48 | P a g e trauma score (TRTS) ซึ ่งใช้ respiratory rate, systolic blood pressure และ Glasgow coma scale แล้ว ปรับค่าที่วัดได้แต่ละตัวเป็น score 0–4 โดย score 4 เป็นค่าที่อยู่ในเกณฑ์ปกติ ลดหลั่นลงมาถึง 0 เป็นค่าที่วัด ไม่ได้เลย ดังแสดงในตารางการคำนวณคะแนน triage revised trauma score (TRTS) ตารางที่ 5 ตารางคำนวณคะแนน triage revised trauma score (TRTS) ค่าทางสรีรวิทยา ค่าที่วัดได้ Score Respiratory 10 – 29 4 >29 3 6 – 9 2 1 – 5 1 0 0 Systolic blood pressure ≥ 90 4 76 – 89 3 50 – 75 2 1 – 49 1 0 0 Glasgow coma scale 13 – 15 4 9 – 12 3 6 – 8 2 4 – 5 1 3 0 เมื่อนำ score ทั้ง 3 มารวมกัน จะได้เป็นค่า TRTS ซึ่งมีคะแนนเต็ม 12 การนำ TRTS ไปจัดกลุ่ม ผู้ป่วย ดังแสดงในตารางแปลผลค่า TRTS เป็นกลุ่มผู้ป่วยในแต่ละสี
49 | P a g e TRTS กลุ่มผู้ป่วย 0 1 – 10 11 12 เสียชีวิต T1 สีแดง T2 สีเหลือง T3 สีเขียว ข้อดีในการใช้ทำ Triage sort โดยวิธีนี้คือ ทำได้เร็ว แม่นยำ สามารถเรียนรู้และนำไปใช้ได้ง่าย อีกทั้งยังเป็นการวัดค่าทางสรีรวิทยาที่ต่อเนื่องจาก triage sieve อย่างไรก็ตามการจัดกลุ่มวิธีนี้ บอกได้เพียงว่า กลุ่มใดหนักหรือเบา และต้องการการดูแลรักษาที่รีบด่วนกว่ากัน แต่ไม่ได้บอกถึงอวัยวะที่บาดเจ็บ ซึ่งจะทำให้บอก ไม ่ได้ว ่า รายใดต้องส ่งไปยังโรงพยาบาลที ่มีแพทย์เฉพาะทางสาขาใด (สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห ่งชาติ, www.niems.go.th , 2555) การบริหารจัดการทางการแพทย์ของทีมให้การช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะ วิกฤต (MENTAL HEALTH CRISIS ASSESSMENT AND TREATMENT TEAM : MCATT) 1. ชื่อทีมปฏิบัติการ ทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต (Mental Health Crisis Assessment and Treatment Team : MCATT) (กรมสุขภาพจิต, 2561) 2. นิยามศัพท์ ทีมสหวิชาชีพที่ทำหน้าที่ในการช่วยเหลือ เยียวยาและฟื้นฟูด้านจิตใจแก่ผู้ประสบสาธารณภัยหรือภัยพิบัติ ต ่างๆ โดยมีคู ่มือการปฏิบัติงานทีมช ่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต (Mental Health Crisis Assessment and Treatment Team: MCATT) ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2561 สำหรับเป็นแนวทางในการปฏิบัติงาน ช่วยเหลือด้านสุขภาพจิตแก่ประชาชน กรณีเกิดภาวะวิกฤตจากภัยพิบัติต่างๆ มีการดำเนินงานตามช่วงระยะเวลา ของการเกิดภัยพิบัติ ในระยะเตรียมการ ระยะเกิดภัยพิบัติ ระยะฟื้นฟูหลังเกิดภัยพิบัติ และให้การฟื้นฟูสภาวะ สุขภาพจิตแก่ผู้ประสบภัยให้กลับสู่สภาพปกติ 3. องค์ประกอบของทีม ทีมสหวิชาชีพที่ให้การช่วยเหลือทางด้านจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต/ภัยพิบัติ เช่น แพทย์ พยาบาล เภสัช กร นักจิตวิทยาคลินิก/นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ นักวิชาการสาธารณสุข ผู้รับผิดชอบงานด้านสุขภาพจิตและ ผู้ที่เกี่ยวข้อง
50 | P a g e 4. การปฏิบัติการรองรับสถานการณ์ของทีม MCATT ระยะการสนับสนุน แนวปฏิบัติสำหรับทีมปฏิบัติการ ระยะที่ 1 การเตรียมความพร้อมก่อน เกิดภัยพิบัติ 1. ติดตามสถานการณ์โดยทีมตระหนักรู้สถานการณ์ (SAT) เพื ่อวิเคราะห์ คาดการณ์ การเกิดเหตุสาธารณภัยและภัยสุขภาพต่างๆ 2. สำรวจตรวจสอบความพร้อมของวัสดุ อุปกรณ์ เวชภัณฑ์ยา ของหน่วยงาน ส ่วนกลางและหน ่วยงานส ่วนภูมิภาคกรมสุขภาพจิต เพื ่อเตรียมความพร้อม สนับสนุนพื้นที่เมื่อเกิดเหตุ 3. จัดทำข้อมูลวิชาการ ชุดความรู้/คำแนะนำ/แนวปฏิบัติ/มาตรการการ ช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ เพื่อสื่อสารสร้างการรับรู้เตรียมการรับมือสถานการณ์แก่ บุคลากรที่เกี่ยวข้อง 4. เตรียมความพร้อม เพิ่มขีดความสามารถ และทักษะต่างๆให้แก่ทีมปฏิบัติการ ระดับพื้นที่ 5. ฝึกซ้อมแผนเผชิญเหตุภายใต้สถานการณ์จำลองในระดับหน่วยงานกรม และ ร่วมฝึกซ้อมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ระยะที่ 2 การรับมือระหว่างการเกิด เหตุ 1. ทีมตระหนักรู้สถานการณ์ (SAT) ประเมินสถานการณ์ ประสานพื้นที ่ และ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อวิเคราะห์ประเมินความรุนแรง และจำแนกระดับหรือ ฉากทัศน์ (SCENARIO) ของเหตุการณ์เพื่อเสนอแผนการดำเนินการรองรับการ จัดการด้านสุขภาพจิตในพื้นที่เกิดเหตุ 2. กรณีที่สถานการณ์มีความรุนแรง และมีผลกระทบต่อประชาชนในวงกว้าง ให้ เปิดศูนย์บัญชาการเหตุการณ์ภาวะวิกฤติทางสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต ภายใต้การ บริหารของคณะกรรมการตามศูนย์บัญชาการเหตุการณ์ภาวะวิกฤติทางสุขภาพจิต 3. สื่อสาร เผยแพร่ และประชาสัมพันธ์ข้อมูลวิชาการ ชุดความรู้/คำแนะนำ/แนว ปฏิบัติ/มาตรการด้านสุขภาพจิตเพื่อให้พื้นที่ที่เกี่ยวข้องนำไปใช้ในการปฏิบัติงาน 4. สนับสนุนวัสดุ อุปกรณ์ เวชภัณฑ์ยา เพื ่อให้การสนับสนุนพื้นที ่ระดับเขต สุขภาพเมื่อเกิดเหตุวิกฤติสาธารณภัย
51 | P a g e ระยะการสนับสนุน แนวปฏิบัติสำหรับทีมปฏิบัติการ 5. สนับสนุนทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต (Mental Health Crisis Assessment and Treatment Team: MCATT) ปฏิบัติการร่วมกับพื้นที่ สำรวจ สภาพปัญหาสุขภาพจิต ประเมินสถานการณ์ สื ่อสารสร้างการรับรู้ และให้ คำแนะนำการจัดการด้านสุขภาพจิตที่เกิดจากสาธารณภัยต่างๆ รวมถึงมีการเฝ้า ระวังด้านสุขภาพจิต และประเมินความเสี่ยงต่อสุขภาพจิตประชาชนในพื้นที่เกิด เหตุในทุกกลุ่มวัย 6. สรุปรายงานสถานการณ์การปฏิบัติงานให้ผู้บัญชาการเหตุการณ์ได้รับทราบ ร่วมแก้ไขปัญหา อุปสรรคที่เกิดขึ้นร่วมกันกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ระยะที่ 3 การฟื้นฟูสภาพ หลังสิ้นสุด 1. วิเคราะห์ ประเมินผลกระทบด้านสุขภาพจิตในกลุ่มเสี่ยงที่ต้องมีการติดตาม ดูแลอย่างต่อเนื่องจากวิกฤตภัยต่างๆ เพื่อเตรียมจัดทำมาตรการ/แนวปฏิบัติการ ให้ความช ่วยเหลือด้านการฟื้นฟูสภาพจิตใจแก ่ประชาชนทุกกลุ ่มวัยที ่ได้รับ ผลกระทบ 2. สนับสนุนทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต (Mental Health Crisis Assessment and Treatment Team : MCATT) ร ่วมปฏิบัติงานกับหน ่วยงาน สาธารณสุขในพื้นที ่ที ่เกิดเหตุให้การติดตามดูแลกลุ ่มเสี ่ยงทุกกลุ ่มวัยที ่ยังพบ ปัญหาสุขภาพจิต มีช่องทางในการส่งต่อผู้เชี่ยวชาญ กรณีพบประชาชนมีความ เสี่ยงต่อสุขภาพจิตที่รุนแรง เช่น มีแนวโน้มเสี่ยงต่อการทำร้ายตนเอง หรือมีภาวะ PTSD เกิดขึ้น PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) คือ สภาวะป่วยทาง จิตใจเมื่อเผชิญกับเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างร้ายแรง ส่งผลให้เกิด ความเครียดอย ่างมาก เช ่น ภัยพิบัติจาก อุทกภัย แผ ่นดินไหว การก ่อการ จราจล การฆาตกรรม สงคราม การปล้นฆ่า ข่มขืน เป็นต้น เกิดมีความเครียด ทางด้านจิตใจชนิดรุนแรง ส่งผลให้เกิดความบกพร่องในหน้าที่การงานและการ ใช้ชีวิตประจำวันต่างๆ ตามมา 3. จัดกิจกรรมเสริมพลัง (Empowerment) ให้กับคนในชุมชน กิจกรรมวัคซีนใจใน ชุมชน ส่งเสริมให้คนในชุมชนร่วมมือกันในการเผชิญกับปัญหาหรือวิกฤตต่างๆ ที่ เกิดขึ้นในชุมชน ร่วมกันจัดการป้องกันแก้ไขปัญหาจนสามารถก้าวข้ามปัญหานั้นไป ได้ อีกทั้งยังสามารถทำให้ชุมชนฟื้นตัวกลับสู่สภาพปกติในเวลาอันรวดเร็ว
