ตัวอย่าง Zen madi TH

คมู่ ือฝกึ สมาธิแบบเซน

ARROW







ค่มู ือฝกึ สมาธิแบบ เซน

บอนนยี ์ เมยี วไท เทรยี ซ : เขยี น ปวีณา ชณุ ศาสตร์ : แปล

คมู่ อื ฝึกสมาธิแบบเซน

ZEN MEDITATION FOR BEGINNERS

บอนนีย์ เมยี วไท เทรียซ : เขียน ปวีณา ชณุ ศาสตร์ : แปล
พมิ พ์ พ.ศ. 2565
จัดทำ�โดย

ส�ำ นกั พิมพ์แอร์โรว์
ในเครอื บรษิ ทั แอรโ์ รว์ มลั ตมิ ีเดีย จ�ำ กัด
เลขท่ี 1 ถนนกำ�แพงเพชร 6 ซอย 5 แยก 6 (โกสุมนิเวศน์ ซ. 2)
แขวงทงุ่ สองหอ้ ง เขตหลักสี่ กรงุ เทพฯ 10210
โทรศพั ท์ 0-2573-6584
Email : [email protected] Line ID : @arrow11
www.arrowmultimedia.co.th

Copyright © Bonnie Myotai Treace
Thai Language Edition Copyright © 2022 By Arrow Multimedia Co.,Ltd.
All rights reserved.
© สงวนลขิ สิทธ์ิโดย บรษิ ัท แอรโ์ รว ์ มลั ตมิ เี ดีย  จ�ำกดั
ห้ามนำ� ส่วนหนง่ึ สว่ นใดของหนังสอื เลม่ นีไ้ ปลอกเลียน ทำ� สำ� เนา ถ่ายเอกสาร หรือน�ำไปเผยแพรใ่ นอินเทอร์เน็ต
หรือสอ่ื ต่างๆ ไมว่ า่ ในรูปแบบใด นอกจากไดร้ บั อนุญาตเปน็ ลายลกั ษณอ์ กั ษรเท่านน้ั

ข้อมูลทางบรรณานกุ รม
เมยี วไท เทรยี ซ,-บอนนีย.์
ค่มู อื ฝกึ สมาธแิ บบเซน -  กรงุ เทพฯ  :  แอร์โรว์,  2565
168  หน้า.
1.  ศาสนา-ปรชั ญา  I.  ปวณี า ชุณศาสตร,์   แปล  II.  ชือ่ เร่อื ง.
ISBN  978-616-434-290-3

บรรณาธิการ : นคิ ม ชาวเรอื
กองบรรณาธิการ : สุภาภรณ์ สว่างจนั ทร,์ วลยั กร เตม็ ขนั ท์, ปวันรตั น์ เกียรตธิ ีรชัย
พิสูจนอ์ ักษร : ชญานี ขนุ พลิ ึก ศิลปกรรม : ชมพนู ชุ ขอดค�ำ
ผูจ้ ดั การทั่วไป : เดือนนภา สุรามิตร
จดั จำ�หน่ายทัว่ ประเทศโดย
บริษทั อมรนิ ทร์ บุค๊ เซน็ เตอร์ จำ�กัด
108 หม่ทู ่ี 2 ถ.บางกรวย - จงถนอม ต.มหาสวัสดิ์ อ.บางกรวย จ.นนทบรุ ี 11130
โทรศพั ท์ 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9222, 0-2449-9500-6
Homepage : http://www.naiin.com
พมิ พ์ท่ี : บรษิ ทั ออฟเซท็ พลสั จำ�กดั
95/39 หมู่ 8 ซอย สขุ สวสั ด์ิ 84 ต. ในคลองบางปลากด อ. พระสมุทรเจดยี ์ จ. สมทุ รปราการ 10290
โทรศัพท์ 0-2461-2161-4 โทรสาร 0-2461-2165
ทำ�เพลตและแยกสโี ดย : [email protected]
โทรศัพท ์ 0-2883-0360-1

ราคา 280 บาท

คำ� นำ� ส�ำนกั พมิ พ์

เซน คอื “ศาสนากอ่ นศาสนา” ซง่ึ หมายความวา่ ทกุ คนสามารถปฏบิ ตั ิ
ได้ แมก้ ระท่ังผ้ทู ม่ี ีความเชือ่ อ่นื
เมอื่ เจา้ ชายสทิ ธารถะไดต้ ระหนกั ถงึ ความทกุ ขข์ องมนษุ ย์ ความ
แก่และความตาย พระองค์ทรงไม่สามารถหย่ังรู้ได้ว่าผู้คนอยู่อย่างสุข
สบายทา่ มกลางความทกุ ขร์ ะทมเชน่ นน้ั ไดอ้ ยา่ งไร พระองคไ์ ดท้ รงศกึ ษา
ตวั เองและฝกึ จติ อยา่ งทมุ่ เทและถว้ นทวั่ สงิ่ ทพ่ี ระองคไ์ ดท้ รงเหน็ นนั้ โดย
หลักการแล้วผูห้ น่ึงไมส่ ามารถสอนหรือมอบใหแ้ กอ่ ีกผู้หนงึ่ ได้ การนง่ั ลง
ปฏบิ ตั แิ ละเชอื่ ในชวี ติ ทง้ั หมดของตนเอง และมองเหน็ ความเชอ่ื มโยงของ
สงิ่ ตา่ งๆ ทง้ั หมด นค่ี อื สมาธวิ ธิ เี ซน และหนงั สอื เลม่ นก้ี ม็ เี นอื้ หาเกยี่ วกบั
สิ่งน้ี โดยไม่เพียงแต่ท�ำความเข้าใจศาสนาพุทธในฐานะที่เป็นศาสนา
เท่าน้ัน แต่ยงั ปฏบิ ตั ดิ ้วยรา่ งกายและจิตใจของตนเอง
พทุ ธศาสนาเซน ใชก้ ารทำ� สมาธเิ ปน็ การฝกึ หลกั เซนไมไ่ ดเ้ รยี ก
ร้องการบูชา ความศรัทธาในหลักค�ำสอน หรือการสักการะ เซนไม่ใช่
เทวนิยม และก็ไม่ใช่ท้ังการไม่เชื่อในเทพเจ้าหรือไม่เชื่อในพระเจ้า เซน
ไม่ใช่ท้ังเสนอและปฏิเสธพระเจ้า แต่เพียงแค่ไม่ได้หยิบยกค�ำถามเร่ือง
พระเจ้าข้ึนมาเป็นส่ิงส�ำคัญในการฝึกจิต พระพุทธเจ้าทรงเป็นมนุษย์
ธรรมดาทไ่ี ดป้ ลดปลอ่ ยตวั เองจากความไม่สบายกายไมส่ บายใจ (หรอื ท่ี
ภาษาสันสกฤตเรียกว่า ทุกข์) และได้ทรงสอนผู้อ่ืนในความเป็นไปได้ท่ี
จะท�ำเชน่ เดยี วกนั เปน็ เวลา 2,600 ปี นบั ต้งั แตก่ ารตรสั รู้
หนงั สอื เลม่ นจี้ ะใหส้ ง่ิ ทคี่ ณุ ตอ้ งการในการเรม่ิ ฝกึ ปฏบิ ตั สิ มาธวิ ถิ ี
เซนในทนั ที เหตผุ ลเพราะวา่ การฝกึ ปฏบิ ตั นิ นั้ เปน็ เพยี งหนทางเดยี วทจ่ี ะ
เข้าใจเซนและตัวเองได้อยา่ งกระจา่ งแจ้งนัน่ เอง

ส�ำนักพมิ พ์แอร์โรว์



บทน�ำ xii c
พน้ื ฐานการฝึกสมาธวิ ิถเี ซน  1 o
หลักข้อที่ 1 ตอนนถ้ี งึ เวลาแลว้   27 n
t
หลักข้อท่ี 2 นคี่ อื สถานทท่ี เ่ี หมาะสม  39 e
n
t
s

