การดูแลระยะยาว

ก�รยกแขนข้ึน - ลง
ก�รก�งแขนออก - หบุ แขนเข�้

49

ก�รหมนุ ขอ้ ไหล่เข้� - ออก
ก�รงอเหยยี ดขอ้ ศอก

50

ก�รงอ - เหยยี ดขอ้ มือ
ก�รเหยียดงอนิ้วมือ

51

ก�รงอ - เหยียดข้อสะโพกและข้อเข่�
ก�รหมุนข้อสะโพกเข�้ ออก

52

ก�รก�งหบุ ข้อสะโพก
ก�รกระดกขอ้ เท�้ ขนึ้ - ลง

53

การฝึกยา้ ยตนเอง
อย่างปลอดภัย

ฝึกก�รลกุ นั่งจ�กเตียง การฝึกย้ายตนเองอย่างปลอดภัย

ผู้ดูแลกระตุ้นผู้ติดเตียงให้ใช้แรงที่มีอยู่ (ถ้ำไม่ไหว อีกข้ำงมีคนช่วยประคองคอกับ
สะโพก) งอข้อต่อเพ่ือลดแรง พลิกตัว ยันตัวประคองไหล่ - ศอก และฝึกทรงท่ำนั่ง
อย่ำงน้อย 15 นำที หลงั จำกนั้นใชห้ มอนพงิ ปรบั เตียงหรืออุปกรณ์ช่วยจบั น่ังอน่ื ๆ

55

ฝึกก�รลุกยนื

ผู้ดูแลกระตุ้นผู้ติดบ้ำนให้ใช้แรงที่มีอยู่ฝึกลุกนั่ง ยืนแยกเท้ำสองข้ำงให้ทรงตัวได้นำน
อย่ำงน้อย 3 นำที มีเก้ำอี้ม่ันคงพร้อมยันมือได้ ประคองช่วยข้ำงท่ีอ่อนแรง แตะ
ข้อสะบัก ข้อไหล่ และสะเอว (ใชเ้ ขม็ ขดั ชว่ ยพยงุ และอปุ กรณช์ ว่ ยเดนิ ถำ้ ตอ้ งฝกึ เดนิ
ตอ่ จำกทำ่ ยนื )

56

ฝกึ ก�รย�้ ยตัวจ�กเตยี งไปล้อเข็น การฝึกย้ายตนเองอย่างปลอดภัย

ผดู้ แู ลกระตนุ้ จบั ผตู้ ดิ เตยี งนง่ั ประคองตวั ขำหอ้ ยขำ้ งเตยี ง ลงนำ�้ หนกั แยกเทำ้ ทรงตวั
ผู้ดูแลโอบสะเอว งอเข่ำผู้ดูแลชิดเข่ำผู้ติดเตียงเท้ำประกบให้มั่นคง ท้ังคู่ตั้งตัวตรง
ทรงตวั มน่ั คง ผตู้ ดิ เตยี งโนม้ ชดิ ตวั จบั ทว่ี ำงแขนบนลอ้ เขน็ ผดู้ แู ลหมนุ ขอ้ เทำ้ 2 จงั หวะ
คอื จงั หวะเหวยี่ งแขนทโี่ อบเอวกบั จงั หวะงอเขำ่ ลดตวั ผตู้ ดิ เตยี งลงลอ้ เขน็ (ถำ้ ไมไ่ หว
มีผู้ชว่ ยประคองด้ำนหลังของผูต้ ดิ เตยี ง หรอื ช่วยยกโดยสอดแขนใตร้ กั แร้ผตู้ ิดเตยี ง)

57

ฝึกก�รใช้ล้อเขน็ เข�้ โถส้วม
วธิ ีที่
1
วธิ ที ี่
2
วิธีที่
3
ผดู้ แู ลกระตนุ้ ผตู้ ดิ บำ้ นใหใ้ ชแ้ รงทม่ี อี ยู่ นำ� ลอ้ เขน็ เขำ้ ใกลโ้ ถสว้ มใหใ้ กลท้ ส่ี ดุ (มมุ เฉยี ง
ขนำนข้ำงหรือตั้งฉำกขำ้ ง) จดั ขำขำ้ งทมี่ แี รงยนั ขยับตัว โน้มเอียงตวั ประคองตัว มี
อปุ กรณช์ ว่ ยจบั นั่งได้

