การแสดงพื้นเมืองภาคอีสาน

นายพชร จนั ทรท์ อง

โรงเรยี นบ้านขุนประเทศ
สานักงานเขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร

คำนำ

หนงั สอื electronic book เลม่ นี้ เปน็ สว่ นหนงึ่ ของวชิ ำ
ดนตรี – นำฏศลิ ป์ ระดบั ชน้ั ประถมศกึ ษำปที ี่ ๔ จดั ทำขนึ้ เพอ่ื ใหผ้ อู้ ำ่ นได้
ทรำบถงึ กำรแสดงพนื้ เมอื งของภำคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ทัง้ ประวตั คิ วำมเปน็ มำ
กำรแตง่ กำย ดนตรี และลักษณะกำรแสดง

ทำงผจู้ ัดทำหวงั เปน็ อยำ่ งวำ่ หนงั สอื electromnic book เลม่ น้ี
จะเปน็ ประโยชนต่ ่อกำรจดั กำรเรยี นร้เู พอ่ื ประยกุ ตใ์ ชพ้ ัฒนำกำรเรียนรู้ไดอ้ ยำ่ ง
เหมำะสม ทำงผจู้ ดั ทำหวงั เปน็ อย่ำงยง่ิ วำ่ ผศู้ กึ ษำทุกทำ่ นจะได้รบั ประโยชนแ์ ละ
ควำมรูจ้ ำกกำรศกึ ษำหนงั สอื electronic book เลม่ นี้ ไมม่ ำกกน็ อ้ ย หำกมี
ขอ้ ผดิ พลำดประกำรใด คณะผจู้ ดั ทำขออภัยมำ ณ ท่นี ้ี

พชร จนั ทร์ทอง
ครู คศ. ๑

โรงเรียนบำ้ นขนุ ประเทศ

ควำมหมำยของกำรแสดงพนื้ เมอื ง ๑
มลู เหตขุ องกำรเกดิ กำรแสดงพน้ื เมอื ง ๒
กำรแสดงพนื้ เมอื งของภำคอสี ำน ๓
เซิ้งบงั้ ไฟ ๕
ฟ้อนภไู ทกำฬสนิ ธุ์
เซง้ิ ตงั หวำย ๖ส
กนั ตรมึ
มวยโบรำณ ๗
เซิ้งแหยไ่ ขม่ ดแดง
เรือมจบั กรับ ๘ำ
เรือมอันเร
ฟ้อนแพรวำกำฬสนิ ธุ์ ๙
รำนำฏลลี ำฟำ้ หยำด
ฟ้อนบำยศรสี ขู่ วญั ๑๐ ร
ฟอ้ นกลองยำว
รำไทภเู ขำ ๑๑
เซิ้งกะโป๋
ฟอ้ นดงึ ครกดงึ สำก ๑๒ บั
เซิ้งครกมอง
ฟ้อนไทพวน ๑๓
ฟ้อนหมำกกั๊บแกบ้ ลำเพลนิ
บรรณำนกุ รม ๑๔ ญ

๑๕
๑๖
๑๗
๑๘
๑๙
๒๐
๒๑
๒๒
๒๓

๑๑

กำรแสดงพนื้ เมอื ง

๒

กล่ำวไดว้ ำ่ กำรแสดงพ้นื เมอื งในแตล่ ะภำคจะมลี กั ษณะทคี่ ลำ้ ยคลงึ กนั
ในเร่ืองของมลู เหตแุ หง่ กำรแสดง ซึง่ แบ่งออกไดด้ งั น้ี

๑. แสดงเพอ่ื เซน่ สรวงหรอื บชู ำเทพเจำ้ เปน็ กำรแสดงเพอื่ แสดงควำม
เคำรพตอ่ สง่ิ ศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ หรอื เซน่ บวงสรวงดวงวญิ ญำณที่ลว่ งลบั

