52 А) d S C 0 ; Б) U q C ; В) C 40R ; Г) 1 2 q C . 6. Электр тогының ең негізгі қасиетін табыңыз. А) Ток өтіп жатқан өткізгіш қызады; Б) электр тогы өткізгіштің химиялық құрамын өзгерте алады; В) соққылау ионизациясы; Г) тогы бар өткізгіштің маңайында магнит өрісі туады. 7. Электр өрісі жоқ кездегі еркін электрондардың қозғалыс түрін анықтаңыз. А) Бейберекет (хаосты) жылулық қозғалысқа қатысады; Б) бір беткей қозғалыста болады; В) тербелмелі қозғалыста болады; Г)өздерінің бейберекет қозғалысын сақтай отырып, белгілі бір бағытта қозғалады. 8. Төменде электр тогы жүріп тұруы үшін қажетті шарттар келтірілген. Осы шарттардың қайсысы дұрыс емес? А) Электр тізбегінің тұйықталған болуы; Б) затта зарядталған еркін бөлшектердің болуы; В) тізбекте конденсатордың болуы; Г) өткізгіш ішінде тұрақты электр өрісінің болуы шарт. 9. Кедергісі 100 Ом өткізгіш арқылы 10 мкА ток өтуі үшін оның ұштарына қанша кернеу түсірілуі керек? А) 103 В Б) 1 В В) 10-9 В. Г) 10-3В. 10. Ампер заңына сәйкес келетін формуланы табыңыз А) F qBsin ;
53 Б) F IBlsin ; В) l d I I F 2 0 1 2 ; Г) F qЕ . 11. Лоренц күшін анықтайтын формуланы табыңыз А) F q B ; Б) F qE q B ; В) F qE ; Г) 2 1 2 4 0 1 r q q F . 12. Тогы бар параллель екі өткізгіштердің өзара әсерлесуін анықтайтын формуланы табыңыз. А) 2 1 2 4 0 1 R q q F ; Б) l d I I F 2 0 1 2 ; В) F qE ; Г) F qBsin . 13.Электромагниттік индукция заңына сәйкес келмейтін формуланы табыңыз; А) t Ф i ; Б) t Ф i ; В) t I i L ; Г) R q . 14. Егер соленоидтың шойын ( 1 ) өзекшесін өлшемі дәл сондай болат ( 2 ) өзекшесімен алмастыратын болсақ, онда магнит ағыны неше есе өзгерер еді?
54 А) 2 есе артады; Б) 2 1 / есе артады; В) 2 1 / есе кемиді; Г) 1 есе кемиді. 15. Индуктивтікке қатысы жоқ өлшем бірлікті анықтаңыз. А) Гн; Б) A B c ; В) 2 A H ; Г) 2 A Дж . Электрондық оқулықтағы тест тапсырмаларын орындау барысында берілген сұрақтарға жауап берген соң, төменгі жағындағы «тексерініз» батырмасын басу арқылы оқушы берген жауабының бағасын және неше сұраққа дұрыс жауап бергендігін көре алады. 2.4. Эксперименттік жұмыстар Физика – эксперименттік ғылым. Физиканы оқыту процесінде, эксперимент – оқыту әдісі және білім көзі болып табылады. Оқулықты пайдалануда көптеген дидактикалық мүмкіндіктерді көруге болады. Солардың бірі, мысалы оқушылардың өз бетімен шығармашылық бағытта жұмыс істеуіне, әсіресе құбылыстарды зерттеуге, басқаруға мүмкіндік береді. Физиканы оқып үйренуде оның мағынасын терең түсінуде эксперименттік есептер орындаудың мәні ерекше. Эксперименттік есептер – құрылысы жағынан мәсел есептерге ұқсас, бірақ қажетті шамалар тәжірибеден алынады. Оқушылар мұндай есептерді шығару үшін қойылған проблемаға байланысты қажетті заңдылықтарды анықтап, өз күшімен тәжірибелер жүргізеді, өлшеулер жасайды. Компьютердің көмегімен экспериментті жүргізу барысында оқушы экранды толық басқаруға, ондағы берілген физикалық шамаларды өзгертіп эксперименттік жұмыстың мағынасын толық меңгеруге мүмкіндік жасайды. Эксперименттік есептің шығарылу жолын толық жазбай-ақ, ойланып қорытынды жауапты
55 компьютерде көрестуге болады. Нәтижесінде оқушы берген жауабының дұрыс немесе бұрыс екендігін көре алады. Электрондық оқулықта компьютерлік экспериментті қажет ететін бірнеше есептер қарастырылған. Мысалы: тұрақты электр тогы бөлімінде берілген эксперименттік жұмысты орындау үшін 1) есептің шарты бойынша есептелетін параметрлерді (ток күшінің, кернеудің немесе кедергінің) біреуінің шамасын тағайындау керек. 2) Экспериментті бастап, келтірілген графиктегі жұмыс нүктесін бақылап отырып, оны жауабына керек шамалардың тұсында тоқтату қажет. Оқулықтағы эксперименттік жұмыстың экрандағы бейнесі 22- суреттегідей көрініс береді. 22-сурет Физиканы оқып үйренуде физикалық эксперименттің маңызы зор, сондықтан да оның мағынасын терең түсінуде эксперименттік есептер орындау мен эксперименттік жұмыс жасаудың мәні ерекше.
