พระราชประวัติสมเด็จพระศรีนครินทร์พระบรมราชชนนี สมเด็จย่า

วนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพครบรอบ ๑๒๐ ปี

สมเด็จพระศรนี ครนิ ทรพ์ ระบรมราชชนนี

“ สมเด็จยา่ “

น้อมรำลึกในพระมหำกรณุ ำธิคุณ

ข้าพระพุทธเจา้ ผ้บู ริหาร ครูและบุคลากร กศน.อาเภอเมืองบรุ ีรัมย์
หอ้ งสมุดการรถไฟฯจงั หวัดบุรีรัมย์

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี

พระราชประวตั ิ

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงมีพระนามเดิมวา่ สงั วาลย์ ตะละภฏั พระราช
สมภพเมื่อ วนั อาทิตยท์ ่ี ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๓ ทรงเป็นบุตรคนท่ี ๓ ใน พระชนกชู และ
พระชนนีคา ทรงมีพระภคินี และพระเชษฐา ๒ คนซ่ึงไดถ้ ึงแก่กรรมต้งั แต่เยาวว์ ยั คงเหลือแต่
พระอนุชาอ่อนกวา่ พระองค์ ๒ ปี คือ คุณถมยา

• ต่อมาเม่ือพระองคถ์ ูกส่งไปศึกษาที่โรงเรียนสตรีวทิ ยา โดยประทบั อยบู่ า้ น คุณหวน หง

สกลุ เม่ือปี พ.ศ. ๒๔๕๖ สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงตดั สินพระทยั เขา้
โรงเรียนแพทยผ์ ดุงครรภ์ และหญิงพยาบาลแห่งศิริราช ตามคาชกั ชวนจากพระยาดารง
แพทยกลุ หลงั จากสาเร็จการศึกษา ทรงไดร้ ับการคดั เลือกใหไ้ ปทรงศึกษาวชิ าพยาบาลตอ่
ที่ โรงเรียนแพทยม์ หาวทิ ยาลยั ฮาร์วาร์ดสหรัฐอเมริกา พร้อมกบั นางสาวอุบล ปาลกะวงศ์

ณ อยธุ ยา และ สมเดจ็ เจา้ ฟ้าฯ กรมขนุ สงขลานครินทร์

• ขณะที่กาลงั ทรงศึกษาวิชาแพทยป์ ี ท่ี ๑ สมเดจ็ เจา้ ฟ้าฯ กรมขนุ สงขลานครินทร์ ทรงพบ
และพอพระทยั กบั สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ดว้ ยมีพระสิริโฉมงดงาม พระ

อุปนิสยั และพระคุณสมบตั ิอ่ืนๆ ดงั น้นั สมเดจ็ เจา้ ฟ้าฯ กรมขนุ สงขลานครินทร์จึงทรงมี
ลายพระหตั ถก์ ราบบงั คมทูลสมเดจ็ พระพนั วสั สาอยั ยกิ าเจา้ พระราชมารดาขอพระราชทาน
พระราชานุญาตหม้นั กบั นางสาวสังวาลย์ และเม่ือถึงวนั ศุกร์ท่ี ๑๐ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๖๓
ไดม้ ีพิธีอภิเษกสมรสท่ีวงั สระปทุม และหลงั จากไดอ้ ภิเษกสมรสแลว้ ท้งั ๒ พระองคไ์ ด้
ตามเสดจ็ ดว้ ยกนั ไปประพาสเมืองตา่ งๆ ในทวปี ยโุ รป และ สหรัฐอเมริกา เพอ่ื ทรงไปศึกษา
ตอ่ ท่ีมหาวทิ ยาลยั ฮาร์วาร์ด และสถาบนั เอม็ ไอที เมืองบอสตนั ส่วนสมเดจ็ พระบรมราช
ชนนี ทรงเรียนหลกั สูตรเตรียมพยาบาลท่ีวทิ ยาลยั ซิมมอนส์ เมืองบอสตนั

หลงั จากท้งั ๒ พระองคท์ รงจบการศึกษาแลว้ จึงทรงเสดจ็ ไปท่ีกรุงลอนดอน ประเทศ
องั กฤษ ซ่ึงสมเดจ็ พระบรมราชชนนี ไดป้ ระสูติพระราชธิดาพระองคแ์ รก เมื่อวนั ที่ ๖
พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไดพ้ ระราชทานนามวา่
หม่อมเจา้ กลั ยาณิวฒั นา มหิดล ซ่ึงภายหลงั ทรงไดร้ ับการสถาปนาพระอิสริยศกั ด์ิเป็นสมเดจ็
พระเจา้ พี่นางเธอ เจา้ ฟ้ากลั ยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

