แม่บทเล็ก

1

แม่บทเล็ก

เรียบเรียง : นางขวญั ตา พิมพด์ ีด
ขา้ ราชการ ชานาญการพิเศษ
โรงเรียนปราจีนกลั ยาณี

2

ประวตั คิ วำมเป็ นมำ

รำแม่บทเลก็ จดั เป็นการร่ายราตามทา่ มาตรฐาน หรือที่เรียกกนั วา่ “แม่ทา่ ” เช่นเดียวกบั การ
ราแมบ่ ทใหญ่ แต่กระบวนการราของแมบ่ ทเล็กจะส้ันกวา่ การราของแมบ่ ทใหญ่ เน่ืองจากบทกลอนราของแมบ่ ท
ใหญจ่ ะมีคากลอนยาวถึง 18 คากลอน ส่วนแมบ่ ทเลก็ มีเพียง 6 คากลอนเทา่ น้นั กลอนราแมบ่ ทเล็กเป็นบทประพนั ธ์
ประเภทกลอนแปดตามฉนั ลกั ษณ์ไทย ตดั ตอนนาเร่ืองมาจากบทละครเรื่องรามเกียรต์ิ บทพระราชนิพนธ์ใน
พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลท่ี 1 โดยการราแม่บทเลก็ น้ีไดจ้ ดั เป็นชุดการแสดงท่ีใชแ้ สดง
ประกอบอยใู่ นการแสดงโขน เรื่องรามเกียรต์ิ ตอน พระนารายณ์ปราบนนทุก เป็นการราของนารายณ์แปลง ซ่ึงมีเคา้
โครงเรื่องยอ่ ของการแสดง ดงั น้ี

นนทุกเป็นยกั ษต์ นหน่ึงซ่ึงอยู่ ณ เชิงเขาไกรลาส มีหนา้ ที่ลา้ งเทา้ ใหแ้ ก่เทพบุตรและเทพธิดาท่ีมาเขา้ เฝ้าพระ
อิศวร ดว้ ยความสนุกคึกคะนองไม่วา่ จะดว้ ยเป็ นมนุษยห์ รือเทพจนทาใหเ้ กิดเป็ นเรื่องราวอนั โกลาหล กล่าวคือ
เมื่อนนทุกลา้ งเทา้ ใหเ้ หล่าเทพบุตร เทพธิดาน้นั กถ็ ูกกลน่ั แกลง้ สารพดั รังแกดว้ ยการตบหวั บา้ ง เขกศีรษะบา้ ง ถอน
ผมบา้ ง ทาใหน้ นทุกไดร้ ับความเจบ็ แคน้ ทรมานท้งั กายและเจบ็ ท้งั ใจตลอดเวลา จนกระทง่ั ศีรษะลา้ น

ภาพประกอบ นนทุกโดนกลน่ั แกลง้

( ที่มา : https://ramakien.wordpress.com, ออนไลน์ )

จนผมโกร๋นโลน้ เกล้ียงถึงเพียงหู ดูเงาในน้าแลว้ ร้องไห้

ฮึดฮดั ขดั แคน้ แน่นใจ ตาแดงดงั่ แสงไฟฟ้า

เป็ นชายดูดู๋มาหมิ่นชาย มิตายจะไดม้ าเห็นหนา้

คิดแลว้ กร็ ีบเดินมา เฝ้าพระอิศราธิบดี

เมื่อทนไม่ไดน้ นทุกจึงข้ึนเฝ้าพระอิศวร ณ ยอดเขาไกรลาสและทูลขอพระจากพระอิศวรเพื่อใหม้ ีฤทธ์ิในการ

ปกป้องตนเอง พระอิศวรจึงประทานนิ้วเพชรใหน้ นทุก ซ่ึงนิ้วเพชรน้ีเม่ือช้ีถูกขา ขากห็ กั ช้ีถูกแขน แขนกห็ กั นนทุกดี

ใจเป็นอนั มากและคิดที่จะแกแ้ คน้ เหล่าเทวดาที่รังแกตน เม่ือไดเ้ วลาเขา้ เฝ้าพระอิศวร เทพท้งั หลายกพ็ ากนั เล่ากนั

