ปิโตรเลียม

ปิโตรเลียม

หน่วยการเรียนรู้ที่4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่5

การเกิดและแหล่งปิโตรเลียม

ปิโตรเลียม เกิดจากการทับถมและแปรสภาพของซากสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์
ยุคก่อนประวัติศาสตร์นับหลายล้านปี ที่ตกตะกอนหรือถูกกระแสน้ำพัดพามาจมลง ณ
บริเวณที่เป็นทะเลหรือทะเลสาบในขณะนั้น ถูกทับถมด้วยชั้นกรวด ทราย และโคลนสลับ
กันเป็นชั้นๆ เกิดน้ำหนักกดทับกลายเป็นชั้นหินต่างๆ ผนวกกับความร้อนใต้พิภพและการ
สลายตัวของอินทรีย์สารตามธรรมชาติ ทำให้ซากพืชและซากสัตว์กลายเป็นน้ำมันดิบและ
ก๊าซธรรมชาติ หรือที่เราเรียกว่า “ปิโตรเลียม” ดังนั้นเราจึงเรียกปิโตรเลียมได้อีกชื่อหนึ่งว่า
“เชื้อเพลิงฟอสซิล”

การกลั่นน้ำมันดิบและผลิตภัณฑ์

คือการแปรเปลี่ยนสภาพน้ำมันดิบโดยการย่อยสลายสารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่เป็นส่วนประกอบของ
ปิโตรเลียมออกเป็นกลุ่ม หรือออกเป็นส่วน ให้เป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปชนิดต่างๆ ตามความต้องการของตลาด

กระบวนการกลั่นประกอบด้วย
1) การแยก หมายถึง การแยกส่วนประกอบทางกายภาพของน้ำมันดิบด้วยวิธีการกลั่นลำดับส่วน
น้ำมันดิบมากลั่นในหอกลั่น ซึ่งน้ำมันดิบจะถูกแยกออกเป็นน้ำมันสำเร็จรูปประเภทต่างๆ
ตามช่วงจุดเดือดที่ต่างกัน
2) การเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมี หมายถึง การเปลี่ยนแปลงโมเลกุลเพื่อให้
คุณภาพของน้ำมันเหมาะสมกับความต้องการในการใช้ประโยชน์
3) การปรับปรุงคุณภาพ ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากกรรมวิธีการกลั่นลำดับส่วนและการ
เปลี่ยนโครงสร้างทางเคมียังมีคุณภาพที่ไม่เหมาะสมกับการใช้งาน
ต้องมีการขจัดออกหรือการเติมกลิ่น
การเติมสีลงไป
4) การผสม หมายถึง การนำน้ำมันชนิดต่างๆ ที่ผ่านกรรมวิธีแล้วมาผสมตาม
สัดส่วนที่เหมาะสมเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปตามมาตรฐานที่กำหนด
เช่น การผสมน้ำมันเบนซินให้ได้ค่าออกเทนตามมาตรฐาน

ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการกลั่นน้ำมันดิบ

1) ก๊าซปิโตรเลียมเหลว หรือเรียกว่า ก๊าซหุงต้ม
2) เบนซิน น้ำมันเชื้อเพลิงเครื่องยนต์เบนซิน
3) น้ำมันเชื้อเพลิงเครื่องบินใบพัด หรือน้ำมันเบนซินอากาศยาน
4) น้ำมันเชื้อเพลิงเครื่องบินไอพ่น
5) น้ำมันก๊าด

การแยกแก๊สธรรมชาติและผลิตภัณฑ์

การนำแก๊สธรรมชาติมาใช้ประโยชน์ต้องขุดเจาะ และนำขึ้นมาจากใต้พื้นดิน ซึ่งมีทั้งสารที่เป็น
ของเหลวและแก๊สผสมกัน โดยมีกระบวนการแยกดังนี้
ขั้นตอนการแยกสารประกอบที่ไม่ใช่สารประกอบไฮโดรคาร์บอน มีดังนี้
1. กำจัดปรอท เพื่อป้องกันการผุกร่อนของท่อจากการรวมตัวกับปรอท
2. กำจัดแก๊สไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) เนื่องจากมีพิษและกัดกร่อน กำจัดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
(CO2) เพราะทำให้เกิดการอุดตันของท่อ โดยใช้โพแทสเซียมคาร์บอเนต (K2CO3) ผสมตัวเร่ง
ปฏิกิริยา ส่วนคาร์บอนไดออกไซด์ที่แยกออกมาได้ สามารถนำไปทำน้ำแข็งแห้ง น้ำยาดับเพลิง และ
ฝนเทียม
3. กำจัดความชื้น เพื่อป้องกันการอุดตันจากน้ำแข็ง โดยการกรองผ่านสารที่มีรูพรุนและสามารถดูด
ซับน้ำออกจากแก๊สได้ เช่น ซิลิกาเจล
ขั้นตอนการแยกแก๊สไฮโดรคาร์บอน ทำได้โดยลดอุณหภูมิของแก๊สให้เป็นของเหลว แล้วส่งต่อไปยัง
หอกลั่น เพื่อกลั่นแยกปิโตรเลียมเหลว (C3-C4) และแก๊สโซลีนธรรมชาติหรือแก๊สธรรมชาติเหลว
(C5 ขึ้นไป)

