เศรษฐศาสตร์ 101 ARROW ECONOMICS A L F R E D M I L L FROM CONSUMER BEHAVIOR TO COMPETITIVE MARKETS— EVERYTHING YOU NEED TO KNOW ABOUT ECONOMICS
อัลเฟรด มิลล์ : เขียน อาริตา พงศ์ธรานนท์ : แปล จากพฤติกรรมผู้บริโภคถึงตลาดแข่งขันสมบูรณ์ ทุกอย่างที่คุณจ�ำเป็นต้องรู้เกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์ 101 เศรษฐศาสตร์
เศรษฐศาสตร์ 101 ECONOMICS 101 อัลเฟรด มิลล์ : เขียน อาริตา พงศ์ธรานนท์ : แปล จัดท�ำโดย สำ นักพิมพ์แอร์โรว์ ในเครือบริษัท แอร์โรว์ มัลติมีเดีย จำกัด เลขที่ 1 ถนนก�ำแพงเพชร 6 ซอย 5 แยก 6 (โกสุมนิเวศน์ ซ.2) แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ 10210 โทรศัพท์ 0-2573-6584 Email : [email protected] Line ID : @arrow11 Hompage : www.arrowmultimedia.co.th Copyright © 2016 by Simon & Schuster, Inc. Published by arrangement with Adams Media, an Imprint of Simon & Schuster, Inc., 1230 Avenue of the Americas, New York, NY 10020, USA. Thai Language Translation Copyright © 2023 by Arrow Multimedia Co.,Ltd. All rights reserved. © สงวนลิขสิทธิ์โดย บริษัท แอร์โรว์ มัลติมีเดีย จ�ำกัด ห้ามน�ำส่วนหนึ่งส่วนใดของหนังสือเล่มนี้ไปลอกเลียน ท�ำส�ำเนา ถ่ายเอกสาร หรือน�ำไปเผยแพร่ในอินเทอร์เน็ต หรือสื่อต่างๆ ไม่ว่าในรูปแบบใด นอกจากได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรเท่านั้น มิลล์, อัลเฟรด. เศรษฐศาสตร์ 101—กรุงเทพฯ : แอร์โรว์, 2566. 296 หน้า. 1. เศรษฐศาสตร์ I. อาริตา พงศ์ธรานนท์, แปล II. ชื่อเรื่อง. ISBN 978-616-434-361-0 ข้อมูลทางบรรณานุกรม บรรณาธิการ : นิคม ชาวเรือ ผู้จัดการทั่วไป : เดือนนภา สุรามิตร ฝ่ายขาย : ณลินพรรณ เผ่าพันธุ์ขาว กองบรรณาธิการ : สุภาภรณ์ สว่างจันทร์, วลัยกร เต็มขันท์, ปวันรัตน์ เกียรติธีรชัย, ชญานี ขุนพิลึก พิสูจน์อักษร : อรรถพร ทองบรรเทิง ศิลปกรรม : ชมพูนุช ขอดค�ำ จัดจ�ำหน่ายทั่วประเทศโดย บริษัท อมรินทร์ บุ๊ค เซ็นเตอร์ จำกัด 108 หมู่ที่ 2 ถ.บางกรวย-จงถนอม ต.มหาสวัสดิ์ อ.บางกรวย จ.นนทบุรี 11130 โทรศัพท์ 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9222, 0-2449-9500-6 hompage : www.naiin.com พิมพ์ที่ : บริษัท ไอดี ออล ดิจิตอลพริ้นท์ จำกัด 52 ซอยเอกชัย 69 ถนนเอกชัย แขวงบางบอน เขตบางบอน กทม. 10150 โทรศัพท์ 0-2899-5429-35 โทรสาร 0-2416-4097 ราคา 390 บาท
เกี่ยวกับ เศรษฐศาสตร์ 101 เศรษฐศาสตร์ไม่ได้เป็นเพียงการให้ค�ำจ�ำกัดความของศัพท์นามธรรมเท่านั้น แต่ยัง เป็นการน�ำปรัชญามาใช้ปฏิบัติด้วย! เศรษฐศาสตร์มีผลกระทบต่อทุกแง่มุมในชีวิตของ คน และมีอิทธิพลต่อทุกอย่างที่คนท�ำ เศรษฐศาสตร์สอนว่าไม่มีอะไรฟรี ต้นทุนเกี่ยวข้อง กับทุกการเลือก ถึงแม้การเลือกนั้นจะดูเหมือนไม่ได้มีความเกี่ยวพันกับเรื่องเงินเลย ก็ตาม หลังจากอ่าน Economics 101 คุณจะรู้ว่าเพราะอะไรโลกจึงท�ำงานอย่างที่มัน เป็น คุณจะได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ อย่างเช่น • เพราะอะไรคุณถึงมีสิ่งที่ดีมากเกินไป (อรรถประโยชน์ก�ำลังลดลงเรื่อยๆ) • เพราะอะไรการว่างงาน ถึงแม้จะเรียกเป็นอย่างอื่นจึงอาจจะไม่ใช่การว่างงาน • เพราะอะไรสิ่งที่เป็นจริงในระยะยาวจึงอาจจะไม่เป็นจริงในระยะสั้น • เพราะอะไรผู้ก�ำหนดนโยบายที่บริหารการคาดหวังถึงสามารถบริหารความ เป็นจริงได้ • เมื่อให้เลือกระหว่างเงินเฟ้อกับเงินฝืด เพราะอะไรคุณถึงควรเลือกเงินเฟ้อ
ค�ำน�ำส�ำนักพิมพ์ วิถีชีวิตของมนุษย์ยุคปัจจุบันนี้ ล้วนสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับเรื่องของ เศรษฐศาสตร์แทบทั้งสิ้น โดยที่บางครั้งเราเองก็อาจจะไม่รู้ตัว ไม่ว่าจะ เป็นการซื้อของ การทางาน หรือแม้แต่การที่เราตัดสินใจใช้ช่วงเวลาวันหยุด ํ ไปกับกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่ง อย่างไรก็ตาม เมื่อได้ยินคําว่า “เศรษฐศาสตร์” หลายครั้งที่เรา มักจะเบือนหน้าหนี เพราะตัดสินไปแล้วว่ามันคือเรื่องที่เข้าใจยาก เป็นเรื่อง น่าเบื่อ แต่...อย่าเพิ่งรีบวางหนังสือเล่มนี้ลง ถ้ายังไม่ลองเปิดใจอ่านบท ถัดไป! หนังสือเล่มนี้จะทําให้ผู้อ่านได้รู้จักกับโลกของเศรษศาสตร์ ใน แบบที่ไม่เคยรู้มาก่อน ด้วยภาษาที่ผู้เขียน “ย่อย” ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ มาแล้วอย่างเข้าใจง่าย และการเล่าเรื่องอย่างเป็นสามัญ จะทําให้คุณกล้า เปิดใจท�ำความรู้จักกับเรื่องของเศรษฐศาสตร์ และทําให้ตระหนักได้ว่า... เศรษฐศาสตร์ใกล้ตัวกว่าที่คิดมาก! สำนักพิมพ์แอร์โรว์
สารบัญ บทน�ำ...................................................................................................................................11 เศรษฐศาสตร์คืออะไร.....................................................................................................14 การเลือกอย่างใดอย่างหนึ่งและต้นทุนค่าเสียโอกาส..............................................19 การเกิดการค้าเสรีและความส�ำคัญของความได้เปรียบโดยเปรียบเทียบ.........24 การค้าระหว่างประเทศและมาตรการกีดกันทางการค้า........................................30 เศรษฐกิจแบบดั้งเดิม เศรษฐกิจแบบวางแผนจากส่วนกลาง และเศรษฐกิจแบบ ตลาด...........................................................................................................................36 ทุนนิยมกับสังคมนิยม....................................................................................................41 