หลักขอ้ ที่ 3 คณุ คอื คนทีใ่ ช่  51

หลกั ข้อท่ี 4 พกั สายตา  63

หลักขอ้ ที่ 5 คณุ คอื คนทีม่ คี วามเมตตากรณุ า  75

หลกั ขอ้ ท่ี 6 ความซอื่ สัตย์เร่ิมขนึ้ ณ ตอนน ี้ 87

หลักขอ้ ที่ 7 ดำ� เนินชีวติ จากภายในส่ภู ายนอก  99

หลักขอ้ ที่ 8 เพยี งแคล่ ้างชามของคุณ  109

หลกั ขอ้ ท่ี 9 รา่ งกายของคณุ รู้ดี  121

หลักข้อที่ 10 ความสบายใจท่ามกลางความวนุ่ วาย  133

แหล่งขอ้ มูลอา้ งองิ   142

กติ ตกิ รรมประกาศ  144



ไมม่ ีประตูสเู่ สน้ ทางทีย่ ่งิ ใหญ่
ถนนหลายสายมงุ่ หนา้ ส่เู สน้ ทางน้ี
เมอื่ ผใู้ ดเดนิ ผ่านทางเข้าท่ีไรป้ ระตนู ี้
ผ้นู ั้นจะเดนิ อยา่ งอสิ ระระหวา่ งสวรรคแ์ ละโลกมนุษย์
—มมู อน อาจารย์เซน ค.ศ.1183-1260

i
n
t
r
o
d
u
c
t ฉนั อยากจะเล่าเรื่องน้ใี หฟ้ ัง ฉันเรมิ่ ฝกึ สมาธิเมอื่
i ประมาณอายุเจ็ดขวบ ก็เหมือนกับเร่ืองราวส่วนใหญ่ ใน
o ช่วงหลายปีท่ีผ่านมา เป็นไปได้ว่าฉันท�ำได้ดี แต่ฉันก็ยัง
n ชอบความทรงจำ� นี้ ทฉี่ นั นอนเฝา้ มองจงิ้ หรดี ตวั หนง่ึ อยบู่ น
พนื้ หญา้ ใตต้ น้ ไมท้ โี่ อมาฮา่ ฉนั เขา้ ไปใกลม้ นั มากทส่ี ดุ เทา่
ทจ่ี ะทำ� ได้ แลว้ กร็ สู้ กึ ราวกบั ตอ้ งมนต์ ทกุ อยา่ งนงิ่ สนทิ โดย
ส้ินเชิง และพฤติกรรมที่เด็กอายุเจ็ดขวบจะสามารถคิด
ทำ� ไดก้ ค็ อื ฉนั สญั ญากบั ตวั เองวา่ จะไมข่ ยบั เขยอื้ นจนกวา่
เจ้าจิง้ หรดี จะขยบั ตัว
สิ่งที่ฉันจดจ�ำได้ก็คือ ฉันไม่ได้ขยับตัวเป็นเวลา
นานมากๆ ชวั่ โมงแลว้ ชว่ั โมงเลา่ และดวงอาทติ ยก์ เ็ รมิ่ ตก
ในทีส่ ดุ เจ้าจง้ิ หรีดกก็ ระโดดหนไี ป แต่บางทอี าจเปน็ เวลา
เพยี งแคไ่ มก่ นี่ าทกี ไ็ ด้ ตน้ หญา้ ไหวเอนตามสายลม แตฉ่ นั
และเจา้ จิ้งหรดี กไ็ มไ่ ด้ขยบั เขยอื้ นเลย เม่ือถงึ จดุ จุดหน่งึ ก็
เกดิ ความรสู้ กึ แปลกประหลาด ราวกบั วา่ ฉนั พยายามอยา่ ง
มากทจ่ี ะนงิ่ เงยี บ แตก่ ลบั ไมไ่ ดท้ ำ� อะไรเลย ฉนั ตนื่ ในขณะ
ท่ีความวิตกของฉันก�ำลังหลับ และเม่ือจู่ๆ เจ้าจิ้งหรีด
กระโดด ทกุ สงิ่ กย็ อ้ นกลบั ไปเปน็ เหมอื นกอ่ นหนา้ นี้ แตฉ่ นั
ก็พอใจมาก ฉันอาจไม่สามารถพูดออกมาได้ว่าเกิดอะไร

xii

ขึ้น แต่ฉันก็ได้ค้นพบบางส่ิงที่ส�ำคัญอย่างมาก นั่นคือ การอยู่น่ิงๆ
สามารถเปลยี่ นการรบั รู้และความรสู้ ึกของฉนั ไดอ้ ย่างไร

พวกเราหลายคนตา่ งเคยมปี ระสบการณฝ์ กึ สมาธติ ามธรรมชาติ
เช่นนี้ ซ่ึงบางคร้ังก็เกิดข้ึนโดยไม่ได้ตั้งใจ แต่กลับแสดงให้เราเห็นวิธีที่
ผอ่ นคลายและต้ังใจมากขึ้นในการใช้ชีวติ และมีส่วนรว่ มในโลกใบนี้ พวก
เรารวู้ า่ มคี วามเปน็ ไปได้ แมว้ า่ พวกเราอาจไมส่ ามารถเรยี กมนั ออกมาได้
ตามตอ้ งการ วถิ เี ซนจะเรยี กสิง่ นี้ว่า “การไล่จบั ขนนกโดยใชพ้ ดั ” ยง่ิ เข้า
ใกลข้ นนกมากเท่าไร ก็จะยิ่งไกลห่างออกไปมากเทา่ นั้น ส�ำหรับฉนั แลว้
คำ� ถามวา่ การฝกึ สมาธคิ อื อะไรไดก้ ลายเปน็ การคน้ หาอยา่ งลกึ ซง้ึ ฉนั รวู้ า่
สงิ่ นี้เป็น “เรอ่ื งจรงิ ” แตท่ วา่ ยิง่ พยายามจะท�ำความเขา้ ใจให้กระจ่างแจง้
หนทางท่จี ะเขา้ ถงึ กลับกย็ ่งิ มนี อ้ ยลง

เมื่อฉันได้รู้จักพุทธศาสนานิกายเซนและค�ำสอนของนิกายเซน
ในเรอื่ งการฝกึ สมาธิ กเ็ ป็นการตอบคำ� ถามต่างๆ ของฉันได้อยา่ งตรงใจ
ฉนั เรมิ่ ฝึกสมาธิแบบซาเซน (Zazen) หรอื การฝกึ สมาธิในท่านงั่ ที่ห้อง
พักของฉัน ฉันบอกอาจารย์ของฉันว่า ฉันจะหาสถานท่ีเพื่อศึกษาเซน
(Zen) และฉนั กไ็ ด้ทุ่มเทตวั เองทง้ั หมดใหก้ บั เซน ไม่ว่าจะเป็นเรือ่ งอะไร
กต็ าม (ใชแ่ ลว้ ในชว่ งวยั ตน้ ยส่ี บิ ของฉนั กย็ งั มเี รอ่ื งนา่ ทงึ่ เหมอื นในวยั เดก็
ของฉนั )

xiii

หลงั จากทฉ่ี นั ฝกึ สมาธดิ ว้ ยตนเองเปน็ เวลาหลายปี ฉนั กไ็ ดเ้ ขา้ ไป
อยูใ่ นอารามนิกายเซนในปี ค.ศ. 1983 ยี่สบิ กวา่ ปีตอ่ มาฉนั ได้กลายเป็น
นกั บวช โดยได้รับการแตง่ ตง้ั จากอาจารยเ์ ซน และได้เปน็ รองเจา้ อาวาส
ของอาราม นอกจากนฉ้ี นั ยงั ไดส้ ำ� เร็จการศกึ ษาปริศนาธรรม หรือ โกอัน
(koan) จากอาจารย์ของฉนั โดยสมบูรณ์ และยงั ได้ศึกษาตอ่ กับอาจารย์
ทา่ นอน่ื ๆ อีกด้วย นอกจากนี้ ฉันยงั เป็นผ้สู ืบทอดธรรม (dharma suc-
cessor) คนแรกในระดบั ของฉนั อกี ดว้ ย และในตอนนน้ั เองทฉ่ี นั ไดก้ อ่ ตงั้
ศนู ยน์ กิ ายเซนแห่งเมืองนวิ ยอร์ก (Zen Center of New York City)
ซึ่งถือเป็นบ้านแห่งจิตวิญญาณและสถานท่ีฝึกปฏิบัติส�ำหรับผู้คนหลาย
พนั คน ในปจั จบุ นั ศนู ยแ์ หง่ นยี้ งั เปน็ หนงึ่ ในบรรดาศนู ยต์ า่ งๆ ทม่ี กี จิ กรรม
ทางพทุ ธศาสนามากทส่ี ดุ ในเมอื ง หลงั จากนน้ั หลายปี ฉนั ไดเ้ ดนิ ทางจาก
เมืองนิวยอร์กมาและได้เร่ิมโปรแกรมการเรียนรู้ที่เรียกว่า อาศรมหัวใจ
(Hermigate Heart) กบั บรรดานักเรียนท่ัวสหรฐั อเมริกา