ผลิตภัณฑ์จากการแยกแก๊สธรรมชาติ

แก๊สมีเทน (C1)

ใช้เป็นเชื้อเพลิงผลิตกระแสไฟฟ้าและให้ความร้อนในโรงงานอุตสาหกรรม และหากนำ
ไปอัดใส่ถังเรียกว่า แก๊สธรรมชาติอัด สามารถใช้เป็นเชื้อเพลิงในรถยนต์ที่ใช้แก๊ส
ธรรมชาติเป็นเชื้อเพลิง (NGV) ได้ นอกจากนี้ยังเป็นวัตถุดิบในการผลิตปุ๋ยเคมีได้ด้วย

แก๊สอีเทน (C2)
เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมปิโตรเคมีขั้นต้นเพื่อผลิตเอทิลีน ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในการ

ผลิตเม็ดพลาสติก เส้นใยพลาสติกโพลีเอทิลีน (PE) เพื่อใช้ผลิตเส้นใยพลาสติก และ
ผลิตภัณฑ์พลาสติกชนิดต่าง ๆ

แก๊สโพรเพน (C3)
ใช้ผลิตโพรพิลีน ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในอุตสาหกรรม

ปิโตรเคมี เพื่อใช้ในการผลิตเม็ดพลาสติกโพลีโพรพิลีน (PP) เช่น ยางในห้องเครื่องยนต์
หม้อแบตเตอรี่ กาว สารเพิ่มคุณภาพน้ำมันเครื่องรวมทั้งใช้เป็นเชื้อเพลิง
ในโรงงานอุตสาหกรรมได้อีกด้วย

เชื้อเพลิงในชีวิตประจำวัน ไบโอดีเซล
(biodiesel)

ไบโอดีเซล (biodiesel)
เป็นเอสเทอร์ที่ผลิตจากน้ำมันพืช
หรือน้ำมันสัตว์ โดยนำไปทำ
ปฏิกิริยากับแอลกอฮอล์ โดยมี
กรดหรือเบสเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา
จะได้เอสเทอร์กับกลีเซอรอล

เชื้อเพลิงในชีวิตประจำวัน น้ำมันเบนซิน

น้ำมันเบนซิน เป็นเชื้อเพลิงที่ใช้ใน
รถยนต์เครื่องยนต์แก๊สโซลีน มีการ
กำหนดคุณภาพของน้ำมันด้วยเลข
ออกเทน (octane) สามารถผสมกับ
เอทานอล (ethanol) ในอัตราส่วน
ต่าง ๆ กลายเป็นน้ำมันแก๊สโซฮอล์
(gasohol) เป็นพลังงานทดแทน
เพื่อประหยัดน้ำมัน

เชื้อเพลิงในชีวิตประจำวัน น้ำมันดีเซล
diesel

น้ำมันดีเซล ใช้สำหรับ
เครื่องยนต์ดีเซล โดยมีการ
กำหนดคุณภาพของน้ำมันด้วย
เลขซีเทน (cetane)

ผลกระทบของผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม

ผลกระทบของผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมที่สำคัญคือ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะโลกร้อน และแก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์เป็น
อันตรายต่อระบบหายใจ หากได้รับในปริมาณมากอาจเสียชีวิต เพราะแก๊ส
คาร์บอนมอนอกไซด์ ไปจับกับฮีโมโกลบินอย่างเหนียวแน่นแทนที่
ออกซิเจน ส่งผลให้ร่างกายขาดออกซิเจนจนเสียชีวิตได้

