ATOPIA WIOSNA/2021

WYDAWNICT WO POLSKIEGO TOWARZYST WA CHORÓB ATOPOWYCH

ZE SPOŁECZNOŚCI wiosna / 2 0 2 1
Zasłużone certyfikaty
Dla zaawansownaych
Szerzymy Przegląd leków biologicznych
świadomość
Kampania społeczna KĄPIELE CHLOREM
warta uwagi Oswajamy

podchloryn sodu

Sprawdzone
przepisy
nie tylko

dla alergików

WYJĄTKOWA bajka
pomaga oswoić choroby

ANTYHISTAMINY
NA ŚWIĄD W AZS?

Cenne dla pacjenta

Kliknij w okładki

i pobierz BEZPŁATNIE

wcześniejsze wydania kwartalnika ATOPIA

Redakcja MAGAZYNu „AtopiA”
Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych
Aleja Bzów 21/1, 05-500 Józefosław
Redaktor naczelna: Ewelina Mazanek, [email protected]
Reklama: e-mail: [email protected]
Opracowanie graficzne: Limbach Studio, e-mail: [email protected]

Spis treści
Atopia Wiosna/2021

8 PTCA
24
3 Walka o zrozumienie
Podsumowanie kampanii Zrozumieć AZS

6 Z naki rekomendacji produktowej PTCA
8 C o zrobi lekarz, gdy dokucza Ci AZS?

artykuł wyróżniony

20 LECZENIE I DIAGNOSTYKA

14 T ajemnice zamkniętych drzwi

o diagnostyce molekularnej alergii

20 Leki antyhistaminowe
czy są nadzieją w leczeniu świądu?

24 N owoczesne leczenie biologiczne
AZS – dla zaawansowanych

31 Leczenie systemowe AZS
Przegląd terapii dla ciężkich przebiegów

STYL ŻYCIA

36 Kąpiele podchlorynowe z Atopigo
bezpieczny sposób na AZS

41 Sprawdzone przepisy
z myślą o alergikach pokarmowych

DLA NAJMŁODSZYCH

44 Miłoszki

piękna bajka o radzeniu sobie z chorobą

39

PTCA

Walka
o zrozumienie

Zrozumieć AZS – podsumowanie
kampanii i plany
na przyszłość

Kampania edukacyjna Zrozumieć AZS trwa już ponad którego eksperci, przedstawiciele organizacji pacjenckich
1,5 roku. W ramach projektu zostało zrealizowanych oraz pacjenci wyjaśnili czym jest choroba, jak się ją dziś
leczy i jak się z nią żyje.
wiele działań, które miały pomóc zrozumieć czym
obejrzyj transmisję z Konferencji
jest atopowe zapalenie skóry oraz sytuację i  zachowania
Pacjent na pierwszym miejscu
pacjentów, a także zmienić dotychczasowe błędne postrze-
Najważniejszy w  kampanii Zrozumieć AZS jest pacjent
ganie społeczne AZS jako wysypki, choroby wieku dzie- i od jego głosu chcieliśmy zacząć. Dlatego powstały filmy,

cięcego, czy efektu braku higieny. W  efekcie o  AZS jako

poważnej, przewlekłej i  nieuleczalnej chorobie mówi się

częściej i więcej, choć wiele jeszcze pozostaje do zrobienia

zarówno w kontekście świadomości o AZS, jak i dostępno-

ści do skutecznego leczenia dla pacjentów.
Od samego początku kampanii Zrozumieć AZS

przyświecały jasne cele: zmiana percepcji społecznej do-
tyczącej atopowego zapalenia skóry i zwrócenie uwagi na
problemy, z jakimi każdego dnia muszą mierzyć się pa-
cjenci cierpiący na tę chorobę oraz walka z wykluczeniem
i stygmatyzacją pacjentów.

Została stworzona Koalicja na Rzecz AZS, do której
dołączyli czołowi eksperci z zakresu dermatologii i aler-
gologii, którzy wspierają merytorycznie działania reali-
zowane w  ramach kampanii oraz walczą o  lepsze jutro
swoich pacjentów.

Kampania Zrozumieć AZS ruszyła we wrześniu 2019
roku, przy okazji obchodów Światowego Dnia AZS. Tego
dnia zaprosiliśmy dziennikarzy na spotkanie, podczas

3 ATOPIA

Świadomy pacjent

w których Krzysztof, Iza i Agata opowiedzieli, jak wyglą- udział w projekcie. Film produkcji sesji można obejrzeć
da ich życie z AZS, jaki choroba ma wpływ na jakość ich na YouTube, na kanale „Zrozumieć AZS”.
życia, rodzinę, pracę. Ich perspektywa pokazuje, że to nie
jest zwykła wysypka, a AZS nie jest chorobą, z której się Zdjęcia Jacka Poremby były wystawione w zeszłym
wyrasta. Uświadomili innym, z  jak wielu rzeczy musie- roku 2 razy w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu
li zrezygnować przez swoją chorobę, jak wiele razy byli 66. Można je również obejrzeć na stronie
przez jej pryzmat oceniani. Materiały wideo można wciąż
obejrzeć na stronie http://zrozumiecazs.pl/wystawa.

www.zrozumiecazs.pl/historie. Sytuacja pacjentów z AZS w Polsce

Ten wątek został pokazany szerzej przez Krzyszto- Bardzo ważnym punktem kampanii było pokazanie
fa w trakcie jego udziału w rozmowie z Rafałem Gęburą, obecnej sytuacji dorosłych pacjentów z  AZS w  Polsce.
jednym z  najbardziej znanych YouTuberów poruszają- Dlatego powstał raport „Sytuacja osób dorosłych choru-
cych tematy społeczne, trudne, tabuizowane. Na kana- jących na atopowe zapalenie skóry w Polsce” – pierwszy
le 7 metrów pod ziemią można obejrzeć 30 minutową taki dokument pokazujący m.in. jak wygląda życie z AZS
rozmowę, podczas której Krzysztof opowiada o tym, jak w Polsce pod kątem dostępności do lekarzy specjalistów,
AZS i depresja wpływają na jego codzienność i jak jedna a także jak postrzegana jest ta choroba w społeczeństwie
jednostka chorobowa wpływa na leczenie drugiej, zdecy- i jak wpływa na życie zawodowe pacjentów. Raport został
dowanie utrudniając cały proces terapeutyczny. Poruszył
wiele tematów związanych z niezaspokojonymi potrzeba-
mi pacjentów, będąc tym samy głosem wielu innych osób,
które żyją cieniu choroby, bojąc się krzywdzących ocen
i spojrzeń i izolujących się, unikających rozmów na temat
ich choroby. Film pt. „Jak wygląda życie z AZS” jest do-
stępny na kanale 7 metrów pod ziemią.

oglądam

Aby zwrócić uwagę społeczeństwa na problemy,
z którymi muszą się zmagać pacjenci z AZS niemal każ-
dego dnia, zorganizowaliśmy plenerową wystawę zdjęć.
Zaprosiliśmy pacjentów na wyjątkową sesję zdjęciową re-
alizowaną we współpracy z Jackiem Porembą przy wspar-
ciu Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych. Zdjęcia
były wykonywane w starej fabryce FSO na warszawskim
Żeraniu, której łuszczące i  obdrapane ściany stanowiły
tło i jednocześnie były symbolem skóry atopowej. Foto-
grafie zobrazowały emocje i  problemy, takie jak depre-
sja, frustracja, izolacja, ból – jedynie niektóre, ale bar-
dzo poważne kwestie, które są codziennością atopików.
Poprosiliśmy również pacjentów by opowiedzieli o swo-
im życiu z chorobą oraz dlaczego zdecydowali się wziąć

4 ATOPIA

Świadomy pacjent

po raz pierwszy zaprezentowany w czerwcu zeszłego roku Razem
podczas konferencji prasowej w formie online, w trakcie wspierajmy
której eksperci i przedstawiciele organizacji pacjenckich rodziny
omówili wyniki badań, największe problemy i  najważ- atopowe!
niejsze wnioski.
■ ł ą c z y m y ■ w spieram y ■ e d u k u jem y ■ d ziałam y
oglądam

Bardzo trudnym momentem dla pacjentów, którzy
i tak byli już w ciężkiej sytuacji, jest pandemia, której na-
głe nadejście wywróciło całe ich życie do góry nogami.
I tak odległe już terminy do specjalistów jeszcze bardziej
się wydłużyły, kontakt z lekarzem w nagłej potrzebie oka-
zał się niemal niemożliwy. Sytuacja na całym świecie była
dużym obciążeniem psychicznym dla pacjenta, który
był skazany sam na siebie, obawiał się o  swoje zdrowie
przez choroby współistniejące będące zagrożeniem tak-
że w  przypadku zakażenia koronawirusem. Dlatego ak-
tywnie wspieraliśmy inicjatywę Polskiego Towarzystwa
Chorób Atopowych #SOSatopia, mającą na celu wspiera-
nie w tym trudnym czasie pacjentów i opiekunów dzieci
chorujących na AZS.

AZS na językach

Od samego początku kampanii walczymy o to, by o AZS
i sytuacji pacjentów zmagających się z tą chorobą mówiło
się głośno na wielu płaszczyznach. Dlatego eksperci Koali-
cji na Rzecz AZS oraz przedstawiciele organizacji pacjenc-
kich występowali na wielu konferencjach. Brali również
udział w debatach, na których obecni byli decydenci ma-
jący realny wpływ na sytuację pacjentów. Uświadamiano
im powagę choroby i potęgę jej negatywnego wpływu na
życie chorych i ich rodzin, a także mówiono o nowocze-
snych formach leczenia, które jest światłem w tunelu dla
pacjentów z najcięższymi postaciami AZS. Podobne dzia-
łania prowadzone były w mediach, w rozmowach z dzien-
nikarzami na temat choroby, wywiadach. Pozwoliło to
nagłośnić temat atopowego zapalenia skóry w społeczeń-
stwie, osiągnąć charakter ogólnopolski edukacji na temat
AZS. Wszystkie te działania pokazał pacjentom, którzy do
tej pory czuli się osamotnieni, że nie są jedyni, nie muszą
już walczyć w pojedynkę ze swoją chorobą, że osób w takiej
samej sytuacji jest o wiele więcej.

Kampania Zrozumieć AZS nie zwalnia tempa. Do
tej pory działania skupiały się wokół dotychczas pomi-
janej grupy dorosłych pacjentów zmagających się z AZS.
Będziemy jednak rozszerzać edukację również na tematy
dotyczące sytuacji młodszych pacjentów, którzy zmaga-
ją się z podobnymi problemami ale na innych płaszczy-
znach – w szkole, wśród rówieśników, w wieku, w którym
tak bardzo potrzebna jest akceptacja innych i  niemniej
ważna samoakceptacja. ●

5 ATOPIA

Znak Rekomendacji Produktowej PTCA

Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych
z przyjemnością informuje,

o wydaniu Znaku Rekomendacji Produktowej PTCA
następującym produktom:

. Warszawa, dnia 01.02.2021 r.

Polskie powych CERTYFIKAT
Towar z y s t w o C h o rób Ato
Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych (PTCA)
potwierdza, że produkt:

ATOPIGO®
Koncentrat do kąpieli podchlorynowej

otrzymał Rekomendację Produktową PTCA.

Tym samym Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych wyraża zgodę
na używanie przez Firmę: Chema-Elektromet Spółdzielnia Pracy
znaku graficznego oraz tytułu:

PRODUKT REKOMENDOWANY
PRZEZ POLSKIE TOWARZYSTWO

CHORÓB ATOPOWYCH

na wszystkich polach eksploatacji
wyłącznie dla produktów wskazanych w ceryfikacie.

Potwierdzamy: Zarząd Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych

Licencja do dnia: 31.01.2023 r.

Polskie powych Warszawa, dnia 30.11.2020 r..
Towar z y s t w o C h o rób Ato .
CERTYFIKAT

Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych (PTCA)
potwierdza, że produkt:

Novaclear Atopis Krem
natłuszczająco-nawilżający do twarzy i ciała

otrzymał Rekomendację Produktową PTCA.

Tym samym Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych wyraża zgodę
na używanie przez Firmę: Equalan Pharma Europe sp. z o.o.
znaku graficznego oraz tytułu:

PRODUKT REKOMENDOWANY
PRZEZ POLSKIE TOWARZYSTWO

CHORÓB ATOPOWYCH

na wszystkich polach eksploatacji
wyłącznie dla produktów wskazanych w ceryfikacie.

Potwierdzamy: Zarząd Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych

Licencja do dnia: 30.11.2022

Polskie powych Warszawa, dnia 30.11.2020 r.
Towar z y s t w o C h o rób Ato
CERTYFIKAT

Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych (PTCA)
potwierdza, że produkt:

Novaclear Atopis Spray przeciwświądowy

otrzymał Rekomendację Produktową PTCA.

Tym samym Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych wyraża zgodę
na używanie przez Firmę: Equalan Pharma Europe sp. z o.o.
znaku graficznego oraz tytułu:

PRODUKT REKOMENDOWANY
PRZEZ POLSKIE TOWARZYSTWO

CHORÓB ATOPOWYCH

na wszystkich polach eksploatacji
wyłącznie dla produktów wskazanych w ceryfikacie.

Potwierdzamy: Zarząd Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych
Licencja do dnia: 30.11.2022

PTCA

Co zrobi lekarz
gdy dokucza Ci AZS?

Zarys leczenia atopowego zapalenia skóry
w zależności od jego nasilenia.

warto, aby pacjenci z atopowym zapaleniem skóry zrozumieli procedurę,
jaką kierują się lekarze w postępowaniu z tym schorzeniem. W celu dobrania

adekwatnej terapii, ocenia się stopień nasilenia zmian, a następnie zaleca
Odpowiadające leczenie. Szczegółowy opis obu tych etapów pomaga
w skutecznej walce z chorobą.

lek. KARINA POLAK, Lek. Angelika Bigaj

PTCA

W  komunikacji chodzi nie tylko o  mówienie prosi się pacjenta o zaznaczenie punktu na linii, której po-
i  słuchanie, ale przede wszystkim o  rozumie- szczególne końce oznaczone są jako „0” (całkowity brak
nie, co zostaje powiedziane. Pojęcia takie jak odpowiednio zaburzeń snu w  nocy lub świądu w  ciągu
silny świąd, ogromna suchość skóry czy kompletny brak
dnia) oraz „10” (najgorsze zaburzenia snu lub świąd w cią-
snu, doskonale rozumiane przez osoby dotknięte AZS,
gu dnia, jaki można sobie wyobrazić).
dla dużej części zdrowych pozostają enigmatyczne. Próba
Dodatkowo lekarz ocenia sześć cech, przypisując im
obiektywizacji oceny nasilenia choroby doprowadziła do
wartości punktowe, odpowiednio od 0 punktów, co ozna-
stworzenia szeregu skal i kwestionariuszy, pozwalających
cza brak danej cechy, przez 1 punkt – nasilenie łagodne, 2
w  uniwersalny sposób określić, z  jaką intensywnością
punkty – nasilenie umiarkowane, aż po 3 punkty – cięż-
AZS mamy do czynienia. Wpływa to na dobór metod le-
kie nasilenie. Takiej ewaluacji podlega obecność rumie-
czenia i pozwala kontrolować jego efektywość.
nia, grudek lub obrzęku, strupów lub sączącej wydzieliny,
Relacja między lekarzem i pacjentem stanowi jeden
przeczosów, pogrubienia oraz szorstkości (określane jako
z elementów fundamentu skutecznego leczenia. Aby jed-
lichenifikacja) oraz suchości skóry. Ostatnia spośród wy-
nak móc się w  niej dobrze rozumieć, lekarz musi wie-
mienionych jest oceniana w miejscu, gdzie nie ma zmian
dzieć, co pacjent ma na myśli, opisując swoje dolegliwo-
chorobowych – chodzi o jak najbardziej wiarygodne oce-
ści. Ważne jest także, aby ocena stanu skóry, który często
nienie stopnia nawilżenia skóry w ogóle.
zmienia się bardzo szybko, była w miarę możliwości jak
Ze względu na fakt, że zaznaczenie np. wartości w skali
najbardziej obiektywna oraz powtarzalna. W  tym celu
wizualno-analogowej wymaga dużej samoświadomości ob-
stworzono szereg skal do oceny atopowego zapalenia
jawów atopowego zapalenia skóry przyjmuje się, że dla dzie-
skóry, których nazwy w większo-
ci poniżej 7. roku życia oceny
ści pochodzą od anglojęzycznych W przebieg atopowego zapalenia skóry dokonują rodzice.
skrótów: skalę SCORAD (Scoring Punkty uzyskane za każde
Atopic Dermatitis), skalę EASI wpisane jest występowanie okresów z wymienionych kryteriów (ob-
(Eczema Assesment and Severi- zaostrzeń i remisji. W zależności od szar zajmowany przez zmiany
ty Index), skalę POEM (Patient nasilenia zmian skórnych, wymagają chorobowe, punkty uzyskane
Oriented Eczema Measure) czy one wprowadzenia odpowiedniego za każdą z sześciu cech, ocena

skalę IGA (Investigator Global postępowania leczniczego. nasilenia zaburzeń snu w nocy,

Assesment Scale). ocena świądu w ciągu dnia) le-

Najczęściej stosowaną celem oceny nasilenia atopo- karz przelicza następnie według określonych współczyn-

wego zapalenia skóry jest stworzona w latach 90. XX wie- ników, uzyskując ostateczny wynik w skali. Jest on o tyle

ku skala SCORAD. Lekarz ocenia w niej rozległość i sto- cenny, że łączy zarówno cechy AZS obiektywnie oceniane

pień nasilenia zmian skórnych, obecność świądu w ciągu przez lekarza, jak i te najbardziej dokuczliwe dla pacjenta

dnia i zaburzenia snu w nocy. (świąd, problemy ze snem).

Celem oceny rozległości zmian skórnych wykorzy- Maksymalny wynik, jaki może uzyskać pacjent w ska-

stuje się zazwyczaj tzw. „regułę dziewiątek”. Wyróżnia się li SCORAD to 103 punkty. Na podstawie rezultatu kla-

obszary skóry, których powierzchnia odpowiada w przy- syfikuje się nasilenie AZS jako: <25 punktów – łagodne

bliżeniu 9% powierzchni całego ciała (lub wielokrotności atopowe zapalenie skóry; 25-50 punktów – umiarkowane

tej cyfry). I  tak głowa, klatka piersiowa, brzuch, górna, atopowe zapalenie skóry; >50 punktów – ciężkie atopowe

dolna część pleców, ramiona lewe i  prawe odpowiada- zapalenie skóry. W zależności od stopnia nasilenia dobiera

ją odpowiednio 9% powierzchni ciała; kończyny dolne się odpowiednie leczenie; należy pamiętać jednak, że do-

(każda osobno) stanowią po 18% powierzchni ciała. 1% bór metod i  środków stosowanych w  danym stopniu in-

powierzchni stanowi rejon narządów płciowych. Celem tensywności AZS nie jest sztywno powiązany z uzyskanym

oceny mniejszych lub rozsianych zmian można przyjąć, w skali SCORAD wynikiem, a przede wszystkim z możli-

że powierzchnia naszej dłoni stanowi 1% powierzch- wościami, preferencjami i wskazaniami w przypadku kon-

ni naszego ciała (należy mieć to na względzie – np. po- kretnego pacjenta. Na każdym stopniu leczenia podstawę

wierzchnia dłoni rodzica w żaden sposób nie odpowiada stanowią również emolienty; może się także okazać ko-

1% powierzchni ciała jego dziecka). nieczne sięgnięcie po inne środki, np. antybiotykoterapię

Zaburzenia snu w  nocy oraz świąd w  ciągu dnia są w przypadku dodatkowego zakażenia, powodującego po-

oceniane na podstawie relacji z 3 dni poprzedzających wi- gorszenie stanu skóry.

zytę – lekarz prosi o  wskazanie średniej wartości w  skali W przebieg atopowego zapalenia skóry wpisane jest

wizualno-analogowej. Jest to metoda pomiaru, w  której występowanie okresów zaostrzeń i remisji. W zależności

9 ATOPIA

PTCA

Strategie leczenia AZS w zależności od nasilenia
objawów mierzonych skalą SCORAD

(kolejne etapy są uzupełnieniem wcześniejszych)

1 terapia podstawowa

● edukacja pacjenta i jego opiekunów ● emolienty
● właściwa pielęgnacja (prysznice lub krótkie kąpiele z dodatkiem olejków)
● okresowo stosowanie antyseptyków (np. kąpiel podchlorynowa)
● unikanie czynników drażniących (alergeny, stres, zmiany temp. Itd.)

– jeśli je rozpoznano w obserwacji

2 AZS ŁAGODNE, SCORAD <25
OKRESOWY WYPRYSK
3 AZS UMIARKOWANE, SCORAD 25-50
NAWRACAJĄCY WYPRYSK ● t erapia z zastosowaniem miejscowych
glikokortykosteroidów lub w zależności
● t erapia z zastosowaniem miejscowych od lokalizacji miejscowych inhibitorów
inhibitorów kalcyneuryny lub kalcyneuryny (pimekrolimus, takrolimus)
glikokortykoidów miejscowych
● preparaty antyseptyczne zawierające
● mokre opatrunki jony srebra
● światłoterapia
● poradnictwo psychologiczne
● terapia klimatyczna/wodolecznictwo
● interwencje psychologiczne psychiatryczne

4 AZS ciężkie, SCORAD >50

przetrwały wyprysk ilustracja: Magdalena Limbach
● hospitalizacja
● immunosupresja ogólna: cyklosporyna
● metotreksat
● azatiopryna
● mykofenolan mofetylu
● krótkie kursy glikokortykosteroidów

doustych
● leki biologiczne

www.ptca.pl Materiał edukacyjny Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych.
Materiał nie może zastąpić konsultacji medycznej i zaleceń wydanych przez lekarza

PTCA

od nasilenia zmian skórnych, wymagają one wprowadze- III Umiarkowane AZS
nia odpowiedniego postępowania leczniczego.
Umiarkowanemu nasileniu zmian odpowiada punktacja
I Prewencja w skali SCORAD 25-50 pkt. lub często występujący, na-
wracający wyprysk. W terapii zastosowanie znajdują wte-
Kluczową rolę w procesie terapeutycznym u osób cierpią- dy miejscowe glikokortykosteroidy, miejscowe inhibitory
cych na AZS stanowi edukacja. Świadomy pacjent rozu- kalcyneuryny, mokre opatrunki, światłoterapia UV i kli-
mie istotę choroby i zależność pomiędzy stosowaną pie- matoterapia. Po ustąpieniu zmian warto rozważyć wpro-
lęgnacją i  leczeniem, a  utrzymaniem dobrostanu skóry. wadzenie terapii proaktywnej, polegającej na stosowaniu
leków w miejscach występowania zmian w określone dni
Fundamentem w pielęgnacji skóry atopowej w każdym tygodnia przez dłuższy okres (szczegóły terapii określa
lekarz prowadzący). Pozwala to na wydłużenie okresów
stopniu nasilenia AZS jest codzienne stosowanie emo- remisji i redukcję dawki leków stosowanych w przypad-
ku zaostrzeń. Na tym etapie warto również zastanowić się
lientów, zapewniających odpowiednie nawilżenie i za- nad poradnictwem psychologicznym. Wsparcie i zrozu-
pobiegających przeznaskórkowej utracie wody. Dzięki mienie ze strony psychologa, lekarza czy grup zrzeszają-
zawartym w nich składnikom aktywnym uzupełniającym cych osoby chore, takich jak PTCA, może znacząco obni-
barierę hydrolipidową skóry jest ona mniej podatna na żyć stres i uczucie frustracji, które towarzyszą pacjentom.
działanie substancji drażniących i  zewnętrznych alerge-
nów. Emolienty pozwalają również zmniejszyć ilość Wynik SCORAD >50 lub stale obecny wyprysk prze-
mawia za zaostrzeniem AZS w  stopniu ciężkim. Stan
stosowanych glikokortykosteroidów oraz wydłużyć chorego może wymagać podjęcia decyzji o hospitalizacji.
okresy bez zaostrzeń. Uzupełnieniem terapii emoliento- W leczeniu znajdują zastosowanie leki immunosupresyjne
wej jest odpowiednia pielęgnacja skóry – krótkie pryszni- takie jak cyklosporyna A, metotreksat, azatiopryna, my-
ce lub kąpiele w  temperaturze 27-300C (ew. z  zastoso- kofenolan mofetylu. Kolejnym wyborem są doustne gli-
waniem olejków natłuszczających pod koniec kąpieli) kokortykosteroidy podawane zwykle nie dłużej niż 7 dni.
z nałożeniem emolientu do 3 minut po zakończeniu. Działają w  mechanizmie hamowania aktywności układu
immunologicznego organizmu przez co znacząco reduku-
Do działań profilaktycznych należy zaliczyć również ją proces zapalny, jednak należy je stosować z dużą ostroż-
unikanie istotnych alergenów, które udało się określić nością, gdyż po odstawieniu może występować kolejne
w  testach diagnostycznych. Do działań prewencyjnych zaostrzenie choroby. W  wybranych przypadkach lekarz
w tym zakresie możemy zaliczyć np. w przypadku alergii może rozważyć również światłoterapię lub zastosowanie
na roztocza stosowanie okryć na pościel, filtrów powie- leku biologicznego (aktualnie dostępny jest dupilumab).
trza czy regularne odkurzanie powierzchni. Przedstawione zagadnienia stanowią jednak jedynie za-
rys leczenia atopowego zapalenia skóry w zależności od
II Łagodne AZS jego nasilenia. W każdym przypadku decyzję o doborze
konkretnego leku, dawce i  częstotliwości stosowania,
O  zaostrzeniu choroby w  stopniu łagodnym mówimy, wskazaniach do zaprzestania lub zmiany danej terapii na
gdy wynik punktowy w skali SCORAD wynosi <25 punk- inną powinien podejmować lekarz w porozumieniu z pa-
tów lub zmiany wypryskowe występują jedynie okreso- cjentem w oparciu o indywidualne wskazania.●
wo. Lekarz podczas konsultacji może zalecić stosowanie,
poza emolientami, miejscowych glikokortykosteroidów
lub inhibitorów kalcyneuryny. Pomocne mogą okazać się
produkty o właściwościach antyseptycznych np. zawiera-
jące w składzie jony srebra.

Lek. Karina Polak

Z wyróżnieniem ukończyła Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Laureatka stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego za wybitne osiągnięcia na polu naukowym. Autorka licznych doniesień konferencyjnych i publikacji naukowych (m.in.
Polish Journal of Pathology, Acta Medica Cracoviensia). Współpracuje z wydawnictwem Medycyna Praktyczna. Członkini PTCA. Ze
względu na fakt, że sama cierpi na atopowe zapalenie skóry, stara się popularyzować wiedzę na temat choroby wśród personelu
medycznego oraz pacjentów.

lek. Angelika Bigaj

Lekarz i kosmetolog, absolwentka Wydziału Lekarskiego i Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Stale poszerza
swoją wiedzę i umiejętności na kursach i konferencjach. Z problemem atopowego zapalenia skóry zmaga się na co dzień, zarówno w
życiu prywatnym, jak i zawodowym.

11 ATOPIA

DOSTĘPNY
W APTECE

1.OD DNIA ŻYCIA

EMOTOPIC www.emotopic.pl

to specjalistyczne emolienty od 1. dnia życia,
przeznaczone do codziennego stosowania,
dedykowane dla skóry suchej, podrażnionej,
zaczerwienionej i atopowej.

Seria EMOTOPIC posiadająca status wyrobów medycznych to preparaty,
które działają profilaktycznie w zapobieganiu suchości skóry oraz zmniejszają
dolegliwości skóry zmienionej chorobowo. Wykazują wysoką skuteczność
i działanie terapeutyczne w łagodzeniu objawów suchej skóry tj. świąd, pieczenie,
zaczerwienienie. Przywracają naturalną barierę naskórka, zapobiegając nawrotom
suchości oraz oznakom atopowego zapalenia skóry (AZS).

WYROBY MEDYCZNE OPARTE NA NATURALNYCH OLEJACH

12 ATOPIA

Spoglądaj w przyszłość
Spoglądaj w przyszłość

Arcadia: Badanie nad wypryskiem o nasileniu od
Aurmcaidairak:oBwaadnaengioe dnoadciwężykpireygsokiem o nasileniu od
uJuemmśliiiaamrrkakosozwwoadanne1g2eogdoodo1d7coilęacżtikęi iwżekygsioetęogprouazjeśuwCiąideboide wyprysk o nasileniu od
co najmniej 2 lat, możesz
Jkewślai mlifiaksozwoadć1s2ięddoo1u7dlzaitaiłuwwysbtęapduajneiu kCliienbicieznwyymprdyostkyocznąacsyimleniu od
upmotieanrkcojawlnaengeogloecdzoenciiaę.żkiego oraz świąd od co najmniej 2 lat, możesz
kwalifikować się do udziału w badaniu klinicznym dotyczącym
pZoatpeyntcajjaslwnoejgeogoleleckzearnziaa,.czy kwalifikujesz
się do badania, lub odwiedź stronę
Zwawpywta.ajrscwadojiaesgtouldeyk.caorzma., czy kwalifikujesz
wsRiDęw.06dw.SoP.Ra.b1r1ac81da6d1a_niRaDisa.0t6,u.lSuPdRby.1.1oc81od6m9w_R.ieekdlamźasdtordorunkuędla młodzieży_wersja 1.1_2 kwietnia 2020 r._j. polski

RD.06.SPR.118161_RD.06.SPR.118169_Reklama do druku dla młodzieży_wersja 1.1_2 kwietnia 2020 r._j. polski

leczenie i DIAGNOSTYKA ARTYKUł sponsorowany

Tajemnice zamkniętych drzwi

czyli, czy wszystkie testy na alergię
są równie przydatne

Czy są Państwo gotowi, aby dowiedzieć się więcej, co kryje się za testami
na immunoglobuliny swoiste IgE, które wykonuje pacjent? Ile tajemnic

za tym się kryje? Niniejszy rozdział jest poświęcony nowoczesnej
laboratoryjnej diagnostyce alergii, a zwłaszcza jej kluczowym
aspektom. Przyjrzymy się tutaj sześciu krokom prowadzącym do

idealnego lub prawie idealnego testu...

Malkov V.A., ekspert INUIMAI

14 ATOPIA

leczenie i DIAGNOSTYKA

Prawdopodobnie każdy z nas przynajmniej raz w ży- uznanym „złotym standardem”, ale dlatego, że różnice
ciu oddawał krew. Procedura wydaje się mało skom- w stosunku do wszystkich innych metod dostępnych na
plikowana. Pielęgniarka pobiera krew do probówki, rynku, są tak znaczące (więcej o tym w dalszej części), że

podpisuje ją lub nakleja kod kreskowy i umieszcza na sta- w rzeczywistości możemy dziś mówić o metodzie Immu-

tywie. Wszystko jest bardzo proste, ale co dalej? Dokąd noCAP jako o odrębnym kierunku w alergologii [1].

trafia badana krew i  co się z  nią dzieje? Jakie są dalsze Czy to naprawdę jest takie skomplikowane? Prak-

etapy procedury diagnostycznej? Niezależnie od tego, tyka laboratoryjna pokazuje – to nie jest proste, ale gdy

jaką czeka ją podróż, cała „tajemnica” odbędzie się za za- chodzi o nasze zdrowie, trzeba zacząć myśleć nieco ina-

mkniętymi drzwiami laboratorium... czej i starać się spojrzeć na problem szerzej niż zazwyczaj.

W  moim artykule proponuję dziś zajrzeć przez Spróbujmy sformułować, jakie są zasadnicze różnice

dziurkę od klucza i dowiedzieć się więcej o losach naszej, między diagnostyką alergii a wszystkim innym?

kilku mililitrowej „cząsteczki” krwi. Co najważniejsze, nawet jeśli pacjent ma najsil-

Myślę, że wielu może być zaskoczonych, jak dobrze niejsze objawy reakcji alergicznej, we krwi znajduje się

i pieszczotliwie traktuje się probówki z krwią w laboratorium: bardzo niewiele swoistych przeciwciał przeciwko alerge-

zawsze są trzymane tylko pionowo, nowi, który wywołał reakcję, a mia-

obracane w  wygodnych i  precyzyj- Co najważniejsze, nawet jeśli nowicie 100 000 razy mniej niż na
nych wirówkach i  dokładnie moni- pacjent ma najsilniejsze objawy przykład po ospie wietrznej, którą
torowane pod kątem temperatury. przechorowaliście Państwo 20 lat
Wszystko to jest częścią niezwykle od- reakcji alergicznej, we krwi temu [2]. Dlatego przed producen-

powiedzialnego etapu, który naukowo znajduje się bardzo niewiele tami testów alergologicznych stoi

nazywa się „preanalityka”. I każde dba- swoistych przeciwciał przeciwko niezwykle ważne zadanie – nie prze-
jące o wysoką jakość wyników labora- gapić, nie przepuścić wykrycia prze-
torium diagnostyczne podchodzi do alergenowi, który wywołał ciwciał, bo w przeciwnym razie, nie
tego procesu z całą powagą i odpowie- reakcję, a mianowicie 100 000 poznawszy przyczyny, „wróg” wygra,
dzialnością o szczegóły, ponieważ od razy mniej niż na przykład a my niestety przegramy. I to wszyst-
tego zależy jakość i wartość ostatecz- ko jest bardzo smutne, kiedy chodzi
po ospie wietrznej, którą

nego wyniku, a jeśli procedura zawie- przechorowaliście Państwo 20 o dorosłych ale niewybaczalne, kiedy

dzie, to nawet najlepszy test lub sprzęt lat temu chodzi o nasze dzieci. Przecież u naj-
nie uratuje naszego badania. młodszych pacjentów liczba takich

Jednakże jakość testu i  procedura wykonania jest swoistych przeciwciał jest jeszcze mniejsza niż u  doro-

równie ważna: ten etap nazywa się analitycznym lub słych.

„badaniem bezpośrednim”. I  o  ile preanalityka wymaga Dlatego chcę wspólnie z Państwem przejść przez 6

odpowiedzialnego podejścia i ścisłego przestrzegania in- zasadniczych kroków, zwracając szczególną uwagę na

strukcji, to w przypadku samego badania pierwszorzędne wszystkie krytyczne aspekty, aby zrozumieć na czym po-

znaczenie mają technologia i jakość odczynników. lega idealny lub prawie idealny test do diagnozowania

Powinniśmy również zrozumieć, że głównym zada- alergii.

niem każdego laboratorium, czy to w  miejskiej klinice, Krok 1
czy w  najnowocześniejszym prywatnym ośrodku, jest

kreowanie dochodu. W  naszym wypadku daje to tylko Wszystko co genialne, jest proste!
dwie opcje: albo wykonać tani test, który będzie prak-
Tak, po raz kolejny powtarzam to zdanie, ale ono najle-
tycznie bezużyteczny dla pacjenta i dla postawienia pra-
piej oddaje istotę problemu. Istnieje prosta zasada: im
widłowej diagnozy albo przeprowadzić diagnostykę wy-
większa jest powierzchnia, na której bezpośrednio za-
sokiej jakości, ale koszt w tym drugim przypadku będzie
chodzi reakcja (miejsce, w którym są rozstawione „pu-
znacznie wyższy. Innymi słowy, cena wykonania analizy
łapki” na przeciwciała alergizujące obecne we krwi),
w różnych laboratoriach może być taka sama ale ich przy-
tym bardziej czuły będzie wynik, tj. żaden „wróg” nie
datność wynikająca z jakości wyniku bardzo różna.
przejdzie. Jeśli porównamy standardową jednostkę po-
Przyjrzyjmy się bliżej różnym systemom testowym
wierzchni taniego testu (płytki dołkowe do ELISA)
do diagnozowania alergii. Specjaliści klinicznej dia-
z  trójwymiarową strukturą ImmunoCAP, to tak, jakby
gnostyki laboratoryjnej wszystkie testy do diagnostyki
porównać działkę o powierzchni 6 arów z powierzchnią
alergii dzielą na dwie grupy – ImmunoCAP i te nie będące
większą niż 12 boisk piłkarskich. Różnica jest nie tyle
ImmunoCAP. I nawet nie dlatego, że ImmunoCAP jest

15 ATOPIA

leczenie i DIAGNOSTYKA

ogromna, co wręcz nieporówny- Czasami, aby zrozumieć, co jest munoCAP i  jest największym na
walna, i  jak dotąd żadna inna me- świecie producentem cząsteczek
toda nie była w  stanie namacalnie faktycznym źródłem alergii, rekombinowanych. Dzięki temu
zbliżyć się do takich wyników [3]. lekarz i oczywiście sam pacjent w laboratoriach stosujących tę tech-
zamieniają się w prawdziwych nologię, pracownicy zakładów dia-
Jaka jest z tego korzyść? Znale- detektywów. prowadzony jest gnostyki laboratoryjnej mogą spać
zienie i  zidentyfikowanie alergenu

przyczynowego (lub grupy alerge- dziennik żywieniowy, analizuje spokojnie i śmiało spojrzeć w twarz

nów, z których zwykle jest co najmniej się miejsca, wyjazdy, sezonowość lekarzom i  pacjentom, pewni jako-
trzy) jest trudnym zadaniem w  tym rozwoju objawów, ale ści wydanego wyniku – dzień po
ogromnym świecie alergennych czą- dniu, rok po roku. Czego niestety
steczek [4]. Czasami, aby zrozumieć, niezmiernie ważne miejsce zajmuje nie można powiedzieć o testach nie
co jest faktycznym źródłem alergii, tu także diagnostyka alergii. będących standardem ImmunoCAP,

lekarz i  oczywiście sam pacjent których poprawna interpretacja jest

zamieniają się w  prawdziwych detektywów. Prowadzony porównywana w  obrębie jednej serii produkcyjnej, przy

jest dziennik żywieniowy, analizuje się miejsca, wyjazdy, czym niestety nie ma tu mowy o jakiejkolwiek możliwo-

styl życia, sezonowość rozwoju objawów, ale niezmiernie ści kontroli stężenia przeciwciał w dłuższym okresie czasu.

ważne miejsce zajmuje tu także diagnostyka alergii. I pro- Jest to niezwykle ważne, ponieważ przy diagnozowaniu

szę mi wierzyć, dobre laboratoria poświęcają mnóstwo wy- i  leczeniu alergii bardzo ważne jest obserwowanie dyna-

siłku i dużo środków, aby znaleźć metodę, która pomoże miki – zmian stężenia przeciwciał we krwi pacjenta w cza-

udzielić rzetelnej odpowiedzi, co przeszkadza alergikowi sie, ponieważ daje to wgląd w skuteczność poszukiwania

w  prowadzeniu normalnego życia. Właśnie dlatego czu- alergenu i doboru środków terapeutycznych (dieta, zmiana

łość testu jest tak ważna, kiedy jesteśmy pewni, że wynik środowiska i warunków życia, przepisywanie leków itp.).

„0” oznacza, rzeczywisty brak przeciwciał, a wszystkie war- Krok 3
tości powyżej zera będą powodem do zwrócenia uwagi na

pacjenta i rozpoczęcia monitorowania potencjalnego źró- Metoda detekcji
dła reakcji alergicznej, bez fałszywego odwracania wzroku.

W pediatrii jest to szczególnie ważne, ponieważ na- Żyjemy w epoce postępu, częstych zmian i wielkich osią-

wet bardzo niskie stężenia swoistych IgE mogą mieć istot- gnięć o małych rozmiarach. Dziś smartfon w większości

ne znaczenie kliniczne. przypadków zastąpił ogromną liczbę urządzeń – kompu-

Krok 2 ter, odtwarzacz, budzik, miernik hałasu, latarkę i wszyst-
ko, co tylko można sobie wyobrazić. A sprzęt medyczny?

