั ้
ทจอเจไปมาดยัศ้ั ล่ทงา่กนนยี่งนัาไคนีภ้ รตมตแฝา่นงั้ ขิปพ่ ตา่าอลยยวัเชงงธจนคทอราุื่ตรกากรองาจสสบ์ รดุ างักคเมครลรามมิ่วบัั รไญตตดถน้อใพปี่้้ ใน่งนุนาถอเแกรกูกี ลาาเหะรไลกลเปกิราาสอจื่ รยมังา้ แกผงงแาสัม่ บรกุมเบลบั กิ

11 l cool japan

ประการแรกก็คอื พ่อซงึ่ เป็ นตวั แทนหวั หนา้
ครอบครวั ในภาพยนตรเ์รอื่ งนีไ้ ม่สามารถยอมรบั
ความจรงิ ได ้ เพราะสงั คมญปี่ ่ นุ ทเี่ ขารจู ้ กั น้ันสรา้ ง
คนขนึ้ มาเพอื่ เขา้ สรู่ ะบบการจา้ งงานตลอดชวี ติ
การเปลยี่ นแปลงงานไม่ใชส่ งิ่ ทเี่ ขาคนุ ้ เคยและการ
เลกิ จา้ งไม่ใชส่ งิ่ ทเี่ ขารจู ้ กั เขาจงึ ไม่สามารถบอก
เรอื่ งนีใ้ หค้ รอบครวั รู ้ และการเลกิ จา้ งไม่ไดเ้ กดิ ขนึ้
กบั พ่อคนเดยี ว ในขณะทพี่ ่อยงั คงแตง่ ตวั ออกจาก
บา้ นทกุ วนั เหมอื นกบั ไปทำ� งานเพอื่ ปกปิ ด
ครอบครวั เขาก็ไดพ้ บผูค้ นมากมายทตี่ อ่ ควิ ยาว
เหยยี ดทบี่ รษิ ทั นายหนา้ หางานและรอรบั อาหาร
กลางวนั ฟรที สี่ วนสาธารณะรวมถงึ การพบเพอื่ น
เกา่ ทมี่ สี ภาพไม่ตา่ งกนั และเมอื่ ภรรยาเรมิ่ สงสยั ใน
สงิ่ ทสี่ ามปี ิ ดเอาไวพ้ รอ้ มกบั ถกู ทา้ ทาย

อำ� นาจจากลกู บทถกู เขยี นขนึ้ มาราวกบั จงใจสะทอ้ นให ้
เห็นถงึ ความสน่ั คลอนในหลายมติ ทิ เี่ กดิ ขนึ้ กบั สงั คม
ญปี่ ่ นุ ไปพรอ้ มพรอ้ มกนั น่ันรวมถงึ คำ� ถามทมี่ ตี อ่ คณุ คา่
ของเพศหญงิ ทถี่ กู วางตวั ใหเ้ ป็ นแม่ ลกู ทอี่ ยใู่ นวยั รนุ่ และ
ลกู ชายคนเล็กทตี่ อ้ งขโมยเงนิ คา่ อาหารกลางวนั ไปเรยี น
เปี ยโน โดยไม่ใหใ้ ครรเู ้ พราะพ่อไม่เห็นดว้ ยกบั สงิ่ นั้น
เรอื่ งราวดำ� เนินมาถงึ จดุ ไคลแมกซ ์เมอื่ มเี หตใุ หแ้ ม่มา
บงั เอญิ เจอพ่อในชดุ พนักงานทำ� ความสะอาดหา้ ง น่ัน
ท�ำใหแ้ ม่เดนิ ออกจากหา้ งไปหาคนรา้ ยทแี่ ทจ้ รงิ แลว้
กำ� ลงั จบั เธอเป็ นตวั ประกนั และบอกใหเ้ ขาพาเธอไปตอ่
เพราะเธอเองนั้นไม่มที ที่ จี่ ะใหก้ ลบั ไปแลว้ ในขณะทพี่ ่อซงึ่
รบั สภาพไม่ไดท้ ภี่ รรยารคู ้ วามจรงิ ก็วงิ่ เตลดิ ออกจาก
หา้ งไปอยา่ งไรจ้ ดุ หมาย จนกระทง่ั โดนรถชนในคนื
เดยี วกนั กบั ทลี่ กู ชายคนเล็กถกู ตำ� รวจจบั ในขอ้ หาแอบ
ขนึ้ รถโดยสารออกนอกเมอื งโดยไม่มเี งนิ จา่ ย สว่ น
ลกู ชายคนโตน้ันออกจากญปี่ ่ นุ ไปเป็ นทหารรบั จา้ ง
อเมรกิ าเพอื่ เขา้ รว่ มสงครามในอริ กั กอ่ นหนา้ นั้นแลว้

12 l cool japan

เบนโตะ

สำ� หรับคนไทยคำ� ว่า”เบนโตะ”ที่
หมายถงึ หอ่ ข้าวกลางวนั ของ
ชาวญป่ี ุ่นน้ัน อาจทำ� ให้เรา
นกึ ถงึ วัฒนธรรมการกนิ อยูท่ ดี่ ู
เปี่ยมเสนห่ ์แต่สำ� หรบั พนักงาน
เงินเดอื นชาวญีป่ นุ่ ในปจั จบุ นั
เบนโตะอาจหมายถึงทางเลือก
ในวันท่ีพวกเขาไมม่ ที างเลือก
เหลอื อยู่มากนัก

เพอ่ื เอาชวี ติ รอดในภาวะถดถอยอันยาว
นานและการแขง่ ขันภายใต้ร่มโลกาภวิ ฒั น์
องคก์ รธุรกจิ ญปี่ ุ่นไมเ่ พยี งแต่ เลกิ จ้าง เพ่ือ
ลดจำ� นวนพนักงานเทา่ นน้ั แตก่ ารเปล่ยี น
รูปแบบการจ้างงานจากพนกั งานประจ�ำ
เป็นการจ้างพนักงานชั่วคราวเพ่ือลดภาระ
เร่ืองสวัสดิการและพนั ธสญั ญาทีจ่ ะต้อง
ดแู ลพนกั งานตลอดชวี ิตได้กลายเปน็
ทางออกส�ำคญั เช่นเดียวกนั

เมอื่ แรงงาน ไม่ประจำ� หรอื พนักงานภายใตส้ ญั ญาจา้ งทไี่ ดร้ บั คา่ จา้ งตำ่� กวา่ พนัะกงานประจำ� มมี ากถงึ หนึ่ง
ในสามของแรงงานทง้ั ระบบมนั ก็หมายความถงึ ชอ่ งวา่ งระหวา่ งรายไดท้ หี่ า่ งขนึ้ น่ันเอง สงั คมชนชน้ั กลาง
ของญปี่ ่ นุ ทอี่ ยรู่ ะหวา่ งการหดตวั และเปลยี่ นผ่านอยา่ งมนี ัยสำ� คญั นีส้ ง่ ผลอยา่ งมากตอ่ ความม่นั ใจและรปู
แบบการออมและการบรโิ ภครวมไปถงึ การใชช้ วี ติ จากทเี่ คยถกู เรยี กวา่ ”ซาลารมี งั ”ในปัจจบุ นั จงึ มคี ำ� ศพั ท ์
ใหม่ทใี่ ชเ้ รยี กพนักงานเงนิ เดอื นทพี่ วกเขาพกขา้ วกลอ่ งไปกนิ ทที่ ำ� งานวา่ ”เบนโตะดนั ช”ิ หอ่ ขา้ วกลางวนั
ไปกนิ ทที่ �ำงานรวมถงึ การตรงดงิ่ กลบั บา้ นหลงั เลกิ งานแทนทจี่ ะแวะดมื่ อยา่ งทเี่ คยเป็ นธรรมเนียมสมยั กอ่ น
ไดก้ ลายเป็ นวถิ ชี วี ติ แบบใหม่ของพนักงานชาวญปี่ ่ นุ ไปแลว้ งบประมาณในการจบั จา่ ยรายวนั ของ
พนักงานเงนิ เดอื นชาวญปี่ ่ นุ น้ันลดลงจาก 76,000 เยนเหลอื เพยี ง 36,500 เยนตอ่ เดอื นเทา่ นั้นโดยราย
จา่ ยทมี่ ากทสี่ ดุ ในแตล่ ะวนั ก็คอื อาหารกลางวนั ซงึ่ พวกเขาใชจ้ า่ ยเพยี งวนั ละ 490 เยน

