ธรณีภาคเเละการเปลี่ยนเเปลงทางธรณีภาค ม.5

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์
หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 รายวิชา ส 32101

ระดับชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี 5

เรือ่ ง ธรณีภาคและการเปลย่ี นแปลงทางธรณีภาค

สารบญั ธรณีภาค (Lithosphere)

1.โครงสรา้ งโลก หน้าท่ี ธรณีภาค หรอื Lithosphere หมายถงึ พื้นผิวโลกซ่งึ หอ่ หุ้มดว้ ยเปลือกแขง็ โลก
2.การเปลย่ี นแปลงทางธรณภี าค
2-5 เปน็ ดาวเคราะห์ท่ีมีความเปล่ยี นแปลงอยตู่ ลอดเวลา (Dynamic Planet) โครงสรา้ ง
6-8 ภายในของโลกมสี ถานะทง้ั เปน็ ของแขง็ และของเหลว หนิ หนดื ทบี่ รรจุอยู่ภายในเคล่ือน
หมนุ วนดว้ ยการพาความรอ้ น ท่ที าให้แผน่ เปลือกโลกเคลื่อนตวั ดนั กนั ก่อให้เกิดภูเขา ท่ี
3.การแปรสัณฐานโลก 9 ราบ และหบุ เหว

4.ภูมปิ ระเทศหลกั 10
5.ภูมิประเทศย่อย 11-13

5.1 ภูมิลกั ษณต์ า่ งๆ 14-16

6. ภยั ภบิ ัติทางธีรณีภาค(แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบดิ สึนามิ ดนิ โคลนถลม่ ) 17-24

การดาเนนิ ชีวิตของมนุษย์จะสมั พันธก์ บั ปรากฏการณ์ บนพนื้ ผวิ โลกประกอบไปด้วยพนื้ ดนิ และพนื้ นา้
อันเกี่ยวขอ้ งกับส่วนตา่ งๆ ของโลก

ปฎสิ ัมพันธ์ทางภูมศิ าสตร์

ธรณีภาค โครงสร้างของโลก

อลั เฟรด เวเกเนอร์ นกั ธรณีฟสิ ิกสช์ าวเยอรมนั ตั้งสมมตฐิ านว่า แต่เดิมโลก เปลือกโลก แบ่งเป็น
มแี ผน่ ดนิ กวา้ งใหญเ่ พยี งผืนเดียวเรียกวา่ “พันเจีย” สว่ นมหาสมทุ รทั้งหมด -ภาคพนื้ ทวปี : ซลิ ิคอน+อะลมู ินา เรยี กว่า ไซอลั
เรยี กว่า “พันทาลสั ซา” และ “ทะเลเททสิ ” ซึง่ ต่อมาพนั เจียไดแ้ ยกออกจาก -ภาคพ้นื สมุทร : ซิลิคอน + เเมกนเี ซียม เรยี กวา่ ไซมา
กนั กลายเปน็ ทวีปตา่ งๆ ดงั เชน่ ปจั จุบัน
เน้อื โลก แบง่ เป็น
-สว่ นบนสุด ; เปน็ ของเเข็ง
-สว่ นบน : เเมกมา
-ส่วนล่าง : หินหนืด

เเก่นโลก แบง่ เป็น
-สว่ นนอก : เหล็ก + นกิ เกิล สภาพหลอมละลาย
-สว่ นใน : เหลก็ +นิกเกลิ สภาพของเเข็ง

กระบวนการแปรสัณฐาน

แผ่นดนิ ไหว เกิดจากการเคลือ่ นทีข่ องแผน่ เปลอื กโลก ทาให้เกิดการ

เคลื่อนตัวของชั้นหินขนาดใหญ่เลือ่ น เคลือ่ นท่ี

การประทขุ องภเู ขาไฟ คือการท่แี รงดนั หินหนืดเพมิ่ ขนึ้
ปัจจยั ทท่ี าใหเ้ กดิ การปะทขุ องภเู ขาไฟ
1.1) การปะทุของแมกมา แกส๊ และเถา้ ถา่ นจากได้เปลือกโลก
1.2) การปะทขุ องหินหนดื หรอื แมกมา
โครงสรา้ งทางธรณีวิทยา มีดงั นี้

รอยเลอ่ื นตามปกติ เกิดจากแรงเค้นดงึ ท่พี ยายามทาใหแ้ ผ่น

เปลอื กโลกเกดิ การแยกตวั ออกจากกนั ทาให้พนังด้านบนเลอื่ นลง

และผนังด้านล่างเลอื่ นขน้ึ

รอยเล่อื นยอ้ น เกิดจากแรงเคน้ บีบอัดซึ่งตรงกนั ข้ามกบั รอยเลอื่ น

ปกติ ทาให้ชั้นหนิ หดสั้นลง ผนังด้านบนเลือ่ นข้นึ และผนงั ด้านล่าง

เลื่อนลงและมีความหนามากข้ึน
รอยเลอื่ นแนวระนาบ การเคล่ือนทแ่ี นวนจี้ ะไมท่ าใหเ้ กิดหนา้ ผาหรอื
หบุ เขาทรุด แตจ่ ะกอ่ เกิดรอยเลอื่ นขนาดใหญ่หรอื ร่องลึกตามรอย
เลอื่ นของการเคล่ือนที่ เช่น รอยเล่ือนแซนแอนเดรอสั ในสหรฐั อเมรกิ า