56 ҚОРЫТЫНДЫ Қорыта келгенде бұл жұмыста қарастырылған «электр және магнетизм» тарауы бойынша құрастырылған электрондық оқулықтың физиканы оқып үйрену мен табиғаттағы құбылыстардың мәнін түсінуде маңызы зор. Қазіргі заманғы ғылыми –техникалық прогрестің өте шапшаң дамуы әсіресе ой еңбегін және оқыту үрдісін айрықша сапалық түрде жетілдіруді талап етіп отыр. Мұндай дүниежүзілік проблеманы шешудің бір жолы жастарға үздіксіз білім берудің жаңа түрлері мен әдіс тәсілдерін тауып, олардың өздігінен білім алуын қамтамасыз ету болып табылады. Бұл жұмыста қарастырылған электрондық оқулықты пайдалана отырып, осы тақырыпқа негізделген көптеген анықтамалық материалдарды алыстан іздемей табуға болады. Сондай-ақ осы жұмыста келтірілген жаттығу тапсырмалар мен тест сұрақтарына жауап бере отырып, әрбір баланың жеке деңгейін анықтап, оларға жеке шаралар қолдануға мүмкіндік болады. Физика - эксперименттік ғылым. Физиканың даму тарихына үңілсек аса ірі жаңалықтардың көбі эксперимент нәтижесінде ашылғанын көрер едік. Ұлы ғалым М.В.Ломоносов табиғат туралы ғылымдарда эксперименттің маңызы жөнінде былай деген: «Мен тек қиялдан ғана туған мың пікірден гөрі бір тәжірибені жоғары қоямын». Физиканы оқыту процесінде эксперимент – оқыту әдісі және білім көзі бола алады. Компьютердің көмегімен экспериментті жүргізу барысында оқушы экранды толық басқаруға, ондағы берілген физикалық шамаларды өзгертіп эксперименттік жұмыстың мағынасын толық меңгеруге мүмкіндік алады. Электрондық оқулықты қолдану нәтижесінде оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын тудыруға, өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамытуға және шығармашылық белсенділігін арттыруға болады.
57 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Трофимова Т.И. Курс физики. Москва, «Высшая школа», 1990. 2. Савельев И.В. Жалпы физика курсы. Алматы, 2005. 3. Калашников С.Г. Электричество. Москва, «Наука», 1970. 4. Зисман Г.А. и Тодес О.М. Курс общей физики. 3 т. Москва, «Наука», 1972. 5. Детлаф А.А., Яворский Б.М. Курс физики. Москва, «Высш. шк.», 1989. 6. Баимбетов Ф.Б., Рамазанов Т.С. Электр және магнетизм. Алматы, «Қазақ университеті», 1997. 7. Балаш В.А. Задачи по физике и методы их решения. – М.: Прос-е., 1983. 8. Волькенштейн В.С. Жалпы физика курсының есептер жинағы. Алматы, «Мектеп», 1974. 9. Трофимова Т.И., Павлова З.Г. Сборник задач по курсу физики с решениями. Москва, «Высшая школа», 2003. 10. Бектенов М.(Л.)Б. Решение задач по физике. Алматы, «Эверо», 2005. 11. Камардинов О. Информатика. Алматы, «Ғылым», 2004. 12. Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика. Астана, 2004. 13. Глушаков С.В. и др. Работа в сети Интернет. Москва, АСТ, 2000. 14. Шукаев Д.Н. Ақпараттық процестерді талдау және модельдеу. Алматы, «Эверо», 2005. 15. Компьютерная технология обучения: Словарь-справочник /Под редакцией В.Ю.Гриценко, А.М.Довгялло, А.Я.Савельева – К.: «Наукова думка», 1992. 16. Чуриков Е. Как созавать Web ресурсы на казахском языке. Computer Club, 10, 2000. 17. Нұрғалиева Г.Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекеттестікті гуманизациялау құралы//«Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002. 18. Ғылыми әдістемелік журнал ИФМ, №3, 2001.