13 l cool japan

Anti-Hallyu

21 สงิ หาคม 2011 ผู้คนกวา่ 6000 คนพากันไปโบกธงชาติประท้วงหน้าฟจุ ิทวี หี นงึ่ ในสถานโี ทรทศั น์ยกั ษ์
ใหญ่ของญ่ปี ุ่นเพอ่ื ตอ่ ต้านการนำ� เสนอรายการและความบันเทงิ ทนี่ �ำเข้าจากเกาหลี

ปรากฏการณ์

เมอื่ เรมิ่ สหสั วรรษใหม่ดเู หมอื นวา่ ลมจากเกาหลที พี่ ดั พา
กระแสHallyuหรอื เกาหลฟี ี เวอรน์ ั้นรอ้ นแรงแบบหยดุ ไม่อยู่ แถมยงั แพรส่ ะพดั ไปทว่ั เอเชยี กอ่ นจะเคลอื่ นไป
ยงั สว่ นอนื่ ของโลก ประเทศตา่ งๆพากนั รบั เอาวฒั นธรรมบนั เทงิ เกาหลอี ยา่ งไม่มขี อ้ แมย้ กเวน้ ก็แตใ่ น
ญปี่ ่ นุ ทเี่ กดิ กระแสตอ่ ตา้ นทเี่ รยี กวา่ Anti-Hallyu ขนึ้ หลงั จากทซี่ รี ยี่ เ์ กาหลไี ดร้ บั ความนิยมอยา่ งสงู ใน
หมู่ผูช้ มชาวอาทติ ยอ์ ทุ ยั แตจ่ ำ� นวนผูต้ อ่ ตา้ นนั้นมนี อ้ ยกวา่ ผูต้ อบรบั มากเพราะนับตงั้ แต่ ซรี ยี ย์ อดนิยม
winter sonata ทำ� ใหน้ ักแสดง”เบยองจนุ ”กลายเป็ นดารายอดนิยมระดบั ”ปรากฏการณ”์ ในญปี่ ่ นุ น่ันก็
เหมอื นกบั จดุ เรมิ่ ตน้ ของการเปิ ดประตใู หล้ มเกาหลพี ดั เขา้ บา้ นอยา่ งเป็ นทางการ

โตเกียวโดม

หากจะมเี วทไี หนในโลกทเี่ ป็ นเหมอื นเครอื่ งยนื ยนั ถงึ ความยงิ่ ใหญ่
ของศลิ ปิ นทมี่ โี อกาสแสดงบนเวทแี หง่ น้ันนอกเหนือไปจากเวที
เวมบลยี ใ์ นกรงุ ลอนดอน ทนี่ ่ันก็น่าจะเป็ น “โตเกยี วโดม”
สนามเบสบอลทมี่ กั ถกู ใชเ้ ป็ นเวทคี อนเสริ ต์ ซงึ่ จคุ นดไู ดก้ วา่ หา้ หมนื่
คนแหง่ นีค้ อื ทจี่ ดั คอนเสริ ต์ ของศลิ ปิ นชนั้ น�ำทงั้ ของญปี่ ่ นุ เองและ
ศลิ ปิ นระดบั โลกมาแลว้ มากมาย ไมเคลิ แจ็คสนั เองก็เคยแสดง
คอนเสริ ต์ ทโี่ ตเกยี วโดมมากถงึ 21 รอบและสถติ กิ ารขายบตั ร
คอนเสริ ต์ เรว็ ทสี่ ดุ นีถ้ กู ทำ� ลายโดยศลิ ปิ นกลมุ่ จากเกาหลดี งบงั ชิ
นกจิ ากการขายบตั รคอนเสริ ต์ ในเดอื นเมษายน 2012 จำ� นวนสาม
รอบและความเรว็ ทพี่ วกเขาทำ� ไดก้ ็คอื 30 วนิ าที

14 l cool japan

The End of History ?
จากโซน่ี สู่ ซัมซุง

กระแสลมแหง่ วฒั นธรรมจากเกาหลไี ดพ้ ดั ผ่านไปทว่ั
ทวปี อยา่ งเขม้ แข็งจนกลายเป็ นที่ ทปิ ปิ้งพอยต ์ หรอื
จดุ เปลยี่ นอนั สำ� คญั ในเชงิ สปิ รทิ ทสี่ รา้ งความมน่ั ใจให ้
กบั คนเกาหลอี ยา่ งหยดุ ไม่อยพู่ วกเขาไม่เพยี งแตก่ ำ� ลงั
สนุกกบั การสง่ ออกความบนั เทงิ เทา่ น้ันแตเ่ กาหลใี น
วนั นีค้ อื ประเทศทมี่ อี นิ เทอรเ์น็ตความเรว็ สงู ทสี่ ดุ และ
สนามบนิ ทไี่ ดร้ บั การจดั อนั ดบั วา่ ดที สี่ ดุ แหง่ หนึ่งใน
โลก

พนื้ ทนี่ อกวฒั นธรรมกระแสหลกั เมอื่ งานจากเกาหลี
ไดก้ วาดรางวลั เทศกาลภาพยนตรจ์ ากเมอื งคานสใ์ น
สาขาภาพยนตรท์ นี่ ่าจบั ตามองถงึ สองปี ซอ้ นจาก
เรอื่ งHahahaและArirang ในปี 2011 ก็หมายความ
วา่ ไม่เพยี งแตพ่ นื้ ทตี่ ลาดใหญอ่ ยา่ งเจ-ป๊ อบเทา่ น้ันที่
สญู เสยี ใหก้ บั ประเทศครู่ กั คแู่ คน้ อยา่ งเกาหลแี มแ้ ต่
พนื้ ทตี่ ลาดเล็กซงึ่ ทเี่ คยเป็ นของญปี่ ่ นุ มากอ่ นก็ถกู รกุ
ลำ�้ ดว้ ยเชน่ กนั

ดงั น้ันทศั นคตทิ คี่ นุ ้ ชนิ กบั การมองสนิ คา้ ภายใตแ้ บรนด ์ Sony วา่ ดที สี่ ดุ ไดถ้ กู ปรบั เปลยี่ นเสยี ใหม่ไม่น่า
แปลกใจวา่ ในวนั นีผ้ ูบ้ รโิ ภคจำ� นวนมากเลอื กทจี่ ะพจิ ารณาสนิ คา้ ภายใตแ้ บรนด ์ samsung มากกวา่
เมอื่ แบรนด ์ เกา่ หยดุ สรา้ งนวตั กรรมใหม่ทโี่ ดนใจผูบ้ รโิ ภคในขณะทแี่ บรนดใ์ หม่แสดงใหเ้ ห็นถงึ ความ
เอาจรงิ เอาจงั มากกวา่ แลว้ ท�ำไมซมั ซงุ ซงึ่ เคยเป็ นแบรนดร์ องบอ่ น ในวนั กอ่ นจะกา้ วขา้ มแบรนดท์ เี่ คย
แข็งแกรง่ อยา่ งโซนี่ไม่ได ้ แตโ่ ซนี่ก็ไม่ไดย้ อมแพซ้ ะทเี ดยี วพวกเขายงั คงหาหนทางอยา่ งหนักทจี่ ะกลบั
มา คำ� ถามก็คอื โซนี่จะกลบั มาไดไ้ หมเชน่ เดยี วกบั ภาพยนตรแ์ ละดนตรจี ากญปี่ ่ นุ ทใี่ ครๆเคยมองวา่
เป็ นเครอื่ งมอื ในการยดึ ของวฒั นธรรมป๊ อบของโลกจะหาทางกลบั มาสานตอ่ ความฝันน้ันไดห้ รอื ไม่

ท้งั หมดนี้คอื ค�ำถามสำ� หรับสงั คมญป่ี ุน่ ด้วยหรือไมว่ ่า ไม่มีใครทจี่ ะอยู่
ณ จุดทีเ่ ลวร้ายทสี่ ุดไปตลอด เพราะเมือ่ วนั ใหม่มาถงึ สมดลุ ใหมก่ จ็ ะเกดิ ขึน้

หลงั จาก “การเรยี นรู้” ครงั้ สำ� คญั

2PART 15 l cool japan

COOL

JAPAN?

