Jadual 20: Nama Premis (Abatoir Ruminan DVS) Di Setiap Negeri/Zon dan Bilangan Serta Jenis Sampel yang Perlu Diambil Jadual 21: Nama Premis (Abatoir Babi Bawah Seliaan DVS) Di Setiap Negeri/Zon dan Bilangan Serta Jenis Sampel yang Perlu Diambil BIL DAERAH/ NEGERI BILANGAN SAMPEL SISA AIR BUANGAN LALAT/ BOD pH AMR LARVA 1 ZON UTARA (PERLIS, PERAK, PULAU PINANG, KEDAH) 1. RS Ipoh 1 1 0 1 2. RS Jejawi 1 1 0 1 3. RS Seberang Perai 1 1 0 1 4. RS Taiping 1 1 0 1 5. RS Tapah 1 1 0 1 6. RS Teluk Intan 1 1 0 1 Jumlah 6 6 0 6 2 ZON TENGAH (SELANGOR, NEGERI SEMBILAN, MELAKA) 1. RS Alor Gajah 1 1 0 1 2. RS Banting 1 1 0 1 3. RS Jasin 1 1 0 1 4. RS Jelebu 1 1 0 1 5. RS Kuala Pilah 1 1 0 1 6. RS Senawang 1 1 0 1 7. RS Shah Alam 1 1 0 1 Jumlah 7 7 0 7 3 ZON TIMUR (KELANTAN, TERENGGANU, PAHANG) 1. RS Bentong 1 1 0 1 2. RS Besut 1 1 0 1 3. RS Dungun 1 1 0 1 4. RS K.Terengganu 1 1 0 1 5. RS Kemaman 1 1 0 1 6. RS Kota Bharu 1 1 0 1 7. RS Kuala Lipis 1 1 0 1 8. RS Kuantan 1 1 0 1 9. RS Machang 1 1 0 1 10. RS Pasir Mas 1 1 0 1 11. RS Raub 1 1 0 1 12. RS Temerloh 1 1 0 1 Jumlah 12 12 0 12 4 ZON SELATAN (JOHOR) 1. Johor Bahru 1 1 0 1 Jumlah 1 1 0 1 JUMLAH BESAR 26 26 0 26 BIL NAMA PREMIS/ZON BILANGAN SAMPEL SISA AIR BUANGAN LALAT/ LARVA BOD pH AMR 1 ZON UTARA (PERLIS, PERAK, PULAU PINANG, KEDAH) 1 RS Taiping 1 1 0 1 Jumlah 1 1 0 1 2 ZON TIMUR (KELANTAN, TERENGGANU, PAHANG) 1 RS Kuantan 1 1 0 1 Jumlah 1 1 0 1 3 ZON SELATAN (JOHOR) 1 RS Johor Bahru 1 1 0 1 Jumlah 1 1 0 1 JUMLAH BESAR 3 3 0 3 92
Jadual 22: Premis Ladang Itik dan Jenis Sampel yang Perlu Diambil Bil Nama Premis Alamat Ladang Populasi Bilangan Sampel Sisa Air Buangan BOD pH Negeri Perak 1 Yeok Seh Poultry Industry Sdn Bhd Lot 65629, Jalan Batu Gajah - Kota Bharu (Depan Santuari) 90,000 1 1 2 Yeok Seh Poultry Industry Sdn Bhd Jalan Batu Gajah - Kota Baru, Batu Gajah 91,000 1 1 3 Prima Anjung Sdn Bhd Lot 33752 Tg Tualang Kinta, Perak 20,000 1 1 4 Gideon Agro Farm Enterprise Lot 17141, Mukim Sg Terap Daerah Kinta 3,500 1 1 5 Projek Penternakan I�k Penelur (Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak) No 82, Pusat Pengumpulan Ladang A.A Tin 67,600 1 1 6 Prima Anjung Sdn Bhd Lot 29417, Mambang Diawan, Kampar 80,000 1 1 7 North Century Farm A68(Ktkb21/4) Kg Tersusun Baru, Kota Baru, 31600 Gopeng 80,000 1 1 8 North Century Farm Lot 3538, 50796, Mukim Teja, Wilayah Kota Bharu 80,000 1 1 9 Penternakan Hua Heng Mukim Kampar 20,000 1 1 10 Southern Zone Farming Sdn Bhd Lot 47986 Batu Pu�h, 31900 Kampar 37,000 1 1 11 Wing Hing Fa� Poultry Sn Bhd Lot 96917 (HSD 11365) Mukim Kampar, Perak 100,000 1 1 12 Yeok Seh Poultry Industry Sdn Bhd Lot 704, 705 Kawasan Kota Bahru, Daerah Kampar 170,000 1 1 13 Teoh Choon Leng Lot 135223 Mukim Kampar 35,500 1 1 14 Prima Anjung Sdn Bhd Lot 116170 & 135230 Mukim Kampar, Kinta 40,000 1 1 15 Kampar Coldstorage 38, Kampung Talam, 31900 Kampar, Perak 25,000 1 1 16 Pang Mon Tha Lot 5446, 980, Bela I�k, Reban I�k, Bt 8, Jalan Segari, Segari 32200 Lumut, Perak 20,000 1 1 17 Mu�ara Niaga Poultry Lot. 2194, Mukim Pengkalan Baharu 72,000 1 1 18 Ng Agro Lot 2685, 2212, 2992 W. Tanjung Batu Mukim Pengkalan Baharu 10,000 1 1 19 Vivega Jayam Enterprise Lot 9085 Kampung Deralik 32000 Si�awan Perak 1,500 1 1 20 Han Yang Farming Jalan Air Kuning, Temoh, Batang Padang, Perak 26,000 1 1 21 Han Yang Farming Jalan Air Kuning, Temoh 30,000 1 1 22 Global Pacific Fron�er (M) Sdn. Bhd Foc 49, Jalan Besar Temoh, 35350 Temoh, Perak 20,000 1 1 23 Xoon Hup Poultry Farming Sdn. Bhd Lot 12791 & 12770 Mukim Bidor, Bt 3, Jln Sungkai/Coldstream 200,000 1 1 24 Sin Huat Farming Mc 5/69 Lot 3578 Tekkah Taiping, Perak 10,000 1 1 25 Sin Huat Farming Air Pu�h Tekkah Taiping 16,000 1 1 26 Teoh Choon Leng Lot 2992, Sungai Wang Air Terjun, 34800 Trong 48,000 1 1 27 Rkye Enterprise Ladang Alagar Estate, Padang Gajah 34800 Trong 25,000 1 1 28 Telur Masin Tong Huat Sdn. Bhd. Lot 1162, Jln Beruas Batu 20, Padang Gajah, 34800 Trong, Taiping 50,000 1 1 29 Teoh Choon Leng Lot 4384, 1180 Simpang Temerlok, 34800 Trong 35,000 1 1 30 Teoh Choon Leng Lot 4813, Simpang Temerlok Daerah Kinta 13,000 1 1 93
31 Chong Lee Poultry Farm Sdn. Bhd Lot 3520 Kg Nibung, Temerloh Mukim Sg Tinggi, Taiping 100,000 1 1 32 Kim Yok & Sons Agriculture Sdn Bhd Lot 815 Kampung Jawa 34800 Trong 20,000 1 1 33 Din Non Trading No 728,729,730 Mukim Terung, Larut 20,000 1 1 Bil Nama Premis Alamat Ladang Bilangan Sampel Sisa Air Buangan Populasi BOD pH Negeri Sembilan 1 Nature Duck Farm Sdn Bhd Lot 779, Mukim Air Kuning, Gemencheh, Tampin. 40,000 1 1 Bil Nama Premis Alamat Ladang Bilangan Sampel Sisa Air Buangan Populasi BOD ph Negeri Melaka 1 Chong Kean Chi Lot 722, Ternak I�k, Jln Kuala Sungga, Kg. On Lok,76460 Batang Melaka, Jasin (On Lok Duck Farm) 30,000 1 1 2 Chong Kean Chi Lot 3959, Mukim Machap,76460 Alor Gajah 28,000 1 1 Bil Nama Premis Alamat Ladang Bilangan Sampel Sisa Air Buangan Populasi BOD pH Negeri Johor 1 Chia Gek Kwang (Keam Poh Duck Breeding Farm Sdn Bhd Lot 299, Mukim Plentong, Desa Cemerlang, Johor Bahru 18,000 1 1 2 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 4634 Mk Sri Medan Jln Gambir 83400 Batu Pahat 19,925 1 1 3 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 700, Mk Chaah Baru, Bt 2, Jln Labis 83700 Batu Pahat 24,000 1 1 4 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 257 & 258, Mk Chaah Baru, Bt 2 Jln Labis 83700 Batu Pahat 50,000 1 1 5 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 1220 Mk Chaah Baru Bt 3 Jln Paloh Yong Peng Batu Pahat 42,648 1 1 6 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 7156 Mk Tg Sembrong Bt 1 1/2 Jln Air Hitam Yong Peng 83700 Batu Pahat 20,000 1 1 7 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 6014 Mk Sri Medan Jln Tembelau Kangkar Senangar Pt Sulong 83500 Batu Pahat 60,000 1 1 Bil Nama Premis Alamat Ladang Bilangan Sampel Sisa Air Buangan Populasi BOD pH Negeri Kedah 1 Khor Chin Soon / Wellesley Farming Sdn Bhd 3036, Ladang Buntar, Mk. Bagan Samak, 09800 Serdang 13000 1 1 2 Khor Chin Soon / Yeok Seh Poultry Industry Sdn. Bhd. Lot 4852, Ladang Inchong A, Mk. Bagan Samak, 09800 Serdang 70,000 1 1 3 Khor Chin Soon / Yeok Seh Poultry Industry Sdn. Bhd. Kg Paya Salak, Lubok Buntar, Mk. Bagan Samak, 09800 Serdang, Kedah 120,000 1 1 4 Lau Hai Poo / Pimpin Se�a Sdn. Bhd. Lot 4671, Belakang Sekolah, Bagan Samak, 34950 Bandar Baharu 100,000 1 1 5 Lau Hai Poo / Lai Hin Trading Pt 1882,1883, 1884, 1885, Bukit Buluh, 09800 Serdang 200,000 1 1 6 Mohd Tamam Bin Md Isa / Kumpulan LadangLadang Perbadanan Kedah Sdn. Bhd. Ladang Amanjaya, Sg. Petani, Kedah 60,000 1 1 7 Tan Lee Tyng / E Ternak Eco-Tani Lot 1398, Mukim Sidam Kanan 10,000 1 1 94
2 Ahmad Rashidi B. Awang Pt 5095, Kg. Paya Rajin, 27000 Jerantut 1,000 3 Mohd Ikhwan B. Mohd Zaid No. 1, Simpang Chenor 28100 Chenor, Maran 2,000 4 Shaikh Azhaidi Bin Shaikh Abd. Aziz No. 17, Taman Sri Tanjung Selangor, Pekan 2,000 5 Mohd Firdaus Bin Amdan Taman Lang U�ara, Rompin 1,500 Bil Nama Premis Alamat Ladang Bilangan Sampel Sisa Air Buangan Populasi BOD pH Negeri Johor 1 Chia Gek Kwang (Keam Poh Duck Breeding Farm Sdn Bhd) Lot 299, Mukim Plentong, Desa Cemerlang, Johor Bahru 18,000 1 1 2 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 4634 Mk Sri Medan Jln Gambir 83400 Batu Pahat 19,925 1 1 3 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 700, Mk Chaah Baru, Bt 2, Jln Labis 83700 Batu Pahat 24,000 1 1 4 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 257 & 258, Mk Chaah Baru, Bt 2 Jln Labis 83700 Batu Pahat 50,000 1 1 5 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 1220 Mk Chaah Baru Bt 3 Jln Paloh Yong Peng Batu Pahat 42,648 1 1 6 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 7156 Mk Tg Sembrong Bt 1 1/2 Jln Air Hitam Yong Peng 83700 Batu Pahat 20,000 1 1 7 Lau Jui Peng / Prima Anjung Sdn.Bhd. Lot 6014 Mk Sri Medan Jln Tembelau Kangkar Senangar Pt Sulong 83500 Batu Pahat 60,000 1 1 95