หลังจากที่ฉันได้เรียนรู้กับบรรดาอาจารย์ที่น่าอัศจรรย์และ
นักเรียนหลายพันคนมาเป็นเวลาสี่สิบปี ฉันรู้สึกขอบคุณเซน และฉัน
มหี นา้ ทแี่ บง่ ปนั ใหก้ บั บคุ คลทสี่ นใจ ตอนทสี่ อนอยทู่ เี่ มอื งนวิ ยอรก์ นน้ั ฉนั
ได้ท�ำงานร่วมกับผู้คนที่มีภูมิหลังทางสังคม วัฒนธรรมและเศรษฐกิจ
ท่ีแตกต่างกัน ทุกคนเผชิญกับส่ิงท่ีเรียกว่าเป็นเร่ืองของมนุษย์ ต้อง
อดทนตอ่ ความเจบ็ ปว่ ย เผชญิ หน้ากบั ความแก่และความตาย ทง้ั ยงั ตอ้ ง
แบกรับความกดดนั ต่างๆ ในยุคของเรา ฉันไดน้ ง่ั คุยกับบรรดาผ้ปู ่วยใน

xiv

โรงพยาบาล ไดส้ อนในเรือนจำ� แต่ไม่วา่ สถานทีห่ รอื สถานการณจ์ ะเป็น
เชน่ ไร ผฝู้ กึ สมาธวิ ถิ เี ซนจะไดพ้ บอสิ ระอยา่ งไรข้ อ้ กงั ขา รวมทง้ั ยงั มคี วาม
สามารถทจ่ี ะเหน็ อกเหน็ ใจและใหอ้ ภยั (บอ่ ยครงั้ ทเี่ ปน็ การใหอ้ ภยั ตวั เอง)
ในทุกการหายใจเข้าออก

ส�ำหรับพวกเราทุกคนน้ัน การฝึกจิตจะเริ่มด้วยความยึดม่ัน
ในการส�ำรวจส่ิงที่ไม่รู้ พวกเราต้องตัดสินใจไม่ยึดติดกับชีวิตที่ถูกท�ำให้
ไขวเ้ ขว หรอื ใชช้ วี ติ อยใู่ นวงนอกของตวั ตนเราเอง คำ� แปลของเราสำ� หรบั
คำ� ว่า เซน (Zen) นน้ั หมายถึง “ทัง้ หมด” หรือ “ทกุ สิง่ ” เมอื่ เราส�ำรวจ
เซน ความท้าทายของเราก็คือ การสังเกตว่าสิ่งทั้งหมดมีหน้าท่ีอย่างไร
และด�ำเนินไปอย่างไรในชีวิตอันแสนธรรมดาแต่ทว่าพิเศษของเรา เรา
เรียกสมาธิแบบนี้ว่า “ท้งั หมดท่ีมี” เหมอื น “เอาพิซซ่าทั้งหมดที่มมี าให้
ฉนั ” สง่ิ ทเี่ รากำ� ลงั จะไดท้ ำ� ความเขา้ ใจนนั่ คอื ชวี ติ แหง่ จติ วญิ ญาณทท่ี ำ� ให้
เกิดความเป็นไปได้นานับประการ แต่ก่อนที่เราจะท�ำสิ่งนั้น เราจะต้อง
สงบนง่ิ เหมือนจง้ิ หรดี บนใบหญ้าเสยี กอ่ น

xv

สมาธวิ ถิ ีเซนคอื อะไร

เซน คือ การสอนฝึกสมาธิของศาสนาพทุ ธ โดยมจี ดุ ศนู ยก์ ลาง
อยูท่ ห่ี ลกั ปฏิบัติของสทิ ธารถะ โคตมะ (Siddhartha Guatama) หรือท่ี
รู้จักกันในภายหลังว่า พระศากยมุนีพุทธเจ้า (Shakyamuni Buddha)
ผปู้ ระทบั นง่ั ลงทงั้ กายและใจ และไดเ้ สดจ็ เขา้ สคู่ วามสขุ สงบ “พระพทุ ธเจา้ ”
มีความหมายว่า “ผู้ตื่น” การตื่นในความหมายน้ีชี้ไปสู่การตระหนักว่า
สิ่งใดคอื ความจรงิ อะไรคอื ธรรมชาติพนื้ ฐานที่แทจ้ รงิ ของการเปน็ มนุษย์
เมอ่ื หลายศตวรรษกอ่ นทปี่ ระเทศอนิ เดยี เมอ่ื เจา้ ชายสทิ ธารถะไดต้ ระหนกั
ถงึ ความทกุ ขข์ องมนษุ ย์ ความแกแ่ ละความตาย พระองคท์ รงไมส่ ามารถ
หย่ังรู้ได้ว่าผู้คนอยู่อย่างสุขสบายท่ามกลางความทุกข์ระทมเช่นน้ันได้
อย่างไร พระองค์ได้ทรงศึกษากับครูอาจารย์ผู้ย่ิงใหญ่ท้ังหมดในยุคของ
พระองค์ ได้ทรงปฏิบัติตามท่ีครูอาจารย์สอนทั้งหมด แต่ก็ยังคงทรง
คลางแคลงพระทยั อยู่ วนั หนงึ่ พระองคไ์ ดต้ ดั สนิ พระทยั วา่ ยงั เหลอื แคเ่ พยี ง
นั่งลง แล้วทรงศึกษาตัวเองและฝึกจิตอย่างทุ่มเทและถ้วนท่ัว หลังจาก
เวลาผา่ นไปนานและพระองคไ์ ดท้ รงเผชญิ กบั สง่ิ รบกวนมากมาย พระองค์
ก็ได้ทรงตื่นในที่สุด แม้ว่าพระองค์จะทรงเน้นย�้ำว่าสิ่งท่ีพระองค์ได้ทรง
เห็นนั้น โดยหลักการแล้วผู้หน่ึงไม่สามารถสอนหรือมอบให้แก่อีกผู้หนึ่ง
ได้ แต่จะสามารถตระหนักรู้อย่างลึกซึ้งภายในตัวปัจเจกบุคคลเท่าน้ัน
คำ� สอนของพระองคย์ งั คงเปน็ แรงบนั ดาลใจใหแ้ กอ่ กี หลายชวี ติ นบั พนั ใน
หลายประเทศ การน่ังลงปฏิบัติและเช่ือในชีวิตท้ังหมดของตนเอง และ
มองเห็นความเชื่อมโยงของสิ่งต่างๆ ท้ังหมด น่ีคือ สมาธิวิถีเซน และ
หนงั สอื เลม่ นกี้ ม็ เี นอื้ หาเกย่ี วกบั สงิ่ น้ี โดยไมเ่ พยี งแตท่ ำ� ความเขา้ ใจศาสนา
พทุ ธในฐานะทเี่ ปน็ ศาสนาเทา่ นน้ั แตย่ งั ปฏบิ ตั ดิ ว้ ยรา่ งกายและจติ ใจของ
ตนเอง

xvi

วิธีใช้หนังสือเล่มน้ี

หนงั สอื เลม่ นจี้ ะใหส้ ง่ิ ทคี่ ณุ ตอ้ งการในการเรม่ิ ฝกึ ปฏบิ ตั สิ มาธวิ ถิ ี
เซนในทนั ที เหตผุ ลเพราะวา่ การฝกึ ปฏบิ ตั นิ นั้ เปน็ เพยี งหนทางเดยี วทจี่ ะ
เขา้ ใจเซนและตวั เองไดอ้ ยา่ งกระจา่ งแจง้ ตอ่ ไปคณุ อาจพบบทกลอนและ
ค�ำสอนท่ีมีประโยชน์ แต่ในช่วงแรกนั้นมีเพียงส่ิงเดียวท่ีต้องการ น่ันคือ
เพยี งแคเ่ รมิ่ เทา่ นนั้ ซงึ่ หมายความวา่ นงั่ ลงตรงจดุ ศนู ยก์ ลางของชวี ติ ของ
คุณ สงบน่ิง และถอดหน้ากากและเกราะป้องกันท่ีคุณใช้ปกป้องตัวเอง
จากความคิดต่างๆ ท่มี ีเก่ียวกบั ตัวเองออก