Dobry test rozpoczyna się już w fabryce, Czy pozostał na uboczu, czy też potrafi zaskoczyć? Pro-

w której jest produkowany ponuję zwrócić uwagę na samo tylko oprzyrządowanie,

za pomocą którego wykonywane są badania alergologicz-

W przypadku alergologii najbardziej istotną kwestią jest ne. Skrupulatni producenci ImmunoCAP nawet tutaj nie

standaryzacja alergenów stosowanych do przeprowadze- poszli na kompromis, lecz wspólnie z uznanymi liderami

nia testu i tutaj jesteśmy zmuszeni użyć terminu nauko- w dziedzinie budowy niesamowitych i zaawansowanych

wego – „substancja rekombinowana” [5]. Co to znaczy? technologicznie gadżetów stworzyli automatyczny, wyso-

Jest to w  rzeczywistości idealna cząsteczka, sztucznie ce precyzyjny analizator.

zsyntetyzowana, pozbawiona wad i  wykazująca wysoką Główną koncepcją urządzenia jest podejście walk-away

stabilność dla każdej serii produkcyjnej, w  przeciwień- („umieść w nim badaną próbkę i możesz odejść”), które ma

stwie do cząsteczki naturalnej, pochodzącej z  surowego na celu ułatwienie życia operatorowi, ale przede wszystkim

produktu i posiadającej wszystkie swoje naturalne właści- chroni próbki pacjenta przed najważniejszym negatywnym

wości i różnice, co ostatecznie wpływa na wynik – fałszy- czynnikiem – możliwym błędem ludzkim [6]. Urządzenie

wie ujemny lub fałszywie dodatni, który nie jest przydat- wykonuje wszystkie etapy procedury samodzielnie: dozuje,

ny w procesie rozpoznawania czynników powodujących miesza, inkubuje, mierzy itd. – wszystko to bez udziału czło-

alergie i nie pomogą lekarzowi w ustaleniu prawidłowej wieka, za każdym razem w  taki sam sposób i  milion razy

diagnozy. z rzędu; nie miewa zmęczenia pracą, problemów w rodzinie

W  przeciwieństwie do innych producentów testów ani złego samopoczucia. Za każdym razem trafia prosto do

diagnostycznych, firma Thermo Scientific (Phadia) po- celu, milisekunda do milisekundy – nie ma tu innej opcji.

siada w  Szwecji własną linię produkcyjną systemów Im- Wszystkie te działania są monitorowane przez „milion”

16 ATOPIA

leczenie i DIAGNOSTYKA

czujników, a jeśli przynajmniej jeden z nich wskaże, że coś laboratoryjnego – od oznaczania glukozy i cholesterolu

poszło nie tak, urządzenie przerwie pracę, a zatem również po hormony i diagnostykę alergii. Powiedzieć, że to jest

nie wyda wyniku. Nie można wymyślić lepszej ochrony ważne, to nic nie powiedzieć. To jest fundament, bez nie-

przed możliwym błędem wywołanym czynnikiem ludzkim! go nic nie będzie. Nudne i  nieinteresujące... jak cała ta

Ponadto analizator jest wyposażony w wiele interesujących rutynowa praca. Pamiętajmy jednak, że rutynowa praca

funkcji: ma wbudowaną lodówkę na odczynniki, a kontrola laboratoryjna oznacza wiarygodne wyniki pacjentów na

jakości odbywa się automatycznie (o  tym osobno i  szcze- co dzień.

gółowo nieco dalej). Ma również unikalną metodę detekcji W  świecie medycznym istnieje jeden supervisor,

(pomiar ilości przeciwciał) – analizę immunofluorescencyj- a  mianowicie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),

ną [7]. Upraszczając, zasada ta tkwi w naszym układzie od- która stara się uporządkować i  doprowadzić całą

pornościowym i dzięki niej mierzymy tylko te przeciwciała, różnorodność w świecie medycyny do jednolitego stan-

których potrzebujemy, unikając pomiaru przeciwciał o fał- dardu, aby każdy człowiek, który zwrócił się do lekarza

szywych wiązaniach. w Caracas, we Władywostoku czy w Glasgow, otrzymał

Testy nie będące ImmunoCAP w większości przy- wysokiej jakości wykwalifikowaną opiekę w  pełnym

padków pozbawione są takiej automatyzacji procedury i i  równym zakresie. Takie same podejście WHO ma

kontroli, wykonywane są głównie ręcznie, gdyż to technik również w odniesieniu do wykonywania testów labora-

laboratoryjny sam dozuje odczynniki do setek dołków, do toryjnych: bystre umysły zdały sobie sprawę, że kiedy

diagnostyki używane są matryce laboratoryjne – plastiko- testowana jest ludzka surowica, nie można wziąć ot tak

we płytki z rzędami dołków). W takim przypadku ważne roztworu chemicznego i skalibrować go, należy zastoso-

jest, aby nie pomylić dołków, odczynników, kolejności za- wać kalibratory „ludzkiego” pochodzenia, i tylko wtedy

kraplania, objętości substancji, obserwować temperaturę można mówić o wiarygodnym wyniku [8]. ImmunoCAP

i przedziały czasowe – a wszystko to odbywa się ręcznie. jest systemem testów do diagnostyki alergii, który wyko-

Krok 4 rzystuje wyłącznie prawidłową metodę kalibracji urzą-
dzeń we wszystkich laboratoriach świata – zgodnie ze

Krzywa kalibracyjna WHO standardami WHO.

Spróbujmy dotrzeć do sedna analizy laboratoryjnej i roz- Krok 5.

patrzmy termin „kalibracja”. Co to jest? Jak jest otrzymy- Kontrola jakości
wana? Do czego służy ? (wewnętrzna i zewnętrzna)

Kiedy umieszczamy próbkę w urządzeniu, ono prze-

twarza ją i odbiera sygnał z badanej próbki. Niezależnie Jakość, jakość, jakość – jak mantra wylatuje ze wszystkich

od tego, jaką analizę przeprowadzamy i  co badamy, sy- możliwych i  niemożliwych miejsc, słyszymy o  tym ciągle

gnałem może być wszystko – kolor, poświata, przewod- i wszędzie, z powodu i bez. Produkty, usługi, mieszkania –

nictwo elektryczne itp. Na tej zasadzie opiera się absolut- wszędzie jakość. Nie uwierzycie Państwo, ale w medycynie

nie każda analiza. też – zewsząd jakość. A teraz na poważnie. Kontrola jakości

Tylko jak zrozumieć, jakiej wartości badanego pa- to najlepszy na świecie urząd celny, który wypuszcza z la-

rametru odpowiada otrzymany sygnał? Oczywiste jest, boratorium tylko prawdziwe i wiarygodne wyniki. Musimy

że im bardziej intensywny jest sygnał, tym więcej wy- wiedzieć, że kontrole jakości są dwie – wewnętrzna i  ze-

kryjemy poszukiwanej substancji. A  konkretne liczby? wnętrzna, i nie można się obejść bez jednej czy drugiej [9].

I  tu na ratunek przychodzi kalibracja. Przed umiesz- Wewnętrzna – przy każdym uruchomieniu wraz

czeniem próbek pacjentów w  urządzeniu umieszcza się z  próbkami pacjentów poddajemy kontroli próbki o  zna-

w  nim specjalnie zsyntetyzowane Kontrola jakości to najlepszy nym stężeniu i sprawdzamy, co osta-
próbki o  znanych parametrach. I, na świecie urząd celny, który tecznie wyszło. Jeśli wynik kontroli
podobnie jak w  szkole, tworzy się mieści się w  określonym przedziale,

krzywą – zależność Х od Y, gdzie Х wypuszcza z laboratorium tylko wówczas wykonanie jest uważane za

to znane stężenie, a  Y to intensyw- prawdziwe i wiarygodne wyniki. udane, jeśli nie, to nie zobaczymy wy-
ność sygnału. Następnie, po uzyska- Musimy wiedzieć, że kontrole ników innych pacjentów, dopóki nie
niu intensywności próbki pacjenta, jakości są dwie – wewnętrzna zrozumiemy, co poszło nie tak i  nie
za pomocą krzywej monitoruje się i zewnętrzna, i nie można się powtórzymy pełnego cyklu z  pomi-
stężenie, które jej odpowiada. Jest nięciem przyczyny błędu. Wygląda
obejść bez jednej czy drugiej.
to podstawa podstaw każdego testu dość rzetelnie, ale co jeśli błąd jest na

17 ATOPIA

leczenie i DIAGNOSTYKA

poważniejszym poziomie, a cały system wraz z kontrolą we- ● Kalibrujemy nasz test tylko z  uwzględnieniem zaleceń
wnętrzną nie działa poprawnie? To się zdarza, na szczęście WHO.
nie często, ale konsekwencje są poważniejsze: błędne wyniki
mogą przez długi czas pozostać niezauważone i zostać wy- ● Kontrola jakości zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna
dane pacjentom. Tutaj na ratunek przychodzi zewnętrzna – zdecydowanie potrzebujemy obie.
kontrola jakości (EQA – zewnętrzna ocena jakości). Jest
oparta na zupełnie innej zasadzie, a mianowicie: co miesiąc, ● Właściwa preanalityka (wszystko, co ma miejsce bezpo-
zgodnie z harmonogramem, do laboratorium trafiają próbki średnio przed samą analizą) oraz postanalityka (inter-
o nieznanym stężeniu alergenów (tj. stężenie oczywiście jest pretacja wyników).
znane, ale nie specjalistom kontrolowanego laboratorium), Chcę Państwa zapewnić, że takie osobliwości testów
testy kontrolne są wykonywane według rutynowej procedu-
ry i ich wyniki wysyłane do centrum analitycznego. nie są znane od dziś – to doświadczenie specjalistów od
kilkunastu lat. Wszystko, co jest skomplikowane, tak na-
Dla testów ImmunoCAP została stworzona oddzielna prawdę jest proste, jeśli się w tym dobrze zorientować. ●
globalna struktura – Quality Club (Klub Jakości). Jest to
niezwykle odpowiedzialny i  ważny system kontroli, któ- Przypisy
rego celem jest podtrzymanie stabilnie wysokiej jakości
testów ImmunoCAP na całym świecie. Żaden producent Park KH, Lee J, Lee SC, et al. Comparison of the ImmunoCAP Assay
nie ImmunoCAP nie ma własnego zewnętrznego systemu and AdvanSur AlloScreen advanced multiplex specific IgE detection as-
kontroli jakości. W  naszym kraju, w  przeciwieństwie do say. Yonsei Med J. 2017;58(4):786−792.
reszty świata, zewnętrzny system kontroli jakości nie jest
obowiązkowy i dlatego, chcąc zaoszczędzić pieniądze, wie- Sampson HA. Utility of food-specific ige concentrations in predicting
lu producentów testów innych niż ImmunoCAP nie zaj- symptomatic food allergy. J Allergy Clin Immunol. 2001;107(5):891−896.
muje się takimi kwestiami.
NCCLS. Protocols for Determination of Limits of Detection and Lim-
Krok 6 its of Quantitation; Approved Guideline. NCCLS; 2004. Document
EP17-A.
Podsumowujący, czyli wyciągamy wnioski
Salo PM, Arbes SJ Jr, Crockett PW, et al. Exposure to multiple indoor
Szanowni podobnie myślący, właśnie tak chcę się do Pań- allergens in US homes and its relationship to asthma. J Allergy Clin Im-
stwa zwrócić, ponieważ jeśli czytacie tą ostatnią część munol. 2008;121(3):678−684.
tekstu, to nie może być inaczej. Mam nadzieję, że nie nu-
dziliście się Państwo i udało mi się przybliżyć podstawy Douladiris N, Garib V, Focke-Tejkl M, et al. Detection of genuine grass
laboratoryjnej diagnostyki alergii oraz wskazać obowiąz- pollen sensitization in children by skin testing with a recombinant grass
kowe atrybuty wysokiej jakości rzetelnego testu. Teraz Pollen hybrid. Pediatr Allergy Immunol. 2019;30(1):59−65.
powtórzę je krótko.
● C zułość: ważne jest dla nas, aby test mógł wychwycić Gadisseur R, Chapelle JP, Cavalier E. A new tool in the field of in-vit-
ro diagnosis of allergy: preliminary results in the comparison of Im-
nawet minimalną liczbę przeciwciał. Czułość zależy munoCAP 250 with the ImmunoCAP ISAC. Clin Chem Lab Med.
bezpośrednio od powierzchni reakcji. 2011;49(2):277−280.
● R ekombinowane białka zawarte w  odczynnikach
umożliwiają stworzenie wystandaryzowanego i  stabil- Иммунохимический анализ в лабораторной медицине. Учебное
nego testu, który ponadto jest wysoce specyficzny. пособие / Под ред. В.В. Долгова. М.-Тверь: Издательство «Триада»,
● W ykonanie badań należy powierzyć automatycznemu 2015. 418 с.
analizatorowi (z  detekcją metodą immunofluorescen-
cyjną), ponieważ tylko w  tym przypadku stworzymy Thorpe SJ, Heath A, Fox B, et al. The 3rd international standard for
warunki wykluczające wpływ czynnika ludzkiego. serum IgE: international collaborative study to evaluate a  candidate
preparation. Clin Chem Lab Med. 2014;52(9):1283−1289.

Schneider F, Maurer C, Friedberg RC. International Organization for
Standardization (ISO) 15189. Ann Lab Med. 2017;37(5):365−370.

18 ATOPIA

Rdzeniowy zanik mięśni (SMA) to choroba dotykająca układu nerwowego i mięśniowego, o różnych stop-
niach zaawansowania. Niestety, niektóre jej typy mogą prowadzić do śmierci osoby chorującej. Brak odpo-
wiedniego leczenia sprawia, że mały pacjent umiera przed ukończeniem dwóch lat.
Z tego powodu tak ważna jest wczesna diagnostyka pod kątem SMA. Dokładnie przeprowadzone badanie
pozwoli także uniknąć objawów choroby w przypadku potwierdzenia, że występuje ona już u pacjenta.
Warto podkreślić, że SMA ma najpoważniejszy przebieg w przypadku postaci wrodzonej (śmiertelny prze-
bieg kliniczny). Osoby, u których rozwinęła się w wieku dorosłym, posiadają znacznie łagodniejsze objawy.
Najczęściej tacy pacjenci dożywają ogólnej średniej wiekowej.
Badanie polega na ocenie obecności lub braku delecji eksonu 7 genu SMN1. U niemowląt dokładnie przepro-
wadzona diagnostyka stanowi efektywną metodę na uratowanie życia, gdyż od początku roku 2019 w polskim
lecznictwie uruchomiony został program lekowy dla chorych z rdzeniowym zanikiem mięśni. Wprowadzenie
leku (nusinersenu) jest szansą na zatrzymanie postępowania choroby.
*Test wykonać można nie wychodząc z domu, za pomocą zestawu do samodzielnego pobrania.

Centrum Medyczne

Leczenie i diagnostyka

Leki antyhistaminowe

CZY SĄ NADZIEJĄ W LECZENIU ŚWIĄDU?

Najbardziej problematycznym objawem u pacjentów z atopowym zapaleniem
skóry jest świąd, na którego odpowiedzią jest drapanie.

Odruch ten może powodować uszkodzenia skóry przez co często
dochodzi do zakażeń bakteryjnych.

Justyna Jurkowska

Najbardziej problematycznym objawem u pacjentów chorych na AZS, może być utrwalona, mimo braku od-
z atopowym zapaleniem skóry jest świąd, na któ- czuwalnego świądu. Drapanie jest rejestrowane przez
rego odpowiedzią jest drapanie. Odruch ten może skórę jako ból o niskim natężeniu. Ulga jest niestety krót-
powodować uszkodzenia skóry przez co często docho- kotrwała, drapanie uszkadza warstwę naskórka i prowa-
dzi do zakażeń bakteryjnych. Drapanie jest czynnością, dzi do zwiększenia przeznaskórkowej utraty wody oraz
którą nie zawsze wykonujemy świadomie a w przypadku suchości. Wiele czynników zewnętrznych jak i substancji

Leczenie i diagnostyka

produkowanych w  organizmie jest w  stanie wywołać krwionośnych, spadek ciśnienia, świąd i  dodatkowo

świąd. Największą rolę w  tym procesie przypisuje się skurcz mięśni przewodu pokarmowego, skurcz macicy,

histaminie.1 W  starszych publikacjach, histamina była skurcz oskrzeli charakterystyczny dla astmy. Histami-

uznawana za jeden z ważniejszych czynników w patoge- na wywołująca objawy skórnej triady alergicznej maga-

nezie AZS, stąd częste rekomendacje leków antyhistami- zynowana jest między innymi w  keratynocytach, czyli

nowych przez lekarzy. komórkach naskórka oraz w  mastocytach – komórkach

Histamina jest związkiem naturalnie produkowa- zapalnych. Receptor H2 występuje między innymi w bło-

nym w  organizmie i  pełni funkcję przekaźnika. Dzię- nie śluzowej żołądka i  połączenie histaminy skutkuje

ki jej łączeniu się z  receptorami, wywołuje kaskady zwiększeniem wydzielania soku żołądkowego. Blokery

różnych reakcji: procesu zapalnego, reakcji alergicznej, receptora H2 używane są w celu leczenia zgagi. Jednym

jest neuroprzekaźnikiem i  pobudza wydzielanie kwasu z nich jest ranitydyna, zawarta w leku Ranigast. Pobudze-

żołądkowego. Wyróżnia się 4 receptory histaminowe nie receptora H3 skutkuje zmniejszeniem wydzielania hi-

o  nazwach H1, H2, H3 i  H4. Histamina jest związkiem naturalnie staminy (jest to mechanizm we-
W zależności od tego, z którym wnętrznej regulacji), natomiast

z  nich połączy się histamina, produkowanym w organizmie i pełni receptor H4, najmniej poznany,

pobudza ona konkretne funkcję przekaźnika. Dzięki jej odpowiada za efekty układu od-
procesy. Połączenie tego prze- łączeniu się z receptorami, wywołuje pornościowego.
kaźnika z receptorem H1 powo-
duje objawy reakcji alergicznej kaskady różnych reakcji: procesu Dokładna rola histaminy
takie jak: obrzęk, powstanie zapalnego, reakcji alergicznej, w patogenezie AZS pozostaje nie-
znana. Upatruje się w niej działa-
jest neuroprzekaźnikiem i pobudza
pęcherzy poprzez zwiększe- nia wywołującego świąd, ze wzglę-

nie przepuszczalności naczyń wydzielanie kwasu żołądkowego. du na jej podwyższone stężenie we

krwi i zwiększenie ilości mastocy-

tów (komórek zapalnych) w skórze u pacjentów z AZS, przez

co zostało wywnioskowane, że świąd, chociaż w jakimś stop-

niu, wywołany jest przez ten przekaźnik.

Leki antyhistaminowe blokujące receptor H1 – temu

receptorowi poświęcimy uwagę – dzielą się na 3 genera-

cje. Pierwsza generacja zawiera substancje, które prze-

chodzą przez barierę krew-mózg, działając w  ośrodko-

wym układzie nerwowym. Ponadto wykazują aktywność

w kierunku receptorów dla acetylocholiny, serotoniny, dopa-

miny i adrenaliny, co wiąże się z wystąpieniem działań niepo-

żądanych. Co ciekawe, działania te można wykorzystać w le-

czeniu innych chorób, na przykład w regulacji snu. W tym

przypadku stosuje się hydroksyzynę. W chorobach błędnika

wykorzystywany jest dimenhydrynat, który oprócz działa-

nia przeciwalergicznego działa przeciwwymiotnie i znajduje

się w leku Aviomarin. Do substancji z pierwszej generacji za-

licza się: hydroksyzynę (syrop i tabletki Hydroxyzinum), di-

fenhydraminę (krople do oczu Betadrin), klemastynę (Cle-

mastinum WZF), dimentinden (Fenistil krople i żel, Foxill

żel), ketotifen (Ketotifen WZF), prometazynę (Diphergan

tabletki i  syrop, Polfergan syrop), cyproheptadyna (Peritol

tabletki). Do najczęstszych działań niepożądanych tych le-

ków zalicza się senność, otępienie, zaburzenia koordynacji

ruchowej. Rzadziej występujące i łagodniejsze w przebiegu

działania to zaburzenia ze strony układu pokarmowego,

drżenia mięśni, zawroty głowy, suchość w jamie ustnej, za-

burzenia widzenia i trudności w oddawaniu moczu. Można

także zaobserwować wzrost apetytu.