3

อยา่ งสนุกสนานตามเช่นเคย นนทุกจึงใชน้ ิ้วช้ีเหล่าเทวดาจนไดร้ ับความเจบ็ ปวด และต่างพากนั ตกใจกลวั พากนั หนี
ไป นนทุกมีความกาเริบใจทีสามารถเอาชนะเทวดาได้ จึงออกทอ่ งเที่ยวไปในแดนสวรรคแ์ ละทาร้ายเหล่าเทวดาให้

ไดร้ ับความเดือดร้อน เทวดาท้งั หลายจึงกราบทูลพระนารายณ์ พระนารายณ์ไดใ้ ชอ้ ุบายดว้ ยการแปลงกาย
เป็นนางฟ้าเดินผา่ นหนา้ นนทุก นนทุกเกิดติดใจในรูปแมความงามของนาง จึงออกปากเก้ียวพาราสีของเป็นคู่ นาง
นารายณ์แสร้งตอบยนิ ดีที่จะเป็นคู่แต่ตอ้ งร่ายราตามนางจึงจะยอมเป็นคูห่ มาย ดว้ ยความพศิ วาสหลงใหลนนทุกจึง
ตอบรับ ดงั น้นั นางนารายณ์จึงราเพลงแมบ่ ทน้ีโดยมี นนทุกราตามไปดว้ ย และเม่ือถึงบทร้องท่ีวา่

ภาพประกอบ ทา่ นาคามว้ นหาง

( ท่ีมา : https://deadmanstation.wordpress.com, ออนไลน์ )

ฝ่ ายวา่ นนทุกก็ราตาม ดว้ ยความพิสมยั ไหลหลง

ถึงท่านาคามว้ นหางลง กช็ ้ีตรงเพลาพลนั ทนั ใด

เม่ือนนทุกช้ีนิ้วเพชรช้ีไปท่ีเข่าของตนเอง เข่ากห็ กั ทรุดลงนง่ั และไดร้ ู้วา่ ไดเ้ สียทีแก่พระนารายณ์

จึงเอ่ยปากตดั พอ้ วา่ พระนารายณ์น้นั ใชเ้ ล่ห์อิสตรีมาลวงทาไมไมส่ ู้รบกนั ซ่ึงๆหนา้ พระนารายณ์จึงประกาศวา่ ใหไ้ ป

จุติใหม่ ใหม้ ีสิบหนา้ ยส่ี ิบกร พระองคจ์ ะทรงอวตารไปปราบใหไ้ ด้ ดว้ ยเหตุน้ีนนทุกจึงอุบตั ิไปจุติในมนุษยโลก เป็น

เจา้ กรุงลงกานามวา่ “ทศกณั ฑ”์ ส่วนพระนารายณ์ก็อวตารมาเป็นพระรามและทาสงครามขบั เค่ียวจนกระทงั่ ทศกณั ฑ์

ถึงแก่ความตาย

4

ดนตรีและเพลงประกอบกำรแสดง

การบรรเลงในการราแม่บทเลก็ น้นั ใชว้ งป่ี พาทยบ์ รรเลง แลว้ ขบั ร้องดว้ ยเพลงช่ือ ชมตลาด และจบทา้ ยดว้ ย

เพลงรัว หรือเพลงเร็วและเพลงลา หรือบางคร้ังอาจจบดว้ ยเพลงตน้ วรเชษฐแ์ ลว้ ต่อดว้ ยเพลงเร็วและเพลงลาก็ได้ ท้งั น้ี

สุดแต่ผรู้ าจะเห็นสมควร

บทร้อง

ดนตรีบรรเลงเพลงรัว

เพลงชมตลาด

เทพนมปฐมพรหมส่ีหนา้ สอดสร้อยมาลาเฉิดฉิน

ท้งั กวางเดินดงหงส์บิน กินรินเลียบถ้าอาไพ

อีกชา้ นางนอนภมรเคลา้ แขกเตา้ ผาลาเพยี งไหล่

เมขลาโยนแกว้ แววไว มยเุ รศฟ้อนในนภาพร

ยอดตองตอ้ งลมพรหมนิมิต อีกท้งั พสิ มยั เรียงหมอน

ยา้ ยทา่ มจั ฉาชมสาคร พระสี่กรขวา้ งจกั รฤทธิรงค์

ดนตรีบรรเลงเพลงเร็ว และเพลงลำ

เพลงชมตลาดเป็นเพลงที่ใชป้ ระกอบการแสดงของตวั ละครท่ีอยใู่ นอารมณ์สนุกสนานรื่นเริงหรือใชใ้ น