สงั คมญปี่ ่ นุ กำ� ลงั อยรู่ ะหวา่ งการเปลยี่ นผ่านอนั อนั มคี วามมง่ั คง่ั และการพฒั นาทางเศรษฐกจิ
สำ� คญั อกี ครง้ั แตโ่ ลกก็กำ� ลงั เปลยี่ นโฉมหนา้ เป็ นเป้ าหมายหลกั แตส่ งิ่ ทเี่ กดิ ขนึ้ ในวนั นีก้ ็คอื
ไปเชน่ เดยี วกนั สงั คมในศตวรรษที่ 21 ซงึ่ เปิ ด เราตง้ั คำ� ถามมากขนึ้ และพรอ้ มๆกนั ก็หนั กลบั
กวา้ งขนึ้ ดว้ ยพลงั แหง่ เทคโนโลยแี ละโลกาภวิ ตั มาใหค้ วามสำ� คญั กบั คณุ คา่ ทางจติ ใจทโี่ อบ
น์ และซบั ซอ้ นขนึ้ ดว้ ยพลงั จากทางเลอื กที่ ลอ้ มดว้ ยความสมั พนั ธท์ างสงั คม การเฉลมิ
มากกวา่ การบรโิ ภคเพยี งแคต่ อบสนองความ ฉลอง ความสนใจสว่ นบคุ คล และการ
ตอ้ งการทางกายภาพ ไม่วา่ จะเป็ นปัญหาทาง แสดงออกถงึ ตวั ตนมากขนึ้ ทศั นคตใิ หม่นีเ้ อง
เศรษฐกจิ สงั คมและสงิ่ แวดลอ้ ม ทกี่ ลายมาเป็ น ทที่ �ำใหเ้ ราตอ้ งหนั มาใหค้ วามสำ� คญั กบั พนื้ ที่
โจทยส์ ำ� คญั สำ� หรบั ทกุ ชวี ติ ยากทจี่ ะบอกวา่ ทางวฒั นธรรมไม่แพพ้ นื้ ทที่ างเศรษฐกจิ และ
เราจะรบั มอื กบั เรอื่ งเหลา่ นีอ้ ยา่ งไร แตส่ งิ่ ทเี่ ห็น น่ันก็ดจู ะสอดคลอ้ งกบั ความคดิ ในเรอื่ งการใช ้
ไดช้ ดั ก็คอื เรากำ� ลงั ไดเ้ ห็นโฉมหนา้ ใหม่ของ ซอฟตพ์ าวเวอร(์ Soft-power)หรอื พลงั ในทาง
ศตวรรษที่ 21 ซงึ่ เป็ นภาพกลบั ดา้ นกบั ชวี ติ วฒั นธรรมเป็ นตวั น�ำหนา้ ในการกำ� หนด
และทศั นคตใิ นศตวรรษที่ 20 ยทุ ธศาสตรก์ า้ วตอ่ ไปของญปี่ ่ นุ

16 l cool japan

โลกในศตวรรษที่ 21

ซอฟต์พาวเวอรไ์ มใ่ ชส่ ิง่ ใหม่ การสง่ ออกวฒั นธรรมสมยั นิยมทมี่ เี อ็มทวี แี ละฮอลลวี ดู เป็ นทพั
หนา้ ของอเมรกิ า หรอื สนุ ทรยี ะทางดา้ นความงามและแฟชน่ั แบบ
ฝรง่ั เศสลว้ นแลว้ แตเ่ ป็ นการใชซ้ อฟตพ์ าวเวอรใ์ นการสรา้ งความ
แข็งแกรง่ บนแผนทโี่ ลกญปี่ ่ นุ ก็คอื อกี หนึ่งประเทศทไี่ ดร้ บั
ประโยชนจ์ ากการใชพ้ ลงั อำ� นาจแฝงทเี่ รยี กวา่ ซอฟตพ์ าวเวอรน์ ี้

พ้ืนทหี่ ลบภัยและวัฒนธรรมแหง่ ความหลงใหล

เมอื่ เทคโนโลยไี ดเ้ ปิ ดเสน้ ทางเชอื่ มโยงคนทมี่ คี วามสนใจ
รว่ มกนั และในขณะเดยี วกนั ก็เปิ ดพนื้ ทสี่ ำ� หรบั การปลด
ปลอ่ ยความหลงใหลและการเตมิ เต็มความปรารถนาที่
เป็ นเสมอื นทางเลอื กใหก้ บั ชวี ติ อยา่ งเชน่ จดุ กำ� เนิด
แทจ้ รงิ ของวฒั นธรรมความน่ารกั ทเี่ รยี กวา่ “คะวะอี้ “ใน
สงั คมญปี่ ่ นุ ก็คอื พนื้ ทหี่ ลบภยั ของคนทไี่ ม่อยากโตเป็ น
ผูใ้ หญพ่ รอ้ มกบั การเป็ นเครอื่ งแสดงออกถงึ การปฎเิ สธ
คา่ นิยมดงั้ เดมิ

17 l cool japan

แตส่ ำ� หรบั คนอกี บางกลมุ่ เลอื กทจี่ ะกลบั ไปหาความ เรยี บง่าย ลกึ ซง้ึ
นอ้ ยและเรยี บงา่ ยและพอใจจะอยดู่ ว้ ยสงิ่ ของเทา่ ที่
จำ� เป็ นรวมไปถงึ งานออกแบบทมี่ กั ซอ่ นความสวย
งามและลกึ ซงึ้ไวบ้ นความเรยี บง่าย เมอื่ มนุษยเ์ รมิ่ มอง
หาความเรยี บง่าย พวกเขามองหาความพเิ ศษในความ
เรยี บงา่ ยนั้นและจะเป็ นใครหากไม่ใชญ่ ปี่ ่ นุ ทจี่ ะตอบ
โจทยน์ ้ันไดด้ กี วา่ ใคร

การเคลอ่ื นทที่ างคณุ คา่ สำ� หรบั คนไทยอทิ ธพิ ลกระแสเกาหลที พี่ ดั อยา่ งรนุ แรง
อาจท�ำใหเ้ ราตนื่ เตน้ ไดม้ ากกวา่ แตส่ ำ� หรบั ชาวตะวนั ตก
แลว้ ซชู ยิ งั คงเป็ นอาหารพเิ ศษทพี่ วกเขาหลงใหล และ
แนวคดิ ในแบบ เซน ยงั คงเป็ นสจั ธรรมลลี้ บั ทนี่ ่าคน้ หา
ในขณะทฮี่ ลั โหลคติ ตกี้ ลายเป็ นตวั แทนความน่ารกั ที่ เท่
ไดด้ ว้ ยอยา่ งทไี่ ม่มใี ครคาดคดิ มากอ่ น

ในโลกทที่ กุ อยา่ งเหมอื นกนั ไปหมดตวั ตนจงึ เป็ น ความแตกตา่ งและโลกนามธรรม
สงิ่ สำ� คญั ในการบง่ บอกถงึ ความมอี ยู่ ความเรยี บ
งา่ ยกลายเป็ นเครอื่ งเยยี วยาไดพ้ อๆกบั ความบา้
คลง่ั ความซบั ซอ้ นกลายเป็ นเรอื่ งน่าคน้ หาและ
ความขดั แยง้ กลายเป็ นปัจจยั สำ� คญั ในการผลกั
ดนั ความคดิ สรา้ งสรรคข์ องมนุษย ์

“โลกในศตวรรษท่ี 21 ไมไ่ ด้เดนิ ไปด้วยสมการทเี่ ข้าใจงา่ ยอย่าง
การมงุ่ พัฒนาความกนิ ดอี ยู่ดีของมนุษยเ์ พยี งเทา่ น้นั อกี ตอ่ ไป”

“ความเจง๋ ” มวลรวมประชาชาติ 18 l cool japan

เร่ืองราวระหว่างบรรทดั เรารู้สึก
อย่างไร
โลกทเี่ ปิ ดพนื้ ทสี่ ำ� หรบั การสอื่ สารและการเขา้ ถงึ อยา่ งไม่มขี ดี
จำ� กดั อาจจะไม่ไดเ้ ออื้ ประโยชนใ์ หก้ บั การประชาสมั พนั ธ ์ เม่อื
แคมเปญ cool japanของภาครฐั เทา่ กบั การขบั เคลอื่ นโดย ได้ยนิ
ภาคเอกชนหรอื สมาชกิ ของสงั คมเอง พูดงา่ ยๆก็คอื พวกเขา ใคร
อาจจะสง่ ตอ่ แลกเปลยี่ นและขยายพนื้ ทคี่ วามเจง๋ กนั ไดเ้ อง สักคน
จนถงึ จดุ หนึ่งมนั ก็อาจจะสรา้ งใหเ้ กดิ แรงสน่ั สะเทอื นครง้ั ใหม่ก็ บอกวา่
เป็ นได ้ เรมิ่ จากวฒั นธรรม คะวะอี้ ทแี่ สดงออกถงึ ความเป็ น ตวั เอง
เด็กผ่านตวั การต์ นู อยา่ งเฮลโลคติ ตจี้ นกลายเป็ นกรณีศกึ ษา
สำ� คญั ในการสรา้ งความสำ� เรจ็ จากการทำ� แบรนดร์ ว่ ม ตอ่ นนั้
ดว้ ยแฟชน่ั ราคายอ่ มเยาอยา่ งยนู ิโคลท่ กี่ ำ� ลงั มบี ทบาทสำ� คญั
ในการเปลยี่ น”การแตง่ ตวั ของโลก”จากน้ันเราจะไปสำ� รวจ “เจ๋ง”
ปรชั ญาอนิเมะสญั ชาตญิ ปี่ ่ นุ ทคี่ วา้ รางวลั ออสการแ์ ละครอง
ใจคนทงั้ โลกอยา่ งสตดู โิ อจบิ ลิ กอ่ นจะไปทำ� ความรจู ้ กั กบั
ทะคะชิ มุระคะมิ ศลิ ปิ นรว่ มสมยั ทโี่ ดดเดน่ ทสี่ ดุ เมอื่ ศตวรรษ
ใหม่เรมิ่ ขนึ้ และสดุ ทา้ ยเราจะไปสำ� รวจความพยายามครง้ั ใหม่
ของอตุ สาหกรรมบนั เทงิ ญปี่ ่ นุ ในการขอคนื พนื้ ทเี่ จป๊ อบดว้ ย
การสรา้ งวงเกริ ล์ กรปุ ๊ ทที่ �ำยอดขายมากทสี่ ดุ อยา่ ง AKB48

ไม่ว่าซอฟต์พาวเวอร์ครั้งใหม่ของญี่ปุ่นจะประสบความสำ� เร็จหรือไม่การใช้ทุนทาง
วัฒนธรรมเป็นทัพหน้าในการลงทุนครั้งใหม่ก็น่าจะเป็นการตัดสินใจที่เหมาะกับตัว

ตนของพวกเขามากทส่ี ุด

19 l cool japan

YOU
CAN
NEVER
HAVE
TOO
MANY
FRIENDS

เฮลโลคติ ตี้

20 l cool japan

HELLO KITTY รวมกันเราสนกุ

แ ม ว สี ข า ว
ผู้ ฉี ก ตำ� ร า
การตลาด

มนั อาจจะดเู ขา้ ใจไดย้ ากอยา่ งยงิ่ เมอื่ คาแรกเตอรท์ อี่ าจกลา่ วไดว้ า่
“ถกู ใชจ้ นซำ�้ ” อยา่ งเฮลโลคติ ตซี้ งึ่ หลายคนคนุ ้ ตาในฐานะสนิ คา้ หนา้
โรงเรยี นไปจนถงึ ลวดลายเกลอื่ นกลาดในตลาดนัดบา้ นเรา ยงั คงเป็ น
คาแรกเตอรท์ นี่ ักออกแบบและโลกธรุ กจิ หลงใหลและสนุกกบั มนั ไม่
เสอื่ มคลาย รถยนตส์ มารท์ รองเทา้ ดอกเตอรม์ ารต์ นิ
เครอื่ งสำ� อางแมค รองเทา้ แวนส ์ รบี อคหรอื ไนกคี้ อื ตวั อยา่ งเพยี งเล็ก
นอ้ ยของการน�ำ เอาเฮลโลคติ ตมี้ าสรา้ งสสี นั ใหก้ บั ธรุ กจิ ไดอ้ ยา่ งมสี สี นั
ในชว่ งไม่กปี่ ี ทผี่ ่านมา

21 l cool japan

คติ ต้ใี นญ่ปี นุ่

หลายคนอาจไม่รวู ้ า่ เรอื่ งราวของ เฮลโลคติ ตี้ ประการแรกก็คอื การเกดิ ขนึ้ ของคแู่ ขง่ อยา่ งโด
นั้นถกู สรา้ งมาใหเ้ ป็ นคาแรกเตอรร์ ปู แมว ราเอมอนและประการทสี่ องซงึ่ เป็ นปัญหาที่
เชอื้ ชาตญิ ปี่ ่ นุ สญั ชาตอิ งั กฤษซงึ่ เป็ นเรอื่ ง ทา้ ทายวสิ ยั ทศั นท์ แี่ ทจ้ รงิ ก็คอื อตั ราการเกดิ ที่
เขา้ ใจไดไ้ ม่ยากเพราะในปี 1974 ทคี่ ติ ตี้ ลดลงฮวบฮาบของสงั คมญปี่ ่ นุ จากทเี่ คยเจาะ
ลมื ตาดโู ลกเป็ นเวลาทกี่ ระแสนิยมตะวนั ตก กลมุ่ เด็กเล็กจงึ ขยายขอบเขตมาถงึ เด็กนักเรยี น
เบง่ บานอยใู่ นประเทศญปี่ ่ นุ ในยคุ รงุ่ เรอื งหลงั มธั ยม รวมถงึ ขยายฐานลกู คา้ ไปยงั ตลาดยโุ รป
การฟื้นฟูประเทศ แตซ่ านรโิ อตอ้ งการคดิ ไม่แปลกใจทใี่ นวนั นีซ้ านรโิ อกำ� ลงั หนั เข็มทศิ ไป
หาวธิ ใี นการเรยี กความสนใจของตลาดโดย ยงั ยกั ษใ์ หญส่ องฟากโลกอยา่ งอเมรกิ าและจนี ที่
มสี าเหตหุ ลกั สำ� คญั สองประการ รวมกนั แลว้ มขี นาดเศรษฐกจิ คดิ เป็ นหนึ่งในสาม
ของโลก

คติ ตี้ในโลก

ตลาดทที่ �ำเงนิ ใหก้ บั คติ ตนี้ อกบา้ น
มากทสี่ ดุ ก็คอื ยโุ รป ในวนั นีเ้ ราจงึ ได ้
เห็นการเปลยี่ นผ่านบางอยา่ งทมี่ ี
นัยสำ� คญั กวา่ เป็ นเพยี งแคค่ วามคนุ ้
เคยกบั คติ ตใี้ บแบบเอเชยี เมอื่ โลก
ธรุ กจิ ทำ� ราวกบั นัดแนะกนั ทจี่ ะยก
ใหค้ ติ ตใี้ หเ้ ป็ นไอคอนสำ� คญั ของ
โลก ธรุ กจิ กำ� ลงั สรา้ งภาพลกั ษณ์
ใหม่ใหก้ บั คติ ตี้ และซานรโิ อ

วฒั นธรรม x 22 l cool japan

ในปัจจบุ นั เมอื่ ธรุ กจิ รายใหญต่ า่ งคนเจอ
แลว้ วา่ ความรว่ มมอื ในการสรา้ งแบรนด ์
รว่ มกนั ดว้ ยการเชญิ ชวนพนั ธมติ รมาออก
ผลติ ภณั ฑโ์ ดยใชค้ าแรกเตอรข์ องซานรโิ อ
ตามทโี่ ลกธรุ กจิ เรยี กวา่ co-branding
แทนทดี่ ว้ ยเครอื่ งหมาย x ความสำ� เรจ็ ที่
เห็นไดช้ ดั ในยคุ ใหม่ของซานรโิ อเรมิ่ ตง้ั แต่
ปี 1999 ในประเทศไตห้ วนั น่ันคอื Hello
Kitty x Mcdonald การออกคอลเลคชน่ั
ชดุ แตง่ งานเฮลโลคติ ตเี้ พอื่ เป็ นของแถม
สำ� หรบั อาหารชดุ แฮปปี้มลี สว่ นในญปี่ ่ นุ
เองถงึ แมซ้ านรโิ อจะสรา้ งรายไดจ้ ากยอด
ขายผลติ ภณั ฑภ์ ายใตค้ าแรกเตอรต์ า่ งๆได ้
นอ้ ยลงแตผ่ ูท้ สี่ นุกกบั การทำ� แบรนดร์ ว่ ม
กบั ซานรโิ อกบั กลายเป็ นแบรนด ์
สตรที แวรแ์ นวทดลองอยา่ ง อนั เดอรค์ ฟั
เวอรร์ วมถงึ เมดคิ อม ธรุ กจิ ของเลน่ ในกลมุ่
ของสะสมแถว หนา้ ของโลก ไม่เพยี ง
เทา่ นั้นยงั รวมตวั กนั ทำ� แบรนดร์ ว่ มกนั แบบ
สามฝ่ ายอกี ดว้ ย

การระเบดิ ตวั ของผูบ้ รโิ ภคชาวจนี ทรี่ กั คติ ตไี้ ม่แพใ้ ครอาจทำ� ให ้ ก้าวต่อไปของคิตตี้
ซานรโิ อทมุ่ เทกบั ผูบ้ รโิ ภคชาวจนี แตห่ ากซานรโิ อซบั ซอ้ นกวา่
นั้นพวกเขาอาจเลอื กทจี่ ะเลน่ กบั ตลาดโลกดว้ ยรสนิยมใหม่ ที่
เนน้ การสรา้ งใหค้ ติ ตสี้ นุกขนึ้ เพอื่ คลอไปกบั ความเทใ่ นแบบ
เนิรด์ สมยั ใหม่ของญปี่ ่ นุ ยทุ ธศาสตรข์ องซานรโิ อน้ันไปดว้ ยกนั
กบั นโยบายการใชซ้ อฟตพ์ าวเวอรไ์ ดด้ เี ป็ นอยา่ งยงิ่ และหากลอง
จนิ ตนาการไปถงึ อนาคตในวนั ทโี่ ลกกำ� ลงั เคลอื่ นตวั เขา้ สสู่ งั คม
ผูส้ งู อายไุ ม่แน่วา่ เราอาจไดเ้ ห็นคติ ตกี้ ลายเป็ นหนุ่ ยนตด์ แู ลผูส้ งู
อายุ

23 l cool japan

เมอื่ เห็นแลว้ วา่ ศลิ ปิ นและนักออกแบบยคุ ผลงานศลิ ปะในคลั เวอรซ์ ติ ี้ ลอสแอนเจลสิ
ใหม่เรมิ่ หนั กลบั มาสนุกกบั เฮลโลคติ ตี้ ซาน โดยนอกจากจะมกี ารแสดงผลงานตลอด 35
รโิ อน้ันฉลาดในการเปลยี่ นโฉม “แมว ปี ของคติ ตแี้ ลว้ ยงั มกี ารสรา้ งอพารต์ เมนต ์
มอี าย”ุ ใหก้ ลายเป็ นแมวสำ� หรบั โลกศลิ ปะ จำ� ลองชวี ติ คติ ตกี้ ารเปิ ดรา้ นคา้ ชว่ั คราวรวม
และเทา่ กบั วา่ โลกจะมโี อกาสไดเ้ ห็นคติ ตใี้ น ถงึ กจิ กรรมประกอบมากมายและไฮไลทท์ ที่ กุ
มุมมองทแี่ ปลกใหม่อยา่ งทไี่ ม่เคยไดเ้ ห็นมา คนจบั ตามองก็คอื การชวนศลิ ปิ นและนัก
กอ่ นและน่ันเป็ นกาฉลอง”นอกบา้ น”ผ่าน ออกแบบกวา่ 60ราย เขา้ รว่ มแสดงผลงาน
นิทรรศการแอปเปิ้ลสามผลซงึ่ ตง้ั ชอื่ ตามน�ำ้ ทมี่ าจากการตคี วามคติ ตใี้ นแบบของพวก
หนักตวั ของคติ ตี้ นิทรรศการนีจ้ ดั ขนึ้ ณ เขาเอง
พนื้ ทแี่ สดง

เฮลโลคิตตี้ กบั พืน้ ท่ใี หม่

24 l cool japan

UNIQLO แฟช่ันท่ีเปลย่ี น

การแต่งตัวของโลก

“ไดโ้ ปรดอยา่ มอง Uniqlo เป็ นแบรนดแ์ ฟชน่ั ดว่ น เราคอื ธรุ กจิ แฟชน่ั เนิบชา้ ตา่ งหาก”
คอื คำ� กลา่ วของผูร้ บั ผดิ ชอบดา้ นวจิ ยั และพฒั นาของยนู ิโคล่

การประกาศตนวา่ เป็ นแฟชน่ั เนิบชา้ ของยนู ิโคลอ่ าจ Fast or Slow ?
ฟังดขู ดั แยง้ จากตลาดเมอื่ เรานึกถงึ สโลแกนทบี่ อกวา่
ทำ� ขนึ้ สำ� หรบั ทกุ คน แตค่ วามขดั แยง้ ดงั กลา่ วก็อาจจะ
เป็ นความสมจรงิ ในแบบญปี่ ่ นุ แนวทางการออกแบบ
ของยนู ิโคลท่ เี่ นน้ ความเรยี บง่ายบวกกบั การใช ้
เทคโนโลยใี นการพฒั นาเนือ้ ผา้ รวมถงึ การตดั เย็บทยี่ งั
คงความประณีตเอาไวใ้ นเวลาเดยี วกนั น้ันมคี วาม
สอดคลอ้ งอยไู่ ม่นอ้ ยกบั ปรชั ญาของแนวคดิ แฟชน่ั
เนิบชา้ น่ันก็คอื การสรา้ งสรรคเ์ สอื้ ผา้ ทสี่ วมใสไ่ ดน้ าน
ทสี่ ดุ