การแลกเปลี่ยนสิ่งของและพัฒนาการของเงิน.........................................................46 ส�ำรวจเงินตราที่ไม่สามารถแลกได้.............................................................................51 มูลค่าเงินตามเวลาและอัตราดอกเบี้ย.......................................................................55 ต้นก�ำเนิดการธนาคาร..................................................................................................59 ธนาคารสร้างเงินได้อย่างไร.........................................................................................62 ระบบธนาคาร : กฎระเบียบและการลดกฎระเบียบ...............................................66 อุปทานและอุปสงค์ : ตลาด.........................................................................................70 อุปทานและอุปสงค์ : พฤติกรรมผู้บริโภค.................................................................75 อุปทานและอุปสงค์ : ราคาเกิดขึ้น.............................................................................79 การเปลี่ยนแปลงของอุปทานและอุปสงค์.................................................................82 บัญชีกับเศรษฐศาสตร์...................................................................................................87 ฟังก์ชันการผลิต..............................................................................................................90
การควบคุมต้นทุน..............................................................................................93 การแข่งขันสมบูรณ์ในระยะสั้น.......................................................................96 การแข่งขันสมบูรณ์ในระยะยาว......................................................................99 ตลาดผู้ขายน้อยรายและตลาดแข่งขันไม่สมบูรณ์......................................103 คอลลูชั่นและคาร์เทล.........................................................................................106 ทฤษฎีเกม.............................................................................................................109 พฤติกรรมการกำหนดราคา.............................................................................112 การผูกขาด : ด้านดี ด้านร้าย และความอัปลักษณ์....................................116 รัฐบาลกับตลาด : ราคาสูงสุดและตำ่สุด........................................................120 รัฐบาลกับตลาด : ภาษีและการอุดหนุน........................................................124 ความล้มเหลวของตลาด....................................................................................128 ตลาดการเงินและทฤษฎีปริมาณเงินให้กู้.......................................................132 ตลาดเงิน...............................................................................................................136 ตลาดพันธบัตร.....................................................................................................139 ตลาดหุ้น...............................................................................................................144 การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศและอัตราแลกเปลี่ยน.......................148 การส่งออกและดุลการค้า..................................................................................154 ทุนสำรองระหว่างประเทศและนโยบายอัตราแลกเปลี่ยน.........................167 ภาคเอกชนและภาครัฐ......................................................................................171 ภาคต่างประเทศ..................................................................................................174 ภาคการเงินและตลาดการเงิน.........................................................................177 ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ.........................................................................180 GDP : การใช้จ่ายภาคเอกชนและการลงทุน................................................184 GDP : การใช้จ่ายของรัฐบาล และการส่งออก..............................................188
วิธีต่างๆ ในการคำนวณ GDP...........................................................................192 GDP ที่แท้จริงเปลี่ยนแปลงและวัฏจักรธุรกิจ.................................................196 สิ่งที่ GDP ไม่ได้บอกเรา.....................................................................................200 นิยามของการว่างงาน.........................................................................................204 จำแนกการว่างงาน...............................................................................................207 เพราะอะไรการว่างงานจึงเลวร้าย.....................................................................213 นิยามของเงินเฟ้อ.................................................................................................217 ประเภทของเงินเฟ้อ.............................................................................................221 เงินเฟ้อ : ผู้ชนะและผู้แพ้....................................................................................226 เงินเฟ้อลดลงและเงินฝืด.....................................................................................230 อุปสงค์มวลรวมและอุปทานมวลรวม...............................................................234 ดุลยภาพของเศรษฐกิจมหภาค..........................................................................239 แนวคิดแบบเคนส์และนโยบายการคลัง..........................................................243 ระบบ Federal Reserve.....................................................................................248 นโยบายการเงิน.....................................................................................................253 เศรษฐศาสตร์ด้านอุปทาน..................................................................................258 การเติบโตทางเศรษฐกิจ......................................................................................263 เงื่อนไขของการเติบโตทางเศรษฐกิจ...............................................................267 นโยบายเศรษฐกิจมีผลกระทบต่อการเติบโตอย่างไร...................................272 เศรษฐกิจตกต่ำครั้งใหญ่และเศรษฐกิจถดถอยครั้งใหญ่.............................277 การล่มสลายของวาณิชธนกิจ............................................................................282 นโยบายการคลังถูกโจมตี....................................................................................285 สิ่งแวดล้อมกับเศรษฐกิจ......................................................................................290
บทน�ำ เพราะอะไรการเข้าใจเศรษฐศาสตร์จึงมีความส�ำคัญ คุณมีอคติเกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์หรือเปล่า คุณอยากรู้ว่าเศรษฐกิจท�ำงาน อย่างไร แต่กลับพบว่าตัวเองหลับเสียก่อนหรือเปล่า คุณอยากเรียนรู้มากขึ้น แต่เบื่อศัพท์เทคนิค และ “ทุกอย่างที่พูดถึงเงิน” หรือเปล่า ใน เศรษฐศาสตร์ 101 คุณจะตระหนักได้ว่าเศรษฐศาสตร์ไม่จ�ำเป็น ต้องน่าเบื่อ ความจริงแล้วการส�ำรวจสาขาความรู้นี้จะท�ำให้คุณมองเห็นโลก ด้วยวิธีต่างๆ ที่คุณไม่เคยพิจารณามาก่อน เศรษฐศาสตร์จะท�ำให้คุณ สามารถเชื่อมโยงระหว่างสิ่งที่ดูเหมือนต่างชนิดกันได้ อย่างเช่นอัตราการ ว่างงานกับแนวโน้มที่พ่อของคุณจะเปลี่ยนกางเกงในใหม่ และคุณจะเข้าใจ โลกได้ดีขึ้น เมื่ออัตราดอกเบี้ยเปลี่ยน คุณก็จะสามารถคาดการณ์ผลที่ ต่อเนื่องมาได้ การถกเถียงเรื่องหุ้น พันธบัตร กองทุนรวม และตราสารที่มี หนี้เป็นหลักประกัน จะไม่ฟังเหมือนภาษาพื้นเมืองโปรตุเกสอีกต่อไป ใน ขณะที่หนังสือเล่มนี้จะไม่ใช่หนังสือการเงินส่วนบุคคล แต่หลักการทาง เศรษฐศาสตร์ที่หนังสืออธิบาย จะช่วยให้คุณจัดการเรื่องการเงินของตัวเอง ได้ดีขึ้น ในเศรษฐศาสตร์ การคาดหวังกลายเป็นความจริง และเงินเป็นแค่ แนวคิดที่สร้างขึ้นในสังคม นั่นไม่ได้น่าเบื่อ นั่นน่าทึ่ง! หลังจากอ่าน เศรษฐศาสตร์ 101 คุณจะรู้จักและรักแนวคิดอย่างการลดน้อยถอยลงของ อรรถประโยชน์ส่วนเพิ่ม และแนวคิดใหม่ที่ทุกคนชอบใจ คือมาตรการ
ผ่อนคลายเชิงปริมาณทางการเงิน การเข้าใจแนวคิดเหล่านี้จะช่วยให้คุณ เข้าใจเศรษฐกิจรอบตัวมากขึ้น และเข้าใจว่าเพราะอะไรผู้คนถึงมีพฤติกรรม ในเรื่องเงินอย่างที่พวกเขาท�ำ (บอกใบ้ว่ามันไม่ได้มีเหตุผลเสมอไป!) คุณ จะสามารถใช้ข้อมูลสอนเจ้านายเกี่ยวกับการควบคุมต้นทุนผันแปรและ การท�ำก�ำไรสูงสุดได้เลยด้วยซ�้ำ อัตราแลกเปลี่ยนและการออมจะเป็นเหมือน การเล่นของเด็กๆ ส�ำหรับคุณ เงินทุนและการลงทุนจะมีความหมายใหม่ ทั้งหมด การสร้าง CPI และ GDP เป็นตัวเงินที่ลดลงจะเป็นเรื่องง่ายส�ำหรับ คุณ ลูกพี่ลูกน้องที่เป็นกวีฮิปปี้อาศัยอยู่ในรถตู้และเล่นกีตาร์ จะตกตะลึง เมื่อคุณอธิบายให้เขาฟังว่าเพราะอะไรเขาถึงว่างงาน ในทางเทคนิค เศรษฐศาสตร์ไม่ได้เป็นเพียงการให้ค�ำจ�ำกัดความของศัพท์ นามธรรมอย่างเช่นที่ผมเอ่ยมาแล้วเท่านั้น แต่ยังเป็นการน�ำปรัชญามาใช้ ปฏิบัติด้วย! ซึ่งในประเด็นนี้ผมหมายความว่าเศรษฐศาสตร์มีผลกระทบต่อ ทุกแง่มุมในชีวิตของคุณ และมีอิทธิพลต่อทุกอย่างที่คุณท�ำ และผมหมายถึง ทุกอย่างจริงๆ! เศรษฐศาสตร์สอนว่าไม่มีอะไรฟรี ต้นทุนเกี่ยวข้องกับ ทุกการเลือก ถึงแม้การเลือกนั้นจะดูเหมือนไม่ได้มีความเกี่ยวพันกับเรื่อง เงินเลยก็ตาม เศรษฐศาสตร์ไม่ใช่สิ่งที่ท�ำโดยกลุ่มคนนิรนามที่ไหนสักแห่งที่ ห่างไกล การตัดสินใจทางเศรษฐศาสตร์ทุกอย่างท�ำโดยบุคคล ซึ่งบุคคลเป็น ผู้แบกรับต้นทุนของการตัดสินใจเหล่านี้ ถูกแล้ว นั่นหมายถึงคุณ เศรษฐศาสตร์ เป็นเรื่องส่วนบุคคล พวกมันไม่ได้เป็นผู้ก�ำหนดราคา พวกเราต่างหากที่ ก�ำหนดราคา
หลังจากอ่าน เศรษฐศาสตร์ 101 คุณจะรู้ว่าเพราะอะไรโลกจึงท�ำงาน อย่างที่มันเป็น คุณจะได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ อย่างเช่น • เพราะอะไรคุณถึงมีสิ่งที่ดีมากเกินไป (อรรถประโยชน์ก�ำลังลดลง เรื่อยๆ) • เพราะอะไรการตกงานที่ถูกเรียกชื่อเป็นอย่างอื่น มันจึงอาจจะไม่ใช่ การตกงาน • เพราะอะไรสิ่งที่เป็นจริงในระยะยาว จึงอาจจะไม่เป็นจริงในระยะสั้น • เพราะอะไรผู้ก�ำหนดนโยบายที่บริหารความคาดหวังจึงสามารถ บริหารความเป็นจริงได้ • เมื่อให้เลือกระหว่างเงินเฟ้อกับเงินฝืด เพราะอะไรคุณจึงควรเลือก เงินเฟ้อ • เพราะอะไรบุคคลถึงบริหารการเงินของตัวเองได้ดีกว่ารัฐบาล พร้อมจะเริ่มส�ำรวจโลกแห่งเศรษฐศาสตร์ ที่จะขยายความคิด ออกไปหรือยัง เริ่มกันเลย!