โอกาสบรรยายความงามตา่ งๆ เพลงชมตลาดจะมีลกั ษณะแปลกกวา่ เพลงไทยทว่ั ไปตรงที่ การเวน้ ช่วงการตีฉ่ิงจงั หวะ

ของการตีจะเป็นการตีในลกั ษณะชา้ 1 คู่ และเร็ว 1 คู่ สลบั กนั ไป

วงดนตรีประกอบกำรแสดง

วงป่ี พาทย์ วงป่ี พาทยเ์ ป็นวงดนตรีท่ีผสมดว้ ยเครื่องตีและเคร่ืองเป่ าเขา้ ดว้ ยกนั แบ่งไดเ้ ป็น3ขนาด คือ

1.วงป่ี พาทยเ์ คร่ืองหา้
2.วงป่ี พาทยเ์ คร่ืองคู่
3.วงปี่ พาทยเ์ ครื่องใหญ่

ภาพประกอบ วงป่ี พาทยเ์ ครื่องใหญ่
(ท่ีมา : https://som3737np.wordpress.com, ออนไลน์ )

5

กำรแต่งกำย

ผแู้ สดงราแม่บทเล็กน้ีจะแตง่ กายยนื เคร่ืองพระ-นาง โดยมีรายละเอียดของเคร่ืองแต่งกายตวั พระและตวั นาง

ดงั น้ี
1.กาไลเทา้

2.สนบั เพลา

3.ผา้ นุ่ง (พระภูษา)

4.หอ้ ยขา้ ง (เจียระบาดหรือชายแครง)

5.เส้ือ(ฉลององค)์

6.รัดสะเอว (รัดองคห์ รือรัดพสั ตร์)

7.หอ้ ยหนา้ (ชายไหว)

8.สุวรรณกระถอบ

9. เขม็ ขดั (ป้ันเหน่ง)

10.กรองคอหรือนวมคอ(กรองศอ)

11.ตาบหนา้ หรือตาบทบั (ทบั ทรวง)

12.อินทรธนู(เส้ือแขนยาว)

13.พาหุรัด (เส้ือแขนส้ัน)

ภาพประกอบ การแตง่ กายยนื เคร่ืองพระ 14.สงั วาล
( ที่มา : http://www.banramthai.com/html/dress_pra.html, ออนไลน์ ) 15.ตาบทิศ
16.ชฎา

17 ดอกไมเ้ พชรทดั ซา้ ย

18.จอนหู

19.ดอกไมท้ ดั (ขวา)

20.อุบะหรือพวงดอกไม(้ ขวา)

21.ธามรงค์

22.แหวนรอบ

23.ปะวะหล่า

24.กาไลแผง (ทองกร)

6

ภาพประกอบ การแตง่ กายยนื เคร่ืองนาง 1.กาไลเทา้
ท่ีมา : http://www.banramthai.com/html/dress_nang.html, ออนไลน์ ) 2.เส้ือในนาง
3.ผา้ นุ่งนาง หรือ พระภูษา
4.เขม็ ขดั (ป้ันเหน่ง)
5.สะอิง้
6.ผา้ ห่มนาง
7.นวมนาง หรือกรองศอ
8.จ้ีนาง (ทบั ทรวง)
9.พาหุรัด
10.แหวนรอบ
11.ปะวะหล่า
12.กาไลตะขาบ
13.กาไลสวม (ทองกร)
14.ธามรงค์
15.มงกฎุ นาง
16.กรรเจียก หรือจอนหู
17.ดอกไมท้ ดั (ซา้ ย)
18.อุบะหรือพวงดอกไม้ (ซา้ ย)

7

ผู้ถ่ำยทอดท่ำรำ

ชื่อ นางขวญั ตา พมิ พด์ ีด
ประวตั ิการศึกษา

วทิ ยาลยั นาฏศิลปจนั ทรบุรี สถาบนั บณั ฑิตพฒั นศิลป์
ปริญญาตรี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ราชนครินทร์ นาฏศิลป์
ปริญญาโท มหาวทิ ยาลยั รามคาแหง บริหารการศึกษา
รับราชการ
โรงเรียนวดั พวงนิมิต
โรงเรียนร่มเกลา้ ปราจีนบุรี
โรงเรียนปราจีนกลั ยาณี ครูชานาญการพิเศษ