The Power of ถา้ ทกุ อยา่ งเป็ นไปตามแผนภายในปี 2020 เราจะ
Fashion ไดเ้ ห็นรา้ นคา้ ของ Uniqlo ถงึ สพี่ นั แหง่ ทว่ั โลกรวม
ถงึ หนึ่งพนั รา้ นในประเทศจนี และอกี สองรอ้ ยใน
สหรฐั อเมรกิ าและน่ันหมายความวา่ แนวการแตง่
กายแบบยนู ิโคลจ่ ะกลายเป็ นหนึ่งในเครอื่ งแบบของ
ชาวโลกกนั เลยทเี ดยี ว

25 l cool japan
ออกแบบเพ่ือคนญี่ปุ่น
เมอื่ เศรษฐกจิ ของประเทศตอ้ งอยใู่ นภาวะถดถอยนานนับทศวรรษบวกกบั ทศั นคตทิ เี่ รมิ่ เปลยี่ น
ไปท�ำใหพ้ วกเขาเป็ นตวั ของตวั เองมากขนึ้ รวมถงึ ใหค้ วามสนใจกบั ตวั ตนมากขนึ้
งานออกแบบทเี่ รยี บงา่ ยและเขา้ ถงึ ไดอ้ ยา่ งยนู ิโคลจ่ งึ เป็ นการเปิ ดพนื้ ทวี่ า่ งเหลอื ไวส้ ำ� หรบั การ
เตมิ เต็มความสนใจและการแสดงออกถงึ ความเป็ นตวั ตนในดา้ นอนื่

ขายให้คนทั้งโลก
ปรชั ญาความเรยี บง่ายและความเชอื่ ทวี่ า่ ลกู คา้ จะสมั ผสั คณุ ภาพของสนิ คา้ ได ้
เองนั้นใชไ้ ม่ไดก้ บั คนองั กฤษ การปิ ดตวั ของรา้ นในองั กฤษจงึ เกดิ ขนึ้ ท�ำใหเ้ กดิ
การปฏวิ ตั แิ บรนดย์ นู ิโคล่ ดว้ ยงานออกแบบทสี่ ะทอ้ นทง้ั ตวั ตนในแบบญปี่ ่ นุ และ
รว่ มสมยั ในแบบสากลทเี่ ขาอา้ งถงึ วา่ เป็ นการน�ำเอาวฒั นธรรมป๊ อบญปี่ ่ นุ เขา้ มา
เป็ นหวั ใจของยนู ิโคลน่ ่ันเอง โดยสะทอ้ นใหเ้ ห็นอยา่ งชดั เจนผ่านโลโกท้ ถี่ กู
ออกแบบขนึ้ ใหม่โดยนอกจากจะมกี ารเปลยี่ นทง้ั สพี นื้ และตวั อกั ษรใหด้ สู ดใสมาก
ขนึ้ ยงั มกี ารน�ำเอาตวั อกั ษรคะตะคะนะ ของญปี่ ่ นุ มาท�ำใหม้ คี วามเป็ นกราฟิ ก
มากขนึ้ อกี ดว้ ย

26 l cool japan

วิสยั ทศั น์แหง่ การเข้าถึง
ประณีต เรยี บงา่ ย เขา้ ถงึ ไดแ้ ละเออื้ ตอ่ การ
ใชซ้ ำ�้ มนั ไม่ไดเ้ ป็ นเพยี งหวั ใจสำ� คญั ในการ
สรา้ งแบรนดข์ อง Uniqlo แตม่ นั แทบจะเป็ น
จติ วญิ ญาณในการอยกู่ บั ศตวรรษที่ 21
เลยดว้ ย

สนิ ค้าส่งออกท่ดี ที ี่สดุ
ญปี่ ่ นุ น้ันมคี รบทกุ อยา่ งไม่วา่ จะเป็ นผูค้ น
สนิ คา้ เงนิ เทคโนโลยี หรอื ขอ้ มูล และหากพูด
ในแงค่ วามเป็ นชาตเิ ราก็คอื กลมุ่ คนผูซ้ อื่ สตั ย ์
ทำ� งานหนักและเอาจรงิ เอาจงั และถงึ แมเ้ ราจะ
ลม้ เหลวเราก็จะลกุ ขนึ้ ยนื และลองดอู กี ครง้ั น่ัน
คอื สงิ่ ทยี่ นู ิโคลท่ ำ� และคอื สงิ่ ทญี่ ปี่ ่ นุ ควรจะทำ�

27 l cool japan

GHIBI จิตวิญญาณ

และความเปน็ มนษุ ย์

ช่วงเวลาของการเปลย่ี นผา่ นเข้าสูศ่ ตวรรษที่
21 ซงึ่ มีโจทยใ์ หม่คือการเยยี วยาธรรมชาติที่
เสยี หายและฟนื้ ฟูจิตวญิ ญาณทีบ่ อบชำ้� จาก
สงั คมอุตสาหกรรมในศตวรรษที่ 20 คอื เวลา
เดียวกบั ที่งานอนิเมะสตูดโิ อจบิ ลิ ท่มี ีฮะยะโอะ
มยิ ะซะกิ เปน็ หวั แรงหลัก ได้ก้าวขึ้นมาเป็นแรง
บันดาลใจสำ� คญั ให้กับนกั สร้างสรรคท์ ัว่ โลก

ศิลปะ ความจรงิ คือความต่าง

รายละเอยี ด ความสวยงาม คณุ คา่ ความจรงิ และ งานสรา้ งสรรคข์ องมยิ ะซะกนิ ้ันสงิ่ ทเี่ ดน่ ชดั
ความเชอื่ คอื สงิ่ ทมี่ กั จะอยใู่ นงานทไี่ ดร้ บั การยอมรบั ทสี่ ดุ คอื ความสมจรงิ “ผมไม่อยากโกหกเด็กๆ”
วา่ เป็ นศลิ ปะของ มยิ ะซะกิ และสงิ่ ตา่ งๆเหลา่ นีไ้ ด ้ คอื คำ� กลา่ วทสี่ ะทอ้ นวธิ กี ารแบบตรงไปตรงมา
กลายเป็ นแรงบนั ดาลใจอนั สำ� คญั ตอ่ งานแอนิเมชน่ั และงานทนี่ �ำเสนออยบู่ นความจรงิ แตน่ ่ันก็ไม่
หลายๆเรอื่ งในเวลาตอ่ มา ตา่ งจากระบบการทำ� งาน ไดห้ มายความวา่ เขาจะปฏเิ สธเรอื่ งของ
ในแบบสากลการสรา้ งสรรคง์ านของมยิ ะซะกนิ ั้น จนิ ตนาการ ตรงกนั ขา้ มเขากลบั มองวา่
หมายรวมถงึ การเขยี นบท การทำ� สตอรบี่ อรด์ การ จนิ ตนาการเป็ นเรอื่ งสำ� คญั เราจำ� เป็ นตอ้ งเปิ ด
วาดลายเสน้ การกำ� กบั รวมไปถงึ การประพนั ธเ์ พลง รบั พลงั แหง่ จนิ ตนาการซงึ่ น�ำพาสงิ่ ทเี่ ป็ น
ประกอบภาพยนตรเ์องไม่ตา่ งจากศลิ ปิ นทบี่ รรจง ประโยชนม์ าสโู่ ลกแหง่ ความจรงิ งานของมยิ ะ
สรา้ งสรรคง์ านเพอื่ แสดงออกถงึ ความคดิ ทศั นคติ ซะกิ คอื การสรา้ งจนิ ตนาการทอี่ ยบู่ นความ
มุมมองและอารมณข์ องตน ไม่น่าแปลกใจทคี่ ำ� วา่ สุ เป็ นจรงิ
นทรยี ์ กลายเป็ นคำ� คนุ ้ หเู มอื่ มคี นพูดถงึ งานอะนิเมะ
ของมยิ ะซะกิ