58

ฝึกก�รลกุ นั่งอ�บน�้ำ การฝึกย้ายตนเองอย่างปลอดภัย

ผู้ดูแลกระตุ้นให้ใช้แรงท่ีมีอยู่ ฝึกลุกน่ัง ไปยืนแยกเท้ำสองข้ำงให้ทรงตัวได้นำน
อย่ำงน้อย 5 นำที (ใช้อุปกรณ์ช่วย) มองทุกครั้งเวลำจะนั่ง มีเก้ำอี้ม่ันคง พร้อมหัน
พนักพงิ ใหจ้ บั ประคองชว่ ยบ้ำง และใชม้ ือช่วยยก / จดั ขำ พรอ้ มอำบน้�ำฟกั บัวหรอื
ตักอำบข้ำงตวั

59

2. โรคพ�รก์ ินสนั 1

แบง่ ออกเป็น 2 กล่มุ

1. โรคพ�รก์ ินสัน

(Parkinson’s Diesease : PD)

เกดิ จำกเซลลส์ มองสว่ นทคี่ วบคมุ
กำรเคลื่อนไหวเสื่อมสลำย

2. กลมุ่ อ�ก�รพ�รก์ นิ สัน

(Parkinsonism)

เกดิ จำกสำเหตุ
• สมองถดถอยลงเมอ่ื สูงอำยุ
• ทำนยำกล่อมประสำท ยำนอนหลบั
หรือยำลดควำมดันโลหติ บำงชนดิ
• หลอดเลอื ดสมองอดุ ตัน สมองขำดออกซิเจน
• ไดร้ บั สำรพิษทที่ �ำลำยสมอง
• ศรี ษะถูกกระทบกระเทอื น กำรอักเสบของสมอง
• โรคทำงพนั ธุกรรม เช่น โรควิลสนั
• ได้รับยำกลุ่มตำ้ นแคลเซียมบำงประเภท

1 ( *โรคนมี้ กั พบในผทู้ มี่ อี ำยุ 50 ปี ขนึ้ ไป และพบมำกในชว่ งวยั 70-79 ปี )

60

อ�ก�ร โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง

• เคล่อื นไหวชำ้ และเคล่อื นไหวน้อยลง
• สั่นขณะอย่เู ฉย มกั เกดิ ทมี่ ือมำกกว่ำขำ
• แขง็ เกรง็ มกั เกดิ ขำ้ งเดยี วกบั ทมี่ อี ำกำรสนั่ และเคลอ่ื นไหวชำ้

( ในกล่มุ อำกำรพำร์กนิ สันอำจมอี ำกำรทงั้ สองด้ำน )
• ปัญหำเรื่องของกำรทรงตัวซ่ึงอำกำรอำจจะไม่เด่นชัด

ในช่วง 2-3 ปีแรก ผู้ป่วยพำร์กินสันควรได้รับกำรดูแล
จำกแพทยเ์ พอ่ื ใหย้ ำหรือกำรผำ่ ตดั

อ�ก�รทพ่ี บบอ่ ยในผ้ปู ่วยพ�รก์ นิ สนั

• ทอ้ งผูก
• กลัน้ ปัสสำวะไมอ่ ยู่
• อำกำรปวด อำกำรเหน่ือยหมดแรง เพลีย
• นอนไม่หลับ
• เสื่อมสมรรถนะทำงเพศ
• ปญั หำในกำรควบคมุ ควำมดนั โลหติ เมื่อมีกำรเปลีย่ นทำ่
• เหงื่อออกมำกกวำ่ ปกติ
• น�้ำลำยไหลยดื
• ควำมคดิ ควำมจ�ำถดถอย

61

ก�รดูแล1

ปัญห�ก�้ วเท�้ ไมอ่ อก

• ฝกึ ยำ่� เทำ้ กบั ทีใ่ นท่ำนง่ั ทำ่ ยืนหลงั พงิ ฝำ หรือเกำะรำวจบั
• ยกเท้ำใหส้ งู และควรปฏบิ ตั ิบอ่ ย ๆ
• ไมค่ วรใชร้ องเทำ้ แตะ ควรใชร้ องเทำ้ หมุ้ สน้

รองเท้ำผ้ำใบหมุ้ สน้ จะชว่ ยใหผ้ ู้ป่วยเดนิ ไดด้ ีขึน้
• ฝึกยกเทำ้ และกำ้ ว เหมือนกำ� ลงั กำ้ วข้ำมส่ิงกดี ขวำง