96
Manual Program Pemantauan Pencemaran Industri Ternakan Kebangsaan LAMPIRAN 97
LAMPIRAN 1 SENARAI NAMA PEGAWAI DVS NEGERI UNTUK DIHUBUNGI BAGI TUJUAN PENGUJIAN INDEKS POPULASI LALAT MENGGUNAKAN SCUDDER GRILL Bil. Jabatan Perkhidmatan Veterinar Negeri Pegawai 1 Pegawai 2 Nama No. Telefon Nama No. Telefon 1 PERLIS Dr. Madihah binti Mohd Zin 04-9792600 En. Hasnul Haniff bin Hussain 04-9792600 2 KEDAH - - Pn. Nor Aziah binti Abd Rasid 04-7205200 3 PULAU PINANG Dr. Tishrin binti Muhammad Ismail 04-5084368 / 69 / 67 En. Wan Ahmad Syafiq bin Wan Tahti 04-5084368 / 69 / 67 4 PERAK Dr. Nor Aniskiha bt Mat Yunus Pn. Vasuge A/P Marimuthu 05-5459111 / 122 / 133 5 SELANGOR - En. Muhammad Helmi bin Baharum 03-55103312 6 MELAKA - - En. Amran bin Zainal Maniam 06-2325102 / 03 7 NEGERI SEMBILAN Dr. Fahmi Ridza bin Mohamad Noor 06-7628857 / 155 Pn. Hasnita binti Mohd Shuib 06-7628857 / 154 8 JOHOR Dr. Norshazmira binti Salleh 07-2444649 En. Razali bin Basir 07-2445185 9 PAHANG Dr. Ainani binti Awang 09-5316750 Pn. Siti Rohayu binti Abas 09-5316748 10 TERENGGANU Dr. Ahmad Fadhli Bin Mohamad Syuaib Asren 09-6221822 En. Mohd Shafiq bin Ab Hadi 09-6221822 11 KELANTAN Dr. Ainin Syakirah 09-7652545 En. Muhammad Zulhelmi bin Mat Zin 09-7652545 12 SARAWAK Dr. Chuo Hock Tieng 082 628250 / 082 628255 Pn. Dicy Anak Ganyai 082 628250 / 082 628255 13 WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN Dr. Larry Daves 087-412246 - 14 WILAYAH PERSEKUTUAN KUALA LUMPUR Dr. Nur Izzati binti Aman 03 92001342 03-92002890 03-92879372 En. Zulkifri bin Zainal Abidin 03 92001342 03-92002890 03-92879372 15 SABAH Dr. Zul Bahar bin Haji Abd. Rashid 019-8314817 Pn. Naimah Aisyah binti Awaluddin 011-11004158 05-5459111 / 122 / 133 - - 98
LAMPIRAN 2 CARTA ALIR PENSAMPELAN DAN PENGENDALIAN SAMPEL SISA AIR BUANGAN DI LAPANGAN Labelkan bekas sampel Masukkan sampel sisa air buangan dengan kuantiti yang diperlukan (Jadual 18) Tutup rapat bekas sampel sisa air buangan dan masukan dalam plastik Masukkan sampel ke dalam kotak sejuk berinsulasi bersama dengan pek ais serta tutup Hantar sampel yang telah disediakan ke makmal bersama Borang Penghantaran Sampel yang lengkap 99
LAMPIRAN 3 PERALATAN-PERALATAN LAIN YANG DIPERLUKAN UNTUK PENSAMPELAN SISA AIR BUANGAN 1. Peralatan Perlindungan Diri (PPE) i. Nitrile Glove pakai buang mengikut saiz bersesuaian ii. Apron plastik pakai buang atau coverall guna semula yang bersih iii. Gumboot guna semula yang bersih mengikut saiz bersesuaian iv. Pelindung pernafasan pakai buang jenis 3 lapisan (surgical mask) v. Goggles guna semula yang bersih 2. Peralatan Untuk Melabel Sampel Dan Mengisi Borang-Borang i. Pen marker dakwat kekal warna hitam ii. Ballpen (saiz mata: 1mm) dakwat warna hitam, dakwat kalis air/ comot dan kalis bahan kimia/ air. iii. Borang-borang berkaitan iv. Masking tape (lebar: 2 inci) v. Lakri (seal dengan bahan yang kalis air dan bahan kimia) vi. Fail plastik atau plastik bersaiz A4 vii. Stapler dan dawai kokot 3 Lain-Lain Peralatan i. Botol penyembur pembasmi kuman (contoh jenama Dettol) ii. Sabun cecair pencuci tangan iii. Plastik sampah tahan lasak saiz L iv. Tisu dapur gulung v. Air bersih untuk mencuci tangan (10 liter) vi. GPS, kamera / video 100