๒. แสดงเพอื่ ควำมสนกุ สนำนในเทศกำลตำ่ ง ๆ เปน็ กำรรำเพอ่ื กำร
รืน่ เรงิ ของกลมุ่ ชนตำมหมบู่ ำ้ น ในโอกำสตำ่ ง ๆ หรอื เพอ่ื เกยี้ วพำรำสกี นั
ระหว่ำง ชำย – หญงิ

๓. แสดงเพอ่ื ควำมเปน็ สริ มิ งคล เป็นกำรรำเพื่อแสดงควำมยนิ ดใี น
โอกำสตำ่ ง ๆ หรอื ใช้ในโอกำสตอ้ นรบั แขกผมู้ ำเยอื น

๔. แสดงเพ่ือสอื่ ถงึ เอกลกั ษณข์ องท้องถนิ่ อนั เกยี่ วกับกำรประกอบ
อำชีพ และวัฒนธรรมประเพณเี พอ่ื สรำ้ งชอ่ื เสยี งใหเ้ ปน็ ทร่ี ้จู กั

วงดนตรภี ำคอสี ำนมี หลำยประเภทดว้ ยกนั เชน่
วงโปงลำง วงกนั ตรมึ วงตมุ้ โมง วงแคน เปน็ ตน้

๓

๔

กำรแสดงของภำคอสี ำน เรียกวำ่ เซงิ้ เปน็ กำร
แสดงทค่ี อ่ นขำ้ งเรว็ กระฉับกระเฉง สนกุ สนำน เชน่ เซง้ิ
กระตบิ ขำ้ ว เซ้ิงสวงิ เซง้ิ แหยไ่ ขม่ ดแดง เซ้ิงกะโป๋
เซงิ้ ตงั หวำย เปน็ ตน้ นอกจำกนย้ี งั มี ฟ้อนทเ่ี ปน็ กำรแสดง
ทีอ่ อ่ นชอ้ ยงดงำมคลำ้ ยกบั ภำคเหนอื เช่น ฟ้อนภไู ท
ฟ้อนบำยศรสี ขู่ วญั ฟ้อนไทพวน เปน็ ตน้

๕ เปน็ กำร
ฟอ้ นในพธิ ี
เซิ้งบั้งไฟ บชู ำส่ิง
ศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิ
และใน
พธิ กี รรมท่ี
เกยี่ วกบั
กำรขอฝน

เปน็ กำรร่ำย ๖
รำของชำวภไู ท
ที่อำศยั อยู่ใน ฟ้อนภไู ทกำฬสนิ ธ์ุ

จงั หวดั
กำฬสินธ์ุ
ฟอ้ นเพื่อบชู ำ
สิ่งศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ
หรอื เพ่ือแสดง
ควำมกตญั ญู
ตอ่ บรรพบรุ ษุ
และฟอ้ นในงำน
ประเพณตี ำ่ ง ๆ

๗ เป็น

เซิ้งตงั หวำย กำรแสดง
เพื่อถวำยสง่ิ
ศักดส์ิ ทิ ธิ์
หรือในงำน
พธิ กี รรม

ต่ำง ๆ

เปน็ กำร ๘
แสดงเพอ่ื
บูชำหรอื กนั ตรมึ
บูชำหรอื
บวงสรวง

สิ่ง
ศกั ด์ิสทิ ธิ์
ใช้ในงำน
พธิ กี รรม
ตำ่ ง ๆ

๙ เป็นศลิ ปะ
กำรตอ่ สทู้ ่ี
มวยโบรำณ แสดงถงึ
ควำมกลำ้

หำญ
เขม้ แขง็
นิยมแสดง
ในเทศกำล
ต่ำง ๆ

เปน็ กำรร่ำย ๑๐
รำ ทส่ี ะท้อนให้
เห็นถงึ วธิ กี ำร เซงิ้ แหย่ไข่มดแดง
ทำมำกนิ ของ
ชำวอสี ำนและ

