สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และ สถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ ร่วมด้วย: กลุ่มเลยี้งปลงิทะเลชุมชนบา้นเกาะปู
ค ำน ำ ในปัจจุบันเนื่องจากมีความต้องการบริโภคปลิงทะเลขาวมากขึ้น อีกทั้งมีมูลค่าสูงขึ้น ท าให้ประชากรปลิงทะเลขาวทั่วโลก ถูกท าประมงจนเกินก าลังการทดแทนตามธรรมชาติ และ อยู่ในสภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์อย่างยิ่ง เนื่องจากประชากรปลิงทะเลขาวมีแนวโน้มลด จ านวนลง รวมถึงได้สูญพันธุ์ไปแล้วจากบางพื้นที่ (Hamel et al., 2013; lvy et al., 2006; Skewes et al., 1998 ; Strehlow, 2004) ส าหรับประเทศไทยเนื่องจากยังไม่มีการเพาะเลี้ยง ปลิงทะเลขาวเชิงพาณิชย์ ท าให้ผลผลิตปลิงทะเลขาวทั้งหมดมาจากการจับจากธรรมชาติทั้งสิ้น (วิจิตรา, 2556) หนึ่งในแหล่งท าประมงที่ส าคัญของปลิงทะเลขาวที่ใหญ่เป็นอันดับต้นๆ ของ ประเทศไทยคือแนวหญ้าทะเลบริเวณเกาะลิบง จังหวัดตรัง ซึ่งในพื้นที่ดังกล่าวปลิงทะเลขาว เป็นหนึ่งในสัตว์น้ าเศรษฐกิจส าคัญร่วมกับสัตว์น้ าอื่นๆ ได้แก่ หอยชักตีน เป็นต้น (อัญญารัตน์, 2552) แต่มีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่องบริเวณชุมชนบ้านเกาะปู อ าเภอศรีบอยา อ าเภอเหนือ คลอง จังหวัดกระบี่ เป็นแหล่งที่มีหญ้าทะเลและการแพร่กระจายของปลิงทะเลขาวที่ส าคัญอีก แหล่งหนึ่งอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์ ดังนั้น การศึกษาข้อมูลการเจริญเติบโตของปลิงทะเลขาวโดยการน ามาเลี้ยงแบบกั้น คอก และศึกษาปัจจัยสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่เหมาะสมเพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานส าคัญส าหรับการ ประเมินและจัดการทรัพยากรปลิงทะเลขาวอย่างยั่งยืน เป็นแนวทางในการประกอบอาชีพ ตลอดจนเป็นแหล่งส าหรับปล่อยลูกพันธุ์ปลิงทะเลขาวที่ได้จากการเพาะขยายพันธุ์ต่อไป เกิด เศรษฐกิจหมุนเวียน และสร้างรายได้ในระดับชุมชนเกิดเป็นวิสาหกิจชุมชนที่เข้มแข็งต่อไป ปิยะวัฒน์พรหมรักษา, กนกวรรณ ขาวด่อน, สาโรจน์ เริ่มด าริห์, กิตติพศ คุ้มรักษา, ฤทธิชัย คงสบาย และ นัทธพงศ์ ชุมเชื้อ (คณะผู้จัดท า)
สำรบัญ หน้า บทที่ 1 ความส าคัญทางเศรษฐกิจ 1 ตอนที่ 1 ความต้องการทางตลาด (ภายในประเทศ/ต่างประเทศ) 1 บทที่ 2 ชีววิทยาของปลิงทะเลขาว 3 ตอนที่ 1 ลักษณะทั่วไป 4 ตอนที่ 2 แหล่งที่อยู่อาศัยและการแพร่กระจาย 6 ตอนที่ 3 อาหารและการกิน 7 ตอนที่ 4 การสืบพันธุ์และฤดูการวางไข่ 7 บทที่ 3 การเพาะและอนุบาลปลิงทะเลขาว 8 ตอนที่ 1 วงจรชีวิต 8 ตอนที่ 2 การเพาะ 10 เรื่องที่ 1 การเตรียมพ่อแม่พันธุ์ 11 เรื่องที่ 2 การกระตุ้นให้ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ 12 เรื่องที่ 3 การรวบรวมไข่และน้ าเชื้อมาผสมพันธุ์ 13
สำรบัญ (ต่อ) หน้า ตอนที่ 3 การอนุบาลลูกปลิงทะเลขาว 14 เรื่องที่ 1 ขั้นตอนการอนุบาลลูกปลิงทะเลขาว 14 บทที่ 4 การเลี้ยงปลิงทะเลขาว 17 ตอนที่ 1 คอกในพื้นที่กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู 18 ตอนที่ 2 การเลี้ยงขุนปลิงทะเลขาวในบ่อกุ้ง 19 ตอนที่ 3 อุปกรณ์จัดท าคอกเลี้ยงปลิงทะเลขาว 20 ตอนที่ 4 การจัดเตรียมเนื้ออวนส าหรับล้อมคอกปลิงทะเลขาว 22 ตอนที่ 5 การจัดท า/ขั้นตอนการท าคอก/การทดลองเลี้ยง 23 (ตามรูปแบบของกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู) รูปแบบการใช้ประโยชน์ 29 - ปลิงทะเลแปรรูปแบบสด/ตากแห้ง 29 เอกสารอ้างอิง 32
บทที่ 1 ความส าคัญทางเศรษฐกิจ ความต้องการในประเทศ/ต่างประเทศ ปลิงทะเลขาว (Sea cucumber) เป็นสัตว์ทะเลชนิดหนึ่งที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ เป็นที่ นิยมบริโภคโดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่ชาวจีน ปลิงทะเลในเอเชียเริ่มมีบทบาทส าคัญตั้งแต่ ศตวรรษที่สิบหก พบว่ามีการประมงและการซื้อขายเชิงพาณิชย์ของปลิงทะเลขาวในแถบเอเชีย มากที่สุดในโลก โดยเฉพาะบริเวณเอเชียตะวันออก และเอเชียใต้ ได้แก่ ประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย ไทย พม่า เวียดนาม ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ญี่ปุ่น เกาหลีเหนือ เกาหลีใต้ ฮ่องกง จีน และไต้หวัน โดยพบว่าการประมงในเอเชียบริเวณเขตร้อนและใกล้เขตร้อนมีปลิงทะเลขาวที่ ส าคัญทางการค้ามากมายหลายชนิด ซึ่งอยู่ในวงศ์ (Family) Holothuriidae และวงศ์ Stichopodidae ได้แก่ Holothuria, Actinopyga, Bohadchia และ Stichopus ส าหรับ ประเทศไทยพบว่าปลิงทะเลขาวชนิด Holothuria scabra และ Holothuria atra เป็น ปลิงทะเลที่มีมูลค่าสูงและพบได้ตามชายฝั่งของประเทศไทย อย่างไรก็ตามปัจจุบันปลิงทะเล ขาว H. scabra ในธรรมชาติลดลงอย่างมาก (วิจิตรา, 2560) เนื่องจากการจับไปใช้ประโยชน์ ในการบริโภคและการน าไปขายสร้างรายได้ เพราะเป็นอาหารที่มีโปรตีนสูง สามารถน าไปใช้ เป็นวัตถุดิบในการผลิตยาและอาหารเสริมได้ ดังนั้นจึงมีความต้องการของตลาดสูง โดยราคา ขายปลิงทะเลขาวสดจากชาวประมงน้ าหนัก 400-500 กรัม/ตัว ราคา 500 บาท/กิโลกรัม ปลิงทะเลขาวตากแห้งราคา 3,000-7,000 บาท/กิโลกรัม (ศุภกานต์ และคณะ, 2564) 1 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ ภาพที่ 1 ปลิงทะเลขาว แบบสด ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู
ความส าคัญทางเศรษฐกิจ ความต้องการในประเทศ/ต่างประเทศ(ต่อ) ในปัจจุบันเนื่องจากมีความต้องการบริโภคปลิงทะเลขาวมากขึ้นอีกทั้งมีมูลค่า สูงขึ้น ท าให้ประชากรปลิงทะเลขาวทั่วโลกถูกท าประมงจนเกินก าลังการทดแทนตามธรรมชาติ และอยู่ในสภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์อย่างยิ่ง เนื่องจากประชากรปลิงทะเลขาวมีแนวโน้มลด จ านวนลง รวมถึงได้สูญพันธุ์ไปแล้วจากบางพื้นที่ (Hamel et al., 2013; et al., 2006; Skewes et al., 1998 ; Strehlow, 2004) ดังนั้นการจัดท าคู่มือเพื่อรวบรวมข้อมูลทาง ชีววิทยา การเพาะพันธุ์ และการเลี้ยงปลิงทะเลขาว โดยอ้างอิงจากพื้นที่บริเวณ ชุมชนบ้านเกาะปู อ าเภอศรีบอยา อ าเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี่ ซึ่งเป็นแหล่งที่มีหญ้าทะเล และการแพร่กระจายของปลิงทะเลขาวที่ส าคัญอีกแหล่งหนึ่งอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์ เพื่อเป็น ข้อมูลพื้นฐานส าคัญส าหรับการประเมินและจัดการทรัพยากรปลิงทะเลขาวอย่างยั่งยืน เป็นแนวทางในการประกอบอาชีพและสร้างรายได้ในระดับชุมชน เกิดเป็นวิสาหกิจชุมชนที่ เข้มแข็งต่อไป 2 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ ภาพที่ 2 ปลิงทะเลขาว แบบแห้ง ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู
บทที่ 2 ชีววิทยาของปลิงทะเลขาว ปลิงทะเลขาว (Holothuria scabra, Jeager 1833) มีชื่อสามัญคือ white sea cucumber หรือ sand fish เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ใน Phylum Echinodermata เช่นเดียวกันกับ ดาวทะเล ดาวเปราะ และเม่นทะเล ถูกจัดอยู่ในชั้น Holothuroidea ปลิงทะเลขาวเป็นปลิงทะเลที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจและนิยมน ามาบริโภคในชื่อ Bache-demere โดยเฉพาะประเทศในทวีปเอเชียและทั่วโลก จากการรวบรวมรายงานการศึกษา ประมาณว่าปริมาณปลิงทะเลขาวทั่วโลกลดลง และถูกน าไปใช้อย่างเกินก าลังการผลิตตาม ธรรมชาติตั้งแต่ปี 1960 เป็นต้นมา ปลิงทะเลขาวพบแพร่กระจายได้ทั่วไปในเขตอินโด-แปซิฟิก ตั้งแต่ แอฟริกาใต้ถึงทะเลแดง อินเดีย จีน ญี่ปุ่นถึงออสเตรเลีย ไมโครนีเซียและมาดากัสการ์ ปลิงทะเลขาวมักพบในเขตน้ าตื้น ในบางครั้งอาจพบได้ที่ความลึกถึง 20 เมตร โดยทั่วไปจะพบ บริเวณเขตชายฝั่งตามแนวปะการังริมฝั่ง โดยเฉพาะแนวหญ้าทะเลเขตน้ าขึ้นน้ าลงถัดจากป่า ชายเลน ยังพบปลิงทะเลขาวในบริเวณที่พื้นเป็นทรายปนโคลน และโคลนด้วย 3 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 3 ปลิงทะเลขาว (Holothuria scabra, Jeager 1833) ที่มา : สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ชีววิทยาของปลิงทะเลขาว ตอนที่1 ลักษณะทั่วไป ปลิงทะเลขาวมีลักษณะของผิวล าตัวมีทั้งหนา บาง โปร่งแสง หรือทึบแสง ร่างกายมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกยาว แกนสมมาตรในแนวรัศมีตามแนวนอนขนานกับพื้น ล าตัวอ่อนนุ่มและมีเส้นแนวพาดตามล าตัวระหว่างปากไปเกือบถึงทวารหนัก ด้านท้องแนบติด พื้นและมีสีซีด มีแถบแอมบูลาครา (ambulacrum) 3 แถบสลับกับอินเตอร์แอมบูลาครา (interambulacrum) 2 แถบ เรียกว่า ไตรเวียม (trivium) บริเวณด้านหลัง (dorsal) นูนขึ้นมีสี เข้มและมีแถบแอมบูลาครา 2 แถบ สลับกับแถบอินเตอร์แอมบูลาครา 3 แถบ เรียกว่า ไบเวียม (bivium) โพเดีย (podia) ทางด้านท้องเจริญดีกว่าด้านหลังและมีแว่นดูด เรียกว่า เท้าท่อ (tube feet) ด้านหน้าของล าตัวมีช่องปากซึ่งมีหนวดอยู่รอบ ๆ ปาก มีหนวดที่เห็นได้ชัดเจนเป็น วงรอบปาก (buccal tentacle) หนวดเปลี่ยนแปลงมาจากโพเดียรอบปาก ซึ่งมักจะมี10–30 เส้น หน้าที่หลักของหนวด คือ รวบรวมอาหาร หนวดจะมีลักษณะไม่ซับซ้อน คือ งอกออกมา คล้ายนิ้วมือ (digitate) หรือแตกแขนงแบบกิ่งก้านหรือกิ่งไม้ (dendritic) แบบขนนก (pinnate) หรือแขนงที่แตกออกแบบมีก้านสั้น ปลายแขนงเป็นแว่นทรงกลมหรือแบบจาน (peltate) ผนังของหนวดมีเนื้อเยื่อเกี่ยวพันน้อย และกล้ามเนื้อเจริญดี เมื่อหนวดหดตัวผนังตัว จะยื่นออกมาคลุมเพื่อป้องกันหนวด บริเวณปากของปลิงทะเลขาวจะมีสีที่เด่นชัด 4 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
5 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 4 ลักษณะทั่วไปของปลิงทะเลขาว ที่มา : อารมณ์(2545) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่2 แหล่งที่อยู่อาศัยและการแพร่กระจาย ปลิงทะเลขาวเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังอาศัยอยู่บริเวณหน้าดินตามแนวชายฝั่ง ทะเล มีความส าคัญต่อระบบนิเวศทางทะเลโดยท าหน้าที่ช่วยลดสารอินทรีย์ในระบบห่วงโซ่ อาหาร ปลิงทะเลขาวมีการแพร่กระจายกว้าง ตั้งแต่แอฟริกาตะวันออกจนถึงด้านตะวันตกของ มหาสมุทรแปซิฟิก ในประเทศไทยพบได้ทั่วไปบริเวณชายฝั่งด้านอันดามัน บริเวณที่พบ ปลิงทะเลขาวได้มากคือบริเวณน้ าตื้นของเขตร้อน ซึ่งพบมากที่ความลึกน้อยกว่า 20 เมตร ได้แก่ พื้นที่ที่มีก าบังและมีอาหารในระดับสูง ซึ่งประกอบด้วยพื้นที่ที่เป็นโคลนหญ้าทะเลหรือ แนวปะการัง (Agudo, 2006; Hamel et al., 2013; Hamel