LAMPIRAN 4 SENARAI SEMAK (CHECKLIST) UNTUK PERSEDIAAN PENSAMPELAN LALAT IBP = ikut bilangan premis, IBA = Ikut bilangan ahli Bilangan ahli:………. orang Bilangan ladang yang akan dibuat persampelan…………………. No Perkara/ Peralatan Kuantiti/ ladang Kuantiti diperlukan Alat Perlindungan Diri Peralatan Perlindungan Diri (PPE): 1 Nitrile Glove / Sterile Glove (saiz S, M dan L) 3 kotak 2 Apron plastik pakai buang atau coverall guna semula IBA 3 Gumboot (mengikut saiz ahli) IBA 4 Pelindung pernafasan (mask) IBA 5 Goggles IBA Peralatan Pensampelan 6 Scudder Fly Grill 2 unit 7 Falcon tube 3 unit 8 Jam Randik 3 unit 9 Hygrothermometer 2 unit 10 Counter 1 unit 11 Kertas/ buku catatan 1 unit Peralatan untuk melabel sampel dan mengisi borang-borang 12 Pen marker dakwat kekal warna hitam 2 batang 13 Ballpen (saiz mata: 1mm) dakwat warna hitam 2 batang 14 Gaffer’s cloth (masking) tape (lebar: 2 inci) 1 gulung 15 Lakri 1 unit 16 Fail plastik atau plastik bersaiz A4 1 unit 17 Borang Penghantaran Sampel di Makmal IBP 18 Borang Kawalan Penerimaan Sampel IBP 19 Borang Pengambilan Sampel untuk Analisis Pencemaran IBP 20 Stapler dan dawai kokot 1 unit 21 Dawai kokot 1 kotak 22 Sarung Plastik/ fail plastik saiz A4 IBP Lain-lain Peralatan 23 Penyembur pembasmi kuman (500ml) 1 unit 24 Sabun cecair pencuci tangan (100ml) 1 unit 25 Plastik sampah saiz L (10 bag) 1 unit 26 Tisu dapur gulung 1 unit 27 Bekas berisi air bersih untuk mencuci tangan (10 liter) 1 unit 1 unit 28 GPS kamera/ video/ voice recorder (jika perlu) 1 unit 101
LAMPIRAN 5 VERIFIKASI KAWALAN PENCEMARAN LADANG TERNAKAN SEKSYEN PENGURUSAN PENCEMARAN INDUSTRI TERNAKAN JABATAN PERKHIDMATAN VETERINAR MALAYSIA Nama Ladang : Alamat Ladang : Negeri: ID Premis / Kod Ladang: GPS : Tarikh Verifikasi: Nama pemilik ladang : No. Telefon: 1. MAKLUMAT LADANG i Jenis Ternakan : ............................. ii Sistem Ternakan* : Intensif / Semi-Intensif / Ektensif (*potong yang tidak berkenaan) ii Populasi Ternakan / SPP : ............................ekor iv Bilangan Kandang : ........................... v Stor Makanan* : Ada /Tiada (*potong yang tidak berkenaan) vi Jenis Ladang* : terbuka / separa tertutup / tertutup (*potong yang tidak berkenaan) 2. LOKASI LADANG TANDAKAN √ CATATAN 2.1 Jarak dari kediaman orang awam/ penempatan/ rumah ibadat / rekreasi a. < 200 meter b. > 200 meter 2.2 Jarak dari kawasan sumber air awam (sungai/ tasik) a. < 500 meter b. > 500 meter 3. KAWALAN PENCEMARAN 3.1 SISA AIR KUMBAHAN [sila tandakan (√ )] 3.1.1 Sistem kawalan pencemaran sisa air / Sistem Pengolahan ‘Desludge’ i. Ada (Berfungsi dengan baik) ii. Ada (Tidak Berfungsi) iii. T iada 3.1.2 Jenis sistem pengolahan ‘Desludge’sisa yang digunakan a) Kolam rawatan aerobic b) Kolam rawatan anaerobic c) lain-lain (nyatakan cth: separator/biogas) : ....................................... 3.1.3 Penggunaan alat pengasingan sisa pepejal ‘Solid Separator’ 3.1.4 Bilangan kolam rawatan a) �ada kolam b) 1 c) 2 d) 3 e) Lebih > 3 (sila nyatakan bilangan):......... 102
3.1.5 Keluasan dan kedalaman kolam - Anggaran purata keluasan: Kolam 1:.......m2 : Kolam 2........m2 :Kolam 3:........m2, Kolam ( ): ....... m2. dan purata kedalaman se�ap kolam :...........m 3.1.6 Status pelaksanaan penyelanggaraan sistem pengolahan a) dalam tempoh 12 bulan b) dalam tempoh 24 bulan c) lebih > 24 bulan 3.1.7 Saluran keluar sisa air buangan a) Talian paip b) Paip konkrit c) Lain-lain. Nyatakan .............................................................................................. 3.2 KACAU GANGGU LALAT 3.2.1 Pengesanan lalat pada kertas pelekat bergam terdapat lalat lebih dari 20 ekor dalam masa singkat (kurang dari 30 saat) Saringan MyGAP sahaja. Ya Tidak 3.2.2 Kaedah kawalan lalat: [sila tandakan (√ ) / Nyatakan] a. Biologi: i. Efek�f Mikrob (EM) EM Komersil : Jenama ............................................. EM Buatan Sendiri : Ringkasan penyediaan ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ Nisbah campuran EM dalam air: ............................................ Kekerapan penggunaan : .......................................... Cara Penggunaan : Semburan pada makanan / Air Minum / Tinja / Lain-lain ...................................... ii. Parasitoid/Predator iii. Fizikal a. Kertas gam b. Jaring c. Perangkap Lalat iv. Lain-lain (nyatakan) : ........................................ 103
b. Bahan kimia: Kekerapan penggunaan: ..................kali / bulan i. Nama bahan ak�f........................ , ii. Kepekatan:..............g/L (jika ada), iii. Mengamalkan pertukaran bahan ak�f: Ya / Tidak (*Jika ada) Tempoh pertukaran : 6 Bulan / 1 Tahun / 2 Tahun c. Penyelenggaraan Reban / Kondisi Reban i. Ada Penyelenggaraan, reban dalam keadaan yang baik. ii. Tiada penyelenggaraan, kondisi reban yang �dak baik 3.3 BAU 3.3.1 Kaedah kawalan bau: [sila tandakan (√ ) / Nyatakan] a) Penggunaan Effec�ve Microorganism (EM): i. kepekatan:........g/L (jika ada) ii. kekerapan........ kali /bulan iii. kaedah penggunaan dalam : Makanan / Kolam / Tinja b) lain-lain kaedah kawalan bau (sila nyatakan): ................................................................................................................ ................................................................................................................ ............................................................................................................... 3.4 KEMUDAHAN SISTEM LAIN YANG ADA DI LADANG 3.4.1 a. Pengasingan air hujan dan air kumbahan di ladang (Potong yang tidak berkenaan) i. Ada ii. Tiada iii. Berkesan / �dak berkesan b. Sistem perparitan di sekeliling kandang dan keseluruhan ladang yang baik (�dak pecah dan �ada aliran keluar) i. Ada dan berfungsi dengan baik ii. Ada tapi �dak berfungsi dengan baik (pecah/ retak). iii. Tiada 3.4.2 a. Kawasan khusus bagi pengeringan sisa pepejal (Sludge Drying Bed) i. Ada kawasan khusus, dilakukan dengan baik dan �ada bau. ii. Tiada kawasan khusus, namun dilakukan. iii. Tidak dilaksanakan b. Diselenggara dengan baik i. Ya ii. Tidak 3.5. SANITASI LADANG DAN BANGUNAN (Sila potong yang tidak berkenaan) 3.5.1 Kebersihan kandang dan kawasan persekitaran ladang a. bersih 104
b. sederhana d. kotor 3.6 KAEDAH PELUPUSAN SISA PEPEJAL 3.6.1 Kaedah pelupusan bangkai ternakan Di kumpul dan dirawat: a. dilaksanakan dengan sempurna (incinerator / tanam ) b. dilaksanakan kurang sempurna (bersisa/ tanah �dak menutupi sempurna) c. �dak dilakukan – hantar ke pusat pelupusan awam/ buang merata-sungai atau di luar ladang/lain-lain ............................................(nyatakan). 3.6.2 Kaedah pelupusan sisa bahan rawatan ternakan (enapcemar/sludge) a. dilaksanakan dengan sempurna (melan�k syarikat berda�ar/ incinerator) b. �dak dilaksanakan – hantar ke pusat pelupusan awam/ buang sungai atau luar kawasan ladang/ �ada maklumat. 3.6.3 Kaedah pelupusan secara guna semula kepada ladang a. Baja b. Biogas c. Lain-lain (Nyatakan........................................................................) RUMUSAN PEMANTAUAN: i. Ladang yang bermasalah yang menyumbang kepada pencemaran ii. Ladang bermasalah dan dijangka menyumbang kepada pencemaran iii. Ladang yang baik dan �ada masalah pencemaran 7. TINDAKAN SUSULAN DVS (Jika berkenaan) a. Pensampelan sisa air Bacaan keputusan makmal: .....................................Tarikh: ................ b. Kiraan Indeks / larva-lalat Bacaan Indeks : ........................................................Tarikh:................. c. Khidmat nasihat ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ....................................................................................................................................Tarikh:.………..…… Pemeriksa Pertama: Pemeriksa Kedua: (t/t ) (t/t ) Nama Nama: Jawatan: Jawatan: Tarikh: Tarikh: 105