ในเดือน ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ท้งั ๒ พระองคไ์ ดเ้ สดจ็ กลบั เมืองไทยพร้อมดว้ ยพระราช
ธิดา เนื่องจากพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้
สมเดจ็ พระบรมราชชนกทรงดารงตาแหน่งอธิบดีกรมมหาวทิ ยาลยั ประทบั อยไู่ ดป้ ระมาณ
๒๐ เดือน กท็ รงประชวร แพทยจ์ ึงถวายคาแนะนาใหป้ ระทบั ในท่ีอากาศเยน็ ที่เมือง ไฮเดล
เบอร์ก ประเทศเยอรมนี สมเดจ็ พระบรมราชชนนี และพระราชธิดาจึงไดต้ ามเสดจ็ ไป
ประทบั ดว้ ย

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ไดป้ ระสูติพระราชโอรสพระองคแ์ รก เม่ือวนั ท่ี
๒๐ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๖๘ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไดพ้ ระราชทานพระ
นามวา่ หม่อมเจา้ อานนั ทมหิดล

ในวนั ที่ ๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๘ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั เสดจ็
สวรรคต ท้งั ๒ สมเดจ็ พระบรมราชชนกจึงทรงตอ้ งเสดจ็ กลบั กรุงเทพฯ เพียงพระองค์
เดียว เพื่อถวายพระเพลิงพระบรมศพ และประทบั อยจู่ นถึงปี พ.ศ. ๒๔๖๙
พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษกของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมื่อวนั ที่ ๕ ธนั วาคม
พ.ศ. ๒๔๗๐ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ไดป้ ระสูติพระราชโอรสองคท์ ่ีสอง
ท่ี โรงพยาบาลเมาทอ์ อเบิร์น เมืองเคมบริดจ์ สหรัฐอเมริกา ไดร้ ับพระราชทานนามจาก
พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั วา่ พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ ภูมิพลอดุลยเดช

ขณะท่ีสมเดจ็ พระบรมราชชนกทรงศึกษาวิชาแพทยป์ ี สุดทา้ ยอยทู่ ่ีเมืองบอสตนั ทรง
ประชวรโรคพระวกั กะกาเริบ และพระโรคหวดั แตก่ ย็ งั ทรงสามารถสอบไดป้ ริญญา
แพทยศาสตร์ข้นั เกียรตินิยม แตห่ ลงั จากสอบเสร็จ และประชวรพระโรคไส้ติ่งอกั เสบ ท้งั
สองพระองคไ์ ดพ้ าพระราชโอรสธิดาเดินทางกลบั ประเทศไทย โดยประทบั ที่พระตาหนกั
ใหม่สร้างข้ึนในวงั สระปทุม ถนนพญาไท

เมื่อเดือน เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๒ สมเดจ็ พระบรมราชชนกทรงรับเชิญเป็นแพทยป์ ระจา
บา้ น จากโรงพยาบาลแมคคอร์มิก จงั หวดั เชียงใหม่ และในเดือนต่อมากท็ รงเสดจ็ กลบั
กรุงเทพมหานคร หลงั จากน้นั กท็ รงพระประชวรอยู่ เป็นระยะเวลาประมาณ ๔ เดือนก็
สิ้นพระชนม์ เม่ือ วนั ท่ี ๒๔ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ที่พระตาหนกั ใหม่ วงั สระปทุม ในขณะ
ที่สมเดจ็ พระบรมราชชนกสิ้นพระชนม์ สมเดจ็ พระบรมราชชนนีทรงมีพระชนมายเุ พียง
๒๙ พรรษา ทรงตอ้ งรับหนา้ ที่อบรมเล้ียงดูพระราชโอรสธิดาท้งั สามพระองคต์ ามลาพงั

เม่ือวนั ที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๘๑ คณะผสู้ าเร็จราชการแทนพระองคไ์ ดป้ ระกาศ

สถาปนา พระอิสริยยศสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีเป็น สมเดจ็ พระราชชนนี

ศรีสงั วาลย์ นอกจากน้นั พระองคย์ งั พระราชทานเงินส่วนพระองคส์ ร้างโรงพยาบาล
อานนั ทมหิดล จงั หวดั ลพบุรี สร้างสุขศาลา จงั หวดั สมุทรสาคร เมื่อ
วนั ที่ ๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๑

พระราชกรณียกจิ
พระมหากรุณาธิคุณของสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ท่ีทรงมีต่อชาวไทย

และประเทศชาติน้นั ใหญ่หลวงมาก เพราะต้งั แต่ทรงเษกสมรสกบั สมเดจ็ เจา้ ฟ้ามหิดลอดุลย
เดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ ทรงมีพระอุตสาหวริ ิยะสูงในการทรงงาน เพอ่ื ประโยชน์สุข
ของปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ต้งั แต่เหนือสุด จรด ใตส้ ุด