8

ท่าราแม่บทเลก็

ท่ำออก

1. พระ หนั ขา้ งไปทางทิศขวา กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวด้ า้ นหนา้ เทา้ ขวาวางหลงั เปิ ดส้นเทา้ ทาท่าสอดสร้อยมาลา
โดยมือขวาต้งั วงบน มือซา้ ยจีบหงายที่หวั เขม็ ขดั เอียงซา้ ย ยอ่ เขา่ เลก็ นอ้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แต่วงระดบั ต่ากวา่
2. พระ ยดื ยบุ วงิ่ ซอยเทา้ หนั ไปดา้ นหนา้ สอดจีบซา้ ยข้ึนต้งั วง มือขวาจบั จีบหงาย เปลี่ยนเอียงขวา(ท่าสอดสร้อยมาลา)
ซอยเทา้ อยกู่ บั ท่ี ยดื ยบุ ข้ึนลงพร้อมกบั เปลี่ยนมือจีบ ทาท้งั หมด 6 คร้ัง นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ
3. พระ ถอนเทา้ ขวาลงหลงั ประเทา้ ซา้ ย มือซา้ ยต้งั วงดา้ นหนา้ มือขวาจีบคว่า เอียงซา้ ย ยอ่ ตวั ลงจากน้นั ปล่อยจีบขวา
ออก พลิกมือข้ึนต้งั วงบน มือซา้ ยจีบส่งหลงั แขนตึง เอียงขวา กา้ วเทา้ ซา้ ยลงนงั่ คุกเขา่ รวมมือจีบควา่ ท่ีหนา้ ขา
พลิกหงายออกแลว้ วางฝ่ ามือคว่า ทาบลงบนหนา้ ขา กระทบกน้ หนา้ ตรง นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

1 ทา่ เทพนม
พระ นง่ั คุกเขา่ ส้นเทา้ ท้งั สองชิดกนั หวั เขา่ แยกห่างจากกนั ประมาณ 2 คืบ มือท้งั สองพนมอยทู่ ่ีหวา่ งอก
ปลายมือเปิ ดออกเล็กนอ้ ย ดนั หลงั หนา้ ตรง
นาง นงั่ คุกเข่า ส้นเทา้ ท้งั สองชิดกนั หวั เข่าท้งั สองชิดติดกนั มือท้งั สองพนมอยทู่ ี่หวา่ งอก ปลายมือเปิ ด
เลก็ นอ้ ยดนั หลงั หนา้ ตรง

9

2 ท่าปฐม
พระ กระทบกน้ หน่ึงคร้ัง แทงปลายมือลง พร้อมกบั เอียงขวา ต้งั มือข้ึนไขวท้ บั กนั ระดบั อก เอียงศีรษะซา้ ย
กระดกเส้ียวซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แตน่ างกระดกเทา้ ขวา และเอียงศีรษะตรงขา้ มกบั ตวั พระ (เอียงตวั ออกจากกนั )

3 ทา่ พรหมส่ีหนา้
พระ กระทบกน้ หน่ึงคร้ัง จีบควา่ ท้งั สองมือ งอแขน สอดจีบข้ึนต้งั วงบวั บานเสมอศีรษะ เอียงขวา กระดก
เส้ียวเทา้ ขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แตน่ างกระดกเทา้ ซา้ ยและเอียงศีรษะซา้ ย (เอียงเขา้ หากนั )

10

4 ทา่ สอดสร้อยมาลา
พระ ต้งั เข่าซา้ ยข้ึน กนั เขา่ ออก พลิกมือขวาข้ึนต้งั วงบน มือซา้ ยจบั จีบข้ึนหงายที่หวั เขม็ ขดั เอียงซา้ ย ลุกข้ึน
ยนื พร้อมกบั สอดจีบซา้ ยข้ึน เปล่ียนเป็นต้งั วงบน มือขวาจบั จีบหงายที่หวั เขม็ ขดั แทน เอียงขวาแตะจมูกเทา้ ขวาหนั
หนา้ เฉียงไปดา้ นขวา ยดื ยบุ วางส้นและแตะเทา้ วงิ่ หมุนรอบตวั ไปทางขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แตร่ ะดบั วงต่ากวา่

