โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์

ส่ วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์
โครงสร้างและหน้าทขี่ องเซลล์
ส่ิงมชี ีวติ เซลล์เดยี ว // ส่ิงมชี ีวติ หลายเซลล์

สว่ นประกอบของกลอ้ งจุลทรรศน์

โครงสร้างของเซลล์

โครงสร้างของเซลล์

แวคิวโอล เยื่อหุ้มเซลล์ ผนังเซลล์
แวคิวโอล
นิวเคลียส
เย่ือหุ้มเซลล์
ไซโทพลาซึม
นิวเคลียส
เซลล์สัตว์
ไซโทพลาซึม
คลอโรพลาสต์

เซลล์พชื



ความแตกตา่ งระหวา่ งเซลลพ์ ืชและเซลลส์ ตั ว์

ลกั ษณะของเซลล์

เซลล์ผิวหนัง เซลล์เย่ือบขุ ้างแก้ม
(skin cell) เหมอื นกบั เซลลผ์ วิ หนงั ทาํ หน้าท่ี

ทาํ หน้าทห่ี อ่ หมุ้ รา่ งกาย หอ่ หมุ้ รา่ งกาย
เรยี งตวั กนั เป็นชนั้ ๆ

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์เมด็ เลือดแดง
red blood cell

ไมม่ นี ิวเคลยี ส เป็นทอ่ี ยขู่ องฮโี มโกบนิ หน้าทจ่ี บั ออกซเิ จน

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์คมุ ใบพืช

อยบู่ รเิ วณใตใ้ บของพชื ทกุ ชนิดยกเวน้ พชื น้ํา หน้าทเ่ี ป็นเยอ่ื เลอื กผา่ น
ควบคุมน้ําผา่ นเขา้ ออก

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์รากขน

มลี กั ษณะยาวละบาง เพอ่ื เพม่ิ พน้ื ทผ่ี วิ ในการดดู ซมึ
น้ําและแรธ่ าตุ

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์สาหร่ ายหางกระรอก

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์เย่ือหอม

ลกั ษณะของเซลล์

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์เมด็ เลือดขาว
(white blood cell)

ทาํ หน้าทต่ี ่อสกู้ บั เชอ้ื โรคทเ่ี ขา้ มาในรา่ งกาย

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์ประสาท
(motor nerve cell)

ทาํ หน้าทค่ี วบคุมการเคล่อื นไหวของอวยั วะต่างๆ

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์อสุจิ
(sex cell)

ลกั ษณะของเซลล์ เซลล์กล้ามเนือ้
(muscle cell)

มคี วามสามารถในการหดหรอื คลายตวั ได้
เพอ่ื ทาํ ใหเ้ กดิ การเคล่อื นไหว

ส่ วนประกอบของเซลล์

1. ผนงั เซลล์ ( Cell Wall ) เป็นส่วนประกอบช้นั นอก
สุดของเซลลพ์ ชื และเป็นส่วนที่ไม่มีชีวติ ประกอบด้วยสาร
จาํ พวกเซลลโู ลสหลายชนิด เช่น เซลลูโลส, คิวติน, เพกติน ลิกนิน
, ซูเบอริน ผนงั เซลลม์ ีลกั ษณะเป็นรูพรุน ทาํ หน้าทเี่ สริมสร้าง
ความแข็งแรงให้แก่เซลล์ ทาํ ใหเ้ ซลลค์ งรูปร่างได้ ผนงั เซลลม์ ี
สมบตั ิยอมใหส้ ารแทบ ทุกชนิด ผา่ นเขา้ ออกไดแ้ ละมีเฉพาะใน
เซลลพ์ ืชเท่าน้นั

เซลลโู ลส สารอนิ ทรีย์ทม่ี อี ย่ใู นผนังเซลล์ของพชื ทุกชนิด สูตรเคมี (C6H10O5) n
ใช้ในอตุ สาหกรรมเส้นใยสังเคราะห์ และพลาสตกิ

2. เยอื่ หุม้ เซลล์ (CELL MEMBRANE )

มลี กั ษณะเป็นเยอ่ื บางๆ ประกอบด้วยสารไขมนั และโปรตีน
เยอ่ื หมุ้ เซลลม์ รี เู ลก็ ๆ ทาํ ใหส้ ามารถจาํ กดั ขนาดของโมเลกุลของ
สารทจ่ี ะผา่ นเยอ่ื หมุ้ เซลล์ ดงั นนั้ เยอ่ื หมุ้ เซลลจ์ งึ มสี มบตั เิ ป็นเยอ่ื
เลอื กผา่ น เยื่อห้มุ เซลลม์ ีหน้าที่