21 ATOPIA

Leczenie i diagnostyka

Leki antyhistaminowe drugiej generacji bardzo słabo które bardzo często współistnieją z atopowym zapaleniem
lub w ogóle nie przenikają do ośrodkowego układu nerwo- skóry, ze względu na występowanie marszu alergicznego.4
wego, przez co wykazują w małym stopniu lub nie wykazują Interesująca wydaje się również teoria, że świąd w  atopo-
działań niepożądanych takich jak np. senność czy suchość wym zapaleniu skóry wywołany jest histaminą obecną
w  ustach. Należą do nich: cetyryzyna (Allertec, Alermed, w ośrodkowym układzie nerwowym, niż tą, która znajduje
Alerzina, Allertec, Amertil, Amertil Bio, Cetip, Cetix, Letizen, się bezpośrednio w  komórkach naskórka. Najlepsze bada-
Zyrtec), loratadyna (Claritine, Claritine Allergy, Flonidan, nie, przeprowadzone przez Cochrane wskazuje jednak na
Flonidan Control, Loratan), rupatadyna (Alerprof, Rupafin, brak wystarczających dowodów do rutynowej rekomenda-
Rupaller, Rupurix) i  azelastyna (z  tą substancją występują cji i przepisywania leków antyhistaminowych u pacjentów
głównie krople do oczu i nosa – Allergodil, Acatar Allergy). z AZS.5 Dodatkowo wskazuje na, niestety, niską jakość ba-
dań klinicznych związanych ze stosowaniem tych substan-
Trzecią generacją określa się najnowsze leki anty- cji w celu redukcji świądu. Histamina prowadzi jednak do
histaminowe, które mają cechy leków z drugiej genera- występowania zaczerwienienia i obrzęków skóry spowodo-
cji – lewocetyryzynę (Cezera, Contrahist, Lirra, Xyzal, wanych reakcją alergiczną oraz jej działanie prozapalne jest
Zyx i Zyx Bio), desloratadynę (Delortan, Aerius, Aleric niezaprzeczalne. ●
Deslo Active, Dasselta, Delortan, Deslodyna, Dynid, Hi-
taxa, Jovesto) feksofenadynę (Telfexo, Allegra, Fexofast, PRZYPISY
Telfast) i  bilastynę (Clatra). Są jednak wysoko swoiste
dzięki czemu działania niepożądane ograniczone są do 1.Buddenkotte J, Maurer M, Steinhoff M. Histamine and antihista-
minimum a  czas działania tych leków jest wydłużony, mines in atopic dermatitis. Adv Exp Med Biol. 2010;709:73-80.
przez co przyjmuje się je raz dziennie. 2.Sher LG, Chang J, Patel IB, Balkrishnan R, Fleischer AB Jr. Relieving
the pruritus of atopic dermatitis: a meta-analysis. Acta Derm Venereol.
Mimo istnienia na rynku wielu preparatów z wymie- 2012 Sep;92(5):455-61.
nionymi wyżej substancjami antyhistaminowymi, brakuje 3.Sidbury R, Davis DM, Cohen DE, et al. Guidelines of care for the
dowodów na ich skuteczność w leczeniu świądu w atopo- management of atopic dermatitis: section 3. Management and treat-
wym zapaleniu skóry.2 Amerykańskie Stowarzyszenie Der- ment with phototherapy and systemic agents. J Am Acad Dermatol.
matologiczne już w 2014 roku przestało rekomendować leki 2014;71(2):327-349.
przeciwalergiczne w  celu łagodzenia tego objawu3. AAD 4.He A, Feldman SR, Fleischer AB Jr. An assessment of the use of an-
twierdzi także, że substancje te, w szczególności z pierwszej tihistamines in the management of atopic dermatitis. J Am Acad Der-
generacji i stosowane doraźnie, mogą być przydatne w celu matol. 2018 Jul;79(1):92-96.
regulowania snu i  zmniejszenia występującego świądu 5. Matterne U, Böhmer MM, Weisshaar E, Jupiter A, Carter B,
w  nocy. Jakość dowodów co do tej rekomendacji jest jed- Apfelbacher CJ. Oral H1 antihistamines as ‘add-on’ therapy to topical
nak niska i u każdego pacjenta powinna zostać rozpatrzo- treatment for eczema. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019,
na indywidualnie. Nie kwestionuje się zastosowania tych Issue 1. Art. No.: CD012167.
leków w leczeniu pokrzywki czy alergicznego nieżytu nosa,

Justyna Jurkowska

Magister farmacji, studiowała na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
na specjalistycznym bloku – Farmacja Kliniczna. Była przewodnicząca Koła Naukowego Opieki Farmaceu-
tycznej „Panaceum”.
Brała udział w przeglądach lekowych, szkoleniach pilotażu Opieki Farmaceutycznej z największym por-
talem dla farmaceutów opieka.farm. Promotorka opieki farmaceutycznej, jako skutecznego narzędzia
pomagającego w optymalizacji farmakoterapii pacjenta oraz lepszej współpracy z lekarzami.

W trosce
o Twoje
geny...

Choroby skóry, w tym AZS mogą mieć podłoże genetyczne. Grupę tych chorób nazywamy genoder-
matozami. Kompleksowe podejście diagnostyczne i dostęp do najnowocześniejszych metod biologii
molekularnej pozwala na analizę wszystkich genów człowieka i odnajdywanie tych błędów w materiale
genetycznym, które mogą powodować zapadalność na wspomniane schorzenia.
Panel GENODERMATOZY* został stworzony przez specjalistów CM Medgen, aby z powodzeniem diag-
nozować i pomagać ukierunkowywać leczenie chorych. Obejmuje on analizę genów i ich mutacji, kore-
lowanych z powodowaniem m.in. AZS, pęcherzowego oddzielania się naskórka, rybiej łuski, nerwiakow-
łókniakowatości i innych chorób skórnych.
Dostępne jest również badanie dwóch mutacji, które są najczęściej identyfikowane u osób cierpiących na
AZS. *Test wykonać można nie wychodząc z domu, za pomocą zestawu do samodzielnego pobrania.

Centrum Medyczne

Aby dowiedzieć się więcej skontaktuj się z nami: [email protected] lub 501377150

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

Nowoczesne leczenie
biologiczne AZS

przegląd substancji z potencjałem leczniczym
DLA ZAAWANSOWANYCH

Udowodniono, że poza uszkodzeniem bariery
naskórkowej atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się

nieprawidłową aktywacją układu Th2.
Dlatego też stosowanie leków celowanych
w tłumienie odpowiedzi Th2 zależnej wydaje się

całkowicie uzasadnione.

Lek. Anna Maćkowska
24 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

Atopowe zapalenie skóry należy do przewlekłych ryny 5 Ocena stopnia zaawansowania choroby odbywała się
dermatoz spotykanych głównie w populacji pedia- w 5stopniowej skali oceny przez badacza (Investigator’s Glo-
trycznej (10-20%), u co piątego dziecka utrzymuje bal Assessment, IGA), a chorzy mogli otrzymać od 0 do 4

się także w  dorosłości. Szacuje się, że u  osób dorosłych punktów w  zależności od stopnia zaawansowania choroby.

prewalencja atopowego zapalenia skóry wynosi 2,1-4.9%. W badaniu brali udział pacjenci z najwyższą punktacją w tej

U ponad połowy pacjentów obserwuje się także występo- skali – 3 oraz 4 punkty. Po zakończeniu leczenia pacjenci

wanie innych chorób atopowych. Atopowe zapalenie skó- z grupy badanej uzyskiwali znacząco częściej wynik w skali

ry jest pierwszym stopniem w tzw. „marszu atopowym”, IGA 0 lub 1 oraz aż 75% poprawę wskaźnika EASI ocenia-

w którym występuje także alergia pokarmowa, alergiczny jącą zajętą powierzchnię i nasilenie wyprysku (Eczema Area

nieżyt nosa, astma oskrzelowa. Wśród najczęściej zgła- and Severity Index, EASI). Po zakończeniu terapii u pacjen-

szanych objawów wymienia się nasilony świąd oraz wy- tów obserwowano poprawę jakości życia, stanu zdrowia psy-

stępowanie zaczerwienienia, nadmiernej suchości oraz chicznego oraz mniejsze nasilenie zaburzeń snu. Nie obser-

skłonności do nadkażeń bakteryjnych skóry. Duże nasi- wowano poważnych działań niepożądanych, najczęstszym

lenie objawów bywa przyczyną obniżenia jakości życia ze zgłaszanych był odczyn w  miejscu podaży leku6. Część

pacjentów, pogorszenia jakości snu, pacjentów prezentowała także zapa-

niepokoju, nieobecności w szkole czy Do nowoczesnych leków lenie spojówek, niewielkie zwiększe-
stosowanych w terapii AZS nie częstości zakażeń górnych dróg
pracy co może prowadzić nawet do zaliczamy leczenie biologiczne, oddechowych oraz bóle głowy7. Od-
zaburzeń depresyjnych 1–3. powiedź na działanie leku rozwijała
a wśród nich między innymi
Do nowoczesnych leków sto-

sowanych w  terapii AZS zaliczamy się po 4 tygodniach i  trwała przez

leczenie biologiczne, a  wśród nich przeciwciała monoklonalne cały roczny okres obserwacji. U oko-

między innymi przeciwciała mo- skierowane precyzyjnie przeciwko ło 70% pacjentów obserwowano
noklonalne skierowane precyzyjnie określonym cytokinom lub ich obniżenie wskaźnika EASI o  75%8.
przeciwko określonym cytokinom lub receptorom oraz antagoniści W Polsce dupilumab jest dopuszczo-
ich receptorom oraz antagoniści ma- małych cząstek. ny do stosowania u  dorosłych oraz
łych cząstek. Udowodniono, że poza dzieci powyżej 12 roku życia. U osób

uszkodzeniem bariery naskórkowej dorosłych dawka inicjująca wynosi

atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się nieprawidłową 600mg, następnie podaje się dawki 300mg co dwa tygodnie.

aktywacją układu Th2, która wyraża się w podwyższonym Pacjenci powinni stosować intensywną emolientoterapię,

poziomie IL-4, IL-13, IL-33, IL-25, TSLP oraz cytokin wy- a w razie potrzeby mogą sięgnąć po miejscowe leki z grupy

dzielanych przez limfocyty Th17, Th22. Dlatego też sto- glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny. Ak-

sowanie leków celowanych w  tłumienie odpowiedzi Th2 tualnie dupilumab jest badany także pod kątem zastosowa-

zależnej wydaje się całkowicie uzasadnione1. nia w młodszych grupach wiekowych, wśród dzieci w wie-

Anty-IL-4 ku 6-11lat. W  randomizowanym, kontrolowanym placebo
badaniu klinicznym z podwójnie ślepą próbą wzięło udział

Dupilumab to ludzkie przeciwciało monoklonalne którego 367 pacjentów, część pacjentów otrzymywała dupilumab

działanie jest ukierunkowane na IL-4Rα. Jego działanie opie- w  dawce 300mg co 4 tygodnie, część z  masą ciała poniżej

ra się na hamowaniu odpowiedzi zapalnej zależnej od IL-4 30kg w dawce 100mg co dwa tygodnie, z masą ciała powy-

i  IL-14 poprzez receptor IL-4Rα. Dupilumab jest zatwier- żej 30kg 200mg co dwa tygodnie, trzecia grupa otrzymywa-

dzony przez FDA oraz EMA do terapii atopowego zapalenia ła placebo [9]. Terapia trwała 16 tygodni, oceniano odsetek

skóry w stopniu umiarkowanym do ciężkiego, u pacjentów, dzieci, które osiągnęły IGA 0 lub 1, a także odsetek pacjen-

u których dotychczasowe leczenie było nieskuteczne. Liczne tów z 75% poprawą w zakresie wskaźnika EASI. Docelowy

randomizowane badania kliniczne z  podwójnie ślepą pró- wskaźnik IGA osiągnęło odpowiednio 32,8%, 29,5% oraz

bą kontrolowane placebo – SOLO1, SOLO2, LIBERTY AD 11,4%. 75%, a 75% procentową redukcję EASI obserwowano

CHRONOS, LIBERTY AD CAFE potwierdziły skuteczność u odpowiednio 69,7%, 67,2%, 26,8% dzieci. Opisywane dzia-

dupilumabu w leczeniu AZS. Badanie SOLO1 oraz SOLO2 łania niepożądane były porównywalne do tych w populacji

polegało na podawaniu pacjentom dupilumabu w  dawce osób dorosłych, a  do najczęstszych należały ból w  miejscu

300mg co dwa tygodnie przez 16 tygodni4. Podobnie daw- wkłucia oraz zapalenie spojówek. W kolejnych, mniejszych

kowano lek w  badaniu LIBERTY AD CHRONOS gdzie badaniach potwierdzono także skuteczność i bezpieczeństwo

dodatkowo chorzy stosowali leki miejscowe – glikokortyko- zastosowania dupilumabu u dzieci w tej grupie wiekowej 10-

steroidy lub preparaty miejscowych inhibitorów kalcyneu- 11. Obecnie trwa badanie kliniczne oceniające zastosowanie

25 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

dupilumabu u dzieci młodszych, w wieku 6 miesięcy – 6 lat, Anty-IL-22
badanie Liberty AD PRESCHOOL (NCT03346434). Wstęp-
ne doniesienia wydają się być obiecujące. Fezakinumab jest przeciwciałem skierowanym przeciw-
ko IL-22. Guttman-Yassky i  wsp przeprowadzili bada-
Anty- IL-13 nie kliniczne fazy 2a z udziałem 60 pacjentów z umiar-
kowaną do ciężkiej postacią atopowego zapalenia skóry
Lebrikizumab jest przeciwciałem monoklonalnym, któ- niekontrolowanego przez użycie miejscowych glikokor-
re wiąże IL-13. W  randomizowanym, kontrolowanym tykosteroidów. Terapia trwała 20 tygodni, już w 12 tygo-
placebo badaniu klinicznych II fazy z użyciem lebrikizu- dniu leczenia obserwowano poprawę kliniczną z  dobrą
mabu udział wzięło 209 pacjentów z umiarkowanym do tolerancją leku oraz długotrwałym utrzymywaniem się
ciężkiego nasileniem AZS, u których zastosowanie miej- efektów 17.
scowych glikokortykosteroidów było nieskuteczne. Lek
był podawany podskórnie w dawce 125mg co 4 tygodnie, Anty-IL-33
obserwacja trwała 12 tygodni. W czasie leczenie w razie
potrzeby pacjenci mogli korzystać z miejscowych gliko- Etokimab jest przeciwciałem monoklonalnym IgG1 skie-
kortykosteroidów. Zastosowanie lebrikizumabu prowa- rowanym przeciwko IL-33. W niewielkim badaniu wśród
dziło do znaczącej poprawy klinicznej, z dobrą tolerancją 12 dorosłych pacjentów z  umiarkowaną do ciężkiej po-
leku12 an IL-13 monoclonal antibody, as an add-on to to- stacią atopowego zapalenia skóry jednorazowa dawka
pical corticosteroid (TCS. etokimabu przyniosła szybką i trwałą odpowiedź klinicz-
Tralokinumab jest przeciwciałem monoklonalnych cha- ną. Wśród 83% pacjentów obserwowano EASI 50, a 33%
rakteryzującym się wiązaniem IL-13. W  badaniu kli- z nich osiągnęło EASI75. Ponadto odnotowano obniżenie
nicznym fazy 2b Wollenberga i wsp. wzięło udział 204 zmniejszenie liczby eozynofilów w krwi obwodowej w 29
dorosłych pacjentów z umiarkowaną oraz ciężką posta- dobie po podaniu leku18.
cią atopowego zapalenia skóry. W czasie terapii dozwo-
lone było także używanie miejscowych glikokortykoste- Anty TSLP
roidów. Po 12 tygodniach terapii pacjenci prezentowali
utrzymującą się poprawę w  nasileniu AZS z  dość do- Tezepelumab jest przeciwciałem monoklonalnym skie-
brym profilem bezpieczeństwa zastosowanego leku13. rowanym przeciwko limfopoetynie zrębu grasicy (anty-
-TSLP, ang. thymic stromal lymphopoietin). TSLP należy
Anty-IL-31 do cytokin uwalnianych z  uszkodzonych keratynocytów,
wobec czego tezepelumab wydaje się być potencjalnym
Nemolizumab jako przeciwciało skierowane przeciwko re- punktem uchwytu w leczeniu atopowego zapalenia skóry.
ceptorowi IL-31 wydaje się być obiecujący w ograniczaniu W  badaniu fazy 2a prowadzonym przez Simpson i  wsp.
świądu w przebiegu atopowego zapalenia skóry. W badaniu z  udziałem 113 pacjentów z  umiarkowaną do ciężkiej
2 fazy Ruzicka i wsp. z umiarkowaną do ciężkiej postacią AZS postacią atopowego zapalenia skóry zastosowano tezepe-
wykazano znaczące ograniczenie świądu po 12 tygodniach lumab wraz z  miejscowymi glikokortykosteroidami. Lek
terapii14 a humanized antibody against interleukin-31 recep- był stosowany podskórnie w  dawce 280mg co dwa tygo-
tor A, in the treatment of atopic dermatitis. METHODS In dnie. EASI50 osiągnęło więcej pacjentów z grupy leczonej
this phase 2, randomized, double-blind, placebo-controlled, niż placebo, jednak wyniki nie były istotne statystycznie19.
12-week trial, we assigned adults with moderate-to-severe
atopic dermatitis that was inadequately controlled by topical Antagoniści OX 40
treatments to receive subcutaneous nemolizumab (at a dose
of 0.1 mg, 0.5 mg, or 2.0 mg per kilogram of body weight. OX40 należy do receptorów kostymulujących znajdujących
W badaniu fazy 2b u 226 pacjentów zastosowano nemoli- się na aktywowanych limfocytach T. KHK4083 oraz GBR830
zumab w dawce 10mg, 30mg, 90mg podawany podskórnie należą do ludzkich przeciwciał monoklonalnych skierowa-
co 4 tygodnie przez 24 tygodnie. Obserwowano znaczną po- nych przeciwko OX40. W  badaniu 1 fazy oceniono farma-
prawę w zakresie zmian skórnych, szczególnie u pacjentów kokinetykę oraz działanie KHK4083 u  pacjentów z  umiar-
stosujących dawkę 30mg. Profil bezpieczeństwa zastosowa- kowaną do ciężkiej postacią atopowego zapalenia skóry. Lek
nego leku określono jako akceptowalny15. ”Z kolei w bada- był podawany dożylnie w dawce 10mg/kg trzykrotnie przez
niu Kabashima i wsp. opisywano podobny odsetek poprawy kolejne okresy dwutygodniowe. Po 22 tygodniach obser-
w zakresie zmian skórnych w grupie leczonej oraz placebo, wowano poprawę w  zaawansowaniu zmian skórnych oraz
jednak w grupie stosującej lek obserwowano znaczące obni- dobry profil bezpieczeństwa leku20. GBR830 był stosowany
żenie nasilenia świądu16. wśród pacjentów z umiarkowanym do ciężkiego nasileniem
atopowego zapalenia skóry. Lek był zastosowany dwukrotnie

26 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

w odstępie 4 tygodniowym. Uzyskane wyniki badania wska- 2b z użyciem upadacytynibu w formie doustnej w dawce
zują na skuteczność i potencjalne zastosowanie kliniczne tego 7,5mg, 15mg, 30mg stosowanej przez 16 tygodni. Opisa-
leku. Aktualnie trwa trzecia faza badań nad tymi lekami. no dobrą odpowiedź kliniczną na zastosowane leczenie,
z największym odsetkiem poprawy w grupie przyjmującej
Inhibitory JAK-STAT dawkę 30mg 26.

Wśród leków intensywnie badanych w kontekście lecze- Tofacitinib należy do nieselektywnych inhibitorów
nia topowego zapalenia skóry znajdują się także inhibi- JAK 1/3. W  badaniu Levy i  wsp. podawano lek doustnie
tory JAK-STAT. Leki te charakteryzują się mniejszą se- 6 pacjentom z  umiarkowanym do ciężkiego nasileniem
lektywnością działania w przeciwieństwie do przeciwciał atopowego zapalenia skóry. Uzyskano znaczną redukcję
monoklonalnych. Działanie inhibitorów JAK-STAT pole- objawów mierzoną w  skali SCORAD, nie obserwowano
ga na blokadzie aktywacji kinaz janusowych, translokacji istotnych działań niepożądanych27 Bissonnette i wsp. prze-
sygnału do jądra komórkowego i  w  efekcie hamowaniu prowadzili badanie kliniczne 2 fazy z użyciem tofacitinibu
transkrypcji wielu cytokin prozapalnych. Inhibitory JAK- w formie 2% maści. W próbie wzięło udział 69 pacjentów
-STAT występują w formie do zastosowania miejscowego z  umiarkowaną do łagodnej formą atopowego zapalenia
albo w formie tabletek. skóry. Po 4 tygodniach stosowania leku miejscowo obser-
wowano znacznie większą skuteczność w  grupie badanej
Gooderham i wsp. Przeprowadzili randomizowane, w porównaniu do placebo. Ponadto już w 2 dniu terapii pa-
kontrolowane placebo z  podwójnie ślepą próbą wśród cjenci odczuwali zmniejszenie nasilenia świądu28.
267 pacjentów z umiarkowanym do ciężkiego nasileniem
atopowego zapalenia skóry z użyciem abrocitinibu. Po 12 Podsumowanie
tygodniach podawania leku raz dziennie w  formie do-
ustnej obserwowano dużą skuteczność leczenia oraz jego Leczenie biologiczne ukierunkowane na konkretne
dobrą tolerancję21. W badaniu JADE – 3 fazy udział wzię- punkty uchwytu w  etiopatogenezie atopowego zapale-
ło 387 pacjentów w wieku powyżej 12 lat z umiarkowa- nia skóry wydaje się być przyszłością leczenia tej jed-
nym do ciężkiego nasileniem atopowego zapalenia skóry. nostki chorobowej. Przedstawione powyżej nowe opcje
Pacjenci przyjmowali lek doustny raz dziennie w dawce terapeutyczne są niezwykle obiecujące. Niestety, wciąż
100 lub 200mg. Po 12 tygodniach terapii wykazano istot- brakuje dużych badań potwierdzających skuteczność
nie działanie na poziomie EASI75 dla obu dawek leku i  bezpieczeństwo stosowanego leczenia. Wśród przed-
z dobrą tolerancją leczenia 22. stawionych leków jedynie dupilumab jest zarejestrowany
do stosowania u pacjentów powyżej 6 roku życia, a jego
Baricitinib należy do selektywnych inhibitorów włączenie powinno być rozważone wobec nieskuteczno-
JAK1 oraz JAK2. W badaniu fazy 2 prowadzonych wśród ści dotychczasowego leczenia. ●
124 pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej postacią ato-
powego zapalenia skóry. Lek był podawany doustnie Piśmiennictwo
w  dawce 2mg oraz 4mg z  jednoczesnym stosowaniem
miejscowych glikokortykosteroidów według potrzeb. Po 1. N. Puar, R. Chovatiya, and A. S. Paller, “New treatments in atopic
16 tygodniach leczenia obserwowano znaczące zmniej- dermatitis,” Ann. Allergy, Asthma Immunol., vol. 126, no. 1, pp.
szenie nasilenia objawów klinicznych oraz poprawę ja- 21–31, 2021.
kości życia pacjentów. Ustępowanie objawów, w  tym
świądu obserwowano już w pierwszym tygodniu lecze- 2. R. J. Nowicki et al., “Biological drugs in the treatment of atopic der-
nia dawką 4mg. Profil bezpieczeństwa zastosowanego matitis - Current recommendations of the Polish Dermatological So-
leczenia był zadawalający23. W badaniu 3 fazy Simpson ciety, the Polish Society of Allergology, the Polish Pediatric Society and
i  wsp. z  dużą liczbą pacjentów stosowano baricytinib the Polish Society of Family Medicine,” Postep. Dermatologii i Alergol.,
w dawkach 1mg, 2mg, 4mg raz dziennie przez 16 tygo- vol. 37, no. 5, pp. 617–624, 2020.
dni. Obserwowano szybkie zmniejszenie dolegliwości
skórnych oraz znaczne ograniczenie zgłaszanego przez 3. J. Wu and E. Guttman-Yassky, “Efficacy of biologics in atopic der-
pacjentów nasilenia świądu 24. matitis,” Expert Opin. Biol. Ther., vol. 20, no. 5, pp. 525–538, 2020.