ควำม
สนกุ สนำนใน
กำรแหยไ่ ขม่ ด
แดงและกำร
หยอกเยำ้ ของ
หน่มุ สำว

๑๑ เปน็ กำรแสดง
ทีใ่ ชผ้ ชู้ ำยถอื
เรือมจับกรับ กรับออกมำ
รำ่ ยรำไปตำม
จังหวะเพลง
โดยไมม่ ี
แบบแผน
หรอื ทำท่ำท่ี
แน่นอน เปน็
กำรรำเพอื่

ควำม
สนกุ สนำน

หรือท่ี ๑๒
เรยี กวำ่
แสกเตน้ สำก เรือมอนั เร
เป็นกำร
แสดงที่ใชไ้ ม้
ไผม่ ำกระทบ
กนั ตำม
จังหวะเพลง
แลว้ ผรู้ ำก็
กระโดดขำ้ ม
ไมด้ ว้ ย
ท่ำทำงตำ่ งๆ

๑๓ เป็นแสดงที่นำเอำ
วิธีกำรทอผำ้ แพร
ฟ้อนแพรวำกำฬสนิ ธ์ุ วำของชำวบำ้ น
โพน อ. คำมว่ ง

จ. กำฬินธุ์
มำประดษิ ฐเ์ ปน็ ทำ่
รำประดษิ ฐ์ขนึ้
เน่อื งในวโรกำสที่
สมเดจ็ พระนำงเจำ้

สริ ิกิต์ิ
พระบรมรำชนิ นี ำถ
พระบรมรำชชนนี

พนั ปีหลวงมี
พระชนมำยคุ รบ

60 พรรษำ

กำรแสดงชดุ น้ี ๑๔
วทิ ยำลัย
นำฏศลิ ป์ รำนำฏลลี ำฟ้ำหยำด
กำฬสินธไุ์ ด้

ประดษิ ฐข์ นึ้ โดย
นำเอำเค้ำโครง
จำกภำพจำหลกั
สมยั ทวำรวดที ่ี
พระธำตุ ยำคู
อำเภอ กมลำ
ไสย จงั หวดั
กำฬสนิ ธมุ์ ำ
ประดษิ ฐเ์ ปน็ ทำ่

รำ ๆ

๑๕ กำรแสดงชดุ
น้ีเปน็ กำร
ฟอ้ นบำยศรสี ขู่ วัญ แสดงต้อนรบั
แขกผมู้ ำเยอื น
จำกต่ำงถิน่
ชำวอสี ำนจะ
ทำพธิ บี ำยศรี
สขู่ วัญเพอื่
ควำมเปน็ สริ ิ
มงคล

กำรแสดง ๑๖
ชดุ นี้ เปน็
กำรร่ำยรำ ฟอ้ นกลองยำว
ประกอบกำร
แสดงดนตรี
พี้นเมอื งของ
ชำวอสี ำนจะ
แสดงในงำน
ร่นื เรงิ และ
งำนประเพณี
บญุ ตำ่ งๆ
ของชำว
อีสำน

๑๗ เปน็ กำรรำของ
ชำวภไู ทกลมุ่ หนงึ่
รำไทภูเขำ ท่ีอำศยั อย่ตู ำม
ภเู ขำ ในแถบ
เทอื กเขำภพู ำน
กำรรำจะแสดงให้
เห็นถงึ กำรทช่ี ำวภู
ไท ไดเ้ ดินขนึ้
ภูเขำเพอื่ ไปหำของ
ปำ่ เชน่ หน่อไม้
ผักหวำน ใบยำ่ นำง
เกบ็ เหด็ ตัดหวำย
ที่มอี ยตู่ ำมภเู ขำ
เพอ่ื นำมำประกอบ