Wakil Pengurusan Premis Yang Dilan�k. (t/t ) Nama: Jawatan: Tarikh: NOTA: Kaedah Pengiraan keberkesanan sistem rawatan air buangan (keseluruhan kolam/sistem) Seekor (1) babi = 40 liter air buangan sehari Seekor (1) lembu/kerbau dewasa = 378 liter air buangan sehari Seekor (1) kambing/ biri-biri dewasa = bentuk pepejal Seekor (1) ayam/ i�k dewasa = 1.36 liter air buangan sehari Hydraulic Reten�on Time (HRT) : HRT = Jumlah Isipadu semua kolam Kadar aliran air buangan/hari A) Kadar air buangan terhasil (m3 ) sehari = Jumlah ternakan x air buangan (liter/hari) seekor B) Jumlah Isipadu Kolam yang sedia ada (m3 )= [Panjang x Lebar x Dalam] x Bil. Kolam C) Kecekapan kolam (%) = Contoh parameter : BOD keluar kolam akhir – BOD awal/ masuk kolam pertama sistem x 100% BOD awal masuk kolam pertama 106
LAMPIRAN 6 SENARAI PERALATAN DAN SPESIFIKASI UNTUK PENGAMBILAN SAMPEL SISA AIR BUANGAN BAGI UJIAN PARAMETER PENCEMARAN BOD DAN AMR BIL. Perincian 1 Botol Plastik Plastik (High-density polyethylene, HDPE) autoclavable (121°C, 15min) Saiz (1000ml dan 100ml) Bukaan mulut yang besar (>50mm) Screw cap, kalis tiris dan bocor serta kedap udara Bebas sisa bahan kimia (botol baru perlu dibilas dengan natrium tiosulfat dan air suling) Bebas bau, bahan asing, bersih dan kering Anggaran Harga: RM ±100.00- 150.00/100 pc 2 Pemegang botol bertangkai (adjustable water collection pole) Saiz bekas boleh memasukan botol ke dalam (diameter: ±15-17 cm) Tangkai boleh dilaras dan kunci (lock) Anggaran Harga: tiada rekod 107
3 Pek ais (Pre-cool Ice Pack/ Ice Brick) Suhu bertahan untuk 5-6 jam Permukaan luar diperbuat daripada HDPE plastik Non-leaking seal (terbukti) 4-6°C 4 x saiz 8cm x 12cm x 2cm 4-6°C 4 x saiz 10cm x 12-14cm x 2-3cm Anggaran Harga : RM 10.00-20.00/pc 4 Kotak sejuk berinsulasi / insulated container cooler box Saiz 30-35cm (L) x 40- 50cm (P) x 35-40cm (T) Anggaran Harga: RM 120.00 / pc 5 Alkaline Acid Indicator Paper Water Litmus (pH) Menentukan pH dari skala 1-14 Datang dalam kotak kalis air dan Warna standard skala pH Anggaran Harga : RM 8.00/ 100 strips/ box 108
6 Botol plastik 250ml Botol plastik Untuk mengisi air suling baru Anggaran Harga: RM 5.00/pcs 7 Conventional Thermometer (alcohol based) 1 x thermometer untuk dilekatkan kemas pada tepi bahagian atas kotak berinsulasi. Menggunakan alkohol based Anggaran Harga : RM 15.00/pc 8 Beg Plastik Double Ziplock Kalis bocor dan double ziplock Saiz : Ziplock 28cm x 41cm Anggaran Harga : RM 20.00/15 pcs 41 cm 28 cm 109
LAMPIRAN 7 SENARAI PERALATAN DAN SPESIFIKASI UNTUK PENGIRAAN INDEKS LALAT Bil. Perincian 1 Scudder Grill (rujuk Enakmen Negeri masing-masing untuk saiz yang sesuai) Perangkap untuk dihinggap oleh lalat Diperbuat dari papan kayu Saiz 24 inci x 24 inci Contoh Scudder grill 2 Jam Randik/ Stopwatch Alat mudah alih yang ringan dan boleh dilaraskan pada 30 saat Mempunyai penggera bunyi menandakan sudah cukup masa Contoh jam randik manual Contoh jam randik digital 110
3 Hygrothermometer Alat mengukur suhu dan kelembapan persekitaran indoor atau outdoor Meter mempunyai dua indikator (suhu dan kelembapan) Bacaan secara digital 4 Jangkasuhu/ Conventional Thermometer (Alcohol based) 1 x thermometer untuk dilekatkan kemas pada tepi bahagian atas kotak berinsulasi. Menggunakan alkohol based Harga : RM 15.00 5 Counter Bacaan secara Digital Boleh Reset Contoh Digital Counter 111