ทุกคร้งั ท่ผี ้ปู ่วยก้ำวไมอ่ อก ให้กระดิกนิว้ หวั แม่เท้ำขน้ึ
และยกเทำ้ ขึ้นเสมอื นจะก้ำวข้ำมเส้นขำ้ ง หนำ้
• ควรหดั เดนิ ในทแ่ี คบ เพอื่ ไมต่ ดิ ขดั เวลำเดนิ ในสถำนทแี่ คบจรงิ

1 กำรออกก�ำลังกำยเพื่อช่วยกำรทรงตัว : http://kanchanapisek.or.th/kp6/
sub/book/book.php?book=34&chap=8&page=t34-8-infodetail06.
html ( ข้อมูลจำกเว็บไซต์ศูนย์รักษำโรคพำร์กินสันกลุ่มโรคควำมเคล่ือนไหวผิดปกติ
โรงพยำบำลจฬุ ำลงกรณ์ สภำกำชำดไทย http://www.chulapd.org )

62

ปญั ห�ออกเสียงพูด โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง

กรณีผู้ป่วยพำร์กินสัน ท่ีมีปัญหำกำรพูดเสียงเบำลงหรือ
พูดไม่ค่อยรู้เรือ่ ง มวี ิธีกำรฝึกแกไ้ ขดงั น้ี

• พยำยำมเปล่งเสียงจำกล�ำคอให้มำกที่สุด เหมือนจะตะโกน
ควรฝึกเป็นค�ำ เช่น มำ - มำ - มำ - มำ / ลำ - ลำ - ลำ - ลำ /
คำ - คำ - คำ - คำ ควรฝกึ ปฏบิ ตั วิ นั ละหลำย ๆ หน

• หำกพดู ไมร่ เู้ รอื่ ง พยำยำมเปลง่ เสยี งพดู ทลี ะคำ� แทนกำรพดู
เปน็ ประโยค เชน่ ขอบ - คณุ - ครบั แทน ขอบคุณครับ

• เวลำอ่ำนให้พยำยำมอำ่ นออกเสียงดัง หรือเปล่งเสยี งรอ้ งเพลง
กำรปฏิบัติเชน่ นีบ้ ่อย ๆ จะชว่ ยใหผ้ ปู้ ่วยพูดได้ชัดเจนขน้ึ

ปัญห�ก�รห�ยใจ

• ควรหำที่โล่ง อำกำศบริสุทธิ์ เช่น ตอนเช้ำหรือกลำงแจ้ง
พยำยำมสูดหำยใจเข้ำปอดอย่ำงเต็มที่ จนรู้สึกว่ำซี่โครงบำน
เพรำะมีอำกำศเตม็ ปอด

• หำยใจออกโดยปล่อยลมทำงปำกช้ำ ๆ เป่ำจนรู้สึกว่ำ
ลมหมดปอด ปฏิบัติซ�้ำช้ำ ๆ ประมำณวันละ 3 - 5 ครั้ง
กำรหำยใจเข้ำจนเต็มปอด หรือจะหำยใจโดยใช้กล้ำมเน้ือ
หน้ำท้องให้พุงป่องเข้ำ - ออกอย่ำงเต็มทกี่ ไ็ ด้

63

3. โรคข้อเข�่ เส่ือม
โรคข้อเข่ำเส่ือม อำจเกิดจำก
ผิวกระดูกอ่อนเส่ือมสภำพตำมวัย
พบในหญิงมำกกว่ำชำย 2 - 3 เท่ำ
คนท่ีอำยุ 60 ปี เป็นข้อเข่ำเสื่อม
ถึง 40% ปัจจัยท่ีส่งผลให้เกิด
ข้อเข่ำเสื่อม เช่น น�้ำหนักตัวเกิน
อิริยำบทที่สร้ำงแรงกดต่อข้อเข่ำ
เชน่ นง่ั พบั เพยี บ ขดั สมำธิ คกุ เขำ่ เดนิ ขน้ึ ลงบนั ไดบอ่ ย ยนื หรอื นง่ั นำน
และสำเหตุจำกกรรมพันธุ์

อ�ก�ร

อำกำรที่ส�ำคัญ ได้แก่ ปวดข้อ ข้อฝืด มีปุ่มกระดูกงอกบริเวณข้อ
กำรท�ำงำนของข้อเสียไป กำรเคล่ือนไหวลดลง หำกเป็นนำน
อำจมขี ้อผดิ รปู และเกดิ ควำมพกิ ำร