52 | P a g e ระยะการสนับสนุน แนวปฏิบัติสำหรับทีมปฏิบัติการ 4. ดำเนินการถอดบทเรียนร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นำสิ่งทีได้รับมาพัฒนามา ปรับปรุงแนวทางเพื่อใช้ในการปฏิบัติงานต่อไป 5. จัดทำสรุปผลการดำเนินงาน และข้อเสนอแนะสำหรับการดำเนินงานครั้งถัดไป ตารางที่ 6 คู่มือการปฏิบัติงานทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ ผู้ประสบภาวะวิกฤต ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2561 กอง บริหารระบบบริการสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข ,2561
53 | P a g e เอกสารอ้างอิง :กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย, ก. (2558). ระบบบัญชาการเหตุการณ์กับการจัดการภาวะฉุกเฉินของ ประเทศไทย. ประเทศไทย. WHO, C. A. (2021) . Handbook for Public Health Emergency Operations Center Operations and Management. Africa. WHO, W. H. (2015). Framework for a Public. World Heaalth Organization. (2018) . Handbook for Developing a Public Health Emergency Operation Centre . Switzerland: Switzerland. กรมสุขภาพจิต, ก. (2561). คู่มือการปฏิบัติงานทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ ผุ้ประสบภาวะวิกฤต ฉบับปรับปรุง. ประเทศไทย. กระทรวงมหาดไทย, ก. (2566). ระบบบัญชาการเหตุการณ์ (Thailand Incident Command System) เครื่องมือ ในการจัดการภาวะฉุกเฉินของประเทศไทย. ประเทศไทย: บริษัท เวิร์ค พริ้นติ้ง จำกัด. กองสาธารณสุขฉุกเฉิน. (2565). แนวทางการสื่อสารความเสี่ยงและประชาสัมพันธ์สาธารณภัยด้านการแพทย์และ สาธารณสุขในภาวะฉุกเฉิน. ประเทศไทย. ราชกิจจานุเบกษา. (2550). พระราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ.2550. ประเทศไทย. วิทยากรด้านสื ่อสารองค์กร, อ. ป. (2563). https://taokaemai.com/. Retrieved from TAOKAEMAI: https://taokaemai.com/ สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห ่งชาติ. (2555, กันยายน 09). www.niems.go.th . Retrieved from สถาบัน การแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ: www.niems.go.th สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห ่งชาติ. (2565). คู่มือแนวทางปฏิบัติตามประกาศคณะกรรมการการแพทย์ฉุกเฉิน. ประเทศไทย.
54 | P a g e สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กองสาธารณสุขฉุกเฉิน กลุ่มภารกิจพัฒนาระบบการแพทย์ฉุกเฉิน. (2565). แนวทางปฏิบัติงานในการสนับสนุนการปฏิบัติงานในภาวะฉุกเฉิน (Emergency Support Function:ESF ). ประเทศไทย: โชว เมดิคอล จำกัด. สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กองสาธารณสุขฉุกเฉิน,กลุ ่มภารกิจLaision. (2565). คู่มือศูนย์ปฏิบัติการ ฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข (Public health Emergency Operation Center : PHEOC ). Thailand. เหตุกราดยิงที่จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. 2563. (2565, December 23). Retrieved from Wikipedia: https://th.wikipedia.org/wiki/เหตุกราดยิงที่จังหวัดนครราชสีมา_พ.ศ._2563 อ.วาทิต ประสมทรัพย์ วิทยากรด้านสื ่อสารองค์กร. (2563). https://taokaemai.com/. Retrieved from TAOKAEMAI: https://taokaemai.com/
Division of Public Health Emergency Management: DPHEM กองสาธารณสุขฉุกเฉิน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข