นโยบายสาธารณะของประเทศไทยในปัจจุบัน พระเกรียงไกร ปภาโต เสนสุวรรณ รหัสนิสิต 6328504001 บทนำ การพัฒนาประเทศให้มีความเจริญก้าวหน้ารัฐบาลภายใต้การมอบอำนาจและผู้กระทำการแทนประชาชน จะเป็นผู้ที่มีอำนาจสูงสุดในการตัดสินใจกำหนดนโยบายและจัดสรรงบประมาณเพื่อไปดำเนินตามนโยบายแต่ อย่างไรก็ตามหากเป็นประเทศที่ปกครองตามระบอบประชาธิปไตยนโยบายที่ถูกกำหนดขึ้นมานั้นมิได้มีเพียงรัฐบาล แต่เพียงผู้เดียวที่เป็นผู้กำหนดยังมีผู้ที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายอื่นๆด้วยทั้งผู้ที่มี ส่วนร่วม อย่างเป็นทางการ ได้แก่ หน่วยงานราชการและผู้ที่มีส่วนร่วมอย่างไม่เป็นทางการได้แก่กลุ่ม ผลประโยชน์พรรคการเมืองและองค์กร ภาคประชาชน เป็นต้น นอกจากการศึกษานโยบายสาธารณะจะทำให้ทราบถึงแบบแผน แนวทางกิจกรรมหรือทิศทางการบริหาร ประเทศนโยบายสาธารณะยังเป็นเรื่องของการตัดสินใจทางการเมืองผู้ที่ศึกษาสามารถเข้าใจถึงบทบาท อิทธิพล ของกลุ่มคนที่มีอำนาจหรือบุคคลใดที่มีอำนาจ จากการวิเคราะห์ ผู้ที่ได้รับผลประโยชน์หาก นโยบายถูกกำหนดขึ้น รวมทั้งภาวะทางอารมณ์ ของสังคมและปฏิสัมพันธ์ของคนในสังคมที่ปฏิบัติติต่อกันด้วย บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มการรับรู้และความเข้าใจในเรื่อง นโยบาย ปัจจัยที่มีอิทธิพลในการกำหนด นโยบายสาธารณะของไทย เนื้อหา ความหมายของนโยบายสาธารณะตามทัศนะของนักวิชาการต่าง ประเทศ อิสตัน(Easton)1 นิยามว่า “นโยบายสาธารณะ”เป็นการจัดสรร สิ่งที่มีคุณค่าตาม อำนาจ หน้าที่ แก่สังคมทั้งหมด ซึ่งในที่นี้เน้นเฉพาะ “การ ใช้อำนาจหน้าที่”และ”การกระทำต่อสังคมทั้งหมด”แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าทุกอย่างที่รัฐบาลทำจะเป็นการ จัดสรร สิ่งที่มีคุณค่าเสมอไป มยุรี อนุมานราชธน2 ให้ความหมายว่า นโยบายสาธารณะ หมายถึง กิจกรรมหรือการกระทำของรัฐบาล และมติการเลือกตัดสินใจของรัฐบาลซึ่งรัฐบาลได้ทำการตัดสินใจและกำหนดไว้ล่วงหน้า เพื่อชี้นําให้มีกิจกรรมหรือ หรือการกระทำต่าง ๆ เกิดขึ้น เพื่อ ให้บรรลุเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ ที่กำหนดไว้โดยมีการวางแผนการจัดทำ โครงการวิธีการบริหารหรืกระบวนการดำเนินงานให้บรรลุวัตถุประสงค์ในเรื่องใดเรื่องหนึ่งด้วยวิธีปฏิบัติงานที่ ถูกต้องเหมาะสมสอดคล้องกับสภาพความเป็นจริงและความต้องการของ ประชาชน หรือผู้ใช้บริการในแต่ละเรื่อง 1 เรืองวิทย์ เกษสุวรรณ, นโยบายสาธารณะ , กรุงเทพฯ : บพิธการพิมพ์, 2550 2 มยุรี อนุมานราชธน, นโยบายสาธารณะ, (กรุงเทพฯ : ธรรกมลการพิมพ์,2549)
สร้อยตระกูล (ติวยานนท์) อรรถมานะ3 ให้ความหมายว่า นโยบายสาธารณะ หมายถึงแนวทางในการ ปฏิบัติงานของรัฐบาลหรือโครงการที่รัฐบาลกำหนดให้มีขึ้น โดยบ่งบอกถึงเป้าหมาย หรือปัญหาในสังคม และ วิธีการเพื่อให้บรรลุทั้งนี้เพื่อจะได้เป็นการจัดสรรคุณค่าต่างๆ แก่สังคมส่วนรวม ดังนั้นการกำหนดนโยบาย สาธารณะจึงเป็นการกำหนดขอบเขตของรัฐบาลและเขตแดนของหน่วยงานราชการและองค์การสาธารณะอื่น ๆ ที่ อยู่ในสังกัดภาครัฐบาล องค์ความรู้ใหม่ ปัจจัยที่มีอิทธิพลในการกำหนดนโยบายสาธารณะของไทย 1. ปัจจัยที่ใช้พิจารณาเพื่อการกำหนดนโยบาย 1.1.