1) หอ่ หมุ้ สว่ นประกอบภายในเซลลใ์ ห้คงรปู อย่ไู ด้
2) ควบคมุ ปริมาณและชนิดของสารท่ีผา่ นเข้าและออกจาก

เซลลท์ าํ ใหป้ รมิ าณของสารต่าง ๆภายในเซลลพ์ อเหมาะ
3) เป็นตาํ แหน่งทม่ี กี ารตดิ ต่อระหวา่ งเซลลก์ บั สง่ิ แวดลอ้ ม

ภายนอก

เย่ือหุ้มเซลล์

3. ไซโทพลาซึม ( CYTOPLASM )

มีลกั ษณะเป็ นของเหลว ประกอบดว้ ยสารท่ีสาํ คญั ปนอยู่ คือ โปรตีน
ไขมนั คาร์โบไฮเดรต และเกลือแร่ต่างๆ รวมท้งั ของเสียท่ีเกิดข้ึน ไซ
โทพลาซึมเป็นศนู ยก์ ลางการทาํ งานของเซลล์ เกี่ยวกบั เมตาโบลิซึม ท้งั
กระบวนการสร้างและสลายอินทรียสาร ไซโทพลาซึมประกอบด้วย
ส่วนประกอบภายในทอี่ าจเรียกว่า organelle มีหน้าทแ่ี ตกต่างกนั ได้แก่

เมตาโบลิซึม คือ กระบวนการทางเคมีภายในเซลล์
organelle คือ อวยั วะของเซลล์ ทาํ หนา้ ที่เฉพาะอยา่ ง

1) ร่างแหเอนโดพลาซึมหรือเอนโดพลาสมิกเรติคูลมั
(ENDOPLASMIC RETICULUM)

มที ้งั ชนิดเรียบและชนิดขรุขระ ทาํ หน้าทข่ี นส่งสารภายในเซลล์

2) กอลจิคอมเพลกซ์
( GOLGI COMPLEX หรือ GOLGI BODIES )
เป็ นทส่ี ะสมโปรตนี เพอ่ื ส่งออกนอกเซลล์

3) ไมโทคอนเดรีย ( MITOCHONDRIA )

มีลกั ษณะเป็ นก้อนกลมๆ มีผนังหุ้มหนาทปี่ ระกอบด้วยเยอื่ 2 ช้ัน
มีหน้าทเ่ี ผาผลาญอาหารเพอ่ื สร้างพลงั งานให้แก่เซลล์

4) คลอโรพลาสต์ (CHLOROPLAST)
เป็นสารสีเขียวพบเฉพาะในเซลลพ์ ืชมีหน้าที่ดดู
พลงั งานแสง เพ่ือใช้ในกระบวน การสงั เคราะห์
ด้วยแสง ( กระบวนการสร้างอาหารของพืช)

5)แวควิ โอ ( VACUOLE )
มีขนาดใหญ่มากในเซลลพ์ ืช มีลกั ษณะเป็นถุงมี

เยอ่ื หุม้ บางๆ และเป็นท่ีสะสมสารต่างๆ มีน้าํ เป็นส่วน
ใหญ่ เรียกวา่ เซลลแ์ ซพ ( cell sap ) มีเกลือ น้าํ ตาล และ
สารเคมีอ่ืนๆ ละลายอยภู่ ายใน

4. นวิ เคลยี ส ( NUCLEUS )

มลี กั ษณะค่อนข้างกลม เป็ นโครงสร้างของเซลล์ทเ่ี ห็นชัดอยู่ตรงกลางเซลล์
ทาํ หน้าทเ่ี ป็ นศูนย์ควบคุมกจิ กรรมต่างๆ ภายในเซลล์ ถูกควบคุมโดยคาํ สั่ง
จากนิวเคลยี สมสี ่วนประกอบ คอื