การฝึกปฏิบัติวิถีเซนจะเกิดขึ้นในช่ัวขณะเวลาปัจจุบันอัน
สวยงามและกระจ่างชัด นั่นหมายถึง การปลดปล่อยนิสัยวนเวียนไปใน
อดีตและอนาคต ได้มีการเรียกขานเซนว่า “ศาสนาก่อนศาสนา” ซึ่ง
หมายความวา่ ทกุ คนสามารถปฏบิ ตั ไิ ด้ แมก้ ระทงั่ ผทู้ ม่ี คี วามเชอ่ื อนื่ วลที ่ี
ถูกเรียกขานนี้ยังได้ชี้ให้เห็นศาสนาธรรมชาติในช่วงวัยเด็กของพวกเรา
ในตอนที่ส่ิงเล็กท่ีสุด เช่น ดอกเดซ่ีจากริมทางเดิน ก็สามารถเปิดความ
มหัศจรรย์ได้ไม่รู้จบ หน่ึงในความย้อนแย้งของการท�ำสมาธิในศาสนา
พทุ ธก็คอื การทำ� สมาธเิ ปน็ การฝกึ ปฏิบตั ิ โดยเปน็ การท�ำงานอย่างตัง้ ใจ
กับจิตของคุณ เพ่ือกลับไปสู่หรือต่ืนรู้ในสิ่งที่เป็นธรรมชาติและไม่มี
แบบแผนมากที่สดุ

ในแบบฝึกสั้นๆ ที่น�ำเสนอในหนังสือเล่มนี้ คุณจะพบกับหลัก
ตา่ งๆ ของเซน จ�ำนวน 10 ขอ้ โดยแตล่ ะข้อจะเป็นเหมือนประตนู ำ� ไปสู่
อกี ข้อ ซ่ึงเก่ียวข้องกับทุกดา้ นของชวี ติ

แตล่ ะบทจะมโี ครงสรา้ งแบบเดยี วกนั ประการแรก ฉนั จะนำ� เสนอ
หลักน้ันๆ และอธิบายว่าท�ำไมคุณถึงอาจเห็นว่าเป็นประโยชน์ จากนั้น
เราก็จะมองดูอุปสรรคทั่วไปที่อาจต้องเผชิญและวิธีปฏิบัติเพ่ือแก้ไข

xvii

อปุ สรรคนนั้ โดยจะมแี บบฝกึ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งใหห้ นง่ึ หรอื สองแบบฝกึ แบบฝกึ
เหล่านจ้ี ะแสดงใหเ้ ห็นว่าจะสามารถน�ำหลักนม้ี าใชใ้ นชวี ติ ได้อยา่ งไร ทง้ั
ในและนอกเวลาฝึกสมาธิ

เราจะมกี ารทดสอบหลายค�ำถาม ซง่ึ เกย่ี วกับการเดนิ ทางสู่การ
ฝึกสมาธขิ องพวกเรา ตัวอยา่ งเช่น สิ่งที่ตอ้ งท�ำท่แี ท้จริงคอื อะไร เม่ือเสา
สงู แตข่ นั้ กลบั เลก็ ความรบั ผดิ ชอบของพวกเราคอื อะไร เมอ่ื ความวนุ่ วาย
และความวกิ ฤตดเู หมอื นจะเปน็ สภาพของสง่ิ ตา่ งๆ พวกเราจะมองไปขา้ ง
หนา้ พิจารณาความทา้ ทาย และแนะน�ำให้ผเู้ รม่ิ ต้นฝกึ สมาธริ ู้จกั ขั้นตอน
ทมี่ งุ่ ไปขา้ งหนา้ เพอื่ เดนิ ตอ่ ไปบนเสน้ ทางสายน้ี โดยจะตง้ั ใจเนน้ ยำ�้ เรอื่ ง
เล็กๆ วิธีที่ง่ายที่สุดในการเอาชนะตัวเองด้วย “ท้ังหมดท่ีมี” ก็คือ การ
คดิ ถงึ มนั ในฐานะทมี่ ขี อ้ เรยี กรอ้ งและยงิ่ ใหญม่ ากเกนิ กวา่ จะเอาชนะไดใ้ น
วันเวลาท่ยี งุ่ วนุ่ วายของคุณ

เราจะมาเริ่มด้วยการหายใจเข้าออกหนึ่งหรือสองคร้ังเป็นเวลา
หนึ่งหรือสองนาที โดยเพียงแค่ย้ายจิตใจจากสิ่งท่ีท�ำให้ไขว้เขวไปสู่
จุดศูนยก์ ลาง ซ่ึงเราตระหนกั วา่ มนั อยู่ใกล้ๆ เสมอ ย่งิ เราฝกึ ปฏิบัติมาก
เท่าใด ก็จะยิ่งมองเห็นได้งา่ ยมากขึน้ ความจริงนี้ยงั คงเปน็ จดุ ศนู ย์กลาง
อยู่เสมอ เมอื่ เราเลอื กทจ่ี ะใหค้ วามสนใจอยา่ งเต็มท่ี

xviii





พื้นฐาน
การฝกึ สมาธิ
วิถีเซน

พวกเราสว่ นใหญม่ คี วามสงสยั มาเปน็ เวลาหลายปี คน้ หาการจดั การ
กบั ความปรารถนาอันสงบเงียบ แตท่ ว่าไมส่ ามารถหลกี หนีไปได้ ใน
การทจ่ี ะอยบู่ า้ นในชวี ติ ของเรา บางทพี วกเราอาจไดอ้ า่ นค�ำสอนดา้ น
จิตวิญญาณมาบ้าง หรือได้ยินความคิดเห็นอันกระจัดกระจายของ
เพอ่ื นทฝี่ กึ สมาธิ แลว้ ภาพรา่ งอนั เลอื นลางของเสน้ ทางสบู่ า้ นกไ็ ดเ้ ปดิ
เผยตวั ตนออกมา

พวกเราอาจไม่สามารถเชื่อมต่อส่ิงที่เราก�ำลังค้นหาได้ แต่
เราก็ไม่สามารถเพิกเฉยต่อเสียงเรียกภายในตัวเราได้เช่นกัน สิ่ง
ส�ำคัญอันดับแรกจึงเริ่มแจม่ ชดั ขน้ึ มา น่ันกค็ ือ การคน้ หาสิ่งทส่ี �ำคัญ
ทส่ี ุดและใชช้ วี ติ ตามนัน้ ในแง่หนง่ึ นน้ั เซนก็ได้มาถงึ ในขณะน้นั เอง
มนั เปน็ วธิ คี น้ หาธรรมชาตขิ องตวั เองและวถิ ชี วี ติ ทอี่ ยบู่ นพนื้ ฐานของ
ความกระจ่างแจง้ อย่างชัดเจน