การแพทย์ พยาบาล การสาธารณสุข และการศึกษา
สมเดจ็ ย่าทรงจัดต้งั หน่วยและมูลนิธิทส่ี าคญั ขนึ้ ดงั นี้
- หน่วยแพทย์อาสาสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี(พอ.สว.) เป็นหน่วยแพทย์
อาสาเคล่ือนท่ีที่เดินไปในถิ่นทุรกนั ดาร ประกอบดว้ ย แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสชั กร พยาบาล
เจา้ หนา้ ที่สาธารณสุข และสมาชิกสมทบอีกคณะหน่ึง ซ่ึงไม่ไดร้ ับส่ิงตอบแทน และ เบ้ีย
เล้ียง เงินเดือน - มูลนิธิขาเทยี ม จดั ต้งั เมื่อ ๑๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ - มูลนิธิถนั ยรักษ์ ที่
โรงพยาบาลศิริราช เม่ือเดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ เพื่อใชเ้ ป็นสถานท่ีตรวจวนิ ิจฉยั เตา้ นม -
ทรงบริจาคเงนิ เพ่ือสร้างโรงเรียนกว่า ๑๘๕ โรงเรียน และทรงรับเอาโครงการของโรงเรียน
ตารวจตระเวนชายแดนไวใ้ นพระราชูปถมั ภ์

การอนุรักษ์ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นพระราชวงศท์ ่ีโปรดธรรมชาติ
มาก ทรงสร้างพระตาหนกั ดอยตุง ข้ึนบริเวณดอยตุง เน้ือท่ี ๒๙ ไร่ ๓ งาน ที่บา้ นอีกอ้ ป่ า
กลว้ ย อาเภอแม่ฟ้าหลวง จงั หวดั เชียงราย ดว้ ยพระราชทรัพยส์ ่วนพระองคเ์ อง ในพ้ืนที่
เช่าของกรมป่ าไมเ้ ป็นเวลานาน ๓๐ ปี มีความสูงกวา่ ระดบั น้าทะเลปานกลางประมาณ
๑๐๐๐ เมตร โดยทรงเรียกพระตาหนกั น้ีวา่ บา้ นที่ดอยตุง ทรงพฒั นาดอยตุง และส่งเสริม
งานใหช้ าวเขาอีกดว้ ย ดงั น้ี

- โครงการพฒั นาดอยตุง เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๓๑
- ทรงพระราชทานกล้าไม้แก่ผู้ตามเสดจ็ และทรงปลูกป่ าด้วยพระองค์เอง
- ทรงนาเมลด็ กาแฟพนั ธ์ุอาราบกิ า และไม้ดอกมาปลูก
- โครงการขยายพนั ธ์ุโดยวิธีเพาะเลยี้ งเนื้อเยื่อหน่อไม้ฝรั่ง กล้วย กล้วยไม้
เห็ดหลนิ จือ สตรอเบอร์ร่ี
- จดั ต้งั ศูนย์บาบดั และฟื้ นฟูสมรรถภาพผู้ตดิ ยาเสพตดิ ทบี่ ้านผาหมี ตาบล
เวยี งพางคา อาเภอแม่สาย จงั หวดั เชียงราย

จากพระราชอุตสาหะดงั กลา่ ว และโครงการที่ยงั มิไดน้ าเสนอข้ึนมาขา้ งตน้ น้ี ยอดดอยท่ีเคย
หวั โลน้ ดว้ ยการถางป่ า ทาไร่เลื่อนลอยปลูกฝิ่น จึงไดก้ ลบั กลายมาเป็นดอยท่ีเตม็ ไปดว้ ยป่ า
ไมต้ ามเดิม ดว้ ยเหตุน้ี พระองคจ์ ึงทรงไดร้ ับขนานนามวา่ สมเดจ็ ยา่ แม่ฟ้าหลวง จากชาวไทย
ของชาวไทย

ในวนั องั คารที่ ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราช
ชนนีทรงไดเ้ สดจ็ สวรรคต แต่พระเกียรติคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ ท่ีทรงปรารถนาให้
ชาวไทยมีความสุข ยงั คงสถิตถาวรอยใู่ นความทรงจาของพสกนิกรทวั่ ไทยตลอดกาล และ
ในวนั ที่ ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ เป็นวนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพครบรอบ ๑๐๐ ปี องคก์ าร
วทิ ยาศาสตร์และวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยเู นสโก ไดเ้ ฉลิมพระเกียรติยกยอ่ งให้
สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็น “บุคคลสาคญั ของโลก”