Upadacitinib należy do selektywnych inhibitorów 4. M. Mennini, L. Dahdah, and A. Fiocchi, “Two phase 3 trials of dupilum-
JAK1. W badaniu klinicznym fazy 2b z umiarkowanym do ab versus placebo in atopic dermatitis,” New England Journal of Medicine,
ciężkiego nasileniem atopowego zapalenia skóry obserwo-
wano istotne zmniejszenie nasilenia świądu od 2 dnia tera-
pii25. Guttmann-Jasky i wsp. przeprowadziła badanie fazy

27 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

vol. 376, no. 11. Massachussetts Medical Society, p. 1090, 16-Mar-2017. tension study,” J. Allergy Clin. Immunol., vol. 142, no. 4, pp. 1121-1130.
e7, Oct. 2018.
5. A. Blauvelt et al., “Long-term management of moderate-to-severe
atopic dermatitis with dupilumab and concomitant topical corticoster- 17. E. Guttman-Yassky et al., “Efficacy and safety of fezakinumab (an
oids (LIBERTY AD CHRONOS): a 1-year, randomised, double-blind- IL-22 monoclonal antibody) in adults with moderate-to-severe atopic
ed, placebo-controlled, phase 3 trial,” Lancet, vol. 389, no. 10086, pp. dermatitis inadequately controlled by conventional treatments: A ran-
2287–2303, Jun. 2017. domized, double-blind, phase 2a trial,” J. Am. Acad. Dermatol., vol. 78,
no. 5, pp. 872-881.e6, May 2018.
6. Z. Ou, C. Chen, A. Chen, Y. Yang, and W. Zhou, “Adverse events of
Dupilumab in adults with moderate-to-severe atopic dermatitis: A me- 18. Y. L. Chen et al., “Proof-of-concept clinical trial of etokimab shows
ta-analysis,” Int. Immunopharmacol., vol. 54, pp. 303–310, Jan. 2018. a key role for IL-33 in atopic dermatitis pathogenesis,” Sci. Transl. Med.,
vol. 11, no. 515, Oct. 2019.
7. A. Wollenberg, L. Ariens, S. Thurau, C. van Luijk, M. Seegräber, and
M. de Bruin-Weller, “Conjunctivitis occurring in atopic dermatitis pa- 19. E. L. Simpson et al., “Tezepelumab, an anti–thymic stromal lym-
tients treated with dupilumab–clinical characteristics and treatment,” phopoietin monoclonal antibody, in the treatment of moderate to severe
J. Allergy Clin. Immunol. Pract., vol. 6, no. 5, pp. 1778-1780.e1, Sep. atopic dermatitis: A randomized phase 2a clinical trial,” J. Am. Acad.
2018. Dermatol., vol. 80, no. 4, pp. 1013–1021, Apr. 2019.

8. F. P. Wang, X. J. Tang, C. Q. Wei, L. R. Xu, H. Mao, and F. M. Luo, 20. H. Nakagawa et al., “Safety, tolerability and efficacy of repeated in-
“Dupilumab treatment in moderate-to-severe atopic dermatitis: A sys- travenous infusions of KHK4083, a fully human anti-OX40 monoclonal
tematic review and meta-analysis,” J. Dermatol. Sci., vol. 90, no. 2, pp. antibody, in Japanese patients with moderate to severe atopic dermati-
190–198, May 2018. tis,” J. Dermatol. Sci., vol. 99, no. 2, pp. 82–89, Aug. 2020.

9. A. S. Paller et al., “Efficacy and safety of dupilumab with concom- 21. M. J. Gooderham et al., “Efficacy and Safety of Oral Janus Kinase
itant topical corticosteroids in children 6 to 11 years old with severe 1 Inhibitor Abrocitinib for Patients with Atopic Dermatitis: A Phase 2
atopic dermatitis: A  randomized, double-blinded, placebo-controlled Randomized Clinical Trial,” JAMA Dermatology, vol. 155, no. 12, pp.
phase 3 trial,” J. Am. Acad. Dermatol., vol. 83, no. 5, Nov. 2020. 1371–1379, Dec. 2019.

10. S. Igelman et al., “Off-label use of dupilumab for pediatric patients 22. E. L. Simpson et al., “Efficacy and safety of abrocitinib in adults and
with atopic dermatitis: A  multicenter retrospective review,” J. Am. adolescents with moderate-to-severe atopic dermatitis (JADE MONO-
Acad. Dermatol., vol. 82, no. 2, pp. 407–411, Feb. 2020. 1): a multicentre, double-blind, randomised, placebo-controlled, phase 3
trial,” Lancet, vol. 396, no. 10246, pp. 255–266, Jul. 2020.
11. A. D. Treister and P. A. Lio, “Long-term off-label dupilumab in
pediatric atopic dermatitis: A case series,” Pediatr. Dermatol., vol. 36, 23. E. Guttman-Yassky et al., “Baricitinib in adult patients with mod-
no. 1, pp. 85–88, Jan. 2019. erate-to-severe atopic dermatitis: A  phase 2 parallel, double-blinded,
randomized placebo-controlled multiple-dose study,” J. Am. Acad. Der-
12. E. L. Simpson et al., “Efficacy and safety of lebrikizumab (an an- matol., vol. 80, no. 4, pp. 913-921.e9, Apr. 2019.
ti-IL-13 monoclonal antibody) in adults with moderate-to-severe atop-
ic dermatitis inadequately controlled by topical corticosteroids: A ran- 24. E. L. Simpson et al., “Baricitinib in patients with moderate-to-severe
domized, placebo-controlled phase II trial (TREBLE),” J. Am. Acad. atopic dermatitis and inadequate response to topical corticosteroids: re-
Dermatol., vol. 78, no. 5, pp. 863-871.e11, May 2018. sults from two randomized monotherapy phase III trials,” Br. J. Derma-
tol., vol. 183, no. 2, pp. 242–255, Aug. 2020.
13. A. Wollenberg et al., “Treatment of atopic dermatitis with traloki-
numab, an anti–IL-13 mAb,” J. Allergy Clin. Immunol., vol. 143, no. 1, 25. L. Beck et al., “Upadacitinib effect on pruritus in moderate-to-severe
pp. 135–141, Jan. 2019. atopic dermatitis; from a phase 2b randomized, placebo-controlled tri-
al,” Ann. Allergy, Asthma Immunol., vol. 121, no. 5, p. S21, Nov. 2018.
14. T. Ruzicka et al., “Anti–Interleukin-31 Receptor A Antibody for At-
opic Dermatitis,” N. Engl. J. Med., vol. 376, no. 9, pp. 826–835, Mar. 26. E. Guttman-Yassky et al., “Upadacitinib in adults with moderate
2017. to severe atopic dermatitis: 16-week results from a randomized, place-
bo-controlled trial,” J. Allergy Clin. Immunol., vol. 145, no. 3, pp. 877–
15. J. I. Silverberg et al., “Phase 2B randomized study of nemolizumab 884, Mar. 2020.
in adults with moderate-to-severe atopic dermatitis and severe pruri-
tus,” J. Allergy Clin. Immunol., vol. 145, no. 1, pp. 173–182, Jan. 2020. 27. L. L. Levy, J. Urban, and B. A. King, “Treatment of recalcitrant atopic
dermatitis with the oral Janus kinase inhibitor tofacitinib citrate,” J. Am.
16. K. Kabashima et al., “Nemolizumab in patients with moder- Acad. Dermatol., vol. 73, no. 3, pp. 395–399, Sep. 2015.
ate-to-severe atopic dermatitis: Randomized, phase II, long-term ex-

28 ATOPIA

CSzpyomgaląrzdysazjowjapsnryzcyhsdznłoiaścćh.?

PPrrzzeeddssttaawwiiaammyy bbaaddaanniiee AArrccaaddiiaa..

KKrróóttkkii pprrzzeewwooddnniikk ddllaa ppootteennccjjaallnnyycchh uucczzeessttnniikkóóww

NuNuzziinnyyiisseekkjjaasszznneeiiaazzddeeoossttddaaaawwttkkiieeoonnwwiieeyycciinnhhffooiinnrrmmffooaarrmmccjjiiaazzccaajjiiwwppiirreeoorrssaaiimmkkiiyyllkkooaaddsswwzzcciizzeeeeddggzzóóiiććłłóósswwttrroonnnnaaęęttwweemmwwaawwtt..aabbrraaccddaaaaddnniiaaiiaassttAAuurrddccyyaa..ddccooiiaamm.. WW.. rraazziiee jjaakkiicchhkkoollwwiieekk ppyyttaańń lluubb cchhęęccii

CCzzyymm jjeesstt bbaaddaanniiee AArrccaaddiiaa?? NobosNNssNbskttkddaaeeeeoouuddppmmmmssttaaooookkoooonnwwwwii lllliiuuiiiiaaaaiizzzzeebbccććuuuuddoohhmmmmnnzzccnneeiizzaaaaaaaammnnbbbblluunneeoonnbbkkee.. llooiiyyiieezzzzłłwwaauujjzzeeyymmoorrddeeccssaajjhhnntteeaabb,,aassłłwwkkttwwzzrrssaaaakkyyttccttttłłoowwąąóójjęęssccrriiooeeyyzzlleewwnnccrrkkddhhiiaaeeóózznnoooowwwwyybbnn.. wwssyyrrOOeeaaeeppzzmmrrnnwwrrwwzzaaaaooeeccccccwwzzzzhhzzeeaarraabbśśzznnttnnąąaaooooddddii,,eeooaaaażżjjssńńeekkwwzzccmmnneeyyeeccaappoooohhuuttrrżżookkggeeoowwaammwwnnaayyyyllyynncceehh..
pUmznzmnUpooaaooccoosssszzddttnntteessaaęęeesskknnppttttóóąąnnąąuurr))iijjnnppccąąddyyrryyccoozzcceessyyhhjjppppllee::eeeeddiiccssłłnnnnzzaaeeeenniiaannjjiijjzząąiilleeooccggssyypprroouuoowwwwppddssoo,,aazzwwwwyy((nnssaakkttaannkkttóózziieeeeaarrwweesswwaajj ppddyybbmmoozzęęiiddsseeoottąąaaggppccooiiooiiuuttddwwrrddzzoosszzyybbttiimmaarrnnzzłłeeyyuuyywwjjkkwwddnnaaooiiććbbęęrraaććzzdduuaattnnuuiiuu
djzjBlduzuBluueeaaaassooddddttppddaannzzccaaaalliiiiooeeoonnęęlleeccnnmmiiżżeezznniikkeeeeiiAAzzii,,śśeeeemmnnrrccmmggcczziiaaaaeeooyyggssddaabbkkiiaaiikkaazzóóaajjccąąddttrrtteeccooooyyaappyywwnnkkccmmttyyoollzzaaiiyynnrrwwllsszzeelliiiiiięęaaccyykkAAzzllsszznnoonnzzZZyyąąeeeennSSccggppaa))bbyyzzrrzzooaammooeewwddffnnmmiiiiaajjlleeaaeennąąbbssjjnniieeiiśśee((lleezzwwzzeennmmwwppnniiaaąąiiaaooiieeuudduunnllcckkiieeąązzzzuuoommeeuuttmmwwńńaamm,, kkeessiiwwaaaattżżmmwwyybbrreekkkkaaaaaammooaa..jjttzząąwwoooouuccżżppaaeejjeeąąnnoonnccppyywwaammooyyccmmmmeeóólluucc •• nneemmoolliizzuummaabb aallbboo
•• pppplleerlrlkkaazz,,cceeaaeezzllbbnneeooaanncc((iizzsseeoouuzznnbbaaaasswwttddaaiieeoonnrrccaalleejjaażżcc,,aazzkkddeettnnnnóóiieerraaaaggżżoowwaaddaayyggkknnttlleeąąyyggddwwooaannsstteeccaagghhkkoooossrrllaaeezzmmeekkuunnooii,,iiaajjnnaaaaiikknneebbiijjeeccaahhssddttooaarrnnooyybbyy))..
KKttoo bbiieerrzzee uuddzziiaałł ww ttyymm bbaaddaanniiuu?? PwduPwudrrccooyyoozznn33cceeooee))ss,,ttssssnnnniittaa33iieekktt33nnoobb%%mmnnęęoodd((iiaajjsszzaassiiiikktteennpp11aapprrzzddrraawwzzoowwyyęęjj33ddmm„„))oorr..aaooppnnwwooddddaaooććoommbbnniiiieeeezzmmaańńccssoojjttiillww””ii..zzPPoouurrmmppaawwrraazzbbddyyoojjwwmmppyyoooonnwwddooooaassbbnnii ii66iieeaa66ńńpp%%ssllttaaww((ccjjaaeeookkbb,, żż22ooee
pJApwAJweeoonniisseeddiittdduuwwttzzooccóóiizzeeoojjeeććnnkkss,,iittrreekkeennttśśśśiióócclllleeaarryyeeppnn,, aaeeeelleennjjmmccppiizzllrriieeeeaaóónnkknnbbaaiieeeeyyrrmm””zzpp.. pprrbbzzrraayyooddjjwwmmaaaannuuddiijjaazząąąą„„ppppccooyyrroossbbzzwwaaccaazzddeeddaaggzznnooóóiieennllnneenniiggiiuueeooccbbzzmmęęeeddeessttttąąnnooiiddccąąyy..
WwWwkkuuttmmóóttttyyrriiyyaazzmmmmrryykkoooooobbkkddwwaaooddccaałłaaoooonnnnyynn11iimmuu33aajj00kkmmddllnnooiinnnnaaiicciisseecciittęęjjzzoonn22żżllkkaayylliittaammeekkttggóózzwwoowwmmeeii((aaźźśśwwmmggwwaawwiiiieejjąąąąiiddeeuusseekkddiięęmmuuzziizzoo..aaeeddłł ggoo11kkzz22eeoommddłłooooąą7711oo557700nnllaaooaassttss))iióóll,,eebbnn,, iiuu
JJaakkiiee ssąą kkoosszzttyy uuddzziiaałłuu ww bbaaddaanniiuu??
GGddzziiee pprroowwaaddzzoonnee jjeesstt ttoo bbaaddaanniiee??
oBBbbbboazzaaaeennddddzzppaaaaaaccłłnnnnaazzyyiitteeuunnllnneebbiieeiikkaaęę.. zzddWWllaaooąąbbsssszzzzttooaaaayyrrppnnssaattiieettkkeeoowwiieerrwwnnyywwyyjjiinnaaddiinneezzaa,,yyeennttttyyeeuuyysscckkuuttzzwwyyeelleeaallssuukkttlliinnbbaaffiiiirrkkkkppzzuuooaarrjjoommąąppccccrreennyyooddmmiiwweeuuooaarrssyyddddiięęzzppnnąąuułłiiaaeecccctteezzzznnbbggeeiięęooeessttdd..nnbbnniiaakkeeddoowwaammnniiee,,
BbBbaaaaddddaaaannwwiicceezzttyyoocchhbbęęwwddzzEEiiuueerrrrooeeppaaiilleeiizz,, ooAAwwmmaaeennrreeyykkwwaaccoohhkkooii rrłłooeegg11ii55oo00nniiooeeśśAArroozzddjjiikkiiaaPPccaahhccyyffiikkuu..

DDllaacczzeeggoo ttoo bbaaddaanniiee jjeesstt wwaażżnnee??

WujWuzcjezocmeomeeaahhggssmmjjiippóóccppzzeeśśiiąąeeeebbjjwwaarrsszzwwmm,,rrddcciiyykkuuąąoooonnyyppooddwwkkwwiiwwaaooaaeetteeddijjióómmaaeeąąnnggkkrrnnddaayyzzuuooddyysszzaaccmmiiiioowwllhhddlleeeeeessooććiiccnnnntteellzzwwuuęęssaaiilleeuuuuppbbiiddaaęęnnnnllaauuoo,,ccaaiieeaacclliimmssjjęęzząą..wwóóoożżyyiiccbbaayybbkkeennrrssiieezzggmmkktteemmccęęoooommnnppwwnnaazziioouueeaaggłłaaaalljjssaannmmiiąąggiizzjjllyyąąeeuuoooooommccnnmmddbbżżyyiizzlljjuuccddiiaaaaeewwhhbbwwoonniioozzssiiyymmccaaśśii,,iittęęccęęooppooooiiżżzzwwżżoobbllkkeeeeeemmjjaaiiaacceeggpprrzzwwiiggzzzzmmooeeyyeeooóómmnnssoommwwooiizzaaóóssąą..ąąrrttccaaBBnnccoooozzyyaaiiwwsseemmddśśoowwllaawweecciiccąąaazzzzddeenneeuuiinnaaiiuuuu

CCoo uucczzeessttnniiccyy ppoowwiinnnnii wwiieeddzziieećć oo bbaaddaannyymm lleekkuu??

BmpzzpmBaaooccooddhhppżżaaoorreezznnrreeoobbyyzzbbyylleeććbbąąkk..llppoottookkoommoonnwwooeeaaccmmnnnnyyooiieellwwiisszzzzuułłllaammaaggkkaaoouubbddii..mmzzBBeeaammnnddiiuuuuaannccoooozzzzeellnnoouuaaggwwkkiicciiaazzoożżnnaabbeejjjjggąąaa,,oowwżżzzeeóówwwwnniieeąąeemmzzggaazzoonneelleeiimmzzgguuyyoommaabb

29 ATOPIA

Jak długo potrwa badanie? Badany lek i/lub stosowane w badaniu leki miejscowe
mogą pomóc w łagodzeniu objawów AZS. Nie ma jednak
Jeśli u uczestnika zaobserwowana zostanie odpowiedź co do tego żadnej gwarancji. Objawy uczestnika mogą
atopowego zapalenia skóry i towarzyszącego mu świądu pozostać takie same albo ulec nasileniu. Uczestnicy mogą
na leczenie w ramach badania, uczestnik może pozostać także otrzymywać wyłącznie placebo. Tak jak w przypadku
w badaniu przez około 60 tygodni i w tym czasie może wszystkich leków, możliwe, że badany lek i/lub stosowane w
być konieczne zgłoszenie się do ośrodka badawczego badaniu leki miejscowe mogą powodować skutki uboczne.
na co najmniej 16 wizyt. Jeśli okaże się, że występujące u
uczestnika atopowe zapalenie skóry i towarzyszący mu świąd Czy można zdecydować się na nieprzystąpienie
nie wykazują odpowiedzi na badane leczenie, udział potrwa do badania?
około 28 tygodni i możliwe, że w tym czasie będzie trzeba
zgłosić się do ośrodka badawczego na co najmniej 8 wizyt. Udział w tym badaniu jest dobrowolny, a uczestnik może
zdecydować się nie brać udziału w badaniu lub opuścić
W jaki sposób będzie monitorowany stan je w dowolnym momencie. Osoby, które zdecydują się na
zdrowia uczestników włączonych do badania? uczestnictwo w badaniu klinicznym albo na opuszczenie
badania powinny niezwłocznie poinformować swojego
Podczas badania uczestnicy będą regularnie zgłaszać się do ubezpieczyciela zdrowotnego, aby mieć pewność, że udział
ośrodka badawczego w celu sprawdzenia stanu zdrowia w w badaniu w żaden sposób nie wpłynie na ich przyszłe
związku z badaniem oraz przeprowadzenia kilku rodzajów ubezpieczenie zdrowotne.
testów i ocen, które wyjaśni lekarz prowadzący badanie.
Obejmują one: W jaki sposób mogę dowiedzieć się więcej na
temat tego badania?
• Badania fizykalne
Aby dowiedzieć się więcej, należy odwiedzić stronę
• Badania elektrokardiograficzne (EKG) mające na celu arcadiastudy.com.
pomiar aktywności elektrycznej serca

• Pomiar parametrów życiowych

• Badania laboratoryjne (na podstawie próbek krwi i moczu)

• Próby oddechowe

• Kwestionariusze i ankiety

• Wykorzystanie elektronicznego dzienniczka przez
uczestników w celu udokumentowania stanu skóry i
stosowania leku miejscowego

• Skale i pomiary mające na celu monitorowanie stanu skóry
zajętej zmianami chorobowymi

Jakie korzyści i zagrożenia niesie ze sobą udział
w badaniu?