14 ECONOMICS 101 เศรษฐศาสตร์คืออะไร WHAT IS ECONOMICS? เอาความแห้งแล้งออกจาก “ศาสตร์ที่แห้งแล้ง” คุณเปิดประตูตู้เย็น จ้องมองอาหารในตู้แล้วประกาศว่า “บ้านนี้ไม่มีอะไรกินเลย” หลังจากนั้นคุณก็เดินไปที่ตู้เสื้อผ้าที่เต็มไปด้วยเสื้อผ้า จากนั้นก็คิดว่า “ฉันไม่มีอะไร ใส่เลย” คุณก�ำลังเผชิญกับความขาดแคลน คุณไม่เคยมีสิ่งที่จ�ำเป็นหรือสิ่งที่ต้องการ อย่างเพียงพอ ความจริงก็คือ คุณมีอาหารมากมายให้กินและมีเสื้อผ้ามากมายให้สวม คุณกลับเลือกที่จะไม่สนใจทางเลือกที่มีมากมายเหล่านั้น แต่ในที่สุดคุณก็รู้ตัวว่าต้อง ยอมผ่อนปรน โดยการกินแอปเปิลตรงอยู่ข้างองุ่นเหี่ยวตรงก้นถาด จากนั้นก็สวม เสื้อเชิ้ตและกางเกงที่คุณเกลียด คุณคือสิ่งมีชีวิตแห่งเศรษฐศาสตร์ เมื่อมีความ ขาดแคลน คุณจะมองดูทางเลือกที่เผชิญอยู่ ประเมินมัน จากนั้นก็เลือก การศึกษาเรื่องความขาดแคลน เศรษฐศาสตร์เป็นการศึกษาว่าบุคคล สถาบัน และสังคมเลือกที่จะจัดการกับสภาวะ ความขาดแคลนอย่างไร มันเป็นเรื่องน่าสนใจที่ได้เห็นว่าประชาชนมีปฏิกิริยากับ ความขาดแคลนอย่างไร บางคนสร้างแผนการและระบบซับซ้อนขึ้นมา เพื่อให้แน่ใจ ว่าทุกคนจะได้รับส่วนแบ่งที่ยุติธรรมจากทรัพยากรที่ขาดแคลน บางคนสร้างสิ่งต่างๆ ขึ้นมาขณะที่ด�ำเนินชีวิตไป ทุกคนฝึกฝนเศรษฐศาสตร์บนพื้นฐานของชีวิตประจ�ำวัน จากบุคคลหนึ่งคนไปจนถึงสังคมที่ใหญ่ที่สุดในโลก ประชาชนมักจะพัวพันกับการ ดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด มีเงินให้พอใช้ทั้งเดือน และแม้กระทั่งว่าจะต้องเติบโตไปกับ สภาพการณ์อันค่อนข้างขาดแคลนที่พวกเขาเผชิญอยู่
เศรษฐศาสตร์ 101 15 ได้รับอิทธิพลจากปรัชญา เศรษฐศาสตร์ปรากฏขึ้นมานานแล้ว ถึงแม้ว่ามันจะไม่ได้เป็นที่รู้จักในชื่อนั้นเลย ก็ตาม นักปรัชญาศึกษาเรื่องความขาดแคลนและการเลือกมานานก่อนที่สาขานี้ จะได้ชื่อดังกล่าวเสียอีก ด้วยเหตุนี้บิดาของเศรษฐศาสตร์สมัยใหม่อย่าง อดัม สมิธ จึงถูกนับถือว่าเป็นนักปรัชญาสาขาจริยศาสตร์ ไม่ใช่นักเศรษฐศาสตร์ คนที่ศึกษาทางเลือกเหล่านี้ คือนักเศรษฐศาสตร์ สาขาเศรษฐศาสตร์นั้น ใหญ่โตเพราะผู้คนมีทางเลือกมากมายอย่างยิ่ง นักเศรษฐศาสตร์บางคนศึกษาการ ตัดสินใจของบุคคลและสถาบัน บางคนศึกษาว่าประเทศต่างๆ จัดการกับความ ขาดแคลนอย่างไร นักเศรษฐศาสตร์พัฒนาทฤษฎีเพื่ออธิบายพฤติกรรมของอะไร ก็ตามที่พวกเขาก�ำลังศึกษาอยู่ บางทฤษฎีได้รับการทดสอบกับข้อมูลในโลกแห่ง ความเป็นจริง และบางครั้งทฤษฎีเหล่านี้ก็ถูกน�ำไปปฏิบัติโดยไม่ได้ทดสอบ นัก เศรษฐศาสตร์ท�ำงานให้ทั้งมหาวิทยาลัย สถาบันการเงิน บริษัทขนาดใหญ่ และ รัฐบาล เศรษฐศาสตร์จุลภาค สาขาเศรษฐศาสตร์จุลภาค (Microeconomics) มุ่งเน้นความสนใจไปที่การตัดสินใจ ของบุคคลและธุรกิจ เศรษฐศาสตร์จุลภาคส่วนใหญ่จะมีความเกี่ยวข้องกับตลาด สินค้า บริการ และทรัพยากร ตลาดเป็นศูนย์กลางในการท�ำความเข้าใจเศรษฐศาสตร์ จุลภาค ไม่ว่าเมื่อไหร่และที่ไหนก็ตามที่ผู้ซื้อกับผู้ขายมาอยู่ร่วมกันเพื่อแลกเปลี่ยน ทรัพยากร สินค้า หรือบริการ ตลาดก็ถูกสร้างขึ้น และพฤติกรรมของตลาดเหล่านี้ ก็จะเป็นที่สนใจของนักเศรษฐศาสตร์เป็นพิเศษ แล้วตลาดเหล่านี้ท�ำงานอย่างมี ประสิทธิภาพหรือไม่? ผู้มีส่วนร่วมเข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้เพียงพอหรือไม่? ใคร เข้าไปมีส่วนร่วมในตลาดบ้าง และมีจ�ำนวนเท่าไหร่? การตัดสินใจในตลาดหนึ่งมี ผลกระทบต่อการตัดสินใจในตลาดที่เกี่ยวข้องหรือไม่?