64

ก�รดูแล โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง

• ออกกำ� ลงั กำย เพ่ือลดแรงกระทำ� ทข่ี อ้
• ลดน�้ำหนกั อยำ่ งน้อย 5% ของนำ�้ หนกั ตัวขณะท่ปี วดเขำ่
• กำยบรหิ ำรทแ่ี รงกระแทกตำ่� เชน่ เดนิ ปน่ั จกั รยำน วำ่ ยนำ้�
• บริหำร งอ เหยยี ดข้อเข่ำ และ Quadriceps exercise
• กำรใช้ยำ paracetamol , NSAIDs ชนิดกินหรือทำ

ให้ใช้ขนำดต�่ำท่ีสุดท่ีได้ผล และต้องระวังภำวะแทรกซ้อน
ในระบบทำงเดนิ อำหำร
• อำจใชก้ ำรฝังเขม็ รว่ มรกั ษำ
• หำกอำกำรปวดไม่ดีขึ้น สง่ ต่อให้พบแพทย์

อิริย�บถที่เหม�ะสม

น่งั : ควรน่ังเก้ำอ้ีที่มีเท้ำแขน แทนน่ังบนพื้นหรืองอเข่ำมำก
และไมน่ งั่ นำนเกนิ ไป ใชช้ กั โครกแทนสว้ มซมึ ทต่ี อ้ งนงั่ ยอง ๆ

ยนื : ควรทง้ิ นำ้� หนกั ลงทขี่ ำสองขำ้ งเทำ่ ๆ กนั ไมย่ นื นำนเกนิ ไป
เดนิ : เดนิ พน้ื รำบใสร่ องเทำ้ สน้ เตยี้ หำกทรงตวั ไมด่ ี ใชไ้ มเ้ ทำ้ ชว่ ย1
นอน : เตยี งควรสงู ระดับเขำ่ ไม่ควรนอนบนพ้ืน

1 ศึกษำวิธีกำรใชไ้ มเ้ ท้ำ และวิธีคำ� นวณควำมสงู ไมเ้ ทำ้ ท่เี หมำะสมทหี่ นำ้ 35
65

4. ภ�วะซมึ เศร�้
ภำวะซึมเศร้ำเป็นอำกำรเจ็บป่วยทำงจิตใจต่อควำมสูญเสีย
ควำมผดิ หวงั หรอื ถวลิ หำสงิ่ ทข่ี ำดหำยไป ภำวะซมึ เศรำ้ พบไดบ้ อ่ ย
ในผู้ป่วยติดบ้ำนติดเตียง บุคลำกรสำธำรณสุขจึงควรสังเกตว่ำ
ผูป้ ่วยมีภำวะซมึ เศรำ้ หรอื ไม่ โดยสงั เกตจำกอำกำรต่อไปนี้

66

สังเกตอ�ก�รด�้ นต�่ ง ๆ โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง
• ด�้ นอ�รมณ์

วติ กกงั วลสงู เศรำ้ หดหู่ รอ้ งไหบ้ ่อย ไม่สดชืน่

• ด�้ นคว�มคิด

คดิ วำ่ ตวั เองเจบ็ ปว่ ย คดิ ชำ้ ลงั เล ทอ้ แท้ คดิ วำ่ ตวั เองไรค้ ำ่
มองด้ำนลบ รสู้ กึ ผิด โทษตนเอง อยำกฆ่ำตัวตำย

• ด้�นคว�มจำ�

แยล่ ง หลงลืมง่ำย เหม่อลอย ท�ำงำนผิด ๆ ถูก ๆ

• ด�้ นร่�งก�ย

อ่อนเพลีย เหน่ือยง่ำย เบื่ออำหำร น้�ำหนักลด ท้องผูก
หลบั ยำก หรอื นอนมำกเกินไป กนิ มำกผิดปกติ

• ด�้ นคว�มสัมพันธ์กับผูอ้ ่นื

เก็บตวั ไม่คอ่ ยพดู จำ

67

อ�ก�รซึมเศร�้

อ�ก�รท่ีรนุ แรงกว่�ปฏิกิริย�ปกตเิ มือ่ พบกบั ก�รสูญเสีย

• รู้สึกผิดในเรื่องอื่น ๆ นอกเหนือจำกท่ีเกี่ยวกับสิ่งท่ีคิดว่ำ
ตนควรทำ� หรือไมค่ วรทำ� ในชว่ งทผี่ ้ตู ำยเสียชวี ิต