ปัจจัยที่เป็นองค์ประกอบพื้นฐาน(Fundamental Factors) ประกอบด้วย 1.1.1 ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ เป็นปัจจัยอันดับหนึ่งเสมอสำหรับผลประโยชน์จะ เน้นผลประโยชน์ของประชาชนเป็นสำคัญสำหรับนโยบายสาธารณะ 1.1.2.ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับผู้กำหนดนโยบาย มองว่าใครคือผู้กำหนดนโยบายมีความรู้ความสามารถและเหตุผลใน เรื่องนั้นมากน้อยแค่ไหน จะมองว่ากลุ่มของผู้นำจะมีอิทธิมากในการกำหนดนโยบาย 1.1.3.ปัจจัยที่เกี่ยวกับข้อมูลเอกสารต่างๆ ถือว่าเป็นข้อมูลสำคัญ สถิติข้อมูลต่างๆที่ใช้ประกอบการตัดสิน ในกำหนดนโยบายสาธารณะจะมาจากข้อมูลเอกสาร(ทั้งปฐมภูมิและทุติยภูมิ) 1.2 ปัจจัยที่เป็นสภาพแวดล้อม (Environment Factors) สภาพแวดล้อม จะมีอิทธิพล มีปฏิสัมพันธ์ต่อการ ทำงานและองค์การและการทำงานและองค์การ ก็จะมีอิทธิพลต่อสภาพแวดล้อมด้วย ต่างก็จะมีปฏิสัมพันธ์ซึ่งกัน และกัน 1.2.1 ปัจจัยทางการเมืองและวัฒนธรรมทางการเมือง การเมืองจะเป็นแหล่งสนับสนุนและได้รับ ผลกระทบจากนโยบาย มีอิทธิพลต่อการตัดสินใจในการกำหนดนโยบาย ถ้ามองในแง่ของวัฒนธรรมทางการเมือง แล้วจะขึ้นอยู่กับค่านิยมของคนในสังคมที่มีต่อการเมืองอย่างไร เช่นการชูประเด็นหาเสียงของพรรคการเมืองเพื่อให้ ได้รับชัยชนะในการเลือกตั้ง เป็นตัวสะท้อนในการกำหนดนโยบาย 1.2.2. ปัจจัยทางเศรษฐกิจ ภาวะเศรษฐกิจเป็นตัวกำหนดความต้องการของประชาชน การดำเนินนโยบาย ของรัฐบาลก็ต้องเพื่อแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจให้กับประชาชน 3 สร้อยตระกูล (ติวยานนท์) อรรถมานะ. . สาธารณบริหารศาสตร์. กรุงเทพมหานคร:มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2553)
1.2.3 ปัจจัยทางสังคม ปัจจัยทางสังคมจะมีมาก เช่น ค่านิยม วัฒนธรรม ครอบครัว จำนวนประชากร เช่น ถ้ามีประชากรในวัยเด็กมาก นโยบายสาธารณะก็จะออกไปทางการจัดการศึกษา หรือคนชรามากก็จะมีนโยบาย สงเคราะห์คนชราเป็นต้น4 องค์กรที่มีอำนาจในการกำหนดนโยบายสาธารณะ ของไทย 1) ผู้เกี่ยวข้องในนโยบาย มีส่วนสำคัญอย่างมากต่อระบบนโยบาย สามารถแบ่งได้เป็น 2 ส่วน คือ 1.1) ผู้กำหนดนโยบายอย่างเป็นทางการหรือผู้เกี่ยวข้องของรัฐ (state actors) เป็นบุคคลที่มีอำนาจ หน้าที่ตามกฎหมายในการมีส่วนร่วม ในกระบวนการกำหนดนโยบาย กลุ่มแรกผู้ที่มาจากการเลือกตั้ง (elected officials) ได้แก่ สภานิติบัญญัติ ( legislatures) ฝ่ายบริหาร (the executive) องค์การบริหาร (administrative agencies) ศาล (the courts) กลุ่มที่สองมาจากการแต่งตั้ง (appointed officials) ได้แก่ ข้าราชการ เป็นต้น และ 1.2) ผู้ที่มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายอย่างไม่เป็นทางการ ได้แก่ กลุ่มผลประโยชน์ ( interest groups) พรรคการเมือง (political parties) ปัจเจกบุคคล (the individual citizen) องค์กรวิจัย (research organizations) สื่อสารมวลชน (mass media) เป็นต้น โดยความสำคัญของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง เหล่านี้มีส่วน ขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะ ที่มีความสอดคล้อง ต่อความจำเป็น ของการพัฒนาประเทศต่อไป5 กระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะของไทย 1. สร้างสภาวะแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐ และประชาชนในการผนึกกำลัง สำหรับการเผชิญหน้ากับวิกฤติ ป้องกัน และ เตือนภัยล่วงหน้าสำหรับปัญหาความมั่นคงที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต 2. นำศักยภาพของกองทัพไทยในยามปกติเข้ามามีส่วนร่วมใน การพัฒนา ประเทศ 3. จัดเตรียมพัฒนากองทัพอย่างเป็นระบบทันสมัยและมีขีด ความสามารถ ที่จะทำการรบได้อย่างมี ประสิทธิภาพในทุกระดับสถานการณ์ ที่กระทบต่อผลประโยชน์ของขาติ 4. พัฒนาเครือข่ายความร่วมมือระหว่างประเทศในการป้องกัน การก่อการร้ายและอาชญากรรมข้ามชาติ 5. กระชับความสัมพันธ์และความร่วมมือเพื่อการพัฒนาระหว่าง ประเทศไทย กับประเทศเพื่อนบ้านและ ส่งเสริมความร่วมมือเอเชีย (Asia CooperationDialogue: ACD) ตลอดจนดำเนินการทูตเชิงรุกในระดับทวิภาคี และพหุภาคี 4 tassanee kumnurdsing, ปัจจัยและองค์ประกอบของนโยบายสาธารณะ, [ข้อมูลออลไลน์ ได้จาก https://www.gotoknow.org/posts/458545 ]ค้นคว้า วันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๖. 5 ฐานริณทร์ หาญเกียรติวงศ์ ,รุจิกาญจน์ สานนท์, นโยบายสาธารณะและตัวแบบการกำหนดนโยบายสาธารณะ, วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 (พฤษภาคม-สิงหาคม 2561),หน้าที่72
6. การพัฒนาระบบยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพและมีความเป็นธรรม สรุป นโยบายสาธารณะ หมายถึงหลักและวิธีการที่เป็นแนวดำเนินการ เพื่อประชาชน หรือคนหมู่มาก ทั้งนี้ นโยบาย สาธารณะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นมา พร้อมกับการที่มนุษย์อยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ในสมัยก่อน อาจเรียกว่า “กฎ ระเบียบ หรือกติกาของชุมชน” ปัจจัยที่มีอิทธิพลในการกำหนดนโยบายสาธารณะของไทย ปัจจัยที่เป็นองค์ประกอบพื้นฐาน(Fundamental Factors) ประกอบด้วย ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับผู้กำหนดนโยบาย ปัจจัยที่เกี่ยวกับข้อมูลเอกสารต่างๆ ปัจจัยที่เป็นสภาพแวดล้อม ปัจจัยทางการเมืองและวัฒนธรรมทางการเมือง(Environment Factors) ปัจจัย ทางด้านเศรษฐกิจ ปัจจัยด้านสังคม องค์กรที่มีอำนาจในการกำหนดนโยบายสาธารณะของไทยผู้เกี่ยวข้อง ในนโยบาย มีส่วนสำคัญอย่างมากต่อ ระบบนโยบาย สามารถแบ่งได้เป็น 2 ส่วน คือ ผู้กำหนดนโยบายอย่างเป็นทางการ ผู้ที่มีส่วนร่วม ในการกำหนด นโยบายอย่างไม่เป็นทางการ
บรรณานุกรม ฐานริณทร์ หาญเกียรติวงศ์ ,รุจิกาญจน์ สานนท์, นโยบายสาธารณะและตัวแบบการกำหนดนโยบายสาธารณะ, วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 (พฤษภาคม-สิงหาคม 2561),หน้าที่72 มยุรี อนุมานราชธน, นโยบายสาธารณะ, (กรุงเทพฯ : ธรรกมลการพิมพ์,2549) เรืองวิทย์ เกษสุวรรณ, นโยบายสาธารณะ , กรุงเทพฯ : บพิธการพิมพ์, 2550 สร้อยตระกูล (ติวยานนท์) อรรถมานะ. . สาธารณบริหารศาสตร์. กรุงเทพมหานคร:มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2553) tassanee kumnurdsing, ปัจจัยและองค์ประกอบของนโยบายสาธารณะ, [ข้อมูลออลไลน์ ได้จาก https://www.gotoknow.org/posts/458545 ]ค้นคว้า วันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๖.