et al., 2001) 6 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 5 ลักษณะการอาศัยในธรรมชาติของปลิงทะเลขาว ที่มา : บ้านเกาะปู ต าบลเกาะศรีบอยา อ าเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี่ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่3 อาหารและการกิน ปลิงทะเลขาวจะกินแบคทีเรีย สาหร่ายขนาดเล็ก และซากอินทรีย์สารที่เกาะตาม ใบของหญ้าทะเลและพื้นท้องทะเล โดยเฉพาะปลิงทะเลขาวที่มีขนาดเล็กกว่า 1 เซนติเมตร จะพบเกาะตามใบหญ้าทะเล ปลิงทะเลขาวมีบทบาทส าคัญในการแปรสภาพตะกอน สารอินทรีย์ในระบบนิเวศน์ที่มันอาศัยอยู่ โดยการกินตะกอนสารอินทรีย์ในสภาวะต่าง ๆ แล้ว ปรับเปลี่ยนสารอินทรีย์ในขบวนการย่อยอาหารออกมาเป็นอุจจาระ ซึ่งอุจจาระของปลิงทะเล ขาวนี้จะมีขนาดของตะกอนเล็กลง ง่ายต่อการที่แบคทีเรียหรือผู้ย่อยสลายอื่น ๆ จะน าไปใช้ ประโยชน์ได้ต่อไป ตอนที่ 4 การสืบพันธุ์และฤดูการวางไข่ ปลิงทะเลขาวมีเพศแยก แต่ไม่สามารถจ าแนกเพศได้จากภายนอก โดยสามารถ ทราบเพศได้ด้วยการท า biopsy หรือจากการแยกอวัยวะสืบพันธุ์ออกมาตรวจสอบหรือ สามารถทราบได้โดยดูจากการวางไข่ (Agudo, 2006) อวัยวะสืบพันธุ์ที่เจริญเต็มที่มีลักษณะ แตกแขนงออกเป็นพุ่ม (gonad tubule) มากมาย ซึ่งพบว่ารังไข่มีสีส้มแดง และอัณฑะมีสีขาว ครีม ควรรวบรวมพ่อแม่พันธุ์ในช่วงฤดูผสมพันธุ์ เพราะปลิงทะเลขาวพร้อมที่จะวางไข่ทันที ซึ่ง ฤดูการวางไข่จะแตกต่างกันในแต่ละประเทศ ส าหรับประเทศไทยพบว่ามีรูปแบบการสืบพันธุ์1 ครั้ง ในรอบปี ซึ่งมีช่วงวางไข่ในเดือนตุลาคมถึงธันวาคม และดัชนีความสมบูรณ์เพศสูงที่สุดใน เดือนพฤศจิกายน (วิจิตรา, 2557) โดยพ่อแม่พันธุ์ควรมีน้ าหนักตัวเฉลี่ยประมาณ 500 กรัม 7 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 6 ลักษณะพ่อแม่พันธุ์ปลิงทะเลขาว ที่มา : บ้านเกาะปู ต าบลเกาะศรีบอยา อ าเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี่ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
บทที่ 3 การเพาะและอนุบาลปลิงทะเลขาว ตอนที่ 1 วงจรชีวิตของปลิงทะเลขาว การเจริญเติบโต และพัฒนาการของปลิงทะเลขาว H. scabra มีวงจรชีวิตดังนี้ หลังจากที่ไข่ได้รับการปฏิสนธิ และเริ่มมีการพัฒนาซึ่งใช้เวลานานประมาณตั้งแต่ 40 นาที ถึง 3 ชั่วโมง ตัวอ่อนจะเริ่มพัฒนาเข้าสู่ระยะ blastula ซึ่งเป็นช่างชีวิตสั้นๆ ที่ยังไม่มีการกิน อาหาร ต่อจากนั้นประมาณ 24 ชั่วโมง หลังจากการปฏิสนธิ ตัวอ่อนจะเริ่มพัฒนาเข้าสู่ระยะ gastrula ระยะนี้จะยังไม่มีการกินอาหารเช่นกัน และหลังจากนั้นเป็นระยะเวลาประมาณ 2 วัน ตัวอ่อนจะพัฒนาเข้าสู่ระยะ larva ซึ่งแบ่งเป็น 3 ระยะย่อย ๆ ได้แก่ 1. auricularia larvae (pelagic) ล าตัวใส รูปทรงคล้ายรองเท้าและมีซิเลียไว้ส าหรับเคลื่อนที่ มีการเคลื่อนที่ช้าๆ บน ผิวน้ าอย่างต่อเนื่อง พบว่ามี pre-oral anterior และ anal posterior มีระบบย่อยอาหารที่ สมบูรณ์ ได้แก่ ปาก (mouth) หลอดอาหาร (esophagus) และกระเพาะอาหาร (stomach) เริ่มกินอาหารจ าพวก microalgae ระยะนี้ใช้เวลาประมาณ 12 วัน โดยแบ่งเป็น 3 ระยะย่อย ๆ คือ early stage ใช้เวลา 2 วัน middle stage ใช้เวลา 4 วัน และ late stage ใช้เวลา 6 วัน 2) doliolaria larvae (pelagic) เป็นระยะสั้นๆ ใช้เวลาประมาณ 10 วัน ไม่มีการกิน อาหารอยู่ในช่วงเปลี่ยนระยะเพื่อลงเกาะ มีสีน้ าตาลด า รูปร่างเป็นทรงกระบอก รอบๆตัวมีซิ เลีย เคลื่อนที่เร็ว ด้านข้างของล าตัวประกอบด้วยโครงสร้างทรงกลมเล็กๆ เรียกว่า hyaline spheres ข้างละ 5 อัน ซึ่งแต่ละอันมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 60-80 ไมโครเมตร 3) pentactula larvae (benthic) เป็นระยะที่ลงเกาะกับวัสดุต่างๆ มีสีด า ลักษณะคล้ายท่อยาว ๆ ด้านหน้าสุด (anterior) มีหนวด 5 เส้น และด้านหลัง (posterior) มีเท้า 1 เท้า ส าหรับ เคลื่อนที่ จะคืบคลานตามพื้นของบ่อหรือผิวหน้าของพื้นที่ยึดเกาะ 8 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 1 วงจรชีวิตของปลิงทะเลขาว(ต่อ) มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วใช้เวลาประมาณ 12-13 วัน หลังจากระยะ larva แล้ว ตัวอ่อนปลิงทะเลจะเข้าสู่ระยะวัยรุ่น (juvenile) ซึ่งใช้เวลาประมาณ 15 วัน การ ด ารงชีวิตยังคงจัดเป็นประเภท benthic ลักษณะรูปร่างเหมือนตัวเต็มวัย มี 2 tube feet ที่ ด้านหลังสุด ในช่วง early juveniles มีการเคลื่อนที่ช้า ติดแน่นกับที่ยึดเกาะ โตประมาณ 4-5 มิลลิเมตร ใน 1 สัปดาห์และการเจริญเติบโตไปเป็นตัวเต็มวัยขึ้นอยู่กับปัจจัยสิ่งแวดล้อม พบว่า H. scabra ขนาดกลางมีอัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ย 0.5 เซนติเมตร/เดือน หรือ 14 กรัม/เดือน หากมีสิ่งแวดล้อมที่ดีสามารถเจริญเติบโตได้ 300 กรัม ใน 1 ปี แต่ยังคงไม่ทราบแน่ ชัดว่า H. scabra มีชีวิตได้ยาวนานเท่าไร ซึ่งมันอาจจะมีอายุประมาณ 10 ปี และพบว่า H. scabra ที่เจริญเติบโตเต็มที่และสามารถสืบพันธุ์ได้ มีขนาดเล็กที่สุด คือ 200 กรัม ส าหรับพ่อ แม่พันธุ์ที่สมบูรณ์ จะมีน้ าหนักตัวเฉลี่ยประมาณ 500 กรัม (Agudo, 2006) 9 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 7 วงจรชีวิตของปลิงทะเลขาว ที่มา : สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