Jedną z korzyści związanych z udziałem w tym badaniu
jest częste monitorowanie stanu zdrowia uczestników.
Zapewniane usługi i oceny wykonywane w ramach badania
nie powinny być jednak uznawane za substytut stałej
opieki medycznej świadczonej uczestnikowi przez lekarza
pierwszego kontaktu.

RD.06.SPR.118161__RD.06.SPR.118169_Advocacy_Fact_Sheet_v1.1_01Apr2020_Polish

30 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

leczenie SYSTEMOWE AZS

Dla pacjentów z ciężkim przebiegiem

Gdy leczenie miejscowe okazuje się być
niewystarczające należy zastosować leczenie systemowe.

Lek. Anna Maćkowska

Atopowe zapalenie skóry (AZS) należy do przewle- wczesnym dzieciństwie. W  zależności od wieku pacjenta
kłych dermatoz zapalnych o nawrotowym charakte- zmiany mają różną lokalizację – u małych dzieci występu-
rze. Choroba dotyka 2-5% populacji osób dorosłych, ją głównie na policzkach i kończynach, u starszych dzieci
a  w  ciągu ostatnich 30 lat liczba diagnozowanych przy- oraz osób dorosłych charakterystyczne jest lokalizowanie
padków niemalże się potroiła. Do najczęściej zgłaszanych się zmian skórnych w zgięciach ciała. Dla atopowego zapa-
objawów należą świąd, rumień i nadmiernie sucha skóra lenia skóry charakterystyczne jest zaostrzanie się zmian po
z  cechami hiperkertozy oraz lichenifikacji. W  większości zadziałaniu czynników drażniących do których zaliczamy
przypadków atopowe zapalenie skóry obserwuje się we między innymi stres, pocenie się czy ubrania wełniane.

31 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

W  łagodnym nasileniu atopowego zapalenia skóry ciu cyklosporyny w dawce większej niż 5mg/kg m.c./dobę

wskazane jest zastosowanie intensywnej emolientotera- lub przez okres dłuższy niż dwa lata4. W przypadku zasto-

pii, miejscowych glikokortykosteroidów oraz miejsco- sowania mniejszych dawek w  krótszych okresach ewentu-

wych inhibitorów kalcyneuryny. Gdy leczenie miejsco- alne zaburzenie funkcji nerek jest przejściowe i odwracalne.

we okazuje się być niewystarczające należy zastosować U dzieci obserwuje się mniejsze ryzyko uszkodzenia nerek 5

leczenie systemowe wśród którego możemy wykorzystać W badaniu Harpera i wsp. porównano 12tygodnio-

cyklosporynę, azatioprynę, mykofenolan mofetylu, me- wą terapię przerywaną cyklosporyną z terapią ciągła w ta-

totreksat, glikokortykosteroidy. Ponadto do dyspozycji kiej samej dawce 5mg/kg m.c./dobę wśród dzieci w wie-

mamy różne rodzaje fototerapii: szerokopasmowe UVB, ku 2-16lat z  ciężkim przebiegiem atopowego zapalenia

wąskopasmowe UVB, UVA1, PUVA, światło niebieskie. skóry. Profil bezpieczeństwa stosowanego leczenia był

Cyklosporyna porównywalny, jednak poprawa jakości życia pacjentów
utrzymywała się dłużej u dzieci stosujących terapię przez

Cyklosporyna jest lekiem immunosupresyjnym dzia- 12 miesięcy6 Po odstawieniu leczenia często dochodzi do

łającym na limfocyty T poprzez hamowanie działania zwiększenia nasilenia atopowego zapalenia skóry, jednak

kalcyneuryny. W  efekcie dochodzi zazwyczaj nie w  stopniu obserwo-

do zmniejszenia stężenia cytokin W łagodnym nasileniu wanym przed włączeniem leczenia.
prozapalnych takich jak IL-2, IL-4, atopowego zapalenia Zonneveld i wsp. w swoim ba-
interferon gamma (INF-gamma) skóry wskazane jest
i  transformowany czynnik wzrostu daniu porównał leczenie cyklospo-
zastosowanie intensywnej ryną w  dawce 5mg/kg m.c./dobę

beta (TGF-beta). Cyklosporyna jest zmniejszaną do 3mg/kg m.c./dobę

leczeniem systemowym pierwszego emolientoterapii, miejscowych z  leczeniem w  dawce początko-
wyboru zarówno u  dorosłych jak wej 3mg/kg m.c./dobę zwiększaną
i u dzieci, gdy zastosowane miejsco- glikokortykosteroidów oraz w  razie niezadawalającego efektu
we leczenie nie przyniosło oczeki- miejscowych inhibitorów klinicznego do 5mg/kg m.c./dobę.
wanych efektów. Dawka początkowa kalcyneuryny. Obie grupy prezentowały podobną

leku wynosi 2,5-3,5mg/kg m.c./dobę, skuteczność działania cyklospory-

max. 5mg/kg mc./dobę w dwóch dawkach, po uzyskaniu ny (odpowiednio 59,8% oraz 51,7%), bez istotnych różnić

odpowiedzi klinicznej należy redukować dawkę o  0,5- w tolerancji i profilu bezpieczeństwa leczenia7.

1mg/kg m.c./dobę co 2 tygodnie1. W trakcie trwania tera- Azatiopryna
pii należy bezwzględnie monitorować funkcję nerek oraz

ciśnienie tętnicze, ponadto niezalecane jest rutynowe Azatiopryna należy do leków o  działaniu immunosupre-

oznaczanie poziomu cyklosporyny we krwi2 .W przeglą- syjnym oraz cytotoksycznym, jest stosowana w  indukcji

dzie systematycznym oraz metanalizie obejmującym 15 immunosupresji po przeszczepach. Azatiopryna charak-

badań Schmitt i wsp. doszli do wniosku, że zastosowanie teryzuje się działaniem hepatotoksycznym, mogącym

wyższych dawek cyklosporyny prowadzi do szybszego powodować mielosupresję (leukopenię, trombocytope-

wycofywana się zmian, jednak było to związane z więk- nię, niedokrwistość) o  dość dużym ryzyku mutagennym

szym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Po (zwiększone ryzyko występowania chłoniaków nieziarni-

6-8 tygodniach zarówno niższe (2,5-3mg/kg/dobę) jak czych, mięsaków). W czasie terapii konieczne jest monito-

i wyższe (4-5mg/kg/dobę) dawki cyklosporyny powodo- rowanie morfologii z rozmazem oraz aminotransferaz co

wały porównywalną odpowiedź kliniczną3. Ze względu tydzień przez pierwsze 8 tygodni leczenia, a następnie co

na fakt, iż cyklosporyna jest metabolizowana przez cyto- 3 miesiące. W celi zminimalizowania ryzyka mielosupre-

chrom P 450 w wątrobie, substancja ta wchodzi w liczne sji przed włączeniem leku zaleca się sprawdzić aktywność

interakcje lekowe, co należy wziąć pod uwagę w przypad- metylotransferazy tiopuryny (TPMT). W badaniu Martela

ku pacjentów stosujących inne leki. i wsp. u dzieci z AZS nie obserwowano działań niepożą-

Wśród działań niepożądanych stosowanego leczenia danych prowadzących do odstawienia leczenia, a czas le-

należy wymienić nefrotoksyczność, wtórne nadciśnienie czenia wymagany do ustąpienia zmian skórnych wynosił

tętnicze, bóle głowy, problemy ze snem, zaburzenia ze stro- średnio 12 miesięcy8. Berth-Jones i wsp w swoim rando-

ny układu pokarmowego, przerost dziąseł, hirsutyzm, hi- mizowanym, kontrolowanym placebo badaniu klinicznym

perlipidemię, wzrost aktywności aminotransferaz. Ryzyko z  podwójnie ślepą próbą zbadał skuteczność azatiopryny

uszkodzenia nerek jest zależne od dawki i czasu zastosowa- wśród 37 dorosłych pacjentów. Pacjenci otrzymywali lek

nego leczenia, obserwuje się jego znaczny wzrost przy uży- w  dawce 2,5mg/kg m.c./dobę przez 3 miesiące. Po tym

32 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

czasie poprawa w zakresie zmian skórnych mierzona skalą danych zastosowanego leczenia zaliczamy wzrost enzy-
SASSAD (Six Area, Six Sign, AD) wynosiła 26% w porów- mów wątrobowych, właściwości fotouczulające, zapalenie
naniu do 3% w grupie placebo. Wśród działań niepożąda- jamy ustnej, leukopenię. Metotreksat jest lekiem teratogen-
nych najczęściej zgłaszano zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nym, należy do kategorii X. W trakcie trwania terapii oraz
leukopenię i  przejściowe podwyższenie poziomu amino- 6 miesięcy po jej zakończeniu pacjenci powinni stosować
transferaz9. skuteczną formę antykoncepcji 13. Metotreksat powinien
być rozważany do użycia w atopowym zapaleniu skóry, je-
Mykofenolan mofetylu śli użycie cyklosporyny okazało się nieskuteczne lub zosta-
ło przerwane z powodu działań niepożądanych.
Mykofenolan mofetylu jest lekiem immunosupresyjnym
hamującym syntezę zasad purynowych w  limfocytach W  badaniu Schrama i  wsp. wzięło udział 42 dzieci
T i  B. We wskazaniach rejestracyjnych leku znajdziemy z  ciężkim przebiegiem atopowego zapalenia skóry. Pa-
działanie immunosupresyjne stosowanie po przeszcze- cjenci byli podzieleni na dwie grupy – jedna z nich otrzy-
pach narządów. W  przypadkach atopowego zapalenia mywała metotreksat w dawce 10-22,5mg raz w tygodniu,
skóry opornego na zastosowane leczenie można rozwa- a druga cyklosporynę w dawce 1,5-2,5mg/kg codziennie
żyć wykorzystanie mykofenolanu mofetylu jako alterna- przez 24 tygodni. W 12 tygodniu terapii pacjenci z obu
tywnej opcji terapii. W retrospektywnym badaniu Hellera grup prezentowali redukcję zmian ocenianą w skali SCO-
i wsp. z udziałem 14 dzieci po zastosowaniu mykofenola- RAD, 42% po metrotreksacie, 39% po azatioprynie. Oba
nu mofetylu u  4 z  nich raportowano całkowite ustąpie- leki wiązały się z występowaniem łagodnych działań nie-
nie zmian skórnych, u 4 niemalże całkowite (>90%), u 5 pożądanych. Żaden z pacjentów nie wymagał odstawie-
z nich poprawa była znaczna i wynosiła 60-90%. W młod- nia zastosowanego leczenia14 W badaniu Lyakhovitskiego
szych grupach wiekowych stosowano dawkę 40-50mg/ i wsp. obserwowano skuteczność leczenia metotreksatem
kg/mc, u starszych 30-40mg/kg m.c. Efekty leczenia były w dawce 10-25mg na tydzień z jednoczasową suplementa-
obserwowano po 8 tygodniach leczenia. Wśród działań cją kwasu foliowego przez 8-12 tygodni. 16 z 20 badanych
niepożądanych do najczęściej raportowanych należały pacjentów odpowiedziało na leczenie. Obserwowano
objawy żołądkowo-jelitowe, łagodną reaktywację infekcji działania niepożądane pod postacią nudności i  wzrostu
HSV oraz miejscowe infekcje bakteryjne 10. Waxiweuler poziomu aminotransferaz u 25% pacjentów, 15% wyma-
i wsp w swoim badaniu porównywał bezpieczeństwo te- gało czasowego odstawienia leczenia, u 5% obserwowa-
rapii azatiopryną oraz mykofenolanem mofetylu wśród no krótkotrwałe występowanie zaburzeń o  charakterze
28 dzieci. Mykofenolan mofetylu wydaje się charaktery- neuropatii. Poprawa w  skali SCORAD wynosiła 44,3%,
zować lepszym profilem bezpieczeństwa – pacjenci pre- a w skali DLQI 43,5% [15]antihistamines and at least one
zentowali mniej odchyleń w  badaniach laboratoryjnych of the second-line treatments. MTX in low weekly doses
oraz innych działań niepożądanych. Efekty leczenia po- of 10-25 mg was administered orally or intramuscularly
jawiały się w podobnym czasie, po ok 4-5 tygodniach te- with folic acid supplementation 5 mg per week for at least
rapii 11. W badaniu Grundmann-Kollmann i wsp wzieło 8-12 weeks. The response to treatment was evaluated by
udział 10 pacjentów z atopowym zapalaniem skóry okre- change in SCORAD (SCORing Atopic Dermatitis
ślonym jako umiarkowane do ciężkiego. Leczenie trwało
8 tygodni, jednak już po 4 tygodniach obserwowano efek- Fototerapia
ty kliniczne u każdego z pacjentów. Wśród 7 pacjentów
punktacja w skali SCORAD była mniejsza o 74% w po- Wąskopasmowe-UVB jest używane do terapii atopowego
równaniu do tej uzyskanej przed włączeniem leczenia 12. zapalenia skóry od 1990roku. Długość emitowanych fal
znajduje się w przedziale 311-313nm. W porównaniu do
Metotreksat szerokopasmowego u pacjentów znacznie rzadziej obser-
wuje się podrażnienie skóry czy oparzenia. Ze względy
Immunosupresyjne właściwości metotreksatu znane są na wysoki profil bezpieczeństwa tej formy fototerapii, jej
z jego szerokiego stosowania w leczeniu łuszczycy. Meto- efektywność i  dostępność powinna być ona rozważana
treksat działa hamująco na działanie reduktazy dihydrofo- jako fototerapia z  wyboru. W  wielu randomizowanych
lianowej, której zadaniem jest przemiana dihydrofolianu badaniach klinicznych udowodniono, że zastosowanie
w  tetrahydrofolian. Rozwijające się komórki zostają za- NB-UVB zmniejsza nasilenie kliniczne atopowego za-
trzymane przez metotreksat w fazie S cyklu komórkowego. palenia skóry z  jednoczasowym ograniczeniem zużycia
Metotreksat zmniejsza wydzielanie cytokin prozapalnych miejscowych glikokortykosteroidów.
jak, m.in. TNF-alfa, IL-6, IL-8. Lek może być stosowany
doustnie, dożylnie oraz podskórnie. Do działań niepożą- Brazzelli i  wsp. w  swoim badaniu zaproponował
schemat łączenia fototerapii NB UVB z doustną podażą

33 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

cyklosporyny. Cyklosporyna była stosowana przez 4 ty- ci mogą wymagać większej liczby sesji. Der-Petrossian
godnie, a fototerapia 3 razy na tydzień przez 2 miesiące i  wsp. przeprowadził randomizowane badanie klinicz-
16. Istnieją także doniesienia odnośnie zastosowania NB ne porównujące PUVA z  NB-UVB i  nie znalazł różnic
UVB u dzieci. W retrospektywnym badaniu Jury i wsp. pomiędzy tymi typami fototerapii [21]both photoche-
wśród 25 dzieci u 17 z nich obserwowano niemal całko- motherapy [psoralen ultraviolet A  (PUVA. Ze względu
wite ustąpienie zmian skórnych w przebiegu atopowego na potencjalnie mutagenne działanie PUVA jego zasto-
zapalenia skóry 17. Ponadto ta forma fototerapii jest także sowanie powinno być ograniczone w czasie22.
zalecana w czasie ciąży18 which simulates treatment con-
ditions at the Dead Sea, to be effective in the management Światło niebieskie (400-495nm) należy do nowocze-
of atopic dermatitis (AD. W  kolejnym prospektywnym snych opcji terapeutycznych w leczeniu atopowego zapale-
badaniu klinicznym udział wzięło 29 dzieci w wieku 3-16 nia skóry. Backer i wsp w swoim obserwacyjnym badaniu
lat. Obserwowano obniżenie wskaźnika SASAD o  śred- wskazał na potencjalne korzyści mogące płynąć z zastoso-
nio 61% w porównaniu do pacjentów z grupy kontrolnej wania światła niebieskiego. Ponadto wskazuje się na fakt,
(p<0,05). Co więcej, dzieci u których nie zastosowano le- iż poprawa po zastosowaniu tej formy fototerapii jest dłu-
czenia doświadczyły pogorszenia jakości życia oraz wzro- goterminowa. Obserwowane działania uboczne były łagod-
stu nasilenia choroby19. ne i przemijające – zaczerwienienie, zwiększone ucieplenie
i  świąd skóry23we assessed clinical efficacy and histopa-
Fototerapia PUVA (psoralen and ultraviolet A) jest thological alterations induced by blue light-treatment of
połączeniem promieniowania UVA z  użyciem psorale- AD within an observational, non-interventional study.
nów – substancji fotouczulających. Psoraleny są dostępne Methodology/Principal Findings: 36 patients with severe,
w różnych formulacjach – tabletkach, kremach czy pły- chronic AD resisting long term disease control with local
nach do kąpieli20. W przypadku gdy psoralen jest poda- corticosteroids were included. Treatment consisted of one
wany w formie doustnej pacjent przyjmuje tabletkę około cycle of 5 consecutive blue light-irradiations (28.9 J/cm2.
30-60 minut przed sesją, kąpiel z psoralenem stosowana Kromer I  wsp. Prowadzi wieloośrodkowe, prospektywne,
jest około 20-30minut przed fototerapią. Liczne badania randomizowane i kontrolowane placebo badanie kliniczne
potwierdzają skuteczność tej formy terapii w leczeniu ato- z użyciem światła niebieskiego wśród 150 pacjentów z AZS.
powego zapalenia skóry, jednak w porównaniu do innych Aktualnie nie ukazały się oficjalne wyniki, jednak wstępne
chorób zapalnych, gdzie PUVA jest stosowane pacjen- wyniki badań wydają się być obiecujące 24.