1

แมใ้ นขณะน้ี ความจรงิ คอื ความฟงุ้ ซา่ นเปน็ สว่ นหนงึ่ ของชวี ติ
การงาน ครอบครวั สขุ ภาพ ความคดิ สรา้ งสรรค์ และการเปน็ พลเมอื ง
ทีม่ คี วามรับผดิ ชอบ ทง้ั หมดน้ีได้เตมิ ชวั่ โมงของเราจนเตม็ เมือ่ เราได้
เผชิญกบั ธรรมเนียมของเซน ก็อาจดูเออ่ ลน้ ได้ คณุ อาจสงสัยว่า การ
ฝกึ สมาธจิ ะแทรกเขา้ ไปอยใู่ นชวี ติ ทเ่ี ตม็ ไปแลว้ ของคณุ ไดอ้ ยา่ งไร โดย
แทจ้ รงิ แลว้ อาจยงั ไมช่ ดั เจนวา่ บทกวขี องศาสนาพทุ ธนกิ ายเซน (และ
วรรณกรรมท่ีเกี่ยวข้องท่ีบางครั้งก็ดูน่างุนงง) จะเกี่ยวพันกับชีวิต
ประจำ� วันของเราได้อยา่ งไร

ด้วยเหตุน้ี จึงเป็นเรื่องส�ำคัญที่จะค่อยๆ เริ่มคัดเลือกผ่าน
เร่ืองเล่า ซ่ึงเกี่ยวกับการท�ำสมาธิแบบเซน และค้นพบเส้นทางสู่การ
ฝึกฝนที่จะท�ำให้สมประสงค์ และนี่คือ จุดประสงค์ของหนังสือเล่มน้ี
เปา้ หมายของหนงั สอื เลม่ นค้ี อื ใหข้ อ้ มลู (และแรงบนั ดาลใจ) ซงึ่ จะชว่ ย
ปลูกฝังการฝึกสมาธิลงในชีวิตของคุณ เราจะเตรียมดินและท�ำให้แรง
ตา้ นทานออ่ นลง เราจะมงุ่ เนน้ การทำ� สมาธิ โดยเราจะมาดกู นั วา่ แต่ละ
ทา่ ทางและกจิ กรรมในชวี ติ มนษุ ยจ์ ะกลายมาเปน็ สถานทฝี่ กึ ไดอ้ ยา่ งไร

การเนน้ ยำ�้ ในหนงั สอื เลม่ นกี้ เ็ พอ่ื นำ� ไปใชใ้ นการฝกึ ปฏบิ ตั จิ รงิ
นค่ี อื วธิ ที ำ� ใหเ้ กดิ รอยแตกบนเกราะแหง่ อตั ตา เพอื่ ใหแ้ สงสวา่ งสามารถ
ทะลุผ่านเข้าไปได้ การฝึกปฏิบัติจะเติบโตอย่างเป็นธรรมชาติจาก
ตรงน้ัน และเราจะแผ้วถางทางที่มีแนวโน้มจะถูกรุมเร้าด้วยความคิด
และอคติ ความคิดเห็นและนามธรรม งานของเราคือ การรักษาการ
กลบั ไป “ทำ� ใหเ้ ปน็ จรงิ ” เพอ่ื ทเ่ี ราจะไดท้ ำ� ใหท้ กุ ขณะมคี วามสดชน่ื ใน
ชีวิต

2 Zen Meditation for Beginners

ศาสนาพทุ ธ นกิ ายเซน
จุดเร่มิ ตน้ ของธรรมเนียมการทำ� สมาธิ

การทำ� สมาธเิ ปน็ หนทางหนง่ึ ในการจดั การ และรบั รวู้ า่ การรบั รขู้ องเรานน้ั
บิดเบี้ยวเพียงใด แท้จริงแล้ว เม่ือพระพุทธเจ้าได้ทรงตื่นข้ึนสู่ธรรมชาติ
อันแท้จริง พระองค์ได้ทรงแสดงความเหน็ ไว้วา่ สง่ิ น้ีชา่ งนา่ ประหลาดใจ
ย่ิงนัก และส่ิงมีชีวิตทุกส่ิงมีปัญญาและความรู้สึกเวทนาสงสาร เฉกเช่น
เดยี วกนั กบั ผทู้ รี่ แู้ จง้ ทส่ี ดุ มี ดงั นน้ั เหตใุ ดมนษุ ยท์ งั้ หลายจงึ ไมใ่ ชช้ วี ติ จาก
ความจริงนี้ ค�ำตอบอยู่ท่ีการรับรู้อันบิดเบ้ียวเหล่าน้ัน พวกเราใช้ชีวิต
กับปัญหามากมาย ซึ่งเกิดข้ึนจากวิธีคิดแบบสองมิติอันติดเป็นนิสัยของ
พวกเรา แต่ลึกลงไปแล้วน้ัน พวกเราสมบูรณ์แบบ สามารถหยั่งรู้และ
กระทำ� ส่ิงทแ่ี สดงถึงความรกั ได้โดยไม่มเี งื่อนไข

การทำ� สมาธทิ เ่ี ปน็ หวั ใจของธรรมเนยี มเซนแหง่ พทุ ธศาสนานน้ั
คอื การแสดงออกของ “การไมแ่ บง่ เปน็ สอง” (nondual) นคี่ อื คำ� เชอ้ื เชญิ
เพอื่ กา้ วออกจากอคตขิ นาดใหญท่ เี่ รามกั จะมใี นการมองโลก พวกเราสว่ น
ใหญม่ กั มนี สิ ยั แยกโลกออกเปน็ ประเภทๆ โดยไมม่ กี ารไตรต่ รองมากนกั
ซ่ึงก็คือ ความดีและความช่ัว สามัญและศักดิ์สิทธ์ิ พวกเราและพวกเขา
และเราก็ใช้อคติเหล่าน้ีขับเคล่ือนโลก แต่ไม่ใช่ว่าการคิดวิเคราะห์เชิง
ตรรกะน้ันไม่ดี การคิดลักษณะนี้มักเป็นวิธีท่ีดีที่สุด หากเราออกแบบ
อาคาร ทำ� บญั ชหี รอื คำ� นวณตัวเลขส�ำหรบั โครงการใดๆ ประเด็นคือ มัน
ไม่ได้ก่อให้เกิดประโยชน์ส�ำหรับพวกเรา หากคิดอย่างวิเคราะห์เพียง
แบบเดยี วเมอื่ ตอ้ งการเขา้ ใจการไมแ่ บง่ เปน็ สอง สงิ่ นม้ี คี วามหมายอยา่ งไร
กนั แน่ ธรรมเนยี มของเราสรา้ งเงอ่ื นไขใหเ้ ราเหน็ คณุ คา่ ของความสมเหตุ

คมู่ อื ฝึกสมาธิแบบ เซน 3

สมผลและตรรกะ และไม่เห็นคุณค่าของประสบการณ์ตรงของพวกเรา
ผลกค็ อื พวกเราแยกตวั เองออกมาและถอยกลบั ไปมองสง่ิ ตา่ งๆ มากกวา่
จะกา้ วเขา้ ไปสชู่ วั่ ขณะนน้ั และกเ็ ปน็ เชน่ นน้ั และความเหงา ความโหยหา
ความหงดุ หงิดและความว้าว่นุ กจ็ ะหล่งั ไหลออกมาจากการแยกตวั น้ัน

ในบรรดาสายธรรมตา่ งๆ ของพทุ ธศาสนา เซนไดใ้ ชก้ ารทำ� สมาธิ
เปน็ การฝกึ หลกั เซนไมไ่ ดเ้ รยี กรอ้ งการบชู า ความศรทั ธาในหลกั คำ� สอน
หรอื การสกั การะ เซนไมใ่ ชเ่ ทวนยิ มซงึ่ ความหมายจะขน้ึ อยกู่ บั การมตี วั ตน
ของเทพเจา้ และกไ็ มใ่ ชท่ งั้ การไมเ่ ชอื่ ในเทพเจา้ หรอื ไมเ่ ชอ่ื ในพระเจา้ เซน
ไม่ได้ท้ังเสนอและปฏิเสธพระเจ้า แต่เพียงแค่ไม่ได้หยิบยกคำ� ถามเรื่อง
พระเจ้าขึ้นมาเป็นสิ่งส�ำคัญในการฝึกจิต พระพุทธเจ้าทรงเป็นมนุษย์
ธรรมดาท่ไี ด้ปลดปล่อยตวั เองจากความไม่สบายกายไมส่ บายใจ (หรือที่
ภาษาสันสกฤตเรียกว่า ทุกข์) และได้ทรงสอนผู้อ่ืนในความเป็นได้ท่ีจะ
ท�ำเช่นเดียวกัน เป็นเวลา 2,600 ปี นับต้ังแต่การตรัสรู้ บรรดาผู้ฝึกตน
ทกุ เพศ ฆราวาสและพระสงฆ์ เยาว์วยั และสงู วัย ไดน้ �ำความเป็นไปไดน้ ี้
ไปใช้ในชีวิตประจ�ำวันของตน และได้มีประสบการณ์สัมผัสกับอิสระตรง
ทห่ี วั ใจของธรรมเนียมน้ี