5 ท่าเฉิดฉิน
พระ มือซา้ ยจีบหงายระดบั ปาก มือขวาต้งั วงระดบั เดียวกนั เอียงซา้ ย กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ ยอ่ ตวั ลงจากน้นั
มว้ นจีบซา้ ยออกต้งั วงหนา้ ระดบั ปาก มือขวาพลิกข้ึนต้งั วงหงาย เอียงขวา กระดกเทา้ ซา้ ยหลงั
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

11

6 ท่ากวางเดินดง
พระ ถอนเทา้ ซา้ ยลงหลงั เอียงซา้ ย กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ ส่วนมือท้งั 2 ขา้ งทาทา่ จีบมือกวาง โดยนิ้วช้ีและ
นิ้วกลางเหยยี ดตึง นิ้วที่เหลือท้งั สามเก็บมือ เอียงขวา กา้ วเทา้ เดินตามจงั หวะ 5 กา้ ว หนั หนา้ เฉียงไปดา้ นขวา
จงั หวะท่ี 1 คาวา่ กวาง กา้ วเทา้ ขวา มือซา้ ยอยหู่ นา้ เอียงขวา
จงั หวะที่ 2 คาวา่ เดินดง กา้ วเทา้ ซา้ ย มือขวาอยหู่ นา้ เอียงซา้ ย
จงั หวะท่ี 3 คาวา่ เอย กา้ วเทา้ ขวา มือซา้ ยอยหู่ นา้ เอียงขวา
จงั หวะที่ 4 คาวา่ เออ่ เออ กา้ วเทา้ ซา้ ย มือขวาอยหู่ นา้ เอียงซา้ ย
จงั หวะท่ี 5 คาวา่ เอย กา้ วเทา้ ขวา มือซา้ ยอยหู่ นา้ เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

7 ท่าหงส์บิน
พระ ถอนเทา้ ขวาลงหลงั จีบหงาย 2 มือ เอียงขวา แลว้ ส่งจีบไปขา้ งหลงั แขนตึง ยกเทา้ ซา้ ย วาดจีบหลงั ข้ึนมา
ต้งั วงบนท้งั 2 ขา้ ง กลบั เอียงซา้ ย กา้ วเทา้ ซา้ ยลง วงิ่ ซอยเทา้ หมุนตวั มาดา้ นซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

12

8 ทา่ กินริน
พระ กา้ วเทา้ ซา้ ยไปดา้ นขา้ ง จีบคว่า 2 มือ เอียงซา้ ย ยกเทา้ ขวา มือซา้ ยจีบปรกขา้ ง มือขวาจีบหงาย แขนตึง
ระดบั ไหล่ กลบั เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แต่เดี่ยวเทา้ ขวา

9 ท่าเลียบถ้า
พระ กา้ วเทา้ ขวา หมุนตวั จากดา้ นซา้ ยมาขวา เอียงขวา พร้อมกบั มว้ นมือจีบท้งั 2 ขา้ งคลายออก มือซา้ ยป้อง
หนา้ สูงระดบั ศีรษะ มือขวาแทงวงลง หงายฝ่ ามือเหยยี ดตึง ยกเทา้ ซา้ ย เอียงซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

13

10 ท่าอาไพ
พระ วง่ิ ซอยเทา้ หมุนตวั มาดา้ นซา้ ย พร้อมกบั ส่ายแขนขวาที่เหยยี ดตึง พลิกวงข้ึนลง จากน้นั กา้ วเทา้ ซา้ ยไขว้
หนา้ จีบหงายท้งั 2 มือระดบั อกเอียงขวากระทุง้ เทา้ ขวา ยกมือขวาข้ึนต้งั วงบน มือซา้ ยต้งั วงเสมอไหล่แขนตึงเอียงซา้ ย
นาง นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

11 ท่าอีกชา้
พระ ถอนเทา้ ซา้ ยลงหลงั จีบควา่ ท้งั 2 มือระดบั หนา้ ทอ้ ง เอียงซา้ ย จากน้นั กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ คลายมือจีบ
ออก มือขวาต้งั วงเสมอไหล่แขนตึง มือซา้ ยต้งั วงล่าง แลว้ หมุนตวั มาดา้ นซา้ ย เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