28 l cool japan

นกั เรยี กร้อง
ในขณะเดยี วกนั งานอนั เรยี บง่ายแตเ่ นน้ รายละเอยี ด
กลบั สะทอ้ นถงึ คณุ คา่ ในเชงิ สงั คมอยา่ งเดน่ ชดั ไม่วา่
จะเป็ นสงิ่ แวดลอ้ มทถี่ กู ทำ� ลาย ความโลภของมนุษย ์
ความเชอื่ ดงั้ เดมิ จะถกู น�ำมาใชใ้ นงานของเขา เนือ้ หา
ทเี่ กยี่ วกบั ผี เทพ หรอื สตั วใ์ นตำ� นานจงึ เป็ นสงิ่ ทพี่ บได ้
เสมอในงานของมยิ ะซะกิ

ธรรมะในธรรมชาติ
เมอื่ หมดหนทางทจี่ ะตามหานอ้ งสาวทหี่ ลง
ทาง “ซทั สกึ ”ิ จาก My Neighborhood
Totoro จงึ วงิ่ เขา้ ไปตามวญิ ญาณฝากให ้
ชว่ ยตามหานอ้ งสาวนี่คอื การสะทอ้ นให ้
เห็นความจรงิ วา่ ป่ า(ธรรมชาต)ิ คอื เพอื่ น
แทข้ องมนุษย ์ ในขณะที่ ฮะคุ มงั กรเทพ
แหง่ สายน�ำ้ ใน Spirited Away ตอ้ งมา
ทำ� งานอยใู่ นโรงอาบน�ำ้ เพราะแม่น�ำ้ โคฮะ
คุ บา้ นของเขาถกู ถมเพอื่ สรา้ ง
คอนโดมเิ นียมไปแลว้

29 l cool japan

SUPERFLAT

ศิลปะในนิยามใหม่

I’m not an Otaku

มุระคะมผิ ูท้ เี่ คยถกู เรยี กขานดว้ ยคำ� วา่ ศลิ ปิ นโอตะคอุ นั หมาย
ถงึ กลมุ่ คนทหี่ ลงใหลอะไรบางอยา่ งมากๆโดยเฉพาะมงั งะ อนิ
เมะ เกม ป๊ อปไอดอลเพราะงานของเขานั้นดอู ยา่ งไรก็มแี รง
บนั ดาลใจจากมงั งะ สำ� หรบั มุระคะมิ แลว้ ดวงตาอนั ใหญโ่ ตที่
มกั จะถกู ใสไ่ วใ้ นงานของเขามนั ก็คอื การเยย้ หยนั ตอ่ ความไม่
สมจรงิ ของโลกแฟนตาซผี ่านมงั งะและอนิเมะญปี่ ่ นุ และคงไม่
ผดิ หากจะกลา่ ววา่ ความโดดเดน่ ทเี่ ห็นจากงานของมุระคะมิ
คอื การน�ำเอาการต์ นู ญปี่ ่ นุ มาขยายความและทำ� ใหม้ นั กลาย
เป็ นศลิ ปะเพอื่ แสดงออกถงึ ทศั นคตขิ องทเี่ ขามตี อ่ สงั คม
น่ันเอง

ศลิ ปนิ ของโลก

มนั อาจไม่ถกู นักหากจะกลา่ ววา่ ญปี่ ่ นุ คอื เอเชยี ในทางกลบั
กนั มนั อาจไม่ผดิ นักหากกลา่ ววา่ มุระคะมิ คอื ศลิ ปิ นของโลก
ในฐานะของศลิ ปิ นทมี่ พี นื้ ฐานจากศลิ ปะญปี่ ่ นุ ดงั้ เดมิ และ
ศลิ ปะบรสิ ทุ ธแิ ์ ตก่ ลบั โดดเดน่ ในการสรา้ งสรรคศ์ ลิ ปะรว่ มสมยั
การมผี ลงานจดั แสดงอยา่ งตอ่ เนื่องในหลายประเทศทว่ั โลก
รวมถงึ การทำ� งานรว่ มกบั แบรนดส์ นิ คา้ อยา่ งหลยุ สว์ ติ ตอง
และการออกแบบปกอลั บม้ั ใหก้ บั คานเย เวสตค์ อื สงิ่ ทพี่ สิ จู น์
วา่ เขาคอื ศลิ ปิ นผูเ้ ป็ นทตี่ อ้ งการทงั้ ในโลกของศลิ ปะและโลก
พาณิชย ์ แตส่ งิ่ ทนี่ ่าจะบง่ บอกถงึ การเปิ ดพนื้ ทใี่ หม่ไดด้ ที สี่ ดุ
ก็คอื การเป็ นหนึ่งในศลิ ปิ นรว่ มสมยั ไม่กคี่ นทเี่ คยไดร้ บั โอกาส
ใหจ้ ดั แสดงผลงานในพระราชวงั แวรซ์ ายสใ์ นฝรง่ั เศส

30 l cool japan

Superflat ตืน้ เขินและว่างเปล่า
ในอนาคตศลิ ปะจะง่ายขนึ้ บา้ งในขณะทขี่ องเลน่ จะซบั ซอ้ นขนึ้ มากนี่
คอื มุมมองของมุระคะมทิ สี่ ะทอ้ นใหเ้ ห็นถงึ สไตลก์ ารสรา้ งสรรคง์ าน
ของเขาไดเ้ ป็ นอยา่ งดี น่ันรวมถงึ การกำ� หนดวาระใหก้ บั พนื้ ทศี่ ลิ ปะ
ของโลกนีใ้ หม่ผ่านทฤษฎศี ลิ ปะทเี่ คา้ เรยี กมนั วา่ “ซเู ปอรแ์ ฟลช”อนั
หมายถงึ ความไรม้ ติ ใิ นงานการต์ นู แอนิเมชน่ั รวมถงึ ศลิ ปะในแบบ
ญปี่ ่ นุ และเป็ นเครอื่ งสะทอ้ นความคดิ ของเขาทมี่ ตี อ่ วฒั นธรรม
บรโิ ภคนิยมอนั ตนื้ เขนิ และวา่ งเปลา่ ของสงั คมญปี่ ่ นุ หลงั สงครามโลก

การก้าวข้ามอันไม่สิ้นสุดของศิลปินผู้ใช้ความน่ารักในการสร้างผลงานที่วิพากษ์
ความน่ารักอันต้ืนเขินในสังคมบริโภคนิยมผู้มีเป้าหมายในการสลายขอบเขตระหว่าง
โลกศิลปะและพาณิชย์และประสบความส�ำเร็จอย่างสูงในการสร้างผลงานให้กับโลก

ธรุ กิจดูจะเป็นคำ� นยิ ามท่ไี ม่เกนิ จริงนักหรอก

31 l cool japan

AKB 48 เมอ่ื ญ่ปี นุ่

ออกแบบการขอคนื พื้นท่ี เจ-ป๊อป

หากมองดดี ที งั้ ปรากฏการณค์ ติ ตี้ Uniqlo จบิ ลิ
ไปจนถงึ ศลิ ปะในแบบมูระคะมนิ ั้นมสี ตู รสำ� เรจ็
หนึ่งทเี่ หมอื นกนั คอื พวกเขามสี ตู รสำ� เรจ็ ไม่
เหมอื นกนั และยงั มเี ป้ าหมายทเี่ ป็ นอสิ ระตอ่ กนั
อกี ดว้ ย โดยไม่ไดม้ พี นั ธกจิ รว่ มกนั ในการเพมิ่
ความเจง๋ มวลรวมประชาชาติ แตถ่ า้ จะกรณี
ศกึ ษาทแี่ สดงใหเ้ ห็นถงึ ความพยายามในการทจี่ ะ
เรยี กความม่นั ใจในฐานะผูน้ �ำดา้ นวฒั นธรรม
กระแสหลกั ของโลกตวั อยา่ งทเี่ ห็นไดช้ ดั คงหนีไม่
พน้ การสรา้ งกลมุ่ ศลิ ปิ นเจป๊ อบอยา่ ง AKB48