อำหำร

กำรแสดงชดุ น้ี ๑๘
เป็นกำรเกยี้ วพำ
รำสขี องหนมุ่ สำว เซ้งิ กะโป๋

โดยถอื
กะลำมะพร้ำว
รำ่ ยรำประกอบ
ดนตรพี น้ื เมอื ง
เปน็ กำรละเลน่
ของชำวอสี ำนใต้
แถบ จังหวดั
ศรีษะเกษ
บุรีรัมย์ สรุ ินทร์
คำวำ่ กะโป๋

หมำยถงึ
กะลำมะพร้ำว

๑๙ กำรแสดงชดุ
นเ้ี ป็นกำร
ฟอ้ นดึงครกดงึ สำก แสดงรำ่ ยรำ
เพือ่ เสย่ี งทำย
วำ่ ปนี น้ั จะมี
ปรมิ ำณฝน
มำกน้อนพอ
เพียงตอ่ กำร
ทำนำหรอื ไม่

กำรแสดง ๒๐
ชุดน้ีเปน็
กำรร่ำยรำ เซิ้งครกมอง
เลยี นแบบ
ข้ันตอน
กำรตำขำ้ ว
โดยใชค้ รก
มองหรือ
ครก
กระเดอื่ ง
มำผสมกบ
ทำ่ รำท่ี
สวยงำม

๒๑ เปน็ กำรรำของ
ชำวไทพวนท่ี
ฟ้อนไทพวน อพยพมำจำก
เมอื งพวน
แขวงเชยี งขวำง
ประเทศลำว
โดยมที ่ำรำท่ี
สวยงำมกำร
แตง่ กำยทเ่ี ปน็
เอกลกั ษณข์ อง
ชำวลำวพวน

กำรแสดงชุดนี้ ๒๒
เป็นกำรเกยี้ วพำ
รำสีของหนมุ่ สำว ฟ้อนหมำกก๊ับแก้บลำเพลนิ
โดยผชู้ ำยจะ

ใช้กบั๊ แก้บ
ประกอบในกำร
แสดง แลว้ รำ่ ย
รำเกยี้ วพำรำสี
หญิงสำวโดยใช้
ทำนองเพลง
ลำเพลนิ ทมี่ ี
ควำมสนกุ สนำน

๒๓

บรรณำนกุ รม

- https://sites.google.com/site/plawanrushana/kar-saedng-
praca-phakh-xisan
- http://www.kwksch.ac.th/art/nattasin5.html
- http://khongkaphan.blogspot.com/2009/12/2-
concept.html
https://www.google.com/search?q=%E0%B8%81%E0%B8%B2
%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%AA%E0%B8%94%E0
%B8%87%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8
%AD%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%99
+%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E
0%B8%95%E0%B8%B9%E0%B8%99&tbm=isch&hl=th&hl=
th&ved=2ahUKEwjZ_fKtocnpAhXQNisKHUzrC44QrNwCK
AB6BAgBEGk&biw=1263&bih=570
- https://youtu.be/NS5_ZBjq0Pw
- https://youtu.be/pE4A67FrhQ8
- https://youtu.be/Ntf4s6iE0cI
- https://youtu.be/ctl2q9--HRM

๒๔

บรรณำนกุ รม

- https://youtu.be/NS5_ZBjq0Pw
- https://youtu.be/qfhT1GtjRmk
- https://youtu.be/TyuoCCWWCmM
- https://youtu.be/lsigDEebbFQ
- https://youtu.be/xIJ5trzWV0U
- https://youtu.be/uripfl1sJBM
- https://youtu.be/aC-9zE6twcE
- https://youtu.be/-yCp_NE4TWA
- https://youtu.be/DhDo0rDPTMs
- https://youtu.be/cpjm5s2PBvg
- https://youtu.be/RiJstC_jbQA
- https://youtu.be/5ZI_CUKiBDQ
- https://youtu.be/tFj39-dpLeM
- https://youtu.be/p0i95Wl8IMs
- https://youtu.be/xydrXi2kW2A
สบื ค้นเมอื่ วนั ที่ ๑๘ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๖๓