หน่วย5_หน้าที่ชาวพุทธและมารยาทชาวพุทธ

E-Book

วชิ าสังคมศกึ ษา (ส21101) ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 1
ผูส้ อน

นางสาวรจรนิ ทร์ สีวจมู
นกั ศึกษาฝกึ ประสบการณว์ ชิ าชีพครู

โรงเรยี นพนาศึกษา
สังกัดสานกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษามธั ยมศกึ ษา

อุบลรา๙ธานี อานาจเจรญิ

หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี ๕ หนา้ ทช่ี าวพทุ ธ
และมารยาทชาวพุทธ

จดุ ประสงค์การเรียนรู้

๑.บำเพ็ญประโยชน์ต่อศำสนสถำนของศำสนำท่ีตนนับถือได้
๒.อธิบำยจรยิ ำวตั รของสำวกเพอ่ื เปน็ แบบอยำ่ งในกำร
ประพฤติปฏบิ ัติ และปฏบิ ัติตนอย่ำงเหมำะสมต่อสำวก
ของศำสนำทีต่ นนับถือได้
๓.ปฏิบัติตนอย่ำงเหมำะสมตอ่ บุคคลตำ่ งๆ ตำมท่ีกำหนดได้

การบาเพญ็ ประโยชน์
และการบารุงรกั ษาวดั

ส่งเสรมิ ใหช้ มุ ชนในทอ้ งถ่ินมีความรูส้ กึ วา่ วัดเป็นของตน เพื่อใหม้ ี
ความรสู้ ึก รกั และหวงแหน จะไดช้ ว่ ยกันดแู ลรกั ษา

ส่งเสริมใหช้ ุมชนในท้องถิน่ รู้สกึ ว่าวัดเป็นทีพ่ ่งึ ทางจติ ใจ ให้
ชาวบา้ นเข้ามาแสวงหาความสงบ รับฟงั คาสอน คาปรึกษาเพอ่ื
แกป้ ญั หาชวี ิต เพ่ือให้ชาวบา้ นเหน็ คณุ ค่าของวัดและเข้าวัดมาก
ขน้ึ

ส่งเสริมให้วัดเป็นศูนย์กลางในการจัดกิจกรรมเกี่ยวกับ
สาธารณูปโภค ส่งเสริมอาชีพ ช่วยเหลือเกื้อกูลซ่ึงกันและ
กัน ชาวพุทธท้ังหลายต้องช่วยทานุบารุงและดูแลรักษาวัด
เพื่อให้คงอยคู่ กู่ บั ชมุ ชนสบื ไป

การบาเพญ็ ประโยชน์

พทุ ธศาสนิกชนท่ดี มี ีหน้าที่บาเพญ็ ประโยชน์แก่วัด พระภิกษุ
สามเณร เกือ้ กลู ใหพ้ ระพทุ ธศาสนาดารงอยู่ตอ่ ไป

ทอดผ้าป่า ทอดกฐิน หาทุนทรัพย์ไปช่วย ใหท้ นุ การศกึ ษาแก่พระภิกษุสามเณร
สร้างอุโบสถ วิหาร หรอื ศาสนสถานอ่ืนๆ

จดั หาผเู้ ชี่ยวชาญอบรมวธิ ีการใช้ส่ือ ดูแลมใิ ห้ผู้ใดใชว้ ัดเปน็ สถานทปี่ ระพฤตมิ ชิ อบ
และอุปกรณ์ทท่ี นั สมยั

ชักชวนกนั ไปทาบญุ รักษาศีล
และเจรญิ ภาวนา

การบารงุ รกั ษาวัด

ชาวบ้านในชุมชนมีหน้าท่ีช่วยแบ่งเบาภาระสมภารเจ้า
อาวาสด้วยการบารุงรักษาวัด เพราะวัดเป็นสถานที่ท่ี
เปน็ ศนู ยร์ วมใจของพทุ ธศาสนิกชน

กอ่ สรา้ ง ซ่อมแซม ปรับปรุง ตกแต่ง
วางแบบแปลนศาสนสถานและศาสนวัตถุ

ส นั บ ส นุ น ค่ า ใ ช้ จ่ า ย จั ด ห า ทุ น ส า ห รั บ
บารงุ รักษาศาสนสถานและศาสนวตั ถุ