• คิดหมกมุ่นเกี่ยวกับควำมตำย อยำกตำยแทนหรือตำยไป
พรอ้ มกับผู้เสียชวี ติ

• คิดหมกมนุ่ วำ่ ตนไรค้ ำ่ ไม่มคี วำมหมำย
• เคลือ่ นไหวและควำมคดิ ช้ำ อยำ่ งชดั เจน
• มีกำรบกพร่องของกำรปฏิบัติหน้ำท่ีต่ำง ๆ ท้ังทำงสังคม

และกำรงำนอยำ่ งมำกเปน็ เวลำนำน
• มีอำกำรประสำทหลอน คิดว่ำได้ยินเสียงหรือเห็นภำพ

ของผตู้ ำยเปน็ ชว่ งขณะสนั้ ๆ ซงึ่ อำจพบไดใ้ นปฏกิ ริ ยิ ำปกติ
• ถ้ำมีอำกำรโศกเศร้ำ หรือปฏิกิริยำไม่ปกติต่อกำรสูญเสีย

นำนเกิน 2 เดอื น ควรพบแพทยเ์ พ่ือใหก้ ำรรกั ษำ

68

ก�รชว่ ยเหลอื เบื้องต้น โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง

1. ไม่ควรใหอ้ ยู่คนเดียว อยูเ่ ปน็ เพื่อนขณะทีผ่ ู้สูงอ�ยุ
ยงั เศร้�โศกหรือยังยอมรับก�รสญู เสยี ไม่ได้

2. แสดงคว�มเห็นใจ เข้�ใจ รับฟัง และให้ผสู้ งู อ�ยุ
ไดร้ ะบ�ยคว�มร้สู กึ ต่อก�รสูญเสยี ปลอบโยน เช่น
บีบมือให้กำ�ลงั ใจ หรือนัง่ เป็นเพ่ือน

3. ใช้คำ�ถ�มปล�ยเปดิ กระตนุ้ ให้พดู คุยเรอ่ื งท่คี ับขอ้ งใจ
และให้ส�ำ รวจคว�มรู้สกึ ตอ่ คว�มสูญเสยี ทเี่ กิดขึน้

4. ถ�้ ผู้สงู อ�ยุไมม่ ญี �ติ ชมุ ชนควรเข้�ม�ชว่ ย
ประคับประคองจติ ใจ

69

5. ภ�วะสมองเสื่อม
กำรเสอื่ มของกำรทำ� งำนของสมอง
ท�ำให้ผู้ป่วยมีปัญหำเร่ืองควำมจ�ำ
ควำมคิด พฤติกรรม จนมีผลต่อ
กำรใชช้ วี ิตประจ�ำวนั

ส�เหต1ุ

• พบบ่อยที่สดุ คือจำกโรคอัลไซเมอร์
• ควำมเสื่อมของสมองประเภทอน่ื ๆ เช่น ปญั หำเรอ่ื ง

หลอดเลอื ดสมอง พำรก์ นิ สนั สมองเสอ่ื มทม่ี ี lewy body
• สำเหตุอ่ืน เช่น จำกยำไทรอยด์ต่�ำ, ขำดวิตำมินบี 12,

ซึมเศร้ำ, ช่องในสมองใหญจ่ ำกน้ำ� เลยี้ งสมองคงั่
(Normal pressure hydrocephalus)

1 สง่ พบแพทยเ์ พอ่ื หำสำเหตกุ อ่ น หำกพบสำเหตอุ นื่ ทแ่ี กไ้ ขได้ รกั ษำตำมสำเหตุ
70

ก�รดูแล โรคที่พบบ่อยในผู้ป่วยผู้ติดบ้าน / ติดเตียง

• ทำ� กจิ กรรมทช่ี ว่ ยฟน้ื ฟสู มอง เชน่ ออกกำ� ลงั กำย รบั ประทำนอำหำร
ทีม่ ปี ระโยชน์ ลดควำมเครียด

• ปรึกษำแพทย์เพ่ือดูว่ำควรหลีกเลี่ยงยำที่อำจมีผลต่อควำมคิด
ควำมจำ� เชน่ benztropine, diphenhydramine, hydroxyzine,
oxybutynin, TCA, Clozapine