ออกแบบปรากฏการณ์

เมอื่ ศตวรรษใหม่เรมิ่ ตน้ ขนึ้ การมาถงึ ของกระแสเค-ป๊ อป
ท�ำใหค้ นไทยคนุ ้ ชนิ กบั ดนตรปี ๊ อบในแพลตฟอรม์ ใหม่ อนั
หมายถงึ วงทปี่ ระกอบดว้ ยสมาชกิ มากหนา้ หลายตาทไี่ ดร้ บั
การคดั เลอื กมาจากการออดชิ น่ั และ ไดร้ บั การฝึ กฝนอยา่ ง
หนักจะคา่ ยเพลง แตแ่ ทจ้ รงิ แลว้ แนวทางการสรา้ งสมาชกิ
จำ� นวนมากหรอื ไม่ใชเ่ รอื่ งใหม่โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในญปี่ ่ นุ
แตส่ งิ่ ที่ ยะสชึ ิ อะกโิ มะโตะ โปรดวิ เซอรผ์ ูเ้ ป็ นกำ� ลงั สำ� คญั ของ
เอเคบไี ดว้ างแผน และทำ� มนั ขนึ้ มาน้ันไม่ใชแ่ คก่ ารสรา้ งวง
เกริ ล์ กรปุ ๊ ทมี่ าจากการออดชิ น่ั ใหม้ สี มาชกิ มากทสี่ ดุ ในโลกแต่
ยงั คดิ เอาระบบแฟรนไซสม์ าใชก้ บั อตุ สาหกรรมดนตรอี ยา่ ง
จรงิ จงั ในแบบทไี่ ม่มใี ครท�ำมากอ่ นอกี ดว้ ย

32 l cool japan

ออกแบบกระบวนการ ดว้ ยคอนเซป็ ตต์ า่ งๆทวี่ างเอาไวช้ ดั เจนวา่ ไอดอลทเี่ ขา้ ถงึ ได ้ การ
ออดชิ น่ั ครงั้ แรกจงึ มุ่งทจี่ ะหาสมาชกิ เพอื่ ทำ� การแสดงบนเวทปี ระจำ�
ทกุ วนั เมอื่ การเปลยี่ นแปลงครงั้ สำ� คญั คอื การสำ� เรจ็ การศกึ ษาของ
สมาชกิ ทเี่ ป็ นจดุ ศนู ยก์ ลางมาตง้ั แตว่ นั แรกอยา่ ง อตั จงั จงึ สรา้ งความ
สะเทอื นใจใหส้ มาชกิ เอเคบที ว่ั โลกจงึ กลายเป็ นทง้ั เครอื่ งมอื ในการ
สรา้ งความสน่ั ไหวและเป็ นการเปิ ดพนื้ ทใี่ หม่ใหก้ บั สมาชกิ คนอนื่ ๆของ
วงไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพในแบบลองดกู ็ไม่มอี ะไรเสยี หายทคี่ ลา้ ยจะ
เป็ นแนวทางการทำ� งานของโปรดวิ เซอร ์

การใช ้ concept ไอดอลทเี่ ขา้ ถงึ ได ้ ออกแบบความฝนั
จงึ ไม่ตา่ งจากการเตมิ เต็มความฝัน ในขณะทเี่ กริ ล์ กรปุ ๊ จากเกาหลนี �ำเสนอ ภาพลกั ษณ์
ของเด็กหนุ่มผ่านการน�ำเสนอ ในทศิ ทางทดี่ เู ป็ นสากลมากขนึ้ ทกุ วนั สงิ่ ทเี่ ห็นจาก
จนิ ตนาการในแบบนอ้ งสาวขา้ งบา้ น เอเคบกี ลบั สะทอ้ นความเป็ นญปี่ ่ นุ อยา่ งชดั เจนไม่วา่ จะ
ทนี่ ่าปรารถนามากกวา่ หญงิ สาวที่ เป็ นแนวเพลงทสี่ อดคลอ้ งกบั วฒั นธรรมคะวะอี้ และ
เจดิ จา้ อยา่ งสมบรู ณแ์ บบเหมอื นกบั เนือ้ หาทา่ ทางทตี่ อบสนองความปรารถนาของเหลา่
ไอดอลสาวจากฝ่ังเกาหลี โอตะคุ ซงึ่ เป็ นความฉลาดในการเชอื่ มโยงวฒั นธรรม
ยอ่ ยกบั วฒั นธรรมสมยั นิยมแบบญปี่ ่ นุ เขา้ ดว้ ยกนั และ
ออกแบบพลังบนพนื้ ทใี่ หม่ น่าจะเป็ นการสรา้ งพลงั บนพนื้ ทใี่ หม่ทเี่ ป็ นตวั เองมาก
ทสี่ ดุ

33 l cool japan

[บทส่งท้าย]

ระเบียบโลกใหมแ่ ละก้าวต่อไป
ของญปี่ ุ่น

โลกาภวิ ฒั นท์ กี่ ำ� ลงั หลอมรวมใหเ้ ราทกุ คนกลายเป็ น
ประชากรโลกทเี่ หมอื นกนั ไปหมดแตข่ อ้ สนั นิษฐานหนึ่งทมี่ ี
ความเป็ นไปไดไ้ ม่นอ้ ยเมอื่ ถงึ วนั นั้นก็คอื ญปี่ ่ นุ ก็จะยงั คง
เป็ นญปี่ ่ นุ พวกเขาเป็ นทง้ั นักบรโิ ภคผูค้ ลอ้ ยตามและเพกิ
เฉยตอ่ กระแส หลงใหลในความสมบรู ณแ์ บบพอๆกบั
ชนื่ ชมความไม่สมบรู ณแ์ บบ คอื ผูเ้ ครง่ ครดั ในกฎระเบยี บที่
เปี่ ยมดว้ ยจนิ ตนาการ คอื ผูท้ แี่ สวงหาความเรยี บงา่ ยมาก
พอๆกบั ความเจดิ จา้ และคอื กลมุ่ คนทสี่ ามารถแตง่ ตวั
เหมอื นหลดุ จากโลกอนื่ ออกมาเดนิ อยบู่ นถนน คอื คนที่
ปรารถนาการแสดงออกมากพอๆกบั อยากหลบหนี มี
รสนิยมทดี่ แี ละบา้ อยา่ งเหลอื เชอื่ ในเวลาทพี่ วกเขาปิ ดตา
ก็ยงั เหลอื บตาขา้ งหนึ่งมองความเป็ นไปของโลกในวนั ทเี่ ปิ ด
กวา้ งตอ่ ความเป็ นไปของโลก ในวนั ทเี่ ปิ ดกวา้ งตอ่ ความ
เป็ นไปของโลก ก็ยงั คงซอ่ นอะไรไวใ้ หค้ น้ หาอยนู่ ่ันเอง
“มาถึงตอนนี้เราก็ไดแ้ ต่หวงั ว่าความพิเศษที่มีจะท�ำให ้
ญปี่ ่ ุนกลบั มาสรา้ งความแข็งแกรง่ ไดอ้ กี ครง้ั ในวนั ทสี่ มดุล

ใหม่มาถงึ ”