จัดให้มกี ารเรียนการสอนพระปรยิ ตั ิธรรม

สง่ เสริม สนับสนุนวดั ทง้ั กาลังเงนิ และกาลงั กาย

ช่วยทาความสะอาดวัดและบรเิ วณภายในวัด

การเรียนรวู้ ิถชี ีวิตของพระภิกษุสงฆ์

• การศึกษา หมายถึง การเรียน • เ รี ย ก ต า ม ศั พ ท์ ศ า ส น า ว่ า
พุทธวจนะหรือพระไตรปิฎก วิปัสสนาธุระ หมายถึง การ
ใ น ส มั ย ก่ อ น ใ ช้ วิ ธี ท่ อ ง จ า ฝึกฝนอบรมจิตใจให้เป็นสมาธิ
เรียกว่า มุขปาฐะ ถ่ายทอดต่อ เพ่ือนาไปขจัดกิเลส คือ ความ
กันมา เม่ือเวลาล่วงเลยไปทา เศร้าหมองแห่งจิตและให้เกิด
ให้พระธรรมวินัยคลาดเคล่ือน ความร้แู จง้ เห็นจริง
พระสงฆ์จึงประชุมสังคายนา
ภ า ย ห ลั ง จึ ง มี ก า ร บั น ทึ ก ไ ว้
ก า ร ศึ ก ษ า เ ล่ า เ รี ย น นี้ ต่ อ ม า
ภายหลัง เรียกวา่ คนั ถธรุ ะ

การศึกษา การปฏิบัติ

การเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนา

การแสดงธรรม ปาฐกถาธรรม การประพฤตติ นให้เป็นแบบอยา่ ง
• การแสดงธรรมหรือการแสดง • พ ร ะ ภิ ก ษุ มี ห น้ า ที่ ท า ใ ห้

พ ร ะ ธ ร ร ม เ ท ศ น า ห รื อ ก า ร ชาวบ้านเห็นว่า การมีชีวิต
เทศน์ เป็นรูปแบบที่ทากันมา ตามที่พระพุทธองค์ทรงสอน
แต่โบราณ มีระเบียบและวิธี นั้นเป็นไปได้ จะต้องมีชีวิต
ปฏบิ ตั ิเปน็ แบบอย่างเฉพาะ เรียบง่าย ไม่ยึดติดในลาภ

• การแสดงปาฐกถาธรรม เป็น สักการะ มีเมตตาและไม่
การแสดงธรรม โดยใช้ภาษา พยาบาท ไมค่ ดิ รา้ ยต่อผูอ้ ื่น

ธรรมดาท่ีสื่อความได้ง่าย ไม่มี

รูปแบบและพิธีกรรมท่ีใช้ใน

การเทศน์

การเข้าพบพระภิกษแุ ละ มารยาทชาวพุทธ
การปฏิบตั ติ นในเขตวดั
การฟงั พระธรรมเทศนา
การแสดงความเคารพ
พระรัตนตรยั

การฟงั เจริญพระพทุ ธมนต์

การฟงั สวดพระอภิธรรม

การเข้าพบพระภกิ ษุและ
การปฏบิ ตั ิตนในเขตวัด

ควรแตง่ กายใหส้ ภุ าพเรยี บรอ้ ย ถ้าไปร่วมพิธีในช่วงเช้า ควรมีภัตตาหารไปถวาย
ไม่ตกแต่งเคร่อื งประดับมากเกินไป พระภิกษุด้วย แต่ถ้าศาสนพิธีมีข้ึนตอนบ่ายหรือ
เย็น ควรมีน้าผลไม้ไปถวายพระสงฆ์ด้วยจะเป็น
ควรไปถึงวัดก่อนการประกอบ การดี
ศาสนพิธี
ขณะพระสงฆ์แสดงพระธรรมหรือให้ศีล
ควรตัง้ ใจฟังอยา่ งสารวมและมสี มาธิ

ควรสนทนากับพระสงฆอ์ ยา่ งสารวม พึงรกั ษาเวลาในการสนทนากบั พระ

ไม่ควรนาเรื่องทางโลกบางเร่ืองไป ไม่กระทาการใดๆ ที่เป็นการรบกวน
สนทนากับพระ การประกอบศาสนพิธี

การแสดงความเคารพ

พระรัตนตรยั

การประนมมือ
(อัญชล)ี

การยกมือทง้ั สองตั้งประนมขน้ึ เป็นพุ่ม โดยให้ฝ่ามือทั้ง
สองชดิ กนั ตัง้ ไว้ระหว่างอก น้ิวมือทั้งสิบชิดกัน แขนท้ัง
สองถอยห่างจากลาตัวพอสมควร เงยหน้ามองตรงต่อ
สงิ่ ท่เี คารพ ลาตวั ตง้ั ตรง

การไหว้
(นมัสการ)

การยกมือที่ประนมขน้ึ จรดหน้าผากพร้อมกับน้อมศีรษะลง
เล็กน้อย ให้ปลายนิ้วจรดตีนผม ปลายน้ิวหัวแม่มือจรด
กลางหนา้ ผากหรอื หวา่ งค้วิ ไหวค้ รง้ั เดียวแล้วลดมือลง การ
ไหว้ขณะยืน ผู้ชายยืนส้นเท้าชิด ปลายเท้าแยกเล็กน้อย
ผู้หญิงก้าวขาขวาออกมาข้างหน้า แล้วย่อตัวหรือค้อมตัว
ต่าลงเล็กน้อย

การกราบ
(อภวิ าท)