• ประเมนิ และตดิ ตำมอำกำรวนุ่ วำย หรอื พฤตกิ รรมทผี่ ดิ ปกติ พยำยำม
ใชย้ ำจิตเวชให้นอ้ ย

• ปรบั สง่ิ แวดลอ้ มใหป้ ลอดภยั เชน่ เกบ็ ของกนิ ของใชป้ ระจำ� วนั สำร
เคมีทุกชนิด และยำไม่ให้ผู้ป่วยหยิบเองได้ ติดไฟให้แสงสว่ำงไม่มี
มุมมดื ทำ� ให้ผปู้ ว่ ยเห็นภำพหลอน

• ติดกลอนประตทู ีผ่ ู้ปว่ ยเปิดออกเองไม่ได้ ป้องกันกำรพลัดหลง
• สร้ำงสัมพันธภำพที่ดี ต้ังเป้ำหมำยท่ีเป็นไปได้ ร่วมกันระหว่ำง

ครอบครวั และทีมสุขภำพ
• ให้ผ้ปู ่วยช่วยเหลอื ตนเองใหไ้ ดน้ ำนท่สี ุด
• พยำยำมเลี่ยงไม่ใหผ้ ูป้ ่วยขบั รถ

71

วธิ รี บั มือกบั ปัญหา
พฤตกิ รรมและอารมณ์

ถ�มซ้ำ�ซ�ก วิธีรับมือกับปัญหาพฤติกรรมและอารมณ์
ก่อให้เกดิ ควำมรำ� คำญกบั ผดู้ ูแลหรอื คนใกล้ชดิ

วิธีรบั มือ

• เบย่ี งเบนควำมสนใจ ชวนคยุ หรอื ทำ� กจิ กรรมทผ่ี ปู้ ว่ ยชอบ
• ถำ้ สำมำรถอำ่ นได้ ใหเ้ ขยี นใสก่ ระดำษคำ� ตอบใหอ้ ำ่ นเมอ่ื ถำม

กล่�วห�ว�่ คนอนื่ ขโมยของและซ่อนของ
ท�ำให้คนดแู ลใกล้ชิด โกรธและเข้ำใจผิด หวำดระแวงกนั เอง

วิธรี บั มอื

• เก็บขำ้ วของสำ� คญั ไว้ บอกให้ผู้ป่วยทรำบ
• ลอ็ กตู้จดหมำยไม่ให้ผปู้ ่วยหยบิ ไปเองได้
• หำกลอ่ งหรอื จดั พน้ื ท่ีในตใู้ สข่ องใช้ประจ�ำของผูป้ ่วย

ลอ็ กกุญแจและให้ขอเมอื่ ต้องกำรของนน้ั
• รับฟังและช่วยหำเมอ่ื ของหำย
• ห้ำมเถียง ให้เบย่ี งเบนควำมสนใจไปเร่ืองอื่นแทน

73

รบั รู้ผดิ ปกตแิ ละหลงผดิ
เช่น เห็นภำพหลอน หูแว่ว ได้กล่ิน ได้รสชำติ หรือรู้สึกถึง
บำงอยำ่ งทไ่ี มไ่ ดอ้ ยตู่ รงหนำ้ จรงิ ๆ ทำ� ใหค้ นใกลช้ ดิ ตกใจกลวั

วธิ รี ับมือ

• ควบคมุ สตอิ ย่ำหวั่นไหวตำม
• หำ้ มเถยี ง หรือใหเ้ หตผุ ล พยำยำมเบีย่ งเบนควำมสนใจ
• ชว่ ยปลอบใจ
• อย่ำให้รบั รู้ข่ำวสำรขอ้ มูลที่มีควำมรนุ แรงกำ้ วร้ำว
• ปรึกษำแพทย์หำสำเหตุ เช่น สำยตำไม่ดี บ้ำนมีมุมมืด

หรอื รบั ประทำนยำบำงชนิด

หลงออกจ�กบ�้ น
อำจหำทำงกลับบ้ำนไมถ่ กู ญำตติ ำมหำไม่พบ

วิธีรับมือ

• ปิดประตูล็อกบำ้ นไว้ตลอดเวลำ
• พรำงประตู เช่น ทำสใี ห้หำลูกบดิ หรือกลอนไม่พบ
• ตดิ กระดง่ิ ทปี่ ระตู เพอ่ื ใหค้ นในบำ้ นไดย้ นิ เสยี งเปดิ ประตู
• บอกเพอื่ นบำ้ นใหช้ ่วยจับตำ หำกออกนอกบำ้ น