ผลิตภัณฑ์จากน้ำมันดิบ และแก๊สธรรมชาติบางชนิดเป็นตัวทำละลาย มี
สมบัติละลายสารอื่นได้ดี ระเหยง่าย ติดไฟง่ายเช่น ทินเนอร์ น้ำมันเบนซีน
โทลูอีน เป็นต้น ตัวทำละลายที่ใช้กันทั่วไปในชีวิตประจำวัน ได้แก่ ทินเนอร์
ผสมสีทาบ้านน้ำยาทำความสะอาดชิ้นงานและเครื่องจักร น้ำยาย้อมผม
น้ำยาลบคำผิด สารเหล่านี้เข้าสู่ร่างกายได้ 3 ทาง คือทางการหายใจ การ
รับประทาน และการสัมผัส โดยจะก่อให้เกิดอันตรายได้

คำถาม

1. คำว่า “ปิโตรเลียม” ไม่ครอบคลุมข้อใด ?
ก. น้ำมันดิบ
ข. ถ่านหิน
ค. ก๊าซหุงต้ม
ง. ก๊าซธรรมชาติ

2. ในแหล่งกักเก็บปิโตรเลียมที่มีทั้งน้ำมันดิบ ก๊าซธรรมชาติและน้ำ เราจะพบว่ามีการแยกชั้นกันอย่างไร
เรียงลำดับจากบนลงล่าง ?
ก. ก๊าซ น้ำ น้ำมัน
ข. ก๊าซ น้ำมัน น้ำ
ค. น้ำมัน ก๊าซ น้ำ
ง. น้ำมัน น้ำ ก๊าซ

3. หลังจากทำการสำรวจทางธรณีวิทยาแล้ว การสำรวจหาแหล่งปิโตรเลียม จะต้องอาศัยวิธี
การทางธรณีฟิสิกส์ปัจจุบันอาศัยวิธีใด ?
ก. วัดค่าความสั่นสะเทือน
ข. วัดค่าสนามแม่เหล็ก
ค. วัดค่าแรงดึงดูดของโลก
ง. อาจใช้ทั้ง 3 วิธีร่วมกัน

4. จงเรียงลำดับผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการแยกน้ำมันดิบจากจุดสุดยอดของหอกลั่นลงมา ?
1. ก๊าซหุงต้ม 4. น้ำมันเบนซิน
2. น้ำมันก๊าด 5. น้ำมันดีเซล
3. น้ำมันเตา 6. ยางมะตอย

ก. 1 2 3 4 5 6
ข. 1 4 2 5 3 6
ค. 1 3 5 2 4 6
ง. 1 2 3 5 4 6

5. ข้อใดจัดเป็นผลิตภัณฑ์ปิโตรเคมีจากเส้นใยสังเคราะห์ ?
ก. กระเป๋าผ้าฝ้าย
ข. ขวดนมพลาสติก
ค. เชือกไนล่อน
ง. โฟม

6. ผลิตภัณฑ์ใดต่อไปนี้ ไม่จัด อยู่ในอุตสาหกรรมขึ้นรูปพลาสติก ?
ก. เครื่องนุ่งห่ม
ข. ฟิล์ม
ค. ตู้โทรทัศน์
ง. ท่อน้ำ

7. การใช้พลังงานของโลกในด้านใดมากที่สุด ?
ก. อุตสาหกรรม
ข. ที่อยู่อาศัย
ค. การขนส่ง
ง. ด้านธุรกิจ

8. แหล่งพลังงานทดแทนที่สามารถนำมาใช้ เพื่อประหยัดพลังงานจากปิโตรเลียม คือข้อใด ?
ก. พลังงานลม
ข. ก๊าซชีวภาพ
ค. พลังชีวมวล
ง. ถูกทุกข้อ

9. ประเทศไทยได้ใช้พลังงานจากปิโตรเลียมในด้านใดมากที่สุด ?
ก. ผลิตไฟฟ้า
ข. การขนส่ง
ค. โรงงานและการก่อสร้าง
ง. ที่อยู่อาศัย

10. ก๊าซโซฮอล ( Gasohol ) หรือ เบนโซฮอล์ ( Benzohol ) เป็นของเหลวผสมระหว่างสารใด ?
ก. เมทานอลกับน้ำมันดีเซล
ข. เมทานอลกับน้ำมันเบนซิน
ค. เอทานอลกับน้ำมันเบนซิน
ง. เอทานอลกับน้ำมันดีเซล

เฉลย 1ข
2ข
3ง
4ก
5ค
6ก
7ก
8ง
9ข
10ค

สมาชิก

น.ส ชนัญชิดา งานยางหวาย เลขที่10 น.ส สุจารี คุณวิชา เลขที่5

อ้างอิง

https://quizizz.com/admin/quiz/5bf27115b939b7001ac287dc/4lmb4lia4li
a4lix4liu4liq4lit4lia4lib4li04lmc4liv4lij4lma4lil4li14lii4lih
https://sites.google.com
https://www.trueplookpanya.com