10 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สวิงตักไข่ ขนาด 54 T ถัง/บ่อ ส าหรับอนุบาล ตอนที่ 2 การเพาะ อุปกรณ์ในการกระตุ้นปลิงทะเลขาว 1. ถัง/บ่อ แบบพื้นเรียบส าหรับกระตุ้นสาหร่ายสไปรูลิน่า 2. ถัง/บ่อ แบบพื้นเรียบส าหรับพักปลิงทะเลขาวเพื่อให้ปลิงทะเลขาวปล่อยเซลล์ สืบพันธุ์ ความหนาแน่นในการใส่ปลิงทะเลคือ 1 ตัว/30 ตารางเซนติเมตร 3. ถัง/บ่อ แบบพื้นเรียบส าหรับอนุบาล 4. สวิงตักไข่ ขนาด 54 T (112 ไมครอน) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เรื่องที่ 1 การเตรียมพ่อแม่พันธุ์ ปลิงทะเลขาวแม้จะมีเพศแยก แต่ไม่สามารถจ าแนกเพศจากลักษณะภายนอกได้ จ าเป็นต้องน ามากระตุ้นให้ปลิงทะเลขาวปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ออกมาเท่านั้น จึงต้องเลือกพ่อแม่ พันธุ์ที่มีความสมบูรณ์เพศจากขนาดน้ าหนักเฉลี่ยของตัวปลิงทะเลขาว โดยพ่อแม่พันธุ์ ปลิงทะเลขาวที่มีน้ าหนักตัวเฉลี่ยตั้งแต่ประมาณ 500 กรัม ขึ้นไป ส่วนใหญ่จะมีความสมบูรณ์ ของเซลล์สืบพันธุ์ที่เหมาะสมส าหรับการเลือกมาท าการเพาะพันธุ์ ซึ่งอาจรวบรวมพ่อแม่พันธุ์ ปลิงทะเลขาวจากแหล่งธรรมชาติน ามาเพาะพันธุ์โดยตรง หรือ เก็บรวบรวมพ่อแม่พันธุ์ ปลิงทะเลขาวมาขุนเลี้ยงไว้ในบ่อให้มีความพร้อมก่อนแล้วจึงค่อยน ามากระตุ้นให้ปล่อยเซลล์ สืบพันธุ์ในช่วงเวลาต่างๆ ที่เหมาะสม 11 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 8 ลักษณะการเตรียมพ่อแม่พันธุ์ ที่มา : สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เรื่องที่ 2 การกระตุ้นให้ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ วิธีการกระตุ้นปลิงทะเลขาวให้ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์มีอยู่หลากหลายวิธี แต่วิธีที่ เป็นที่นิยม และได้ผลส าเร็จมีดังนี้คือ วิธีที่หนึ่ง การกระตุ้นโดยการผึ่งแห้งสลับกับการเติมน้ าอุณหภูมิปกติ เป็นวิธีที่ใช้ได้ ผลส าเร็จส าหรับพ่อแม่พันธุ์ปลิงทะเลที่มีความสมบูรณ์เพศตามธรรมชาติ และฤดูกาลในการ ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ โดยการน าพ่อแม่พันธุ์ปลิงทะเลขาวจากแหล่งธรรมชาติขึ้นมาผึ่งแห้งในถัง เพาะพันธุ์ประมาณ 30-60 นาที หลังจากนั้นเติมน้ าทะเลสะอาดลงไปจนท่วมตัวปลิงทะเล และ คอยสังเกตอาการ หากพ่อแม่พันธุ์ปลิงทะเลพร้อมปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ก็จะยืดตัวขึ้นชูคอ (คล้าย งู) พร้อมปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ออกมา วิธีที่สอง การกระตุ้นโดยการใช้อาหาร (สาหร่ายสไปรูลิน่า) ละลายในน้ าในปริมาณความ เข้มข้นสูงในการกระตุ้น เป็นวิธีการที่ใช้ได้ผลส าเร็จส าหรับปลิงทะเลที่มีความสมบูรณ์เพศอยู่ นอกช่วงฤดูกาลปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ โดยการน าพ่อแม่พันธุ์ปลิงทะเลแช่ลงในถังเพาะพันธุ์ที่ เตรียมสาหร่ายสไปรูลิน่าแห้งแบบผงในอัตราส่วน สาหร่ายผง 0.75-1 กรัมต่อน้ าทะเลหนึ่งลิตร ละลายลงในน้ าทะเลที่เตรียมไว้ประมาณ 20-50 ลิตร ทิ้งไว้ 1 ชั่วโมง ปล่อยน้ าทิ้ง และเติมน้ า ทะเลสะอาดให้ท่วมตัวปลิงทะเลใหม่ รอ 2-3 ชั่วโมง คอยสังเกตอาการของปลิงทะเลที่พร้อม ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ วิธีที่สาม การใช้วิธีผสมผสานระหว่างวิธีที่หนึ่งร่วมกับวิธีที่สอง เป็นวิธีการที่ใช้ได้ผลส าเร็จ ส าหรับปลิงทะเลขาวที่มีความสมบูรณ์เพศอยู่นอกช่วงฤดูกาลปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ โดยการท า สลับกันระหว่างวิธีที่หนึ่งและสองจนกระทั่งปลิงทะเลขาวพร้อมปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ 12 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เรื่องที่ 3 การรวบรวมไข่และน้ าเชื้อมาผสมพันธุ์ เมื่อเริ่มสังเกตเห็นพฤติกรรมของปลิงทะเลขาวที่พร้อมปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ (การ ยืดตัวขึ้นและชูคอ) ให้สังเกตว่าเซลล์สืบพันธุ์ที่ปลิงทะเลขาวปล่อยออกมาเป็นไข่หรือสเปิร์ม ซึ่ง ปกติปลิงทะเลขาวเพศผู้มักปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ออกมาก่อนเพศเมียประมาณ 30-60 นาที โดย ปลิงทะเลขาวเพศผู้จะค่อยๆ ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ออกมาเป็นสีขาวขุ่นคล้ายควันบุหรี่อย่าง ต่อเนื่อง ส่วนเพศเมียจะพ่นไข่ออกมาลักษณะเป็นสีชมพูหม่นๆ หรือสีเหลืองส้มเพียงเสี้ยว วินาที ดังนั้นจึงต้องคอยสังเกตให้ชัดเจน และรีบรวบรวมเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้และเพศเมีย แยกกันไว้คนละส่วน ก่อนที่จะน ามากรองล้างด้วยน้ าทะเลสะอาด และน ามาผสมกันให้มี อัตราส่วนของไข่ต่อน้ าเชื้อ ประมาณ 1:3 เมื่อน าไปส่องดูภายใต้กล้องจุลทรรศน์ จากนั้นจึงน า ลงถังอนุบาลที่เตรียมน้ าทะเลสะอาดไว้ พร้อมให้อากาศแบบหัวทรายเบาๆ ทิ้งไว้ประมาณ 48 ชั่วโมง 13 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 9 พฤติกรรมของปลิงทะเลขาวเพศผู้ ปล่อยสเปิร์ม ที่มา : สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (ก) ลักษณะการพ่นไข่ของเพศเมีย (ข) ลักษณะการปล่อยสเปิร์มของเพศผู้ (ค) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 3 การอนุบาลลูกปลิงทะเลขาว เรื่องที่ 1 ขั้นตอนการอนุบาลลูกปลิงทะเลขาว เมื่อไข่เริ่มพัฒนาจนเป็นตัวอ่อนระยะ Auricularia แล้ว (48ชั่วโมง) รวบรวมลูก ปลิงทะเลระยะนี้มาอนุบาลในอัตราความหนาแน่น 1 ตัว/มิลลิลิตร (ธเนศและคณะ, 2560) โดยให้อาหารเป็นแพลงก์ตอนพืชหรือสาหร่ายเซลล์เดียว เช่น Isochrysis sp. และ Chaetoceros sp. หรือผสมกันในในปริมาณความหนาแน่นเซลล์ประมาณ 20,000-25,000 เซลล์ต่อมิลลิลิตร จนกระทั่งลูกปลิงทะเลขาวเริ่มพัฒนาเข้าสู่ระยะสุดท้ายของระยะ auricularia (วันที่ 10-12) จึงเริ่มให้อาหารเป็นแพลงก์ตอนพืชชนิด Tetraselmis sp. ร่วม ด้วย โดยระหว่างนี้ต้องเปลี่ยนถ่ายน้ า 100% แบบวันเว้นวัน หรือ วันเว้นสองวัน ตลอดการ อนุบาล และเมื่อสังเกตเห็นลูกปลิงทะเลขาวเริ่มเปลี่ยนเข้าสู่ระยะ dolioralia (วันที่ 13-15) จึงเตรียมน าวัสดุส าหรับเพิ่มพื้นที่ในการลงยึดเกาะ (พวงแผ่นพลาสติก) ใส่ลงให้กับลูก ปลิงทะเลขาวไว้ลงเกาะและเจริญเติบโต โดยระยะนี้จะเปลี่ยนถ่ายน้ าเพียง 50% แบบวันเว้น สองวัน และต้องคอยระวังลูกปลิงทะเลขาวที่ติดมาระหว่างการถ่ายน้ าออกด้วย ระยะนี้จะมี การเพิ่มปริมาณความหนาแน่นของอาหารให้หนาแน่นมากขึ้นประมาณ 30,000-50,000 เซลล์ ต่อมิลลิลิตร โดยให้อาหารแบบผสมกันหลายชนิดมากขึ้น โดยเฉพาะแพลงก์ตอนพืชกลุ่ม benthic diatom ได้แก่ Amphora sp., Skeletonema sp., Thalassiosira sp., Chaetoceros sp. เป็นต้น 14 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ขั้นตอนการอนุบาลลูกปลิงทะเลขาว (ต่อ) เพื่อให้ลูกปลิงทะเลขาวที่พร้อมเจริญเติบโต และพัฒนาเข้าสู่ระยะ pentactula (วันที่ 20-25) ได้กินอาหารที่เคลือบอยู่บนผิวของวัสดุยึดเกาะซึ่งคล้ายกับสารอินทรีย์ที่อยู่บนใบหญ้า ทะเลในแหล่งธรรมชาติได้อย่างต่อเนื่องในปริมาณที่มากเพียงพอต่อการพัฒนาการเจริญเติบโต ต่อไป โดยหลังจากลูกปลิงทะเลขาวพัฒนาเข้าสู่ระยะ pentactula แล้ว การเปลี่ยนถ่ายน้ าก็ จะเว้นระยะนานขึ้น ประมาณ 5-7 วันต่อครั้ง แต่ยังคงให้อาหารอย่างต่อเนื่องทุกๆ วันเว้นวัน หรือ วันเว้นสองวัน และเมื่อลูกปลิงทะเลขาวเริ่มพัฒนาเข้าสู่ระยะ juvenile จึงเริ่มน าดินเลน ละเอียดมาใส่ลงบริเวณพื้นก้นถังอนุบาลเพื่อให้ลูกปลิงทะเลอาศัยดูดกินอาหารได้มากขึ้น อนุบาลต่อไปจนกระทั่งลูกปลิงทะเลขาวเจริญเติบโตได้ขนาด 2.5-3.0 เซนติเมตร จึงน าไป อนุบาลต่อในบ่ออนุบาลที่มีลักษณะคล้ายบ่อพ่อแม่พันธุ์ หรือ สามารถน าไปปล่อยในคอกเลี้ยง ปลิงหรือแหล่งธรรมชาติเพื่อให้ลูกปลิงทะเลขาวเจริญเติบโตต่อไปได้ 15 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 10 ภาพ light microscrope ตัวอ่อนปลิงทะเลขาวที่ระยะ Dolioralia larva (420-620 ไมโครเมตร) ที่มา : Agudo (2006) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เมื่อถึงระยะลงเกาะ หรือ Pentactula ใส่ปะการังเทียมโดยท าจากถุงพลาสติก ตัดเป็นแผ่นๆ และมัดเป็นพุ่ม ให้อาหารโดยการใช้เลนจากแหล่งธรรมชาติที่มีความอุดม สมบูรณ์ 5 กรัม/น้ าทะเล 100 ลิตร 16 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 11 ภาพ light microscope ตัวอ่อนปลิงทะเลขาวที่ระยะ Pentactula larva (330-750 ไมโครเมตร) ที่มา : Agudo (2006) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
บทที่ 4 การเลี้ยงปลิงทะเลขาว การเลือกสถานที่ส าหรับการเลี้ยงปลิงทะเลขาว การเลือกสถานที่ในการเลี้ยงปลิงทะเลขาว เป็นปัจจัยอย่างหนึ่งที่ส าคัญในการเลี้ยง ปลิงทะเลขาว มีข้อควรพิจารณาดังต่อไปนี้ 1. เป็นแหล่งที่มีพันธุ์ปลิงทะเลขาวตามธรรมชาติ 2. เป็นแหล่งน้ าเค็มที่สะอาดที่มีการไหลเวียนของแหล่งน้ า 3. เป็นแหล่งที่มีกระแสน้ าและคลื่นลมไม่แรงมากนัก 4. แหล่งเลี้ยงควรอยู่ชายฝั่ง ระดับความลึกประมาณ 4 เมตร รูปแบบการเลี้ยงปลิงทะเลขาว การเลี้ยงปลิงทะเลขาวในประเทศไทยยังไม่เป็นที่แพร่หลายมากนัก ส่วนใหญ่เป็นการ เลี้ยงในรูปแบบการกั้นพื้นที่เลี้ยงในธรรมชาติเท่านั้น โดยใช้ลูกพันธุ์ที่มีอยู่ในธรรมชาติ ซึ่งมี รูปแบบการเลี้ยง ดังนี้ 17 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 1 คอกในพื้นที่กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู การเลี้ยงปลิงทะเลขาวของกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู ใช้รูปแบบการกั้นคอก สี่เหลี่ยมขนาด (80 X 20) เมตร แล้วแบ่งออกเป็น 4 คอก เท่าๆ กัน ลงในทะเล ที่มี องค์ประกอบดังนี้ หญ้าทะเล ดินเลน น้ าไหลผ่านตลอดเวลา และระดับน้ าลงต่ าสุด ไม่เกิน 30 เซนติเมตร จากหน้าดิน ที่มีระยะห่างจากชายฝั่ง 30-50 เมตร และไม่ขวางทางเรือวิ่งผ่าน 18 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 12 การท าคอกของกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 2 การเลี้ยงขุนปลิงทะเลขาวในบ่อกุ้ง กลุ่มส่งเสริมอาชีพผู้เลี้ยงปลิงทะเลต าบลเกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา ซึ่งมีการเลี้ยง ปลิงทะเลในบ่อดินร่วมกับปลาและสาหร่ายเขากวาง ในบ่อดินขนาด 4 ไร่ซึ่งแต่เดิมเป็นบ่อเลี้ยง กุ้ง แต่ปัจจุบันหันมาเลี้ยงปลิงทะเล ซึ่งเป็นสัตว์น้ าเศรษฐกิจตัวใหม่ที่ก าลังมาแรง ทั้งนี้ทางกลุ่ม มีสมาชิก 24 ราย มีการเลี้ยงปลิงทะเลรวมกันกว่า 5,000 ตัว ในบ่อเลี้ยงกุ้งเก่า เลี้ยงร่วมกับ ปลา พบว่าปลิงทะเลเติบโตได้ดี เพราะปลิงทะเลดูดกินสารอาหารจากหน้าดินในบ่อ ช่วยบ าบัด อาหารและของเสียที่เกิดจากการเลี้ยงปลาได้เป็นอย่างดี เมื่อเลี้ยงได้ประมาณ 1 ปี ก็สามารถ จับไปจ าหน่ายได้ โดยปลิงทะเลขาวจะขึ้นมาอยู่ใกล้ขอบบ่อ ก็จะเลือกจับตัวที่มีขนาด 700 - 1,000 กรัม ไปไว้ในกระชัง เพื่อรอจัดส่งตามที่ลูกค้าสั่ง ซึ่งล่าสุดพบว่าผลผลิตของกลุ่มยังไม่ เพียงพอกับความต้องการของตลาด ซึ่งราคาจ าหน่ายแบบสดๆ ในขณะนี้ปลิงทะเลตัวขนาด 700 – 1,000 กรัม ราคาตัวละ 200 บาท ถ้าแบบตากแห้งเพื่อส่งออกอยู่ที่ประมาณ กิโลกรัมละ 5,000 - 6,000 บาท ปลิงทะเล ขาวสดสามารถน ามาประกอบอาหารทั้งประเภทแกงคั่ว ตุ๋น ย า ต้มย า คาดว่าน่าจะเป็นสัตว์น้ า เศรษฐกิจอีกตัวหนึ่ง ที่สร้างรายได้กับชาวเกาะยาวน้อย (สยามรัฐ, 2565) 19 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 13 บ่อเลี้ยงปลิงทะเลขาว ที่มา : กลุ่มส่งเสริมอาชีพผู้เลี้ยงปลิงทะเลต าบลเกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 3 อุปกรณ์จัดท าคอกเลี้ยงปลิงทะเลขาว อุปกรณ์หรือวัสดุที่ใช้ในการท าคอกเลี้ยงปลิงทะเลขาว 1. อวนโพลีแอธทีลีน (Polyethylene; PE) ขนาดตา 2 นิ้ว ขนาดเส้นด้าย 12 มิลลิเมตร สูง 150 เซนติเมตร สีเขียว จ านวน 120 กิโลกรัม (อวนเบอร์ 1) 2. อวนโพลีแอธทีลีน (Polyethylene; PE) ขนาดตา 1.5 นิ้ว ขนาดเส้นด้าย 18 มิลลิเมตร สูง 150 เซนติเมตร สีด า จ านวน 300 กิโลกรัม (อวนเบอร์ 2) 3. อวนโพลีแอธทีลีน (Polyethylene; PE) ขนาดตา 6 นิ้ว ขนาดเส้นด้าย 2.5 เซนติเมตร สูง 150 เซ็นติเมตร สีแดง จ านวน 40 กิโลกรัม (อวนเบอร์ 3) 4. ท่อ PVC ขนาด 3 นิ้ว ความยาว 4 เมตร จ านวน 184 ท่อน ต่อกัน 2 ท่อน เป็น 8 เมตร 5. เชือกไนลอนหรือโพลีโพรพิลีน (Polypropylene = PP) สีด า ขนาดเส้นด้าย 8 มิลลิเมตร จ านวน 50 กิโลกรัม (PPB8) 6. เชือกไนลอนหรือโพลีโพรพิลีน (Polypropylene = PP) สีด า ขนาดเส้นด้าย 6 มิลลิเมตร จ านวน 100 กิโลกรัม (PPB6) 7. เชือกไนลอนหรือโพลีโพรพิลีน (Polypropylene = PP) สีขาว ขนาดเส้นด้าย 8 มิลลิเมตร จ านวน 80 กิโลกรัม (PPW8) 8. เชือกไนลอนหรือโพลีโพรพิลีน (Polypropylene = PP) สีแดง ขนาดเส้นด้าย 2 มิลลิเมตร จ านวน 15 กิโลกรัม (PPR2) 20 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 14 อุปกรณ์หรือวัสดุที่ใช้ในการท าคอกเลี้ยงปลิงทะเล ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
อุปกรณ์หรือวัสดุที่ใช้ในการท าคอกเลี้ยงปลิงทะเลขาว(ต่อ) 9. หลักหมุดท าจากไม้ฝาดดอกแดง ไม้ทุ หรือ ไม้สี้ง า (เนื่องจากเป็นประเภทไม้ที่มีความทนต่อ ความเค็มของน้ าทะเล) ขนาดหน้ากว้าง 2 เซนติเมตร ยาว 45 เซนติเมตร จ านวน 300 หลัก 10. ไม้ฝาดดอกแดงส าหรับท าเสา ความยาว 1 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางขนาด 2 นิ้ว โดยเหลา ปลายไม้ให้แหลม 11. หมุดตะขอ จ านวน 2,400 ตัว (ใช้ไม้ท าเป็นตะขอเกี่ยว ) 12. ปูนซีเมนต์ หิน และทราย ส าหรับผสมแล้วเทลงในเสาเพื่อเป็นทุ่นยึด ไม้ทุ ไม้สีง้ า และไม้ ฝาดดอกแดง 13. ตะปูตอกไม้ ขนาด 4 นิ้ว 21 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 15 ตะขอไม้ฝาดดอกแดงส าหรับเกี่ยวยึดติดอวนให้อยู่ติดกับพื้น ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 4 การจัดเตรียมเนื้ออวนส าหรับล้อมคอกปลิงทะเลขาว 1. ร้อยตาอวน โดยการน า เชือก (PPB6) มาร้อยอวน ร้อยทุกตาระยะเท่าๆ กัน และผูกเชือก เป็นเงื่อนเพื่อคว ามแข็งแ รงของเนื้ออวน ท าเช่นเดีย วกันของเนื้ออวนทั้ง 3 แบบ (อวนเบอร์ 1, 2, 3) 2. น าอวน อวนเบอร์2 อวนเบอร์1 และ อวนเบอร์3 มาเรียงซ้อนกันตามล าดับ 3. เย็บตาอวนด้านบนเข้าด้วยกันทั้ง 3 ขนาด ส่วนด้านล่างเย็บเฉพาะ อวนเบอร์2 อวนเบอร์ 1 และ อวนเบอร์3 ไว้เพื่อดึงขึ้นปิดด้านบนคอกปลิง 22 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 16 ลักษณะการร้อยตาอวน ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ตอนที่ 5 การจัดท า/ขั้นตอนการท าคอก (ตามรูปแบบของกลุ่มเลี้ยง ปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู) การประกอบคอกปลิงในทะเลขาว ก าหนดวันส าหรับการด าเนินการท าคอกปลิงทะเลขาว โดยเลือกวันที่มีระดับน้ าลงต่ าสุด เพื่อ สะดวกในการท าคอกปลิงทะเล (ข้างขึ้นหรือข้างแรมช่วง 15 ค่ า – 3 ค่ า ) 1. เตรียมพื้นที่ก่อนท าคอกปลิงทะเลขาว โดยการปักหลักพื้นที่ความยาว 80 เมตร และ ความกว้าง 20 เมตร หลังจากนั้นท าการขุดดินเลน เพื่อปักเสาท่อ PVC ที่เตรียมไว้ โดยท าการ ขุดดินเลน ลึกลงไปประมาณ 1 เมตร หลังจากนั้น น าเสาท่อ PVC ที่ประกอบเสร็จแล้วปักลงไป ในดินเลนที่ขุด โดยท าการปักเสาให้แต่ละต้นมีระยะห่างกัน 3 เมตร 2. ดึงเชือกขนาดเส้นด้าย 6 มิลลิเมตร บริเวณตรงกลางและส่วนบนของเสาท่อ PVC ทุกต้น เพื่อดูความแข็งแรงของเสาท่อ PVC และ เตรียมเชือกไว้ดึงอวนกั้นคอก 3. การกั้นคอกปลิงทะเลขาว โดยน าเนื้ออวนทั้ง 3 แบบที่เย็บเตรียมไว้ น ามากางรอบคอก ปลิงทะเลขาว ตรึง และมัดด้านในกับเสาท่อ PVC ที่ปักไว้ เป็นการกั้นคอกโดยท าเป็นลักษณะ ของอวน 2 ชั้น ด้านล่าง และ 1 ชั้นด้านบน โดยด้านล่างเป็นอวนเบอร์ 2 อยู่ด้านในและ อวน เบอร์ 1 อยู่ด้านนอก ส่วนด้านบนเป็น อวนเบอร์ 3 (ภาพประกอบตามหน้าที่ 25 ) 23 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
การประกอบคอกปลิงในทะเลขาว (ต่อ) 4. จากนั้นฝังอวนด้านล่างลงในดินเลน แล้วน าดินเลนกลบเนื้ออวนที่ฝังไว้อีกครั้ง และน า หมุดตะขอ ความยาว ขนาด 1 เมตร ปักเพื่อยึดตีนอวนให้อยู่ติดกับพื้นดินเลน โดยปักระหว่าง เสาท่อ PVC ช่วงเสาห่าง 3 เมตร โดยใน 1 ช่วงเสา ปักหมุดตะขอ 4 ตัว (ระยะห่างประมาณ 25 เซนติเมตร) ต่อความห่างของเสา ละ 1 เมตร ใช้หมุดตะขอ 12 ตัว ต่อความห่างช่วงเสา 3 เมตร โดยในการท าคอก จะท าการกั้นเพื่อแบ่งเป็น 4 ห้อง โดยแบ่งห้อง หนึ่งห้องใช้ความยาวของช่วง เสา ห้องละ 7 เสา โดยขนาดห้องประมาณ 20X20 เมตร 5. จากหลังจากที่กั้นคอกเสร็จแล้ว จะท าการดึงเสา โดยใช้เชือก (PPW8) ดึงปลายเสา และ กลางเสา จ านวน 2 จุดให้แน่น แล้วดึงลงไปผูกกับหลักหมุดที่มีขนาดยาว 1 เมตร ที่ปักลงดินไว้ อยู่ห่างจากคอกประมาณ 2 เมตร ของเสาทุกเสา เพื่อให้เสาไม่ล้ม 6. หลังจากนั้น 1 สัปดาห์ ท าการตรวจเช็คความแข็งแรงของคอกปลิงอีกครั้ง แล้วจึงท าการ ปล่อยลูกปลิงทะเลขาวที่รวบรวมไว้ โดยท าการปล่อย คอกละ 300 ตัว ที่ความหนาแน่น 0.75 ตัวต่อตารางเมตร 24 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
25 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 17 ขั้นตอนการประกอบคอกปลิงทะเลขาว ที่มา: สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
การทดลองเลี้ยงปลิงทะเลขาวแบบคอกพื้นที่บ้านเกาะปู ต าบลเกาะศรีบอยา อ าเภอเหนือ คลอง จังหวัดกระบี่ - รวบรวมลูกพันธุ์ รวบรวมลูกพันธุ์ปลิงทะเลขาวบริเวณแหล่งหญ้าทะเล น ามาเลี้ยงในคอกปลิงทะเล ขาวที่เตรียมไว้ คอกละ 300 ตัว โดยท าการวัดขนาด ชั่งน้ าหนัก และจดบันทึก - ความหนาแน่น ท าการเลี้ยงลูกพันธุ์ปลิงทะเลขาวที่ความหนาแน่น 300 ตัวต่อคอก (ขนาดคอก 20 X 20 เมตร) เฉลี่ย 0.75 ตัวต่อตารางเมตร - ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง การเจริญเติบโตของปลิงทะเลขาวจากค่าเฉลี่ยของน้ าหนักในแต่ละเดือนจะพบว่าใน ช่วงแรกที่ท าการเลี้ยงปลิงทะเลขาวมีการเจริญเติบโตค่อนข้างรวดเร็ว (ระหว่างเดือนมกราคมถึง เดือนมีนาคม) และมีน้ าหนักเฉลี่ยที่ค่อนข้างคงที่ถึงลดลงเล็กน้อยในเดือนเมษายนถึงเดือน กรกฎาคม และเพิ่มขึ้นเล็กน้อยในเดือนสิงหาคมถึงเดือนกันยายน จากนั้นค่อนข้างคงที่ถึงลดลง เล็กน้อยอีกครั้งในเดือนตุลาคมถึงเดือนธันวาคม ในช่วงที่มีการเจริญเติบโตคงที่อาจมีผลมาจาก การฤดูกาลในการปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ของปลิงทะเลขาว 26 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) Water and sediment quality at white sea cucumber aquaculture and sea-ranching in Ban Koh Pu ที่มา: สถานีวิจัยประมงศรีราชา คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
- การเจริญเติบโต/อัตรารอด การเลี้ยงปลิงทะเลขาวแบบกั้นคอก บริเวณชุมชนบ้านเกาะปู อ าเภอศรีบอยา อ าเภอ เหนือคลอง จังหวัดกระบี่ โดยท าการเลี้ยงระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนธันวาคม 2565 ทดลอง เลี้ยงที่ระดับความหนาแน่น 300 ตัวต่อคอก (ขนาดคอก 20X20 เมตร) เฉลี่ย 0.75 ตัวต่อตาราง เมตร ขนาดปลิงทะเลขาวในการเลี้ยงเริ่มต้นมีน้ าหนักเฉลี่ย 280.92 ± 11.45 กรัม น้ าหนักเฉลี่ย เมื่อสิ้นสุดการทดลองเท่ากับ 692.97 ± 68.57 กรัม อัตราการรอดเฉลี่ยร้อยละ 50.78 ± 9.14 อัตราการเจริญเติบโตจ าเพาะเฉลี่ย มีค่า 0.06 เปอร์เซ็นต์ต่อวัน น้ าหนักที่เพิ่มขึ้นต่อตัวมีค่า 133.51 กรัม อัตราการเจริญเติบโตต่อวันมีค่า 61.12 กรัม 27 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) Monthly mean weight and length of white sea cucumber ที่มา: สถานีวิจัยประมงศรีราชา คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ Growth rate and survival rate of white sea cucumber ที่มา: สถานีวิจัยประมงศรีราชา คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
กราฟอัตราการเจริญเติบโต 28 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) Monthly mean weight of white sea cucumber between January – December 2022 ที่มา: สถานีวิจัยประมงศรีราชา คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ - ปริมาณผลผลิต ข้อมูลผลผลิตของกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู ปี ปลิงทะเลขาวแบบสด ปลิงทะเลขาวแบบแห้ง รวม 2564 30,000 - 35,000 บาท 8,000 - 10,000 บาท 38,000 - 45,000 บาท 2565 40,000 - 50,000 บาท 30,000 - 40,000 บาท 70,000 - 90,000 บาท ปริมาณผลผลิต ปี 2564-2565 ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