14

12 ทา่ นางนอน
พระ ยกเทา้ ซา้ ย มือซา้ ยหงายฝ่ ามือแทง วงลงดา้ นขา้ ง งอศอก มือขวาต้งั วงล่าง เอียงซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

13 ท่าภมรเคลา้
พระ กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ เอียงขวา แทงวงซา้ ยสูง พลิกมือข้ึนต้งั วงบน มือขวามว้ นจีบซอ้ นกนั แตะเทา้ แลว้
ซอยเทา้ หนั มาดา้ นหนา้ เอียงซา้ ย กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ ง ยา้ ยมือมาฝั่งขวา กรายมือขวาข้ึนต้งั วงบน มือซา้ ยมว้ นจีบเขา้ หา
ตวั จรดเทา้ ซา้ ย เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

15

14 ทา่ แขกเตา้
พระ กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ ง เอียงขวา ชอ้ นมือข้ึนจีบตอ่ ศอก โดยจีบขวาอยบู่ น ยกเทา้ ซา้ ย เอียงซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

15 ทา่ ผาลา
พระ ถอนเทา้ ซา้ ยลงหลงั มือซา้ ยมว้ นจีบออกต้งั วงกลาง มือขวาจีบปรกหนา้ เอียงซา้ ย แลว้ มว้ นจีบขวาออก
ต้งั วงบน มือซา้ ยพลิกวงหงายฝ่ ามือแทงวงลง ยกเทา้ ขวากา้ วไขวห้ นา้ กลบั เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

16

16 ทา่ เพยี งไหล่
พระ วางเทา้ ซา้ ยลงหลงั ยกเทา้ ขวาข้ึน หมุนตวั มาดา้ นขวา วางเทา้ ขวาลงหลงั แตะเทา้ ซา้ ย จีบคว่าท้งั 2 มือ
เอียงขวา ซอยเทา้ ถ่ีๆมาดา้ นหนา้ กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ กระดกเทา้ ซา้ ยหลงั หงายมือท้งั 2 ขา้ งออก วงช้ีลง งอศอก ยอ่ ตวั
ลง หนา้ ตรง
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

17 ท่าเมขลา
พระ กา้ วเทา้ ซา้ ยขา้ ง จีบซา้ ยปรกขา้ งสูง มือขวาต้งั วงกลาง เอียงซา้ ย จากน้นั มว้ นจีบซา้ ยออกต้งั วงบน มือขวา
พลิกลงเป็นจีบหงายล่อแกว้ หกั ขอ้ มือลง เอียงขวา กระดกเส้ียวเทา้ ขวา ยอ่ ตวั ลง
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

17

18 ท่าโยนแกว้ - แววไว
พระ หนั ตวั มาหนา้ ตรง กา้ วเทา้ ไปขา้ งหนา้ 2 กา้ ว เร่ิมจากขวาแลว้ ซา้ ย พร้อมกบั โยนมือขวาที่ล่อแกว้ ข้ึน
ดา้ นหนา้ มือซา้ ยจีบส่งหลงั กระดกเทา้ ขวาหลงั เอียงซา้ ย จากน้นั กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ แลว้ ขยนั่ เทา้ พร้อมกบั พลิกมือ
ล่อแกว้ หงายออกขา้ ง เอียงขวา แลว้ พลิกล่อแกว้ ข้ึนต้งั เอียงซา้ ย หยดุ ขยน่ั เทา้ หงายจีบล่อแกว้ ออกอีกคร้ัง แลว้ พลิกข้ึน
ต้งั เหมือนเดิม พร้อมกบั ลกั คอ ตรงคาวา่ "แววไว"
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

19 ท่ามยเุ รศ
พระ กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ จีบหงายระดบั อกท้งั 2 มือ คลายจีบออกข้ึนต้งั วงกลาง ศีรษะต้งั ตรง กระดกเทา้ ขวา
หลงั
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