การกราบพระรัตนตรัยใช้วิธีกราบแบบเบญจางคประ
ดิษฐ์ หมายถึง การกราบท่ีให้อวัยวะท้ัง ๕ ส่วนของ
ร่างกาย ได้แก่ มือทั้งสอง เข่าทั้งสอง และหน้าผาก
จรดกบั พนื้ การกราบมี ๓ ขั้นตอน คือ อัญชลี วันทา
อภวิ าท

การฟงั สวดพระอภธิ รรม

๑ ตง้ั ใจฟงั พระสวดโดยเคารพ

๒ ถ้าไม่เข้าใจก็สง่ กระแสจิตไปตามเสยี ง

สวด เพ่อื สรา้ งสมาธใิ นการฟัง

๓ ถ้าเข้าใจความหมายของบทสวด

ก็ใหน้ ้อมใจไปตามคาสวดนัน้

๔ ควรนาเอาธรรมะในบทสวดไปเป็น
แนวทางในการดาเนนิ ชวี ติ

การฟงั พระธรรมเทศนา

๑ ๒ พ ร ะ ภิ ก ษุ ส ง ฆ์ ผู้ เ ท ศ น์ นั่ ง บ น

ฝ่ายผ้ฟู งั ให้รบั ศีลก่อน แล้วกล่าวคา ธรรมาสน์ จับใบลานประคอง
อาราธนาธรรม เพ่ือนิมนต์ให้พระ ระหว่างอก ประนมมือแค่อกแล้ว
แสดงพระธรรมเทศนา ตัง้ นะโม ๓ จบ

๓

พระภิกษุสงฆ์ยกพระบาลีมาเป็นหัวข้อ
แสดงธรรม แลว้ อ่านคาเทศน์ในใบลาน

๔ ๕

ฝ่ายผู้ฟังให้นั่งประนมมือ เม่ือเทศนจ์ บ เจา้ ภาพถวาย
ตั้ ง ใ จ ฟั ง ไ ม่ ห ย อ ก ล้ อ ไทยธรรมแก่พระภกิ ษุ
พดู คยุ กัน

การฟังเจริญพระพุทธมนต์

๑ ตั้งใจฟังด้วยความเคารพ

๒ แม้ไม่เขา้ ใจความหมาย ก็ให้สง่ ใจไปตามเสียง
สวดนัน้ นอ้ มราลึกถงึ คณุ พระพุทธ พระธรรม
และพระสงฆ์
๓ ถ้าเข้าใจความหมาย ก็จะยิ่งช่วยให้มี
จติ ศรทั ธาเล่อื มใสในพระรตั นตรยั ยิ่งขน้ึ

๔ เม่ือจิตเล่ือมใสศรัทธา จิตใจก็จะสะอาดบริสุทธ์ิมากขึ้น
เทา่ กับเป็นการชาระล้างขัดเกลากเิ ลสออกจากจติ ใจ

การปฏบิ ัติตนอยา่ งเหมาะสม
ต่อเพ่อื นตามหลกั พระพทุ ธศาสนา

หลักธรรม ทศิ ๖

มิตรแท้ มิตรเทียม

หลักธรรม ทิศ ๖ ทิศเบ้ืองบน ทิศเบอื้ งหน้า
พระสงฆ์ บดิ า มารดา
ทิศเบอื้ งหลงั
สามี ภรรยา ทศิ ๖ ทิศเบอื้ งขวา
ครกู บั ศษิ ย์
ทศิ เบือ้ งซ้าย ทิศเบ้อื งล่าง
มิตรสหาย คนงาน ลูกจา้ ง

มิตรท่ีดพี งึ ปฏบิ ัตติ อ่ เรา ดังนี้
• ป้องกนั เราเม่ือเราอย่ใู นความประมาท
• รักษาทรัพย์สินของเราเมื่อเราอยูใ่ นความ

ประมาท
• เมื่อมีภัยเอาเปน็ ที่พึง่ ได้
• ไมล่ ะท้งิ เราในยามทกุ ขย์ าก
• ใหค้ วามนบั ถือตลอดถงึ วงศต์ ระกลู ของ

เรา

มิตรแท้ มติ รเทียม

มิตรแท้ มิตรเทยี ม

• มติ รอุปการะ • มิตรปอกลอก
• มิตรร่วมทกุ ข์ร่วมสุข • มติ รดแี ตพ่ ดู
• มิตรแนะนาประโยชน์ • มิตรหัวประจบ
• มิตรมีน้าใจ • มติ รชวนไปในทางเส่อื ม

E-Book

วชิ าสังคมศกึ ษา (ส21101) ชัน้ มธั ยมศึกษาปที ี่ 1
ผู้สอน

นางสาวรจรนิ ทร์ สีวจมู
นกั ศกึ ษาฝกึ ประสบการณ์วิชาชีพครู

โรงเรยี นพนาศึกษา
สังกัดสานกั งานเขตพนื้ ท่ีการศึกษามัธยมศกึ ษา

อุบลรา๙ธานี อานาจเจรญิ