34 ATOPIA

LECZENIE i DIAGNOSTYKA

U pacjentów z dużym nasileniem objawów atopo- of pediatric atopic dermatitis with azathioprine and mycophenolate
wego zapalenia skóry, którzy nie osiągnęli odpowiedniej mofetil,” Pediatr. Dermatol., vol. 28, no. 6, pp. 689–694, Nov. 2011.
kontroli przez terapię miejscową należy rozważyć za-
stosowanie leczenie systemowego. Do dyspozycji mamy 12. M. Grundmann-Kollmann, M. Podda, F. Ochsendorf, W.-H. Bo-
kilka leków o  działaniu immunosupresyjnym. Niestety ehncke, R. Kaufmann, and T. M. Zollner, “Mycophenolate Mofetil Is
leczenie to nie jest pozbawione działań niepożądanych. Effective in the Treatment of Atopic Dermatitis,” Arch. Dermatol., vol.
Kwalifikacja i  prowadzenie takiego leczenie powinno 137, no. 7, pp. 870–873, Jul. 2001.
być prowadzone przez ośrodki mającego duże doświad-
czenie kliniczne w prowadzeniu takich pacjentów. War- 13. S. C. Weatherhead, S. Wahie, N. J. Reynolds, and S. J. Meggitt, “An
to podkreślić także dużą skuteczność fototerapii przy open-label, dose-ranging study of methotrexate for moderate-to-severe
stosunkowo łagodnych działaniach niepożądanych. ● adult atopic eczema,” Br. J. Dermatol., vol. 156, no. 2, pp. 346–351, Feb.
2007.
Piśmiennictwo:
14. M. E. Schram, E. Roekevisch, M. M. G. Leeflang, J. D. Bos, J. Schmitt,
1. R. J. Nowicki et al., “Biological drugs in the treatment of atopic der- and P. I. Spuls, “A randomized trial of methotrexate versus azathioprine
for severe atopic eczema,” J. Allergy Clin. Immunol., vol. 128, no. 2, pp.
matitis - Current recommendations of the Polish Dermatological Socie- 353–359, Aug. 2011.
ty, the Polish Society of Allergology, the Polish Pediatric Society and the
Polish Society of Family Medicine,” Postep. Dermatologii i Alergol., vol. 15. A. Lyakhovitsky et al., “Low-dose methotrexate treatment for mo-
37, no. 5, pp. 617–624, 2020. derate-to-severe atopic dermatitis in adults,” J. Eur. Acad. Dermatology
Venereol., vol. 24, no. 1, pp. 43–49, Jan. 2010.
2. A. Wollenberg et al., “Consensus-based European guidelines for
treatment of atopic eczema (atopic dermatitis) in adults and child- 16. V. Brazzelli, F. Prestinari, M. G. Chiesa, R. G. Borroni, M. Ardigò,
ren: part II,” J. Eur. Acad. Dermatology Venereol., vol. 32, no. 6, pp. and G. Borroni, “Sequential treatment of severe atopic dermatitis with
850–878, 2018. cyclosporin a and low-dose narrow-band UVB phototherapy [2],” Der-
matology, vol. 204, no. 3. Dermatology, pp. 252–254, 2002.
3. J. Schmitt, N. Schmitt, and M. Meurer, “Cyclosporin in the treat-
ment of patients with atopic eczema - A systematic review and meta- 17. C. S. Jury, P. McHenry, A. D. Burden, R. Lever, and D. Bilsland,
-analysis,” Journal of the European Academy of Dermatology and Ve- “Narrowband ultraviolet B (UVB) phototherapy in children,” Clin. Exp.
nereology, vol. 21, no. 5. J Eur Acad Dermatol Venereol, pp. 606–619, Dermatol., vol. 31, no. 2, pp. 196–199, Mar. 2006.
May-2007.
18. J. Heinlin et al., “A first prospective randomized controlled trial on
4. A. V. Powles, C. M. Hardman, W. M. Porter, T. Cook, B. Hulme, and the efficacy and safety of synchronous balneophototherapy vs. narrow-
L. Fry, “Renal function after 10 years’ treatment with cyclosporin for -band UVB monotherapy for atopic dermatitis,” J. Eur. Acad. Dermato-
psoriasis,” Br. J. Dermatol., vol. 138, no. 3, pp. 443–449, 1998. logy Venereol., vol. 25, no. 7, pp. 765–773, Jul. 2011.

5. T. Karrie, “Zastosowanie cyklosporyny w  dermatologii. Część II,” 19. A. Pérez-Ferriols, “Proyecto dosis eritematosa mínima (DEM): en
Dermatologia po dyplomie, vol. 2, no. 4, pp. 7–35, 2011. busca del consenso en la técnica del fototest,” Actas Dermosifiliogr., vol.
104, no. 7, pp. 541–542, Sep. 2013.
6. J. I. Harper et al., “Cyclosporin for severe childhood atopic dermati-
tis: Short course versus continuous therapy,” Br. J. Dermatol., vol. 142, 20. W. L. MORISON, J. A. PARRISH, and T. B. FITZPATRICK, “Oral
no. 1, pp. 52–58, 2000. psoralen photochemotherapy of atopic eczema,” Br. J. Dermatol., vol. 98,
no. 1, pp. 25–30, 1978.
7. I. M. Zonneveld et al., “The long-term safety and efficacy of cyclospo-
rin in severe refractory atopic dermatitis: A comparison of two dosage 21. M. Der-Petrossian, A. Seeber, H. Hönigsmann, and A. Tanew, “Hal-
regimens,” in British Journal of Dermatology, Supplement, 1996, vol. f-side comparison study on the efficacy of 8-methoxypsoralen bath-
135, no. 48, pp. 15–20. PUVA versus narrow-band ultraviolet B phototherapy in patients with
severe chronic atopic dermatitis,” Br. J. Dermatol., vol. 142, no. 1, pp.
8. R. M. Martel, P. Melwani, D. Islas, Y. Peñate, and L. Borrego, “Safety 39–43, 2000.
of azathioprine therapy adjusted to thiopurine methyltransferase acti-
vity in the treatment of infantile atopic dermatitis. Report on 7 cases,” 22. A. Patrizi, B. Raone, and G. M. Ravaioli, “Management of atopic
Actas Dermosifiliogr., vol. 101, no. 5, pp. 415–420, Jun. 2010. dermatitis: Safety and efficacy of phototherapy,” Clinical, Cosmetic and
Investigational Dermatology, vol. 8. Dove Medical Press Ltd., pp. 511–
9. J. Berth-Jones et al., “Azathioprine in severe adult atopic dermatitis: 520, 05-Oct-2015.
A  double-blind, placebo-controlled, crossover trial,” Br. J. Dermatol.,
vol. 147, no. 2, pp. 324–330, 2002. 23. D. Becker et al., “Clinical efficacy of blue light full body irradiation
as treatment option for severe atopic dermatitis,” PLoS One, vol. 6, no.
10. M. Heller, H. T. Shin, S. J. Orlow, and J. V. Schaffer, “Mycopheno- 6, pp. 1–9, 2011.
late mofetil for severe childhood atopic dermatitis: Experience in 14
patients,” Br. J. Dermatol., vol. 157, no. 1, pp. 127–132, Jul. 2007. 24. C. Kromer et al., “Treatment of atopic dermatitis using a full-body
blue light device (AD-BLUE): Protocol of a randomized controlled trial,”
11. W. T. Waxweiler, R. Agans, and D. S. Morrell, “Systemic treatment J. Med. Internet Res., vol. 21, no. 1, Jan. 2019.

35 ATOPIA

Styl życia ARTYKUł sponsorowany

Kąpiele

podchlorynowe z Atopigo

Bezpieczny i domowy sposób na AZS

Kąpiele podchlorynowe wykazały działanie przeciwdrobnoustrojowe,
nie zmniejszają nawilżenia skóry oraz nie uszkadzają bariery

hydrolipidowej. Badania wykazały, że podchloryn jest skuteczny
przeciw gronkowcowi złocistemu, również przeciwko szczepowi MRSA.

36 ATOPIA

Styl życia

Atopowe zapalenie skóry to choroba, której przy- w  osiemnastym wieku. Wykorzystywany jest do odka-
czyna nie jest do końca wyjaśniona. Cały czas żania ran, poparzeń, uszkodzeń naskórka a  także do
podkreśla się rolę genów, dysfunkcji układu od- przepłukiwania kanałów zębowych. Jednakże mowa tu

pornościowego, czynników środowiskowych, zaburzeń o produktach, których kontrola jest rygorystyczna. Sto-

mikrobiomu skóry i jelit oraz obniżenie stężenia białek, sowanie środków czystości czy wybielaczy do tkanin

które działają przeciwdrobnoustrojowo. w  celu przygotowania kąpieli podchlorynowych wiąże

U osób chorych na AZS doszukuje się niekorzyst- się z  dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożąda-

nego działania bakterii – Staphylococcus aureus, czyli nych, takich jak oparzenia, alergie, reakcje ze strony

gronkowca złocistego. Bakteria ta występuje u 70% pa- układu oddechowego. Środki te zawierają kompozycje

cjentów z  zaostrzeniami. U  osób chorujących na AZS zapachowe, małe ilości zasad jako stabilizatory oraz sil-

lecz bez zaostrzeń rozpowszechnienie kolonizacji wy- ne substancje powierzchniowo czynne czyli detergenty.

nosiło 39% natomiast 62% pacjentów z AZS jest również Nie poleca się także stosowania płynów do czyszcze-

nosicielami gronkowca złocistego w jamie nosowej. nia kanałów zębowych, ponieważ złe przeliczenie stę-

Obecność gronkowca złocistego na skórze atopowej żeń skutkuje przygotowaniem kąpieli o właściwościach

predysponuje do zaostrzeń i ich cięż- Wyrób można stosować drażniących lub braku efektyw-

szego przebiegu, poprzez inicjowanie nego działania podchlorynu.

stanu zapalnego ze względu na wzrost niezależnie od wieku, od Atopigo jest wyrobem me-

stężenia związków prozapalnych oraz 3. miesiąca życia. Należy dycznym. Wyrób medyczny musi
negatywny wpływ na barierę naskór- pilnować jednak odpowiednich być zarejestrowany i  dopuszczo-
kową. Kolonizacja spowodowana ny do obrotu przez Urząd Reje-
jest obniżeniem wydolności mecha- proporcji wyrobu i wody, stracji Produktów Leczniczych,
nizmów zapobiegającym infekcjom gdyż zbyt duże rozcieńczenie Wyrobów Medycznych i Produk-

skóry oraz defektem bariery naskór- spowoduje, że wyrób będzie tów Biobójczych. Urząd ten, ak-

kowej powiązanej ze zmianą pH skó- nieskuteczny, natomiast zbyt ceptując wprowadzenie na rynek
ry w stronę zasadowego (zdrowa skó- małe może skutkować działaniem wyróbu medycznego, potwier-
ra ma pH ok 5.5, jest to odczyn lekko dza jego wysoką jakość, zagwa-
kwaśny). drażniącym na skórę. rantowaną przez producenta.

Jedną z  metod leczenia zakażeń Wyrób medyczny nie zmienia

skóry spowodowanych gronkowcem jest stosowanie anty- funkcjonowania narządów na poziomie komórkowym

biotyków, zarówno miejscowych jak i doustnych. Niestety czy biochemicznym, ponieważ takie działanie mają je-

dzisiaj, długotrwałe i wszechobecne stosowanie antybioty- dynie leki, jednakże wyrób łagodzi przebieg choroby

ków doprowadziło do powstania oporności bakterii. Naj- lub działa profilaktycznie i może być stosowany wraz

większy problem sprawia leczenie zakażeń wywołanych z  lekami, na przykład donosową maścią z  mupirocy-

szczepem MRSA czyli gronkowcem opornym na metycy- ną, często przepisywaną w celu eradykacji gronkowca

linę, który nie reaguje na wiele popularnych antybiotyków i  zmniejszenia zaostrzenia. Atopigo zawiera w  swoim

i jest najczęściej odpowiedzialny za zakażenia wewnątrz- składzie jedynie podchloryn sodu w wymaganej ilości

szpitalne. Odpowiedzią na ten problem może być sto- oraz wodę oczyszczoną, aby przygotować kąpiel o od-

sowanie kąpieli podchlorynowych z  zastosowaniem powiednim stężeniu.

wyrobu medycznego Atopigo. Kąpiele podchlorynowe Jak stosować wyrób medyczny Atopigo.
wykazały działanie przeciwdrobnoustrojowe, nie zmniej-
Opakowanie jednostkowe Atopigo to butelka z tworzywa
szają nawilżenia skóry oraz nie uszkadzają bariery hydro-
sztucznego zawierająca 100g płynu. Dodatkowo zabez-
lipidowej. Badania wykazały, że podchloryn jest skutecz-
pieczona jest specjalną nakrętką przed otwarciem przez
ny przeciw gronkowcowi złocistemu, również przeciwko
dzieci. Każde opakowanie zawiera miarkę, która potrzeb-
szczepowi MRSA. Dodatkowo stosowanie kąpieli pod-
na jest do odmierzenia konkretnej ilości płynu.
chlorynowych dwa razy w  tygodniu zmniejsza ilość
Wyrób można stosować niezależnie od wieku, od
stosowanych miejscowych glikokortykosteroidów oraz
3 miesiąca życia. Należy pilnować jednak odpowied-
antybiotyków. Działanie podchlorynu sodu opiera się na
nich proporcji wyrobu i  wody, gdyż zbyt duże roz-
uwolnieniu dwóch różnych związków chloru, dokładnie
HOCl oraz jonu pochlorynowego OCl-. cieńczenie spowoduje, że wyrób będzie nieskuteczny,

Bezpieczeństwo stosowania podchlorynu jako natomiast zbyt małe może skutkować działaniem draż-

związku antyseptycznego zostało potwierdzone już niącym na skórę. Prawidłowe przygotowanie kąpieli

37 ATOPIA

Styl życia

w  wannie rozpoczyna się od odmierzenia dokład- a zarazem skutecznym składzie. Pozwala na szybkie przygo-

nie 100 litrów wody a następnie ostrożnego wlania towanie kąpieli podchlorynowej i jest przeznaczony jedynie

całej butelki. Należy stosować rękawiczki ochronne do wykorzystania go w tym celu. ●

ze względu na możliwość oparzenia skóry.

Jeśli chcemy zastosować wyrób do kąpie-

li w  wanience, należy odmierzyć 5 ml wyro- Bibliografia

bu dołączoną miarką na każde dokładne 5 litrów Maarouf M, Shi VY. Bleach for Atopic Dermatitis. Dermatitis. 2018 May/

wody a  następnie rozprowadzić płyn w  wodzie Jun;29(3):120-126.

zabezpieczając dłonie rękawiczkami ochronnymi. Park HY, Kim CR, Huh IS, et al. Staphylococcus
aureus colonization in acute and chronic skin
Bardzo ważna jest temperatura lesions of patients with atopic dermatitis. Ann
wody, która nie powinna prze- Bardzo ważna jest temperatura Dermatol 2013;25(4):410Y416

kraczać 37 stopni. Gorąca woda wody, która nie powinna Chopra R, Vakharia PP, Sacotte R, Silverberg JI.
może spowodować uwolnienie przekraczać 37 stopni. Gorąca Efficacy of bleach baths in reducing severity of
się gazowego chloru. Dodatkowo atopic dermatitis: A systematic review and me-
wysoka temperatura działa nega- woda może spowodować ta-analysis. Ann Allergy Asthma Immunol. 2017
tywnie na skórę atopową powo- uwolnienie się gazowego Nov;119(5):435-440.

dując jej przesuszenie. Nie należy chloru. Dodatkowo wysoka Barnes TM, Greive KA. Use of bleach baths for
the treatment of infected atopic eczema. Australas
także dodawać żadnych innych temperatura działa negatywnie
produktów do kąpieli, ponieważ
mogą one reagować z  podchlo- na skórę atopową powodując jej
rynem. Kąpiel powinna trwać przesuszenie.

10 minut - jest to rekomendo- J Dermatol. 2013 Nov;54(4):251-8.

wany czas kontaktu z podchlorynem. Kolejnym kro- Kim J, Kim BE, Ahn K, Leung DYM. Interactions Between Atopic Der-
kiem jest dokładne opłukanie ciała letnią wodą oraz matitis and Staphylococcus aureus Infection: Clinical Implications. Allergy
osuszenie ręcznikiem bez pocierania. Na wilgotną skó- Asthma Immunol Res. 2019 Sep;11(5):593-603.
rę można zaaplikować przepisane leki oraz emolient.

Dzięki temu leki penetrują głębiej, a substancje pow- Huang JT, Abrams M, Tlougan B, Rademaker A, Paller AS. Treatment of
lekające zawarte w emoliencie zatrzymują wodę w na- Staphylococcus aureus colonization in atopic dermatitis decreases disease
skórku. Kąpiele z  wyrobem Atopigo zalecane są 2-3 severity. Pediatrics. 2009 May;123(5):e808-14.
w  tygodniu lub częściej, po konsultacji z  lekarzem.
Cardona ID, Kempe EE, Lary C, Ginder JH, Jain N. Frequent Versus In-
Regularne kąpiele zdecydowanie lepiej wpływają na
frequent Bathing in Pediatric Atopic Dermatitis: A Randomized Clinical
redukcję zasotrzeń niż te wykonywane rzadko. Atopi-
Trial. J Allergy Clin Immunol Pract. 2020 Mar;8(3):1014-1021.
go jest jedynym preparatem na świecie o tak prostym,

38 ATOPIA





STYL ŻYCIA – sprawdzone przepisy

Kinga Drożdżal

WYPRÓBOWANE NALEŚNIKI NIESZCZĘŚNIKÓW ALERGIKÓW

Nie zawiera: jaj, mleka, soi

Czas przygotowania: 5 min. + smażenie

Składniki: Sposób przygotowania:
● ½ szkl. mąki pszennej pełnoziarnistej
● ½ szkl. mąki pszennej białej 1. Składniki zblendować. Ciasta przed pieczeniem należy
● 1 łyżka wody spróbować i  ewentualnie dodać cukru. Syrop klonowy to
● 1 łyżka oleju z pestek winogron zdrowsza alternatywa, ale jego smak różni się w  zależności
● 2 łyżki wegańskiego masła (tylko dla smaku, od producenta, więc nie obejdzie się bez kilku prób smaku.
W  zależności od mąki czasem trzeba dodać wody lub mąki,
można ominąć) aby dostosować konsystencję.
● 1 łyżeczka cukru lub 2-3 łyżeczki syropu klonowego
● 2 łyżeczki proszku do pieczenia 2. Ciasto wylewać na rozgrzaną patelnię. W  przypadku do-
● szczypta soli brych patelni teflonowych lub kamiennych nie trzeba używać
Dodatki według uznania. Dla przykładu: już tłuszczu. Smażyć obie strony naleśnika na złoty kolor.
syrop klonowy, cukier, pasta czekoladowa
owoce Podawać z ulubionymi dodatkami.

41 ATOPIA

STYL ŻYCIA

TARTY Z PUREE Z MARCHWI Z MARYNOWANĄ PAPRYKĄ

jaja, mleka, soi, orzechów, ryb, cytrusów

Czas przygotowania: 40 min. + 1h gotowanie

Składniki:
● ciasto ptysiowe, pokrojone

na 2 krążki o średnicy 10cm*
● 1 czerwona papryka
● 300g marchwi
● 1 średniej wielkości pomidor
● 1 łyżeczka miodu
● 1 łyżeczka mielonego kminku
● 1 łyżka posiekanej bazylii
● 1 łyżka oleju sezamowego
● 1 łyżka oleju z orzechów włoskich
● sól, pieprz do smaku

CIASTO PTYSIOWE z mojewypieki.com Sposób przygotowania:

Składniki: Ciasto ptysiowe przyrządzić według osob-
● 1 szklanka wody (250 ml) ● 90 g masła ● 1 szklanka mąki nego przepisu. (ramka)
pszennej (160 g)
Sposób przygotowania: 1. Z papryki usunąć gniazda nasienne, go-
tować 20min w  garnku do gotowania na
W garnuszku zagotować wodę z masłem (jeśli jest alergia na mleko parze na maksymalnej mocy. Wyjąć z garn-
– można zastąpić olejem rzepakowym) i solą. Na gotującą się wodę ka i  zostawić w  plastikowej torebce na 10
wsypać mąkę pszenną, energicznie mieszając drewnianą łyżką, by min, aby usunąć skórkę.
całość się nie przypaliła, przez około 2 – 3 minuty. Ciasto jest gotowe
gdy ma szklisty wygląd i odchodzi od ścianek garnka. Zdjąć z palni- 2. Pokroić marchew w  kostkę, położyć na
ka i pozostawić do wystudzenia. tacy do gotowania na parze, gotować na
parze, pod przykryciem, na maksymalnej
mocy przez 25 min. Rozetrzeć na puree.

3. Do puree z  marchwi dodać miód, kmi-
nek, olej sezamowy, olej z  orzechów wło-
skich i bazylię. Sól i pieprz do smaku.

4. Ciasto ptysiowe piec przez ok. 10 min
w temperaturze 250°C z termoobiegiem.

5. Paprykę obrać ze skórki, pokroić na cien-
kie paski.

6. Na upieczonej tarcie rozsmarować rów-
no puree, ułożyć na nim paski papryki i pla-
sterki pomidora. Podgrzać jeszcze 3 min
w mikrofalówce na mocy 600W.

Smacznego!

42 ATOPIA

STYL ŻYCIA

CHMURKOWE CIASTO POMARAŃCZOWE

Nie zawiera: jaja, mleka, orzechów, soi

Czas przygotowania: 10min. + 35min. pieczenie

Składniki: Sposób przygotowania:
● 1 szkl. cukru
● 1 szkl. oleju z pestek winogron (ew. ¾ szkl. 1. Piekarnik rozgrzać do 180°C. Małą foremkę posmarować marga-
ryną bezmleczną lub olejem.
oleju rzepakowego)
● 1 szkl. soku pomarańczowego (kwaśny, 2. Sok pomarańczowy wymieszać w misce z olejem i cukrem sta-
rannie, najlepiej do uzyskania emulsji.
typu Hortex)
● 1 ½ szkl. mąki samorosnącej 3. Dodać mąkę i proszek do pieczenia. Jeśli używamy zwykłej mąki
● 1 saszetka proszku do pieczenia będziemy potrzebować odrobinę więcej proszku do pieczenia
● Margaryna roślinna lub olej do posmaro- (wtedy dodać jeszcze ok. pół łyżeczki). Ciasto będzie bardzo lejące.
Po dodaniu mąki energicznie i szybko wymieszać.
wania foremki
● Opcjonalnie sok z ½ średniej cytryny dla 4. Masę jak najszybciej przelać do foremki. Wstawić do piekarnika.
smaku
POLEWA 5. Piec w 180°C przez 35-40min lub do suchego patyczka.
● 1 tabliczka dowolnej, bezmlecznej
czekolady 6. Po wyjęciu z piekarnika przestawić w chłodne miejsce, zostawić
na kilkanaście minut, aby„związało”.