74

ก้�วร�้ ว วิธีรับมือกับปัญหาพฤติกรรมและอารมณ์
อำจทำ� รำ้ ย พูดจำหยำบคำย

วิธรี บั มือ

• อยำ่ โตเ้ ถยี งหรอื ชแ้ี จงควำมจรงิ พดู ดว้ ยนำ้� เสยี งออ่ นโยน
• เบี่ยงเบนควำมสนใจไปท�ำกิจกรรมทชี่ อบ
• จดั สงิ่ แวดลอ้ มใหส้ บำยตำ เลย่ี งเสยี งดงั หรอื ควำมวนุ่ วำย
• จดั กจิ วตั รประจ�ำวันให้เปน็ ระเบียบ
• อยำ่ เรง่ ใหท้ ำ� กจิ วตั ร ผดู้ แู ลควรวำงแผนใหไ้ มต่ อ้ งเรง่ ผปู้ ว่ ย
• หำกก้ำวร้ำวมำก ควรปรึกษำแพทย์

พฤตกิ รรมท�งเพศไม่เหม�ะสม
ยบั ยง้ั ชง่ั ใจหรือควบคุมตวั เองไมไ่ ด้ หรอื อำจคกุ คำมผู้ดแู ล

วิธรี ับมือ

• หำผู้ดแู ลมำกกวำ่ 1 คน
• หำสำเหตุที่แท้จริง ผู้ป่วยอำจถอดเสื้อผ้ำเพรำะร้อน

ใสเ่ ส้ือผ้ำไม่สบำยตัว หรือปวดปสั สำวะ แต่ส่ือสำรไมไ่ ด้
• พำไปห้องนอนให้ผู้ป่วยอยู่คนเดียวปลดเปลื้องควำม

ตอ้ งกำร
• ปรึกษำแพทย์เพ่ือหำทำงแกไ้ ข

75

บทที่ 4 การใช้ยา
ในการดแู ลระยะยาว

ก�รใช้ย�ในก�รดแู ลระยะย�ว การใช้ยาในการดูแลระยะยาว

ผปู้ ว่ ยในกำรดแู ลระยะยำว สว่ นใหญเ่ ปน็ ผสู้ งู อำยทุ ม่ี โี รคและภำวะ
ท่ีต้องดูแลหลำยอย่ำง ท�ำให้ผู้ป่วยมักได้รับยำมำกชนิด ควำมรู้
เก่ียวกับยำท่ีผู้ป่วยใช้ ผลข้ำงเคียงของยำ กำรประเมินกำรใช้ยำ
ท่แี พทยส์ ัง่ ของผูป้ ว่ ย รวมถึงยำท่ีผปู้ ่วยซ้อื ทำนเองเป็นส่งิ สำ� คญั

77

แนวท�งในก�รใหย้ �ผู้สงู อ�ยุ

• พิจำรณำควำมจ�ำเป็นก่อนให้ยำเสมอ ว่ำมีวิธีรักษำโดยไม่ใช้ยำ
หรอื ไม่ ขอ้ ดขี ้อเสีย ผูป้ ว่ ยรับประทำนยำไดเ้ องหรือไม่

• ใชย้ ำท่ีเรำรูจ้ กั ดี
• ลดขนำดของยำ อำจต้องลดขนำดยำลงในผู้สูงอำยุ ระวังยำ

ที่มีผลข้ำงเคียงสูง เช่น ยำเบำหวำนชนิดออกฤทธิ์ยำว
glibenclamide อำจท�ำใหม้ อี ำกำรนำ�้ ตำลต่ำ� ได้ง่ำย
• วิธกี นิ ยำทีง่ ำ่ ย กินวันละ 1 - 2 ครัง้ อยำ่ ให้ยำหลำยขนำดเกนิ ไป
• อธิบำยให้ชดั ว่ำควรใช้ยำอย่ำงไร ควรอธิบำยให้ญำติเข้ำใจด้วย
• ค�ำนงึ ถงึ วธิ กี ำรได้รับยำของผู้ป่วย เช่น ขวดยำบำงชนดิ เปดิ ยำก
ในผู้ป่วยท่ีมีปัญหำข้อเสื่อม หรือกำรฉีดยำเบำหวำนในผู้สูงอำยุ
ท่มี ีปญั หำเรอื่ งสำยตำ
• ควรประเมนิ เกยี่ วกบั กำรซอื้ ยำรบั ประทำนเองของผสู้ งู อำยเุ สมอ
วำ่ มียำอ่นื ใดบำ้ ง เชน่ ยำลกู กลอน ยำชดุ
• ทบทวนยำที่ผู้ป่วยใช้อย่ำงสม�่ำเสมอ เพ่ือลดยำท่ีไม่จ�ำเป็น
และประเมินซ�้ำ กำรใช้ยำของผู้ป่วยว่ำเหมำะสมหรือไม่มี
ยำเหลือปริมำณมำกหรือไม่ (ผู้ป่วยอำจไม่ได้รับประทำนยำ
และยำทสี่ ะสมไว้อำจหมดอำยุ)

78

ย�ท่ใี ชบ้ อ่ ยและผลข้�งเคยี ง การใช้ยาในการดูแลระยะยาว

กลุ่มย�ลดคว�มดนั โลหติ และโรคหัวใจ

ยำขับปสั สำวะกลุ่ม thiazide : เกลือแรผ่ ิดปกติ กรดยูรคิ สูง
ยำ enalapril : อำกำรไอแห้ง ๆ
ยำ beta blocker เชน่ propranolol : ควำมดนั ตำ�่ หวั ใจเตน้ ชำ้ ลง
ยำ calcium channel blocker เช่น amlodipine : ขำบวม
ยำ digoxin : เสี่ยงต่อระดับยำเป็นพษิ หวั ใจเตน้ ผิดจังหวะ
ยำ aspirin : กดั กระเพำะ มีเลอื ดออกง่ำย
ยำ warfarin : ภำวะเลือดออก เช่น ถำ่ ยด�ำ อำเจยี นเปน็ เลือด
ควรระวงั ปฏกิ รยิ ำระหว่ำงยำกับยำอ่นื หรอื กับอำหำร

กลมุ่ ย�เบ�หว�น

ยำฉีดอินซลู นิ : ระดบั น�้ำตำลต่ำ�
ยำ Metformin : คลน่ื ไส้เบอ่ื อำหำร
ยำ Glipizide, Glibenclamide : ระดับนำ�้ ตำลต�ำ่ ใจสั่น
เหง่อื ออก ตัวเยน็ เป็นลมหมดสติ

กลุม่ ย�ลดไขมัน

กลมุ่ ยำลดไขมนั : คลืน่ ไส้ ปวดเมื่อยกลำ้ มเน้ือ ควรตรวจ
กำรท�ำงำนของตบั เป็นครัง้ ครำว ควรระวงั ปฏิกรยิ ำระหว่ำงยำ

79

กลมุ่ ย�นอนหลบั และคล�ยกงั วล

กลมุ่ ยำนอนหลบั และคลำยกงั วล : งว่ งนอนในวนั รงุ่ ขนึ้ วงิ เวยี น
เดินเซ ควำมจำ� ลดลง เส่ยี งตอ่ กำรหกลม้

กลมุ่ ย�รกั ษ�โรคซมึ เศร�้

ยำกลมุ่ TCA เชน่ Amitryptiline : ปำกคอแหง้ ทอ้ งผกู วงิ เวยี น
หน้ำมืดเวลำเปล่ียนอริยำบถจำกควำมดันต�่ำ ง่วงซึม
ยำกลมุ่ SSRI เชน่ Fluoxetine : แนน่ ทอ้ ง คลนื่ ไส้ กระวนกระวำย
ควำมต้องกำรทำงเพศลดลง

กลุ่มย�ต�้ นโรคจิต

กลมุ่ ยำตำ้ นโรคจติ : งว่ งนอน กลำ้ มเนอื้ บดิ เกรง็ กระวนกระวำย
เดินตัวแข็งแบบพำร์กินสัน กำรเคล่ือนไหวผิดปกติของปำก
ล้ินและใบหน้ำ (ในรำยที่ได้รับยำเป็นเวลำนำน) ปำกแห้ง
คอแห้ง ท้องผูก ปัสสำวะล�ำบำก

กลุม่ ย�แก้ปวด

ยำแกป้ วดทีไ่ มใ่ ชส่ เตยี รอยด์ : แผลในทำงเดินอำหำร พษิ ต่อไต
ยำคลำยกล้ำมเนื้อ : ง่วงนอน เส่ยี งตอ่ กำรหกล้ม

80