16 ECONOMICS 101 เศรษฐศาสตร์มหภาค เศรษฐศาสตร์มหภาค (Macroeconomics) เป็นการศึกษาว่าทั้งประเทศจัดการกับ ความขาดแคลนอย่างไร เศรษฐศาสตร์มหภาคจะวิเคราะห์ระบบที่ประเทศสร้างขึ้น หรือให้อนุญาตเพื่อจัดสรรสินค้าและบริการ โดยค�ำถามที่พวกเขาถามจะผันแปรไป และเกี่ยวกับผลประโยชน์ของบุคคล รวมถึงผู้ก�ำหนดนโยบายด้วย อย่างเช่น • เราจะวัดขนาดเศรษฐกิจได้อย่างไร • เพราะอะไรจึงมีการว่างงานเกิดขึ้น • การเปลี่ยนแปลงปริมาณเงินมีผลกระทบต่อเศรษฐกิจทั้งหมดอย่างไร • การใช้จ่ายของรัฐบาลหรือนโยบายภาษีมีผลต่อเศรษฐกิจอย่างไร • เราจะท�ำให้เศรษฐกิจเติบโตได้อย่างไร ความขาดแคลน ถ้าไม่มีความขาดแคลนก็ไม่มีความจ�ำเป็นต้องศึกษาเศรษฐศาสตร์ จะว่าไปแล้ว ถ้า ความขาดแคลนไม่เกิดขึ้นก็ไม่จ�ำเป็นต้องมีหนังสือเล่มนี้ แต่เราไม่โชคดีขนาดนั้น ความขาดแคลนเป็นเงื่อนไขที่ด�ำรงอยู่อย่างเป็นสากล เพราะเรามีเวลา เงิน และ ข้าวของไม่พอสนองความจ�ำเป็นหรือความต้องการของทุกคนจนพอใจ ข้าวของที่ ทุกคนต้องการท�ำมาจากทรัพยากร ด้วยความพยายามที่จะท�ำให้เศรษฐศาสตร์ฟังดู “ประหยัด” มากขึ้น ทรัพยากรจึงถูกเอ่ยถึงว่าเป็นปัจจัยการผลิต โดยปัจจัยการผลิต ประกอบด้วยที่ดิน แรงงาน ทุน และความเป็นผู้ประกอบการ
เศรษฐศาสตร์ 101 17 อเมริกาที่มีดินแดนมากมาย มีความขาดแคลนจริงหรือ ความขาดแคลนเกิดขึ้นกับทุกคน ตั้งแต่คนรวยจนถึงคนจน ทุกคนล้วนเผชิญกับ เงื่อนไขนี้ ความขาดแคลนในอเมริกาดูแตกต่างจากความขาดแคลนในโซมาเลีย อย่างแน่นอน ที่นี่มีอาหารและน�้ำสะอาดมากมาย แต่ในโซมาเลียนั้นทั้งสองอย่าง ขาดแคลน ความขาดแคลนไม่ได้เกี่ยวข้องกับทรัพยากรที่มีจ�ำกัดเท่านั้น แต่ยัง เกี่ยวข้องกับความต้องการที่ไม่จ�ำกัดด้วย และนั่นคือสิ่งที่ทั้งอเมริกาและโซมาเลีย มีร่วมกัน • ที่ดิน (Land) หมายรวมครอบคลุมถึงทรัพยากรธรรมชาติทุกอย่าง ทั้ง ต้นไม้ แหล่งแร่ ปลาในมหาสมุทร น�้ำบาดาล และพื้นดินธรรมดาๆ ก็ถูก รวมไว้ด้วยทั้งหมด ที่ดินแบ่งออกได้เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สร้างใหม่ ทดแทนได้ และทรัพยากรสิ้นเปลืองที่สร้างใหม่ทดแทนไม่ได้ โดยทรัพยากร ที่สร้างใหม่ทดแทนได้นั้นก็เป็นต้นว่าต้นสนหรือไก่ ที่สามารถสร้างเติมขึ้น มาใหม่ได้อย่างง่ายๆ ส่วนทรัพยากรที่สร้างใหม่ทดแทนไม่ได้นั้นก็อย่าง เช่นน�้ำมันและปลาค็อดแอตแลนติก ที่สร้างใหม่ได้ยาก ซึ่งการจ่ายเงิน ส�ำหรับที่ดินนั้นจะถูกเรียกว่าค่าเช่า • แรงงาน (Labor) หมายถึงประชาชนกับทักษะและความสามารถของ พวกเขา แรงงานแบ่งออกเป็นแรงงานไม่มีทักษะ แรงงานมีทักษะ และมือ อาชีพ แรงงานไม่มีทักษะ คือคนที่ไม่มีการฝึกอบรมอย่างเป็นทางการ ได้ รับค่าจ้างจากการท�ำงานซ�้ำๆ อย่างเช่นท�ำแฮมเบอเกอร์ หรือปฏิบัติงาน ประกอบชิ้นส่วนในสายการผลิต แรงงานมีทักษะคือคนที่ได้รับค่าจ้าง ส�ำหรับสิ่งที่พวกเขารู้และสิ่งที่พวกเขาสามารถท�ำได้ ตัวอย่างของแรงงาน มีทักษะ เช่น ช่างเชื่อมโลหะ ช่างไฟฟ้า ช่างประปา ช่างยนต์ และช่างไม้ ส่วนแรงงานมืออาชีพนั้นคือผู้ที่ได้รับค่าจ้างส�ำหรับสิ่งที่พวกเขารู้ เช่น หมอ ทนายความ วิศวกร นักวิทยาศาสตร์ หรือแม้แต่ครูก็รวมอยู่ในแรงงาน ประเภทนี้ด้วย