- รูปแบบการใช้ประโยชน์ ปลิงทะเลขาวแปรรูปแบบสดและแบบแห้ง ชาวบ้านกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู มีภูมิปัญญาการแปรรูปปลิงขาวแบบสด/แห้ง พร้อมปรุง ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 น าปลิงขาวที่มีขนาดน้ าหนักตัวประมาณ 700 – 1,000 กรัม ขั้นตอนที่ 2 น าปลิงทะเลขาวไปผ่าท้อง เอาอวัยวะภายในออก โดยจะท าการผ่าจากบริเวณปากที่ใช้พ่นน้ า ของปลิงขาว ขั้นตอนที่ 3 หลังจากนั้นน าปลิงที่ผ่าท้องเสร็จแล้ว น าไปวางบนไม้ ให้อวัยวะภายในไหลออกมาเอง 29 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและบริการวิชาการ
ปลิงทะเลขาวแปรรูปแบบสดและแบบแห้ง (ต่อ) ขั้นตอนที่ 4 ต้มน้ าให้เดือด น าปลิงทะเลขาวที่เอาอวัยวะภายในออกแล้ว ใส่ลงไปต้มในน้ าเดือด ต้มจน ปลิงทะเลขาวมีลักษณะตัวกลม ต้มแล้วกวนสลับไปมา ต้มประมาณ 4 ชั่วโมง ขั้นตอนที่ 5 วางทิ้งไว้ให้เย็นลง แล้วน าใส่ถุง ปิดปากถุงให้มีน้ าในถุงด้วย ขั้นตอนที่ 6 หลังจากนั้นน าปลิงทะเลขาวไปถูขัดท าความสะอาดให้เรียบร้อย ในขั้นตอนนี้สามารถน า ปลิงทะเลขาว ไปประกอบท าเป็นอาหารได้ เช่น ต้มย าปลิงทะเลขาว ย าปลิงทะเลขาวและคั่ว ปลิงทะเลขาว เป็นต้น 30 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ต้มย าปลิงทะเลขาว ย าปลิงทะเลขาว คั่วปลิงทะเลขาว สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
ปลิงทะเลขาวแปรรูปแบบสดและแบบตากแห้ง(ต่อ) ชาวบ้านกลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู มีภูมิปัญญาการแปรรูปปลิงขาวแบบสด/แห้ง พร้อมปรุง ดังนี้(ต่อ) ขั้นตอนที่ 7 หลังจากนั้นต้มอีกรอบ ให้ตัวปลิงเริ่มแห้ง จากนั้นน าปลิงทะเลขาวไปตากแดด ประมาณ 1-2 วัน เมื่อน ามาท าให้แห้งแล้ว ขนาดตัวปลิงทะเลขาวจะหด และเล็กลง จนกระทั่งแห้ง โดย ปลิงทะเลขาวที่แห้งแล้วจะเหลือน้ าหนักประมาณ 35 กรัม หรือ 25-30 ตัวต่อกิโลกรัม บรรจุลง ถุงผลิตภัณฑ์ 31 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) ภาพที่ 18 ปลิงทะเลขาวตากแห้ง ที่มา : กลุ่มเลี้ยงปลิงทะเลชุมชนบ้านเกาะปู สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เอกสารอ้างอิง วิจิตรา ตุ้งซี่, ภัททิรา พงษ์ทิพย์พาที, ดวงแข กาญจนโสภา, นพแก้ว เจริญทิพากร, วุฒิพร พรหม ขุนทอง และบุญเสริม วิทยช านาญกุล. 2556. การศึกษาฤดูวางไข่ การพัฒนาของอวัยวะสืบพันธุ์ และ องค์ประกอบทางเคมี ของอวัยวะสืบพันธุ์ปลิงทะเลขาว Holothuria scabra. การประชุมหาดใหญ่วิชาการ ครั้งที่ 4 วันที่ 10 พฤษภาคม 2556. วิจิตรา ตุ้งซี่. 2560. การกระตุ้นปลิงทะเลขาว (Holothuria scabra) ให้เกิดการวางไข่ The Induced Spawning in Sandfish (Holothuria scabra) วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ปีที่ 25 ฉบับที่ 1 มกราคม - กุมภาพันธ์ 2560 ศุภกานต์ ชัยโชติรานนท,สุนิตา เลี่ยมใหม่, วาสนา พรมราช. 2564. ศึกษาการอนุบาลลูกปลิงทะเลชนิด Holothuria scabra Jaeger, 1833 ระยะ doliolaria จนถึงระยะ juvenile ด้วยอาหารต่างชนิด กัน เอกสารวิชาการฉบับที่ 1/2564 ศุภพงษ์ภัทรพงศ์พันธ์, สุเมตต์ปจุฉาการ และธนิษฐา ทรรพนนันทน์. 2559. ชีววิทยา ประชากรของ ปลิงทะเลขาวขาว (Holothuria scabra Jeager, 1833) บริเวณเกาะลิบง จังหวัดตรัง. ใน : การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 55. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ. หน้า 797-805. สยามรัฐ, 2565. ชาวเกาะยาวน้อยเลี ้ยงปลิงทะเลขาวในบ่อดิน ขายได้ราคาดีผลผลิตไม่พอกับความ ต้องการ https://siamrath.co.th/n/325456 อัญรัตน์ เสียมไหม. 2552. มูลค่าจากการใช้ประโยชน์แหล่งหญ้าทะเลด้านการประมงของ ชุมชนบนเกาะลิบงจังหวัดตรัง. วิทยานิพนธ์ปริญญาโท. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อารมณ์ มุจรินทร์. 2545. ปลิงทะเลบริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของประเทศไทย . วิทยานิพนธ์ วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยบูรพา, ชลบุรี. 243 หน้า Agudo, N. 2006.Sandfish Hatchery Techniques.SPC Headquaters.Noumea. New Caledonia. Hamel, J.F., Mercier, A., Conand, C., Purcell, S., Toral-Granda, T.G. and Gamboa, R.2013.Holothuria scabra. The IUCN Red List of Threatened Species 2013:e.T180257A1606648. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T180257A1606648.en 32 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ
เอกสารอ้างอิง Ivy,G. and D. A. B. Giraspy. 2006. Development of large – scale hatchery production technique for the commercially important sea cucumber Holothuriascabra var. versicolor (Conand, 1986) in Queensland, Australia, SPC Beche – de – mer Information Bullentin. 24. Skewes, T., C. Burridge and B. Hill. 1998. Survey of Holothuria scabra (Sandfish) on Warrior reef. Torres Strait: Final Report to Queensland Fisheries Management Autority. CSIRO Division of Marine Research, Cleveland. Strehlow, H.V. 2004. Economics and management stratergies for restocking sandfish in Vietnam.NAGA, WorldFish Center Quarterly. 27( 3, 4): 36 – 40. 33 คู่มือการเพาะเลี้ยงปลิงทะเล(ปลิงขาว) สถานีวิจัยเพื่อการพัฒนาชายฝั่งอันดามัน จังหวัดระนอง และสถานีวิจัยประมงศรีราชา จังหวัดชลบุรี ศูนย์บริหารงานวิจัยและสนับสนุนวิชาการ