18

20 ท่าฟ้อนใน
พระ กา้ วเทา้ ขวาลงขา้ ง พร้อมกบั หมุนตวั มาดา้ นขวา สอดมือข้ึนในทา่ สอดสร้อย โดยมือขวาต้งั วงบน มือซา้ ย
จีบหงายล่าง เอียงซา้ ย แลว้ สอดจีบซา้ ยข้ึนต้งั วงบน มือขวาจบั จีบควา่ ข้ึน แลว้ ปล่อยออกเป็ นต้งั วงกลาง กระดกเทา้
ซา้ ยหลงั เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

21 ทา่ อาพร
พระ แตะเทา้ ซา้ ย ซอยเทา้ มาดา้ นซา้ ย เอียงขวา จากน้นั กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ มือขวาจีบควา่ มือซา้ ยหงายฝ่ ามือ
วงช้ีลง งอศอก เอียงขวา สอดจีบขวาข้ึน หงายออกเป็นวงบวั บาน มือซา้ ยพลิกวงข้ึนต้งั ระดบั ไหล่แขนตึง เอียงซา้ ย
กระดกเทา้ ขวาหลงั
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

19

22 ท่ายอดตองตอ้ งลม
พระ หมุนตวั มาดา้ นหนา้ กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ จีบซา้ ยดา้ นหนา้ มือขวาต้งั วงบน เอียงขวา ตรงคาวา่ "ยอด
ตอง" จากน้นั ชอ้ นมือขวาเป็ นจีบปรกหนา้ มือซา้ ยส่งจีบไปหลงั แขนตึง กระดกเทา้ ขวาหลงั เอียงซา้ ย ตรงคาวา่ "ตอ้ ง
ลม" จากน้นั สะบดั จีบออกต้งั วง เอียงขวา แลว้ สะบดั เขา้ มาจีบปรกหนา้ เหมือนเดิม เอียงซา้ ย ทา 4 จงั หวะ
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

23 ท่าพรหมนิมิต
พระ กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ ชอ้ นมือข้ึนไหว้ พนมมือระหวา่ งอก ศรีษะตรง กระดกเทา้ ซา้ ยหลงั
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

20

24 ท่าอีกท้งั - พิสมยั
พระ วางเทา้ ซา้ ยลงหลงั หนั ตวั เฉียงไปดา้ นขวา ประเทา้ ขวา มือท้งั 2 ขา้ งต้งั วงล่าง เอียงขวา จากน้นั พลิกมือ
ทาบลงบนอกไขวก้ นั (ท่ารัก)กา้ วเทา้ ขวาลงขา้ ง เอียงซา้ ย ตรงคาวา่ "พสิ มยั "
นาง วางเทา้ ซา้ ยลงหลงั หนั ตวั เฉียงไปดา้ นขวา กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ มือท้งั 2 ขา้ งต้งั วงล่าง เอียงขวา ชอ้ นวง
ข้ึน แลว้ พลิกมือทาบลงบนอกไขวก้ นั (ท่ารัก) กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ เอียงซา้ ย

25 ท่าเรียงหมอน
พระ วง่ิ หมุนรอบตวั มาดา้ นหนา้ กา้ วเทา้ ขวาไขวห้ นา้ จีบหงาย 2 มือระดบั อก เอียงซา้ ย แลว้ ปล่อยจีบออก มือ
ซา้ ยต้งั วงบน มือขวาต้งั มือระดบั ไหล่แขนตึง กระดกเทา้ ซา้ ย เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

21

26 ยา้ ยท่า
พระ กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ ง เอียงขวา มือขวาต้งั วงบน มือซา้ ยต้งั มือระดบั อก แลว้ แทงวงไปดา้ นขา้ ง หงายมือแขน
ตึง กา้ วเทา้ ซา้ ย เอียงซา้ ย พร้อมกบั หมุนตวั ไปดา้ นซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

27 ทา่ มจั ฉา
พระ กา้ วเทา้ ซา้ ยไปดา้ นขา้ ง เอียงซา้ ย มือซา้ ยหงายมือ งอศอก มือขวาจีบคว่า แลว้ พลิกมือซา้ ยข้ึนต้งั วงบน มือ
ขวาจีบหงายแขนตึงระดบั ไหล่ ยกเทา้ ขวา เอียงขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ แตน่ างยนื เด่ียวเทา้