1) เยอื่ หุ้มนิวเคลยี ส ( nuclear membrane)
2) นิวคลโี อพลาซึม ( nucleoplasm ) คอื ส่วนทอี่ ยู่ภายในเยอื่ หุ้ม
นิวเคลยี ส ประกอบด้วย นิวคลโิ อลสั ( Nucleolus ) เป็ นแหล่งสังเคราะห์
และรวบรวมกรดไรโบนิวคลอี คิ ( ribonucleic acid ) เรียกย่อว่า RNA ทาํ
หน้าทนี่ ําคาํ สั่งจากนิวเคลยี สไปยงั เซลล์ส่วนอน่ื ๆ
และสร้างไรโบโซมเพอื่ ไปทาํ หน้าทส่ี ังเคราะห์โปรตนี โครมาตนิ
(Chromatin ) คอื ร่างแหโครโมโซม โครโมโซมประกอบด้วย DNA
( Deoxyribo nucleic acid ) หรือยนี ( Gene ) และโปรตนี หลายชนิด ยนี
เป็ นตวั ควบคุมการแสดงออกของลกั ษณะต่างๆ ในส่ิงมชี ีวติ เป็ นตวั ถ่ายทอด
ลกั ษณะทางพนั ธุกรรมจากพ่อแม่ไปสู่ลกู หลาน

หน้าทขี่ องนิวเคลยี ส
- เป็นศูนยก์ ลางควบคุมการทาํ งานของเซลล์
- เป็นแหล่งสงั เคราะห์ DNA และ RNA
- ควบคุมการสงั เคราะห์โปรตีนภายในเซลล์
- ควบคุมการถ่ายทอดลกั ษณะทางพนั ธุกรรมจากบรรพบุรุษไปสู่ลูกหลาน

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

อะมีบา

โปรโตซวั สกุลหน่ึง พบในแหลง่ น้ําจดื
สามารถเคลอ่ื นทด่ี ว้ ยเทา้ เทยี มหรอื สว่ นท่ี

ยน่ื ออกมา บางชนิดกอ่ โรคในคน
“อะมบี ากนิ สมอง”

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

พารามีเซียม

โปรโตซวั สกุลหน่ึง พบในแหลง่ น้ําจดื
มขี นสนั่ ๆ เรยี กวา่ (ซเี รยี ) อยรู่ อบๆเพอ่ื ใช้

ในการเคลอ่ื นท่ี

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

แบคทีเรี ย

แบคทีเรีย หรือ บคั เตรี เป็นประเภทของสิ่งมีชีวติ ประเภท
ใหญ่ประเภทหน่ึง มีขนาดเลก็ มองดว้ ยตาเปล่าไม่เห็น
ส่วนใหญ่มีเซลลเ์ ดียว และมีโครงสร้างเซลลท์ ่ีไม่ซบั ซอ้ น
มากส่ิงมีชีวิตเซลลเ์ ดียวพวกหน่ึง ไม่มีผนงั หุม้ นิวเคลียส

มีรูปร่าง 3 แบบ คือ กลม ท่อน เกลียว

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

ยกู ลีนา

โปรติสตเ์ ซลลเ์ ดียวที่มีสารสีแคโรทีนและคลอโรฟิ ลล์
ดาํ รงชีพเป็นผผู้ ลิต
มีอายสปอต(Eye spot)

ขยายพนั ธุไ์ ดโ้ ดยวธิ ีแบ่งเซลล์

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

ยีสต์

ยสี ต์ หรือ ส่าเหลา้ คือ รากลุ่มหน่ึงท่ีส่วนใหญ่เป็นเซลล์
เด่ียว มีรูปร่างหลายแบบ เช่น รูปร่างกลม รี สามเหลี่ยม
รูปร่างแบบมะนาว ฝร่ัง เป็นตน้ ส่วนใหญ่มีการสืบพนั ธุ์
แบบไม่อาศยั เพศ โดยวิธีการแตกหน่อ พบทวั่ ไปใน

ธรรมชาติในดิน ในน้าํ ในส่วนต่างๆ ของพืช

สง่ิ มีชวี ิตเซลลเ์ ดยี ว

ไดอะตอม

เป็นสาหร่ายเซลลเ์ ดียวพบไดใ้ นแหล่งน้าํ ทวั่ ไป ท้งั น้าํ
จืดและน้าํ เคม็ โครงสร้างของไดอะตอมประกอบดว้ ย

ซิลิกา ห่อหุม้ ไซโทพลาสซึม ซ่ึงเป็นที่เกบ็ ออร์
แกเนลลท์ ้งั หมด ไดอะตอมมีประมาณ 10,000 ชนิด