7. W czasie pieczenia ciasta warto w rondelku rozpuścić czekoladę,
na małym ogniu lub w kąpieli wodnej, do uzyskania płynnej kon-
systencji.

8. Po ostudzeniu ciasto można nasączyć lub polać sokiem z cytryny.

9. Ciasto można wyjąć z  foremki albo w  niej pozostawić do por-
cjowania. Polać stopioną czekoladą, zaczekać do jej ponownego
stwardnienia.

Smacznego!

43 ATOPIA

DLA NAJMŁODSZYCH

Tekst i rysunki: Monika Wyrzykowska

Rozalia obudziła się, ale nie chciała otworzyć oczu. Słu- – Czemu na mnie fukasz? – spytał kot – Nic nie mó-
chała śpiewu ptaków. Och, jaki był kojący. To pewnie wisz, tylko prychasz. To ja jestem kotem. To ja powinie-
był sen, bo przecież w mieście nie ma tylu ptaków. Ow- nem na ciebie fuknąć.
szem, są wróble i gołębie, ale ich śpiew nie jest tak piękny.
– Chciałam ci po kociemu powiedzieć, żebyś sobie
Nagle – co to? Coś futrzastego otarło się o jej dłoń. poszedł. Ale skoro potrafisz mówić, to może rzeczywiście
Rozalia szybko otworzyła oczy i  zobaczyła wpatrujące- powinnam ci to powiedzieć – idź sobie!
go się w nią kota. Jego czarne futro połyskiwało w słoń-
cu. Kot zbliżył się, jakby chciał ją polizać w nos. Rozalia – No wiesz co! Przecież jestem miły.
szybko usiadła i  cofnęła się odrobinę. Plecami dotknęła – Jesteś kotem – Rozalka skrzywiła usta i odwróciła
pnia drzewa. To zaniepokoiło Rozalię, bo przecież nigdy lekko głowę.
nie pozwalano jej spać w  ogrodzie. Uczulenia na trawy – To wiem. I co z tego? – obruszył się kot.
i niektóre zwierzęta nie pozwalały jej na takie rzeczy. Tak – Jak to, co?! Będę przez ciebie chora – dziewczynka
naprawdę, to nigdy z  mamą nie sprawdziły, czy spanie popatrzyła głęboko w oczy kota. I wtedy zobaczyła, że coś
w ogrodzie jest groźne, czy nie, bo obie bały się wystawiać się w nich mieni, coś drga, jakby jakieś obrazy.
Rozalkę na takie ryzyko. Rozalka w ogóle bała się robić – Nie będziesz przeze mnie chora. Ja jestem Twoim
różne rzeczy, bo była chora. Jej ciało reagowało dziwnie kotem. Mieszkamy razem. Ty i ja.
na zwykłe rzeczy – na powietrze, na jedzenie, na kremy. – To nie jest prawda. Ja nie mogę mieszkać z kotami.
Mam uczulenie na kocią sierść.
No dobra, to nie czas na rozmyślania! Rozalka popa- – Ja jestem Twoim kotem w przyszłości. I wcale nie
trzyła groźnie na kota i prychnęła na niego. masz na mnie uczulenia – kot uśmiechnął się do Rozalki.

44 ATOPIA

DLA NAJMŁODSZYCH

– To niemożliwe – Rozalka spuściła wzrok, jej usta – A… a czy myślisz, że mogę się do ciebie teraz przy-
ułożyły się w podkówkę, a oczy zaczęły być wilgotne. tulić? – Rozalce zadrżał głos.

– Droga Rozalio. To jest możliwe. Wszystko jest – Rozalko, wyglądasz, jakbyś się miała rozpłakać. Co
możliwe. Może nie było możliwe wczoraj, ale dzisiaj jest ci jest?
możliwe i będzie możliwe kiedyś. Musisz w to uwierzyć.
Jak się w coś wierzy, to istnieje bardzo duża szansa, że to – Boję się ciebie dotknąć.
się spełni. Ja wiem, że jestem twoim kotem. I  wiem, że – Nie bój się. Ja jestem twoim kotem. Mnie możesz
bardzo ciebie kocham. A ty mnie. dotknąć. Inne koty to co innego. Ich nie dotykaj, dopóki
nie przestaniesz być uczulona.
Oczy kota zrobiły się złoto–czerwone. Rozalia nie – Na pewno nie będę ich dotykała – Rozalka wycią-
mogła przestać w nie patrzeć. A im dłużej patrzyła, tym gnęła dłonie do kota, a ten zwinął się w precelek, przytu-
bardziej robiło jej się ciepło w sercu i zaczynała wierzyć lając się do jej brzucha.
w to, co mówi kot. Rozalka czuła jak ciało Guzika drży wraz z mrucze-
niem. Sierść była ciepła i  mięciutka. Rozalka zamknęła
– Jak masz na imię? – spytała Rozalka oczy i  przestała myśleć. Przestała się bać. Wczuwała się
– Guzik. Trafiłem do ciebie, gdy byłem bardzo ma- w kota i z każdą sekundą nabierała pewności, że chce, żeby
lutki, a moje oczy miały jeszcze niebieski kolor. Taki sam kiedyś zamieszkał  z  nią. Zrobi wszystko, żeby pozbyć  się
jak guziczki przy sukience, którą miałaś na sobie, gdy uczulenia. Na pewno znajdzie się na to jakiś sposób!
mnie pierwszy raz przytuliłaś. Rozalia nie wiedziała jak długo tak leżeli. Czuła się
bezpiecznie i nie chciała tego przerywać. W pewnym mo-
mencie Guzik przeciągnął się i popatrzył na dziewczynkę.
Na jego pyszczku znowu pojawił się uśmiech. Kiedy Ro-
zalia otworzyła oczy, kot odezwał się do niej.
– Nie wiesz, gdzie jesteś, prawda?
– Nie wiem.
– Ta kraina nie ma nazwy, ale jest trochę tobą. To, co
widzisz, wypływa z ciebie. Ja muszę już wrócić do przy-
szłości. Pewnie tam się o mnie martwisz. A teraz twoim
zadaniem jest odnaleźć Serduszkę. Widzisz tę ścieżkę?
Ona cię do niej doprowadzi.
– Nie zostawiaj mnie. Boję się.
– Nie bój się. Jak będziesz się zaczynała martwić lub
niepokoić, przypomnij sobie ten moment, kiedy leżeli-
śmy tu razem.
– Myślisz, że dam radę? – dziewczynka spojrzała
w kocie oczy, szukając w nich potwierdzenia. W ich głębi
migotały ciepłe złote iskierki.
– Dasz radę! Znam cię dobrze. Zawsze sobie dawałaś
radę. A ja powinienem już pójść. Do zobaczenia, Rozalio
– kot zmrużył oczy, poruszył wąsami i zniknął.
Dziewczynka patrzyła przez chwilę w puste miejsce
po Guziku. Może właśnie tak jest, jak mówił kot. Może
w przyszłości będzie mogła robić więcej rzeczy niż teraz.
Tak, Rozalia bardzo chce w to wierzyć.
Wstała, otrzepała sukienkę  i  rozejrzała się  woko-
ło. Za nią rosło wielkie drzewo, z ciemną koroną, gęsto
pokrytą liśćmi. Rozalia starała się zobaczyć czubek tego
drzewa, ale im wyżej patrzyła, tym ciemniejszą gęstwi-
nę widziała. Drzewo było jakieś ściśnięte i zagubione.
– Nie chcę tu być – powiedziała do siebie dziewczyn-
ka – pora wyruszyć w drogę. Do Serduszki.

45 ATOPIA

DLA NAJMŁODSZYCH

Dróżka wiodła przez pola pokryte wysokimi zielo- Dziewczynka zawahała się. To prawda. Była trochę
no–złotymi trawami. Było ciepło i  słonecznie. Rozalka inna, bo miała ranki na skórze i niektórzy się ich bali. Ale
nuciła ulubioną piosenkę  i  szła do przodu, od czasu do przecież nie wszyscy. Ani tata, ani mama, ani jej brat, ani
czasu podskakując albo dotykając roślin, które ją otacza- nawet jej przyjaciółka, która mieszkała obok. Ci, którzy ją
ły. Czasami wydawało jej się, że gdzieś pomiędzy trawami znali, wiedzieli, że w środku jest taka sama jak inni. Tylko
pojawia się coś czerwonego. nie może głaskać kota albo jeść marchewki. I co z tego? Im to
nie przeszkadzało. Rozalia popatrzyła Złości prosto w oczy.
– Pewnie mi się wydaje – powiedziała do siebie.
Nagle na ścieżkę wybiegło czerwone serduszko na – Nie wrócę do Ciebie. Nie chcę i  nie potrzebuję.
chudych nóżkach. Zobaczyło Rozalkę i  szybko uciekło Może jestem inna, ale wszystko jest ze mną w porządku.
w trawy. Jestem taka, jaka jestem. I to jest dobre.
– Hej! Poczekaj! Nie uciekaj! – dziewczynka pobiegła
do miejsca, w którym serduszko zniknęło, ale niczego tam Pani Złość nagle rozdęła się jak bańka mydlana
nie było widać poza zielenią i złotem traw. i z głośnym „puff ” pękła, opryskując trawy wokoło. Spa-
– Dziwne – powiedziała do siebie i już chciała wejść dające krople zostawiły czarne ślady na ziemi.
w trawy w poszukiwaniu serduszka, gdy poczuła, że boi się
zejść ze ścieżki i zagłębić w coś, czego nie zna i co ją może – A fuj! Co za paskudny stwór. Dobrze, że już jej nie
uczulić. Stała przez chwilę patrząc w dal, na otaczające ją ma – Rozalka odwróciła się na pięcie i szybkim krokiem
wzgórza. Była zła na siebie, że się bała. Zmarszczyła czoło. ruszyła na spotkanie Serduszki.
– No i tak to ze mną jest. Niczego nie potrafię zrobić
– powiedziała na głos – Nawet złapać jakiegoś serduszka. Zbliżała się do lasu. Tu i ówdzie rosły duże kwiaty,
Tymczasem niebo przestało być  błękitne, a  słońce na krzakach widać było dziwne owoce, a drzewa pełne
skryło się za szarymi chmurami. Zaczął wiać chłodny wiatr. były kolorowych liści. Dziewczynka idąc, przyglądała
– Zrobiło się niemiło – Rozalka zwróciła się do nieba się roślinom. Wszędzie wiły się jakieś liany. Dotarła do
– Ty jesteś szare, a ja jestem na siebie zła. małej polanki. Dróżka, po której kroczyła rozgałęzia-
Kiedy to mówiła kolory wokoło zaczęły blednąć. ła się tu w  pięciu kierunkach. Nigdzie nie było widać
– Rozalio, miło mi Cię znowu widzieć – usłyszała głos żadnego drogowskazu ani czegokolwiek innego, co
za swoimi plecami. Odwróciła się szybko przestraszona. pomogłoby podjąć decyzję, dokąd iść. Na niektórych
Przed nią stała chuda, wysoka kobieta o bladej twarzy. z  drzew spały leniwce. W  sercu Rozalki zaczął poja-
– Nie poznajesz mnie? Jestem Złością. Przecież się wiać się niepokój.
znamy – kobieta rozciągnęła wąskie usta w  uśmiechu
i wyciągnęła dłoń w kierunku Rozalii. – Hm… nie będę się bała – pomyślała sobie, zaci-
Oczy dziewczynki otworzyły się szerzej. Zamarła na snęła piąstki, zmarszczyła usta i rozejrzała się jeszcze raz
chwilę ze strachu. Chciała uciekać, ale coś trzymało ją dokładnie – Może te śpiochy mi pomogą.
w miejscu. Nie mogła odkleić nóg od ziemi.
– O nie! Tak nie może być. Nie chcę tej kobiety. Nie Podeszła do najbliższego leniwca i  pociągnęła go
chcę, żeby mnie dotykała – pomyślała. Kątem oka zoba- za zwisającą luźno łapę. Nawet nie drgnął. Pociągnęła
czyła, że przez wyblakłe trawy przeskakiwały, uciekając mocniej. Leniwiec wyrwał się z uścisku Rozalki jednym,
szybko, sercowe stworki. Zamknęła oczy. Napięła się cała zaskakująco silnym ruchem, przesunął się wyżej i zno-
i starała się sobie przypomnieć, jak się czuła, gdy leżała wu zastygł bez ruchu. Nawet nie otworzył oczu. Dziew-
z kotem pod drzewem. Powolutku w jej sercu robiło się czynka podeszła do kolejnego. To samo. Leniwiec się nie
coraz cieplej. Otworzyła oczy. Chuda Pani stała się jakby obudził, tylko przesunął tak, że nie mogła go już dosię-
bardziej przezroczysta. Rozalia wypełniała się uczuciem gnąć. To było denerwujące. Czoło dziewczynki zmarsz-
spokoju, a Pani znikała coraz bardziej. czyło się. Zaczęła ją ogarniać złość.
– Rozalio – cicho zapiszczała Złość – wróć do mnie.
Jestem Ci potrzebna. Świat Cię nie lubi. Jesteś inna. Po- – Zaraz, zaraz. Miałam się nie złościć. Może jest ja-
trzebujemy siebie nawzajem. kiś sposób na te zwierzaki – powiedziała sama do siebie
i podeszła do kolejnego leniwca. Złapała jego łapę i za-
częła ją głaskać, śpiewając cichutko piosenkę.

– Mrrrrr. Kto to tak pięknie śpiewa – usłyszała cichy
głos leniwca.

– To ja, Rozalia.

46 ATOPIA

DLA NAJMŁODSZYCH

– Śpiewaj Rozalio, śpiewaj. Masz piękny Sypała nasiona na grządki. Za każdym razem, gdy bra-
głos. – leniwiec otworzył jedno oko i zaczął się ła garstkę nowych nasion, coś do nich szeptała uśmie-
kołysać w takt melodii. chając się. Rozalka podeszła bliżej. Kobieta nie patrzyła
w jej stronę.
– Mogę Ci jeszcze pośpiewać.
– Tak, śpiewaj Rozalio, śpiewaj – odezwało się kilka – Dzień dobry! Mam na imię Rozalia. Szukam Ser-
innych leniwców. duszki.
Dziewczynka zanuciła kolejną piosenkę. Coraz wię-
cej leniwców otwierało oczy i bujało się na lianach. Kiedy Kobieta poderwała się gwałtownie do góry.
skończyła piosenkę, leniwiec odezwał się. – Ojej! Ale mnie wystraszyłaś. Nie wolno tego ro-
– To było bardzo miłe. Czy możemy coś dla Ciebie bić starszym Paniom, a szczególnie, gdy sadzą Miłoszki.
zrobić? – Przepraszam Panią – Rozalia nie chciała nikogo
– O tak! Nie wiem, którędy mam dalej iść. Szukam wystraszyć – Miłoszki? To kwiatki czy warzywa?
Serduszki. – Ani kwiatki, ani warzywa. Sama zobaczysz. Je-
– Nie ma sprawy. Pokażemy Ci drogę – leniwiec śli chcesz, możesz im pomóc wyrosnąć. Nigdy nikt mi
uśmiechnął  się i  wskazał  jedną ze ścieżek. Inne leniwce w tym nie pomagał, ale wydaje mi się, że Ty dałabyś radę.
też podniosły łapy, żeby pokazać kierunek. Tyle, że każdy – A  co trzeba zrobić, by wyrosły? – spytała dziew-
z nich pokazywał inną ścieżkę! czynka.
Rozalia usiadła na kamieniu i oparła twarz na dłoniach. – Na początek napijemy się razem lemoniady.
– I co ja mam teraz zrobić? – spytała na głos, ale nikt Chcesz? Wydaje mi się,  że długo tu wędrowałaś. Ja
jej nie odpowiedział, bo leniwce znowu zapadły w sen – na pewno muszę  się napić, bo od kilku godzin pracu-
Utknęłam. ję  w  ogrodzie. A, nie przedstawiłam się. Nazywam się
– Ale zaraz, kot kazał mi wierzyć, że jakieś rozwią- Serduszka. To mnie szukałaś.
zanie się znajdzie – pomyślała. Zamknęła oczy i zaczęła Usiadły razem przy niewielkim stoliku obok wej-
sobie wyobrażać drogowskazy przy każdej ze ścieżek. ścia do domu. Lemoniada była już gotowa. Rozalia zdzi-
– Wszystko będzie dobrze – powiedziała głośno wiła się, że na stole stoją dwie szklanki. – Czyżby mnie
i otworzyła oczy. Nie pojawił się żaden drogowskaz, ale tu oczekiwano? – Podniosła szklankę. Lemoniada sma-
na jednej ze ścieżek zobaczyła w oddali małego serdusz- kowała wybornie. Dziewczynka rozejrzała się. Wokoło
kowego stworka. panował spokój. Ptaki śpiewały, owady bzyczały, drzewa
– To musi być znak – pomyślała i pobiegła w jego szumiały, a słońce ocieplało grządki. Wszystko było na
stronę. Ze zdziwieniem zauważyła, że serduszko wcale swoim miejscu.
przed nią nie ucieka, tylko czeka na nią, uśmiechając
się. Kiedy do niego podeszła, zrobiło dwa kroki do tyłu,
nie przestając się uśmiechać, odwróciło się i pomasze-
rowało przed siebie. Rozalka poszła za nim. Wędrowali
jeszcze z  godzinę, aż dotarli do niewielkiej drewnianej
chatki. Przed chatką krzątała się niska, okrągła kobieta.

47 ATOPIA

DLA NAJMŁODSZYCH

– Dobrze się czujesz Rozalio? – spytała Serduszka. dążyła za kobietą. Nie mogła uwierzyć w  to, co widzi.
– Tak, nawet bardzo. Chyba ostatnio bardziej siebie Z  ziemi powoli wydostawały się małe czerwone ser-
lubię i jest mi z tym dobrze – Rozalia uśmiechnęła się do duszka na chudych nóżkach. Każde po kolei podbiega-
kobiety – Czy może mi Pani powiedzieć, jak mogę pomóc ło do Serduszki i tuliło się do jej nóg. Kiedy zobaczy-
przy Miłoszkach? ły Rozalkę zaczęły podbiegać też do niej, uśmiechając
– Już mi pomagasz. się, popiskując i przytulając się. W pewnym momencie
– Przecież ja nic nie robię. zbiegły się i pobiegły w kierunku łąki, która rozciągała
– Może nic konkretnego nie robisz, ale masz dobre się przed domkiem. Chwilę potem wszystkie zniknęły
myśli, a dobre myśli są potrzebne Miłoszkom, żeby wyro- w trawie.
sły. Poczekajmy jeszcze chwilę. Za moment będą gotowe.
– Tak szybko? – zdziwiła się Rozalia. – Co to było? – spytała Rozalka
– Czas potrafi płynąć różnie. Czasem krótko wydaje – To właśnie Miłoszki, czyli nasze dobre myśli. Po-
się długo, a długo mija bardzo szybko. To zależy od nas, biegły w świat. Może komuś pomogą. Napijmy się jeszcze
jak ten czas spędzimy. O! Słyszysz? Chyba się budzą – lemoniady. Mam też pyszne babeczki. Zaraz je przyniosę
Serduszka wstała i ruszyła w stronę grządek. – Serduszka uśmiechnęła się do Rozalii i weszła do domu.
Dziewczynka usłyszała ciche popiskiwania. Po- Dziewczynka usiadła na krześle i  zamknęła oczy.
Wszystko było na swoim miejscu. ●

48 ATOPIA

● 1 0 0 % N AT U RY
● 0 % MAR K E T I N G U

● 0% CHEMII
D O N A B YC I A W P R Z E D S P R Z E D A Ż Y N A

WWW. S K L E PAT O P I K A . P L

AKTRoOdaPCrIobanAmba2aafz0itafto2akw1sut2yp™:0%*

Kod rabatowy zrealizuj w sklepie na www.sklepatopika.pl

BestMedicalBrands-wyłączny dystrybutor w Polsce bandaży i odzieży do mokrych opatrunków ComfifastTM

* kod rabatowy ważny do 30 lipca, 2021 r.