22

28 ทา่ ชมสาคร
พระ กา้ วเทา้ ขวาลง เอียงขวา หมุนตวั มาดา้ นขวา มว้ นมือจีบขวาออก แลว้ พลิกหงายมือ วงช้ีลง งอศอก มือ
ซา้ ยยกข้ึนป้องหนา้ ยกเทา้ ซา้ ย เอียงซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

29 ท่าพระส่ีกร
พระ หนั มาหนา้ ตรง กา้ วเทา้ ซา้ ยไขวห้ นา้ มือท้งั 2 ขา้ งจีบควา่ ล่อแกว้ จากน้นั หงายมือ งอศอก พลิกจีบล่อแกว้
ออกต้งั ระดบั วงกลาง กระดกหลงั เทา้ ขวา
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

23

30 ทา่ ขวา้ งจกั ร
พระ หนั ขวา วางเทา้ ขวาลง กา้ วเทา้ ซา้ ยไปขา้ ง เอียงซา้ ย พร้อมกบั มือขวาแทงล่อแกว้ ข้ึนต้งั ระดบั วงบน มือ
ซา้ ยล่อแกว้ ระดบั ล่าง กลบั เอียงขวา ยกเทา้ ขวา จากน้นั กลบั เอียงซา้ ย แตะเทา้ ขวาวง่ิ หมุนไปดา้ นขวา พร้อมกบั พลิกมือ
จีบล่อแกว้ ซา้ ยหงาย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

31 ทา่ ฤทธิรงค์
พระ กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ ง เอียงขวา มือขวาหงายจีบล่อแกว้ มือซา้ ยจีบคว่าล่อแกว้ แลว้ พลิกมือจีบล่อแกว้ ซา้ ย
หงายสูง มือขวาต้งั มือล่อแกว้ ระดบั ล่าง ยกเทา้ ซา้ ย เอียงซา้ ย
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

24

32 ท่าโบก
พระ ประเทา้ ซา้ ย จีบหงายมือซา้ ย มือขวาต้งั วงล่าง (ท่ารวมมือ) เอียงซา้ ย ยดื ตวั ข้ึน มือซา้ ยปล่อยจีบออกต้งั วง
บน มือขวาจีบส่งหลงั วางเทา้ ซา้ ยลงดว้ ยส้นเทา้ กลบั เอียงขวา ยอ่ ตวั ลง
นาง ปฏิบตั ิเหมือนตวั พระ

ท่ารับที่ 1 (ผาลา)
ทา่ รับที่ 2 (จีบยาวและแผงศร)

ทา่ รับที่ 3 (บวั บาน)
ทา่ จบ (เพลงเร็ว-รัว)
ท่าเดินส่ายข้ึน-ลง(ซา้ ย-ขวา)
ทา่ ล่อแกว้ -แทงมือ(ซา้ ย-ขวา)

ทา่ ส่ายอยกู่ บั ที่
ทา่ ดีดล่อแกว้ ข้ึน-ลง 4 คร้ัง

ดึงมือจีบลง รวมมือ
ทา่ ไหว้

25

บรรณำนุกรม

รามเกียรต์ิ อ่านไป เล่าไป. (23 เมษายน 2560). สืบคน้ 14 กุมภาพนั ธ์2564: https://ramakien.wordpress.
com/tag/%E0%B8%99%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%81/

ความตายของ นนทก. (2 มิถุนายน 2555). สืบคน้ 14 กมุ ภาพนั ธ์ 2564: https://deadmanstation.
wordpress.com/2012/06/02/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8

%95%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87-
%E0%B8%99%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%81/
โลกดนตรี. (มปป). สืบคน้ 17 กมุ ภาพนั ธ์ 2564: https://som3737np.wordpress.com/%E0%B8%A7%E0%

B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%97%
E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%8D/
ชุดยนื เคร่ือง. (มปป). สืบคน้ 22 กมุ ภาพนั ธ์ 2564: http://www.banramthai.com/html/dress_pra.html
เคร่ืองแต่งกายและเครื่องประดบั ของตวั นาง. (มปป). สืบคน้ 22 กมุ ภาพนั ธ์ 2564:

http://www.banramthai.com/html/dress_nang.html
ท่าราแมบ่ ทเล็กและภาพประกอบ. (27 พฤศจิกายน 2551). สืบคน้ 24 กุมภาพนั ธ์ 2564:

http://thaidanceclass.blogspot.com/2008/11/blog-post_27.html

26