ค�ำสอนของพระพุทธเจา้

ดังท่ีได้กล่าวมาก่อนหน้านี้ เส้นทางของเซนมีต้นก�ำเนิดจากสิทธารถะ
โคตมะ ซ่ึงเป็นที่รู้จักในฐานะพระโคตมพุทธเจ้า เรามาลงลึกในเรื่องราว
ของพระองค์สักเล็กน้อย เจ้าชายสิทธารถะประสูติในครอบครัวกษัตริย์
เม่อื กว่า 2,600 ปที ่ีแลว้ ในดินแดนทปี่ จั จุบันคอื ประเทศเนปาล พระองค์
ทรงใช้ชีวิตท่ีมีอภิสิทธิ์และทรงได้รับการดูแลราวกับไข่ในหิน จนกระท่ัง
วนั หนง่ึ พระองคไ์ ดเ้ ดนิ ออกไปนอกประตพู ระราชวงั ของพระองค์ ในเวลา

4 Zen Meditation for Beginners

น้ันเอง สมมุติฐานเก่ียวกับชีวิตของพระองค์ทั้งหมดได้ถูกความจริงอัน
หนกั หนว่ งหลายประการทำ� ใหส้ บั สน พระองค์ทรงเห็นคนที่เจบ็ ปว่ ย แก่
และเสยี ชีวติ พระองคไ์ ด้ทรงเห็นมุนี ผทู้ ีบ่ �ำเพญ็ เพยี รภาวนา ท้ังหมดนี้
เปน็ สง่ิ ใหมส่ ำ� หรบั การรบั รขู้ องพระองค์ และไดส้ น่ั คลอนความไรเ้ ดยี งสา
และความหลงระเริงของพระองค์ซ่ึงก่อนหน้าน้ีดูเหมือนเป็นเรื่องตาม
ธรรมชาติจนกระทั่งเมื่อถึงในเวลานั้น พระองค์ทรงตกพระทัยเป็นอย่าง
มากจนทรงออกจากทปี่ ระทบั ของพระองคอ์ ยา่ งถาวร และทรงเรม่ิ เสน้ ทาง
แห่งการค้นหาตนเองอันเข้มข้นและทรงเร่ิมศึกษา พระองค์ทรงมอบ
ทรัพย์สินทั้งหมดของพระองค์ให้แก่ผู้อ่ืน ทรงโกนพระเศียร และทรงผ้า
ทเ่ี รยี บงา่ ย พระองคท์ รงดำ� เนนิ ชวี ติ ดว้ ยความเรยี บงา่ ยอยา่ งทส่ี ดุ และได้
ทรงค้นหาบรรดาอาจารย์ที่ยอดเย่ียมและเป็นท่ีเคารพในยุคสมัยของ
พระองค์ เพ่ือคน้ หาหนทางสงบอันแท้จริง

ตอนนี้ กลบั มาสใู่ นยคุ ปจั จบุ นั กนั สกั ครู่ เราสามารถคดิ ถงึ เจา้ ชาย
สิทธารถะในฐานะต้นแบบโบราณส�ำหรับผู้แสวงหาแห่งยุคใหม่ ท่ีเร่ิม
คน้ หาจติ วญิ ญาณอยา่ งจรงิ ใจ โดยเดนิ ทางจากสถานทป่ี ลกี วเิ วกแหง่ หนง่ึ
ไปยงั อกี แหง่ หนงึ่ จากหนงั สอื ฮาวทเู ลม่ หนงึ่ ไปยงั อกี เลม่ หนงึ่ เพอื่ คน้ หา
คำ� ตอบ อาจารย์ และวธิ กี ารตา่ งๆ บรรดาแนวคดิ และรปู แบบตา่ งๆ ทเ่ี คย
ท�ำใหพ้ วกเขาพึงพอใจกไ็ ม่เพยี งพออกี ตอ่ ไป พวกเราได้ทิง้ สง่ิ ที่ครัง้ หนึ่ง
เหมอื นจะไดม้ อบความคมุ้ ครองหรอื ความร้สู กึ ทำ� นองน้นั ให้ และเร่ิมการ
เดนิ ทางสู่การเจริญเตบิ โตเตม็ ทีท่ ีย่ ิง่ ใหญ่กว่า แต่เรากต็ ้องใชเ้ วลาในการ
คน้ หาหนทางของเรา

แม้ว่าพระองค์จะได้ทรงค้นหาอย่างจริงใจ แต่ทว่าไม่มีสิ่งใดที่
เจ้าชายสิทธารถะได้ทรงเรียนรู้จะสามารถตอบค�ำถามที่ลึกซ้ึงท่ีสุดของ
พระองค์ได้ ชีวิตนี้คืออะไร เหตุใดจึงมีความทุกข์มากมาย เราอยู่ท่ีน่ี
“เพื่อ” สิ่งใด แม้ว่าพระองค์จะทรงปฏิบัติทุกวิธีอย่างขยันขันแข็ง ทั้ง
การอดอาหารอย่างสุดโต่ง การละท้ิงความส�ำราญ การสอบถามท่ี

ค่มู ือฝกึ สมาธิแบบ เซน 5

ประเทืองปัญญาและหลักแหลม แต่ไม่มีส่ิงใดก่อให้เกิดความสงบสุขที่
พระองค์ทรงค้นหาได้ ทุกขั้นที่ทรงท�ำส�ำเร็จเป็นเพียงแค่สิ่งช่ัวคราว ใน
ที่สุดพระองค์ได้ทรงตัดสินใจว่าเส้นทางแห่งความขาดแคลนไม่ได้มี
ประสิทธิภาพ หลังจากที่พระวรกายซูบผอม พระองค์ได้ทรงเปลี่ยนวิธี
และเร่ิมบำ� รงุ พระวรกายเพื่อให้แขง็ แรงมีกำ� ลงั พระองคไ์ ด้ตดั สินพระทยั
วา่ ยงั เหลอื อกี เพยี งสงิ่ เดยี วทตี่ อ้ งทำ� นน่ั กค็ อื การมองตรงเขา้ ไปในจติ ใจ
ของพระองคเ์ อง และพระองคก์ ท็ รงทำ� เพยี งเชน่ นน้ั เปน็ เวลาหกปี พระองค์
ทรงประทับใต้ต้นไม้ต้นโปรดในวัยเยาว์ของพระองค์ โดยมักประทับนิ่ง
เป็นเวลานานและทรงทอดพระเนตรลึกเข้าไปในสติของพระองค์เอง ใน
ทสี่ ดุ พระองคท์ รงรวู้ า่ ไดท้ รงเขา้ ใกลช้ อ่ งวา่ งระหวา่ งพระองคแ์ ละความจรงิ
ท่ีทรงค้นหาแล้ว ในช่วงเวลาท่ีใกล้ส�ำเร็จน้ี พระองค์ได้ทรงสัญญากับ
พระองคเ์ องวา่ จะไมท่ รงลม้ เลกิ จนกว่าจะสามารถตอบปัญหาต่างๆ ของ
พระองค์ได้