LAMPIRAN 8 SENARAI PERALATAN DAN SPESIFIKASI UNTUK KAEDAH PENGIRAAN LARVA Bil. Perincian 1 Falcon tube Digunakan untuk mengambil sampel tinja ternakan yang mengandungi pupa / larva Size tube 50 ml Sekurang- kurangnya 3 unit diperlukan/ ladang Contoh Falcon Tube (50ml) 112
101 LAMPIRAN 9 JADUAL KEPERLUAN PERSAMPELAN, PENGENDALIAN SAMPEL DAN PENGUJIAN SISA AIR BUANGAN No. Parameter / Test: Test Methods Container Volume (ml) Preservation Temp. ( °C) Holding Time 1 pH pH measurement before refrigerate APHA 4500-H+B Clean Plastic or Glass 50 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze Analyze Immediately (0.25hr) 2 AMR (E.coli /Salmonella spp) E.Coli – Most Probable Number (MPN) Salmonella – Detection Method Clean, sterile, wide mouth - Borosilicate glass (S) or Plastic (S), 100 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze 24 hr 3 Biological Oxygen Demand 5 (BOD5) APHA 5210-B Clean Plastic or glass 1000 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze 48 Hours 4 Microbiological Examination APHA 9222 B and 9221 B1 Clean, sterile, wide mouth, nonreactive borosilicate glass or plastic bottle. 100 No preservative, 4°C± 2°C 24 Hours 5 Total Suspended Solids (TSS) APHA 2540 D Plastic or Glass 200 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze 7 days 6 Ammoniacal Nitrogen (NH3-N) APHA 4500- NH3 B,C Plastic 500 H2SO4 to pH < 2 4°C± 2°C DO NOT freeze 7 Days 7 Chemical Oxygen Demand (COD) APHA 5220 B Plastic or Glass 100 H2SO4 to pH < 2 4°C± 2°C DO NOT freeze 7 Days 8 Total Solid (TS) APHA 2540 D Plastic or Glass 200 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze 7 Days 9 Dissolved Oxygen (DO) APHA 5210-B (Electrode) Glass 300 No preservative 4°C± 2°C DO NOT freeze Analyze Immediately (0.25hr) 10 Oil and grease APHA 5520 B APHA 5520 B Glass, Wide mouth 1000 HCl, H2SO4 to pH < 2, 4°C± 2°C DO NOT freeze 28 days 11. Heavy Metals (general) APHA 3030 F & 3111 B Plastic (A), Glass (A) 1000 HNO3 to pH<2 4°C± 2°C DO NOT freeze 6 months Sumber: Standard Methods for the examination of Water and Wastewater. APHA Sampling Methods 23rd Edition. Plastik = plastik (polyethylene atau setanding): Glass (A) / Plastik (A) = bekas gelas / plastik dicuci dengan 1 + 1 HNO3; Borosilicate glass (S) / Plastic (S) = sterile 113
LAMPIRAN 10 BORANG PERMOHONAN PERSAMPELAN PENCEMARAN DI PREMIS BORANG A PERMOHONAN PERSAMPELAN PENCEMARAN DI PREMIS PENGAMBILAN SAMPEL UNTUK ANALISA PARAMETER PENCEMARAN Pengambilan Sampel untuk analisa Pencemaran dibawah Enakmen…………………………………………… melalui Kaedah Peraturan-peraturan Pematuhan Piawaian Kualiti Sisa air buangan tahun………………………………. Butiran Premis/Ladang: No. Rujukan Premis/ Kod Ladang Lokasi Premis/Ladang (GPS) Tarikh & Masa sampel diambil ID Sampel Jenis Sampel Diambil* Jenis sistem pengolahan digunakan [√]: Sisa air buangan akhir Lain-lain (sungai, tasik dsb.) *sampel diambil secara cekau 2. Tujuan Persampelan*: Pengawasan/Penguatkuasaan/Aduan/ Lain-lain………………..(*Tandakan/Nyatakan) 3. Parameter analisa dikehendaki: pH / BOD / AN / TSS / AMR / Lain-lain…………………………… Tarikh:……………………… Tandatangan:……………………………………………………. Nama pegawai (PDK):………………………………………… (persampelan) Nota: Sampel mesti dihantar ke makmal mengikut kaedah-kaedah APHA Sampling methods. Kolam ; Biogas; Aerated lagoon Lain-lain Kolam ; Biogas; Aerated lagoon Lain-lain Kolam ; Biogas; Aerated lagoon Lain-lain Kolam ; Biogas; Aerated lagoon Lain-lain Kolam ; Biogas; Aerated lagoon Lain-lain 114