18 ECONOMICS 101 • ทุน (Capital) ในทางเศรษฐศาสตร์ไม่ได้หมายถึงเงิน แต่หมายถึง เครื่องจักร โรงงาน และอุปกรณ์ทั้งหมดที่ใช้ในกระบวนการผลิต ทุนคือ ผลผลิตของการลงทุน หยุด! ไม่ใช่ว่าคุณก�ำลังสับสนอยู่เหรอ? คุณอาจจะ มีชีวิตอย่างมีความสุขมาตลอดจนถึงตอนนี้ด้วยการคิดว่าทุนคือเงิน และ การลงทุนคือสิ่งที่คุณท�ำในตลาดหุ้น เอาละ เสียใจด้วย เพราะทุนคือสิ่งของ ทางกายภาพที่ใช้ในการสร้างสิ่งของอื่น และการลงทุนคือเงินที่ใช้ในการซื้อ สิ่งของนั้น เราต้องมีทุนเพื่อสร้างทุน เนื่องจากทุนมักจะถูกซื้อด้วยเงินที่ กู้ยืมมา (ดังนั้น อาจเรียก Capital ได้ว่าเป็นสินค้าทุน) มันจึงก่อให้เกิด การจ่ายดอกเบี้ยขึ้น Money Talks การจัดสรร (Allocation) นักเศรษฐศาสตร์อธิบายการเลือกทรัพยากรให้เหมาะกับคน ว่าเป็นการจัดสรร ทรัพยากร ความมีประสิทธิภาพในการจัดสรรจะเกิดขึ้นเมื่อผลประโยชน์ส่วนเพิ่ม เท่ากับต้นทุนส่วนเพิ่ม เมื่อเงื่อนไขนี้มาบรรจบกัน ผลประโยชน์สูงสุดก็จะเกิดขึ้น แก่สังคม
เศรษฐศาสตร์ 101 19 การเลือกอย่างใดอย่างหนึ่ง และต้นทุนค่าเสียโอกาส TRADE-OFFS AND OPPORTUNITY COST การสร้างสมมติฐานจากคุณและผม เมื่อไหร่ก็ตามที่เราใช้ปัจจัยในการผลิต ต้นทุนก็จะเกิดขึ้น ทำ ไมล่ะ? ก็เพราะปัจจัย การผลิตนั้นมีอยู่อย่างจำ กัด ไม่ใช่มีไม่จำ กัด ดังนั้นผลก็คือ เมื่อไหร่ก็ตามที่เราเลือก ใช้ที่ดิน แรงงาน สินค้าทุน หรือความเป็นผู้ประกอบการเพื่อวัตถุประสงค์อย่างหนึ่ง เราจะเสียความสามารถในการใช้มันเพื่อวัตถุประสงค์อีกอย่างหนึ่งไป อย่างเช่นการ ใช้ทรัพยากรแรงงาน ซึ่งในที่นี้ก็หมายถึง—แรงงานของคุณเอง สมมติว่าคุณสามารถ ใช้เวลาหนึ่งชั่วโมงในการเขียนหนังสือ สอนหนังสือในชั้นเรียน หรือถักเปลญวน การ เลือกที่คุณเผชิญอยู่เรียกว่า Trade-Off หากว่าคุณเลือกถักเปลญวน คุณก็จะไม่ สามารถสอนหนังสือในชั้นเรียน หรือเขียนหนังสือในเวลาหนึ่งชั่วโมงนั้นได้ ถ้าการ เขียนหนังสือเป็นทางเลือกที่ดีที่สุดรองลงไปของคุณ นักเศรษฐศาสตร์จะบอกว่า ต้นทุนค่าเสียโอกาส (Opportunity Cost) ของการใช้เวลาหนึ่งชั่วโมงถักเปลญวน คือเวลาหนึ่งชั่วโมงของคุณที่จะใช้เขียนหนังสือ ต้นทุนค่าเสียโอกาสคือทางเลือกที่ ดีที่สุดรองลงไปในการใช้ทรัพยากร
20 ECONOMICS 101 ต้นทุนไม่ชัดแจ้งและต้นทุนชัดแจ้ง (Implicit and Explicit Costs) บางครั้งต้นทุนค่าเสียโอกาสก็เรียกว่าเป็นต้นทุนที่ไม่ชัดแจ้ง หรือต้นทุนแฝง (Implicit Cost) ซึ่งในทุกกิจกรรมการผลิตจะมีต้นทุนชัดแจ้ง (Explicit Cost) อย่างแรงงาน วัตถุดิบ และค่าใช้จ่ายประจ�ำ ซึ่งเป็นสิ่งที่ค�ำนวณได้ง่าย กับต้นทุน ไม่ชัดแจ้ง ซึ่งประเมินได้ยากกว่า การพิจารณาค่าเสียโอกาส ตัวอย่างเช่น สมมติว่ามันเป็นเช้าวันศุกร์ที่สดใสวันหนึ่ง และคุณคิดว่า “ฉันจะไป ท�ำงานอย่างที่ควรจะท�ำ หรือจะอยู่บ้านและนอนทั้งวัน หรือจะบินไปเกาะโคซูเมล ออกไปเดินเล่นบนชายหาดและด�ำน�้ำ” ถ้าคุณเลือกเดินทางไปโคซูเมล แต่การไป ท�ำงานคือทางเลือกที่ดีที่สุดถัดไปของคุณ ต้นทุนการเดินทางของคุณคืออะไร คุณ ต้องจ่ายค่าแท็กซี่ไปสนามบิน ค่าตั๋วเครื่องบิน แพ็กเกจรวมทุกอย่างของโรงแรม และค่าด�ำน�้ำที่แนวปะการังพาลังกา รีฟ นั่นคือต้นทุนทั้งหมดของคุณหรือยัง? ค�ำตอบก็คือไม่ใช่ เพราะคุณยังต้องเสียสละเงินที่ควรจะได้จากการท�ำงานด้วย ต้นทุน ค่าเสียโอกาสเป็นสิ่งที่น่าเสียดาย ฉะนั้นคุณต้องแน่ใจว่าได้นับต้นทุนค่าเสียโอกาส ไว้ในการตัดสินใจเสมอ การวิเคราะห์ส่วนเพิ่ม นักเศรษฐศาสตร์ชอบคิดเปรียบเทียบคนว่าเป็นคอมพิวเตอร์เล็กๆ ที่จะพิจารณา ประโยชน์จากการตัดสินใจของตน โดยเทียบกับต้นทุนของการตัดสินใจเหล่านั้น เสมอ เนื่องจากเรามักจะตัดสินใจทีละครั้ง นักเศรษฐศาสตร์จึงเรียกประโยชน์จาก การตัดสินใจว่าเป็นประโยชน์ส่วนเพิ่ม (Marginal Benefit) ประโยชน์ส่วนเพิ่ม
เศรษฐศาสตร์ 101 21 สามารถวัดเป็นดอลลาร์หรือหน่วย (Utils) แบบไหนก็ได้ที่คุณชอบ หน่วยคือจ�ำนวน ของอรรถประโยชน์ (Utility) หรือความสุขที่คุณได้รับจากการท�ำสิ่งหนึ่ง สามารถ แปลงเป็นดอลลาร์ได้ง่ายๆ สมมติว่าคุณชอบว่ายน�้ำหลายรอบในสระว่ายน�้ำเป็นเวลาหนึ่งชั่วโมง คุณ ได้รับอรรถประโยชน์จากการว่ายน�้ำกี่หน่วย คุณจะได้รับเงินเท่าไรเพื่อไม่ว่ายน�้ำ ถ้า เพื่อนของคุณเสนอเงินเพิ่มให้เรื่อยๆ เพื่อให้คุณไม่ว่ายน�้ำ ก็อาจบอกได้ว่าเงิน ดอลลาร์จ�ำนวนนั้นที่คุณยอมรับเพื่อที่จะไม่ว่ายน�้ำในสระ อย่างน้อยก็เท่ากับจ�ำนวน ความสุขหรือเปล่า มันคืออรรถประโยชน์ที่คุณจะได้รับหากคุณว่ายน�้ำ ถ้าต้องใช้ 20 ดอลลาร์เพื่อให้คุณไม่ว่ายน�้ำ แสดงว่าคุณให้มูลค่าของการว่ายน�้ำไม่มากไปกว่า 20 ดอลลาร์ การว่ายน�้ำจึงมีค่าเท่ากับ 20 หน่วยส�ำหรับคุณ ต้นทุนส่วนเพิ่ม (Marginal Cost) เป็นแนวคิดที่เชื่อมโยงกัน ต้นทุน ส่วนเพิ่มคือต้นทุนในการผลิตหรือบริโภคเพิ่มขึ้นหนึ่งหน่วยของอะไรก็ตามที่คุณ ผลิตหรือบริโภค กลับไปที่ตัวอย่างเรื่องการว่ายน�้ำ สมมติว่าการว่ายน�้ำในสระมี ต้นทุนส่วนเพิ่ม 5 ดอลลาร์ ถ้าคุณได้ประโยชน์ 20 หน่วยจากการว่ายน�้ำ คุณจะจ่าย 5 ดอลลาร์เพื่อให้ได้ประโยชน์มูลค่า 20 ดอลลาร์หรือไม่ แน่นอนว่าคุณจะจ่าย ทีนี้ สมมติว่าการว่ายน�้ำในสระมีต้นทุน 20.01 ดอลลาร์ คุณจะจ่าย 20.01 ดอลลาร์เพื่อ ให้ได้ประโยชน์มูลค่า 20 ดอลลาร์หรือไม่ อาจจะไม่ นักเศรษฐศาสตร์สรุปว่าคุณจะ ว่ายน�้ำตราบเท่าที่ประโยชน์ส่วนเพิ่มมากกว่าหรือเท่ากับต้นทุนส่วนเพิ่ม ส�ำหรับ คุณแล้วนั่นหมายความว่าคุณจะว่ายน�้ำตราบเท่าที่ต้นทุนส่วนเพิ่มน้อยกว่าหรือ เท่ากับ 20 ดอลลาร์ ถ้าประโยชน์ส่วนเพิ่มมีน�้ำหนักมากกว่าต้นทุนส่วนเพิ่ม คุณก็ อาจจะท�ำ ถ้าประโยชน์ส่วนเพิ่มน้อยกว่าต้นทุนส่วนเพิ่ม คุณก็อาจจะไม่ท�ำ ถ้า ประโยชน์ส่วนเพิ่มเท่ากับต้นทุนส่วนเพิ่ม หมายความว่าคุณรู้สึกว่ามันไม่แตกต่างกัน สมมติฐานในเศรษฐศาสตร์ นักเศรษฐศาสตร์จะตั้งสมมติฐานเวลาพูดคุยหัวข้อที่ชอบ ซึ่งพวกเขาคาดหวังให้คุณ รู้สมมติฐานเหล่านี้ (และเห็นพ้องด้วย) สมมติฐานสามข้อที่ส�ำคัญคือ
22 ECONOMICS 101 1. อย่างอื่นไม่เปลี่ยนแปลง เมื่อไหร่ก็ตามที่นักเศรษฐศาสตร์ถกเถียงกัน อย่างเช่น “ถ้าภาษีเงินได้ลดลง การบริโภคจะเพิ่มขึ้น” ควรเป็นที่เข้าใจกัน ได้ว่ามันหมายถึง “ถ้าภาษีเงินได้ลดลง และอย่างอื่นไม่เปลี่ยนแปลง การ บริโภคจะเพิ่มขึ้น” คุณจับความแตกต่างระหว่างสองประโยคได้หรือไม่ ประโยคที่ว่า และอย่างอื่นไม่เปลี่ยนแปลง สามารถเรียกว่าเป็นสมมติฐาน Ceteris Paribus ได้ด้วย ซึ่งแปลแบบคร่าวๆ ก็หมายถึง “ให้สิ่งอื่นๆ ทั้งหมดคงที่” ดังนั้น เมื่อคุณอ่านต่อไป จ�ำไว้ว่าการกล่าวถึงความสัมพันธ์ ระหว่างเหตุและผลทั้งหมดมีสมมติฐาน Ceteris Paribus อยู่ด้วย 2. คนเรามีเหตุผลและประพฤติตัวอย่างมีเหตุผล สมมติฐานอีกข้อหนึ่งที่ถูก ตั้งขึ้นโดยนักเศรษฐศาสตร์ และเป็นข้อหนึ่งที่ส�ำคัญ คือคนเราประพฤติตัว อย่างมีเหตุผล นักเศรษฐศาสตร์ตั้งสมมติฐานว่าการเลือกของคนเรานั้นท�ำ ไปโดยน�ำข้อมูลทั้งหมดที่มีมาพิจารณา รวมทั้งต้นทุนและประโยชน์จาก การเลือก นอกจากนี้ นักเศรษฐศาสตร์มีสมมติฐานว่าการเลือกนั้นจะเป็น ไปอย่างมีเหตุผล สมมติฐานที่ว่าคนเราประพฤติตัวอย่างมีเหตุผลนั้น เป็นการถกเถียงกันระหว่างแนวคิดเศรษฐศาสตร์สองส�ำนัก แต่ส�ำหรับการ ตัดสินใจทางเศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่แล้ว นี่เป็นสมมติฐานที่มีประโยชน์ 3. คนเรามีความเห็นแก่ตัว สมมติฐานข้อสุดท้ายที่ก�ำหนดโดยนักเศรษฐศาสตร์ คือคนเราเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตน เหนือสิ่งอื่นใด เมื่อไหร่ก็ตามที่ ต้องตัดสินใจ คนเราจะคิดถึงตัวเอง หลักการที่เห็นว่าประโยชน์ของผู้อื่น ส�ำคัญกว่าของตนนั้นเป็นไปไม่ได้ในทางเศรษฐศาสตร์ นักเศรษฐศาสตร์มี สมมติฐานว่าพฤติกรรมมนุษย์ถูกชักจูงด้วยผลประโยชน์ส่วนตัว ตัวอย่าง เช่น ลูกระเบิดมือถูกขว้างเข้าไปในสนามเพลาะที่มีทหารกองหนึ่งอยู่ และ ทหารคนหนึ่งสละชีวิตด้วยการกระโดดเข้าไปเหยียบลูกระเบิดนั้น ซึ่งมัน สามารถช่วยชีวิตคนอื่นๆ ไว้ได้ ส�ำหรับนักเศรษฐศาสตร์แล้ว ทหารคนนี้ ค�ำนวณประโยชน์ส่วนเพิ่มและต้นทุนส่วนเพิ่มของการตัดสินใจทันที และ เขาตัดสินใจว่าประโยชน์ส่วนเพิ่มคือการช่วยชีวิตเพื่อนๆ ทหารมีน�้ำหนัก มากกว่าต้นทุนส่วนเพิ่ม ซึ่งก็คือชีวิตของเขา และการกระโดดเข้าไปเหยียบ
เศรษฐศาสตร์ 101 23 ลูกระเบิด ซึ่งเป็นการกระท�ำเพื่ออรรถประโยชน์ ท�ำให้ได้ประโยชน์ส่วนตัว สูงสุด เขาช่วยชีวิตเพื่อนๆ เพื่ออรรถประโยชน์สูงสุดของเขาในฐานะทหาร สมมติฐานที่นักเศรษฐศาสตร์สร้างขึ้นนั้น ขึ้นอยู่กับการวิพากษ์วิจารณ์และ การถกเถียง นักวิจารณ์จ�ำนวนมากเชื่อว่าเศรษฐ์ศาสตร์มีแนวโน้มที่จะเป็นนามธรรม และเป็นทฤษฎีเกินกว่าที่จะใช้ในโลกแห่งความเป็นจริง ความล้มเหลวของนัก เศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่ในการคาดการณ์เศรษฐกิจขาลงครั้งล่าสุด ดูเหมือนจะ สนับสนุนความเห็นที่ว่าเศรษฐศาสตร์ละเลยจิตวิทยาที่ว่ามนุษย์นั้นชอบเสี่ยง เศรษฐศาสตร์มาถึงจุดหัวเลี้ยวหัวต่อในฐานะสาขาวิชาหนึ่ง และสมมติฐาน ที่นักเศรษฐศาสตร์ชื่นชอบมากนั้น จ�ำเป็นต้องมีการตรวจสอบทบทวนอย่าง ระมัดระวัง แทนที่จะถูกท�ำให้เป็นระเบียบ เป็นนามธรรม และค�ำนวณได้อย่างฟิสิกส์ เศรษฐศาสตร์กลับต้องกลายเป็นสิ่งที่ยุ่งเหยิงมากขึ้น มีความซับซ้อน และเกี่ยวกับ ชีวิตเหมือนอย่างชีววิทยา Money Talks การบริโภค (Consumption) คือการใช้จ่ายของครัวเรือนส�ำหรับสินค้าและบริการในประเทศ