หลายวันและหลายคืนผ่านไปในขณะที่ทรงประทับนิ่งเจริญ
กรรมฐานเช่นนั้น จากนั้นในคืนหน่ึง ขณะท่ีพระองค์ทรงเห็นดาว
ประกายพรึก พระองค์ก็ทรงตรัสรู้ ซึ่งได้มีการบรรยายไว้หลากหลาย
รูปแบบในหลากหลายต�ำรา แต่ทั้งหมดนัน้ ก็ยงั ไม่เพยี งพอ อาจกล่าวได้
ว่า พระองคไ์ ด้ทรง “สมั ผัสถงึ พ้นื ฐานของมนุษย”์ ที่ “ตวั ตนทีแ่ ยกออก
มาได้หลุดหายไป” ท่ี “ดวงตาท่ีไม่สามารถมองเห็นตนเองได้รับรู้” แต่
ทวา่ คำ� อธบิ ายทงั้ หมดนไ้ี มไ่ ดแ้ สดงใหเ้ หน็ ถงึ ธรรมชาตอิ นั อยใู่ กลต้ วั ทเี่ ปน็
หลักของการตรัสรู้ ค�ำสอนของพระองค์ในช่วงชีวิตท่ีเหลือของพระองค์
และพุทธศาสนาในอีกหลายศตวรรษต่อมาได้ตรงเข้าปลุกความใกล้ชิด
อนั ลึกซ้งึ ท่ีมตี ่อทุกสรรพสงิ่

6 Zen Meditation for Beginners

อรยิ สจั สี่

บรรดาพระสงฆ์ ซ่ึงเป็นสาวกของพระพุทธเจ้าที่ได้เป็นพยานในการ
เปล่ียนแปลงของพระองค์ ได้ร้องขอให้พระองค์สอนพวกเขาในส่ิงที่
พระองค์ได้ทรงเข้าใจ หลังจากท่ีพระพุทธเจ้าได้ทรงถูกบรรดาสาวกท่ี
ต้ังใจจริงสอบถาม พระองค์จึงได้ทรงเริ่มภารกิจที่ไม่น่าจะเป็นไปได้ใน
“การสอนสิ่งท่ไี ม่สามารถสอนได”้ ขึ้น

คำ� สอนแรกของพระองคเ์ รมิ่ ดว้ ยการยอมรบั “ทกุ ข”์ พระองคไ์ ด้
ทรงอธิบายว่า เนื่องจากสรรพส่ิงมีการเปล่ียนแปลงตลอดเวลา มนุษย์
จึงมีแนวโน้มที่จะกระเสือกกระสนและไขว่คว้า ตัวความไม่ยั่งยืนเองน้ัน
ไดส้ รา้ งสภาพความไมส่ บายกายไมส่ บายใจขน้ึ แมก้ ระทงั่ วา่ เรามใี นสงิ่ ท่ี
ต้องการ เรากร็ วู้ า่ สงิ่ ต่างๆ  สามารถเปล่ยี นแปลงได้ โดยแทจ้ ริงแล้วเรารู้
อยวู่ า่ มนั จะเปลยี่ นแปลง  ดงั นนั้ มนษุ ยจ์ งึ มกั บน่ พมึ พำ� ไมพ่ อใจอยภู่ ายในใจ
ความรู้สึกไม่พอใจน้ีคือส่ิงที่ช่วยก่อให้เกิดพื้นฐานของสิ่งที่พระองค์ทรง
เรียกว่า อริยสจั ส่ี ซึง่ กค็ อื

1. ชวี ติ ตอ้ งทนทกุ ข์ เรารถู้ งึ ความไมย่ ง่ั ยนื จงึ ไมส่ ามารถสงบใจได้
2. เหตุที่ท�ำให้เกิดทุกข์ พระพุทธเจ้าได้ทรงช้ีให้เห็นว่า ความคิด

ของเราทเี่ ราไดแ้ ยกออกมาจากคนอน่ื คอื จดุ เรมิ่ ตน้ แหง่ ทกุ ขแ์ ละ
เปน็ แหล่งความไม่สบายกายไมส่ บายใจท่ดี �ำเนินอยู่
3. สามารถดับทุกขไ์ ด้ ทกุ สง่ิ ท่มี ีจุดเริม่ ต้นยอ่ มมีจดุ จบ ความทกุ ข์
ของพวกเราเรมิ่ ดว้ ยความคดิ และกเ็ ปน็ ไปไดท้ เ่ี ราจะใชช้ วี ติ โดย
ไม่มีความคดิ น้ี แมว้ า่ อาจจินตนาการไดย้ าก
4. มีหนทางดับทุกข์ นีค่ อื ชวี ติ แห่งการปฏิบัติ ซึ่งพระพทุ ธเจ้าทรง
เรยี กว่า มรรค

ค่มู อื ฝกึ สมาธแิ บบ เซน 7

พระพุทธเจา้ ไม่ไดท้ รงรูส้ ึกในแงล่ บจากการเน้นการทรมานและ
ความไม่สบายกายไม่สบายใจในการปฏิบัติครั้งแรกของพระองค์ แต่
พระองคไ์ ดท้ รงเรมิ่ วนิ จิ ฉยั สภาพรา่ งกายของมนษุ ยอ์ ยา่ งแมน่ ยำ� เชน่ เดยี ว
กับแพทย์ที่ดี จากนั้นหลังจากท่ีผู้ป่วยให้ความสนใจ พระองค์ก็จะทรง
เสนอยาแก้ให้ พระองค์ได้ทรงสร้างแบบจ�ำลองความจริง ที่หากเรา
พยายามขา้ มความเจบ็ ปวดของเรา เรากจ็ ะจำ� กดั ความสามารถของเราที่
จะรสู้ กึ พงึ พอใจอยา่ งแทจ้ รงิ ได้ การหยดุ นงิ่ และหยดุ พกั จากประสบการณ์
ตรง โดยทไ่ี มว่ า่ เนอ้ื หาของมนั จะเปน็ อะไร คอื สงิ่ ทจ่ี ะทำ� ใหค้ วามพงึ พอใจ
ค้นพบตัวเราได้ และในเวลาน้ันเองทีส่ ่ิงต่างๆ จะเปล่ยี นไป พระองคต์ รสั
ไวว้ า่ “ท้งั อดีตและปัจจุบัน เรามงุ่ มัน่ เพยี งส่ิงนี้ นน่ั กค็ อื ทุกขแ์ ละการดบั
ทกุ ข”์

8 Zen Meditation for Beginners

มรรค 8

หลักทั้งแปดของเส้นทางสู่การพ้นทุกข์ได้ถูกแบ่งเป็นสามกลุ่มในการ
ปฏบิ ตั ิทางพุทธศาสนา นนั่ ก็คือ ศลี สมาธิ และปัญญา พระพทุ ธเจ้าได้
ทรงสอนมรรค 8 ในการเทศนาของพระองค์ทุกคร้ัง ในแง่หนึ่งน้ัน ส่ิงท่ี
มรรค 8 ช้ใี หเ้ ห็นก็คือ ชีวติ ทกุ ด้านมีความสำ� คญั สิ่งท่ีเราท�ำ พดู และคิด
ตา่ งส�ำคัญต่อชวี ิตดา้ นจติ วิญญาณของเรา ในค�ำแปลส่วนใหญแ่ ล้ว หลัก
ของมรรค 8 จะมคี ำ� วา่ “ถกู ตอ้ ง” ดงั นนั้ จงึ เปน็ สงิ่ สำ� คญั ทจี่ ะเขา้ ใจวา่ คำ� น้ี
ไม่ใช่ค�ำตรงข้ามของค�ำว่า ผิด แต่เป็นการบ่งบอกถึงความสมบูรณ์และ
ความต้งั อกตั้งใจ คล้ายกบั “การพลกิ ” เรือทค่ี ว�่ำลง

มรรค 8

1. ความเหน็ ที่ถูกตอ้ ง (สัมมาทิฏฐิ) 
2. ความคิดทีถ่ ูกตอ้ ง (สมั มาสังกปั ปะ)
3. วาจาท่ถี ูกต้อง (สมั มาวาจา) 
4. การปฏบิ ัติท่ีถกู ต้อง (สมั มากัมมนั ตะ) 
5. การหาเลยี้ งชีพท่ถี ูกต้อง (สมั มาอาชีวะ) 
6. ความเพยี รที่ถกู ต้อง (สัมมาวายามะ) 
7. การมีสติทถ่ี ูกต้อง (สมั มาสต)ิ
8. การมสี มาธทิ ่ถี ูกต้อง (สมั มาสมาธิ)