BORANG PENGHANTARAN SAMPEL * Penghantaran laporan makmal melalui: [ ] Pos [ ] Faks [ ] E-mel [ ] Serahan Tangan Nota: * Sila tandakan [ √ ] SATU pilihan sahaja ………………………………………………………………………………………..………………..potong di sini…………….…………………………………………………………..……………………… (Diisi Oleh Pihak Makmal Sahaja): AKUAN TERIMA SAMPEL: Saya dengan ini memperakui bahawa telah diserahkan kepada saya suatu sampel seperti di BAHAGIAN C yang mempunyai No. Rujukan Penghantar _________________________________ Disaksikan dengan tandatangan saya pada jam _____________, ____haribulan ______ 20___. ____________________________ (Nama dan Jawatan) BORANG PENGHANTARAN SAMPEL Bahagian A: Maklumat Penghantar Rujukan Penghantar: (DIISI OLEH PIHAK MAKMAL SAHAJA) Rujukan Makmal: Tarikh Terima: Nama dan Alamat: Keadaan Sampel: Suhu Bilik / Sejuk / Beku / Rosak Diterima dan Diperiksa Oleh (tandatangan): Seksyen ( ) Kawalan Pencemaran No Tel: No Faks E-mel: NoH/P: *Tujuan Penghantaran: [ ] Monitoring [ ] Aduan [ ] Penguatkuasaan [ ] Lain-lain............................ BAHAGIAN B (MAKLUMAT TUAN PUNYA) ID Premis/ No.Lesen/No.Pendaftaran: Nama dan Alamat: SEKSYEN /MAKMAL PENGURUSAN PENCEMARAN Sampel sesuai / mencukupi [ ] Ya [ ] Tidak Ketersediaan ujian [ ] Ya [ ] Tidak Kakitangan kompeten [ ] Ya [ ] Tidak Kecukupan sumber [ ] Ya [ ] Tidak Ujian boleh dijalankan* [ ] Ya [ ] Tidak *Jika tidak, sila isi borang MKAV 02 * Jenis Ternakan: [ ] Ayam [ ] Itik [ ] Lembu [ ] Kerbau [ ] Kambing [ ] Bebiri [ ] Babi [ ]Lain-lain:............... BAHAGIAN C (MAKLUMAT SAMPEL) Tarikh sampel diambil di lokasi persampelan: No ID Sampel Lokasi Sampel Catatan Sila tandakan [ √ ] untuk ujian makmal yang dikehendaki Parameter Pencemaran Air: 1. [ ] pH 3. [ ] Total Suspended Solids (TSS) 5. [ ] AMR 2. [ ] Biochemical Oxygen Demand (BOD5) 4. [ ] Ammoniacal Nitrogen (NH3-N) Nama dan Tandatangan Penghantar Sampel: ............................................................Tarikh Hantar: .................. * Catatan: Makmal tidak bertanggungjawab ke atas prosedur pensampelan yang telah dijalankan oleh penghantar. MAKMAL KESIHATAN AWAM VETERINAR JABATAN PERKHIDMATAN VETERINAR BANDAR BARU SALAK TINGGI TEL: +603-8706 3811/8681 FAKS: +603-8706 8675 LAMPIRAN 11 115
LAMPIRAN 12 BORANG PENGIRAAN INDEKS LALAT Nama Ladang: Tarikh: Alamat Ladang: ID Premis: Jenis Premis: Ayam/Lambu/Kerbau/Kambing/ Biri-biri/ lain-lain (nyatakan)……………………………………..) No. Lesen Penternakan: Lokasi / Reban/ Rumah Bil lalat yang hinggap dalam setiap 30 saat Bil. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Purata 1 2 3 Purata Besar Bacaan suhu persekitaran : C Bacaan Kelembapan persekitaran: % Waktu Pensampelan : 7-10am /10am-12pm /12-4pm /4-6pm Pengesahan Pegawai yang diberi Kuasa Tandatangan Nama : Cop : Tarikh : Pengesahan Wakil Premis Tandatangan Nama : Cop : Tarikh : 116
Manual Program Pemantauan Pencemaran Industri Ternakan Kebangsaan RUJUKAN 117
RUJUKAN 1. American Public Health Association (APHA) 2017. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 23rd edition. 2. World Organization for Animal Health (OIE), 2007. OIE LIST OF ANTIMICROBIAL AGENTS OF VETERINARY IMPORTANCE, (Resolution No. XXVIII). 3. Jabatan Alam Sekitar (DOE), 2018. Laporan Kualiti Alam Sekeliling. 4. Hamdan, A. (2021). House y and their control approaches in poultry farms. Webinar Pengurusan Pencemaran Ladang Dan Sisa Ternakan. 5. Rang Undang-Undang Perladangan Unggas (Negeri Pulau Pinang) 2020. 6. World Health Organization, WHO (1986). The House y, Training and Information Guide. 7. H. Scudder (1947), A New Technique for Sampling the Density of House y Population. Public Health Reports (1896-1970) Vol. 62, No. 19, pp. 681-686. 118
INDUSTRI TERNAKAN KEBANGSAAN 2023 MANUAL PROGRAM PEMANTAUAN PENCEMARAN