คมู่ อื ฝกึ สมาธแิ บบ เซน 9

โดยแท้จริงแล้ว ค�ำสอนท้ังหมดของพระพุทธเจ้า ซ่ึงทรงมี
พระชนมช์ ีพ 45 พรรษานั้น เกย่ี วเนือ่ งไม่ทางใดกท็ างหนงึ่ กับเส้นทางน้ี
พระองคไ์ ดท้ รงอธบิ ายเรอื่ งนไ้ี วห้ ลากหลายรปู แบบ ดว้ ยคำ� พดู หลากหลาย
ทม่ี ตี อ่ ผคู้ นตา่ งๆ ตามแตส่ ภาพและความสามารถของพวกเขาทจ่ี ะเขา้ ใจ
แต่สาระส�ำคัญในการเทศนาหลายพันคร้ังของพระองค์ที่กระจัดกระจาย
อย่ใู นพระไตรปฎิ กนั้นปรากฏอยใู่ นมรรค 8 นีเ่ อง

หลกั ทงั้ แปดขอ้ มใิ ชส่ ง่ิ ทต่ี อ้ งปฏบิ ตั ติ ามลำ� ดบั แตท่ วา่ ตอ้ งปฏบิ ตั ิ
โดยพร้อมกัน ท้ังแปดข้อมีความเช่ือมโยงซ่ึงกันและกัน แต่ละข้อต่าง
สนบั สนนุ การพฒั นาของขอ้ อน่ื ๆ หลกั ทง้ั แปดนม้ี เี ปา้ หมายสนบั สนนุ และ
ท�ำให้การฝึกแก่นหลักทั้งสามประการของพุทธศาสนาน้ันสมบูรณ์ อัน
ไดแ้ ก่ ศีล สมาธิ และปญั ญา

10 Zen Meditation for Beginners

การท�ำสมาธวิ ถิ ีเซน
ในชวี ิตประจ�ำวัน

พระพุทธเจา้ ไดท้ รงสอนวา่ การทำ� สมาธนิ ัน้ มีสท่ี ่า ซงึ่ ก็คือ ท่านั่ง ท่ายนื
ท่านอน และท่าเดิน นี่คือวิธีของพระองค์ในการช้ีให้เห็นว่า ทุกท่าทาง
และกจิ กรรมในชวี ติ ประจำ� วนั ของเราสามารถเปน็ สถานทส่ี ำ� หรบั ทำ� สมาธิ
ได้

แนน่ อนวา่ พวกเราจะเผชญิ กบั ความทา้ ทายทว่ั ไปบางประการใน
การเดนิ ทางสสู่ มาธขิ องเรา พวกเราอาจรสู้ กึ วา่ ไมม่ เี วลาในการทำ� สมาธิ และ
เมอื่ เราทำ� สมาธิ กจ็ ะทำ� ใหเ้ รารสู้ กึ ซอื่ ตรงตอ่ สภาวะจติ ใจของตวั เองมากขน้ึ
ซงึ่ อาจไมใ่ ชส่ งิ่ ทสี่ ะดวกหรอื นา่ สบายใจเสมอไป บางครงั้ บางคราวหวั เขา่
หรอื คอของเราอาจจะเจบ็ หรอื พวกเราอาจนงั่ อยแู่ ละคน้ พบวา่ จๆู่ ทกุ อยา่ ง
กน็ า่ สนใจมากกวา่ เพยี งแคห่ ายใจและอยใู่ นธรรมชาตขิ องพระพทุ ธเจา้ ทนั ที
ที่เรานั่งลงเพ่ือสงบจิตใจ เราก็จะจ�ำเร่ืองผ้าที่ต้องซักแห้งหรือเร่ืองไปซื้อ
ของใชท้ เี่ ราลมื ทำ� ได้

ฉันเปรียบการท�ำสมาธิเหมือนกับการฝึกลูกสุนัข ความอดทน
ความไมท่ อ้ ถอย และความออ่ นโยนจะเปลยี่ นลกู สนุ ขั ทด่ี อื้ ดงึ ใหก้ ลายเปน็
เพื่อนคู่หูท่ีเจิดจรัส จิตของเราก็เป็นเช่นน้ี ทุกที่เต็มไปด้วยอารมณ์อัน
เขม้ ขน้ และไรแ้ บบแผน ทำ� ใหเ้ กดิ ความวนุ่ วายในชวี ติ จากนนั้ เรากใ็ หเ้ วลา
และพืน้ ทใ่ี นการตงั้ หลักในตวั เอง และพวกเราก็จะกลายเปน็ เพือ่ นคหู่ ทู ดี่ ี
ที่สุดของตวั เราเอง นคี่ ือความท้าทายอันเรียบงา่ ยของการท�ำสมาธิ ซ่งึ ก็
คือ เราต้องแสดงตน และมอบความสนใจและความศรัทธาออกมา เมื่อ
เราได้ท�ำอย่างต่อเน่ือง จัดการกับความหงุดหงิดและผ่านมันไปให้ได้
อารมณพ์ ลุง่ พลา่ นกจ็ ะคอ่ ยๆ สงบลง และเรากจ็ ะอยูท่ ี่ “บา้ น”

คู่มอื ฝกึ สมาธแิ บบ เซน 11

ศาสตรแ์ หง่ การขัดจงั หวะ

มวี ลหี นงึ่ จากการพดู ของฉนั ทนี่ กั เรยี นคนหนง่ึ ไดบ้ อกฉนั วา่ เธอไดน้ ำ� ไป
คดั ลอกลงกระดาษ และอ่านอกี ครั้งเมอ่ื เธอรูส้ ึกลา้ นนั่ กค็ อื

ไม่มกี ารขัดจังหวะ มเี พยี งแค่สงิ่ นี้ ปล่อยวางสิง่ น้ีเสยี แลว้
ก็จะมสี งิ่ นี้

เม่ือคุณถูกขัดจังหวะ อาจใช้เวลานานกว่าจะสามารถกลับสู่สิ่ง
ทีก่ �ำลังทำ� ได้ อาจใชเ้ วลาหลายนาที หรอื บางครงั้ กค็ ร่ึงชัว่ โมง เพ่ือกลับ
ไปจดจ่ออยู่กับสิ่งท่ีท�ำแต่เดิมอีกคร้ัง สมองของเราจะถูกชักจูงด้วยส่ิง
เบยี่ งเบนความสนใจ คนทนี่ ่ังอยูห่ น้าเคร่อื งคอมพิวเตอร์ ก็มกั จะทำ� งาน
ไดเ้ พยี งแค่ 40 วนิ าที กอ่ นทจ่ี ะถกู เบยี่ งเบนความสนใจหรอื ถกู ขดั จงั หวะ

จากภาพสมองท่ีน่าสนใจของวิทยาลัยแพทย์แห่งมหาวิทยาลัย
เอโมร่ี (Emory University School of Medicine) บรรดาผู้ฝกึ สมาธิ
วถิ เี ซนทมี่ ปี ระสบการณจ์ ะสามารถปดั สง่ิ เบย่ี งเบนออกไปจากจติ ใจไดเ้ รว็
กวา่ บรรดาผฝู้ กึ หดั การศกึ ษาไดค้ น้ พบวา่ หลงั จากถกู ขดั จงั หวะแลว้ สมอง
ของผู้ฝกึ สมาธิทม่ี ีประสบการณจ์ ะยอ้ นกลับไปสสู่ ภาพกอ่ นถูกขดั จงั หวะ
ได้เร็วกว่า แม้ว่านี่จะไม่ใช่เหตุผลที่ดีท่ีสุดหรือเหตุผลเพียงหน่ึงเดียว
สำ� หรบั การทำ� สมาธิ แตก่ ารฝกึ สมาธกิ ย็ อ่ มตอ้ งเปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งแนน่ อน
การทำ� สมาธจิ ะชว่ ยเราให้จำ� กดั อทิ ธิพลของความคิดเบ่ยี งเบนทจ่ี ะสง่ ผล
ตอ่ เราได้

12 Zen Meditation for Beginners