สาเหตทุ ท่ี าให้เกดิ การกรอ่ น การทบั ถม การพัดพา
สาเหตุการกร่อน
1.การกร่อนของเปลอื กโลกเน่อื งจากกระแสนา้
2.การกรอ่ นของเปลอื กโลกเนื่องจากปฏกิ ริ ิยาเคมี
3.การกดั กร่อนเปลอื กโลกเนื่องจากการเปลย่ี นแปลงของอณุ หภมู ิ
4.การกดั กร่อนเนอ่ื งจากแรงโนม้ ถว่ งของโลก
5.การกดั กรอ่ นเน่อื งจากกระแสลม
การพัดพาและทบั ถม เกิดจากการสกึ กร่อนผุพงั ด้วยอิทธิพลของ

กระแสน้า ปฏิกิริยาเคมี ความร้อน และกระแสลมจะถูกพัดพาไดด้ ้วย

ความแรงของกระแสน้าหรือกระแสลม

การเคลือ่ นทข่ี องแผน่ ธรณีภาค 1.ขอบแผ่นธรณภี าคเคลื่อนท่ีผา่ นกัน มักเกดิ ใตม้ หาสมุทร ภาคพื้นทวปี
แผ่นธรณภี าคแบง่ ออกเป็ น 2 ชนิด คอื แผน่ ทวปี และแผ่น ก็มี เน่ืองจากการเคลอื่ นตัวของแมกมาในช้นั เนอ้ื โลกไมเท่ากนั
มหาสมทุ ร และสามารถสรุปลกั ษณะการเคลื่อนที่ของแผน่
ธรณีภาคไดด้ งั นี้ 2.ขอบแผ่นธรณภี าคเคลอ่ื นทีเ่ ขา้ หากัน เกดิ ขน้ึ ในบรเิ วณทแี่ ผ่นธรณี
ปะทะกันซ่ึงเรียกว่า “เขตมุดตวั ” (Subduction zone) การปะทะกนั
1. ขอบแผน่ ธรณีภาคแยกออกจากกัน เชน่ นีท้ าใหเ้ กดิ แผ่นดนิ ไหวอย่างรนุ แรงที่ระดบั ลกึ (300 – 700 กิโลเมตร)
และหากเกิดขน้ึ ในมหาสมุทรกจ็ ะทาใหเ้ กดิ คลืน่ สึนามิ
2. ขอบแผ่นธรณีภาคเคลอ่ื นเขา้ หากนั
3. ขอบแผน่ ธรณภี าคเคลื่อนทผ่ี า่ นกัน

แผนทแ่ี สดงแผน่ เปลอื กโลกสาคญั

3.ขอบแผ่นธรณภี าคแยกออกจากกนั เป็นแนวขอบของแผน่ ธรณีภาคท่ี
แยกออกจากกัน เนื่องจากการดันตวั ของแมกมาในชน้ั ธรณภี าค ทาให้
เกดิ รอยแตกในชัน้ หนิ แข็ง จนแมกมาสามารถถา่ ยโอนความรอ้ นสชู่ ัน้
เปลือกโลกได้

การแปรสัณฐานโลก สาเหตกุ ารเกดิ ภูมปิ ระเทศ

1. การแปรสัณฐานของเปลือกโลก
2.การเปลีย่ นแปลงระดับผวิ แผ่นดนิ
3. การกระทาจากนอกโลก(อกุ กาบาต)

ภมู ปิ ระเทศหลกั ลักษณะภมู ปิ ระเทศหลัก

กระบวนการ: ทบั ถม ตกตะกอน กดั เซาะ ผุพงั ตัวกระทา : ธรรมชาติจากภายนอก
กระบวนการ:ปรับระดับผวิ โลก
ลักษณะเพิ่มหรอื ลดระดับ

การกดั เซาะ (erosion) = การลดระดบั กระบวนการทบั ถม /การพดั พา = การเพม่ิ ระดบั

กุด หรอื ทะเลสาบรูปแอก Oxbow lake

สนั ดอนจะงอย น.แยงซเี กยี ง จนี

กระบวนการกัดเซาะ กระบวนการพดั พา กระบวนการทับถม

กมุ ภลกั ษณ์ แอง่ รูปหมอ้ (Pothole)

กระบวนการกดั เซาะ และการผุพงั ทางเคมี กระบวนการกดั เซาะจากธารนา้ แขง็
น้า /น้าใต้ดนิ /ความชื้น

กระบวนการกดั เซาะ ทบั ถม

ธรณภี าค/ธรณีภบิ ัตภิ ัย แผน่ ดินไหว
กระบวนการเกดิ แผน่ ดินไหว

รอยเลื่อนปกติ รอยเลื่อนยอ้ น รอยเลื่อนตามแนวระนาบ

แผนท่แี สดงพ้นื ที่เส่ยี งภัยแผน่ ดนิ ไหวในประเทศไทย

ผลจากแผ่นดนิ ไหว

การปฏบิ ัตติ นในขณะเกดิ แผ่นดนิ ไหว ภูเขาไฟปะทุ

เกดิ จากการปะทุของหนิ หนดื หลอมเหลวและแก๊สจากใต้
เปลอื กโลก ความรนุ แรงของการปะทุจะข้ึนอยู่กบั แรงดันที่
ปะทอุ อกมา

สาเหตุ

เกดิ จากหินหนดื ทอ่ี ยูใ่ ตเ้ ปลือกโลกเกดิ การเคลอื่ นตัวทาใหม้ แี รงดัน
โดยจะปะทุและแทรกขน้ึ มาตามรอยแยกหรอื ปะทุออกมาจากปล่อง
ภูเขาไฟ แนวรอยตอ่ ของเปลอื กโลกจะมีโอกาสเกิดภเู ขาไฟมากทส่ี ดุ

ผลจากภเู ขาไฟปะทุ การปฏิบตั ติ นในขณะภเู ขาไฟปะทุ

สนึ ามิ ผลจากสนึ ามิ

กระบวนการเกิดสนึ ามิ

การปฏบิ ัตติ นในขณะเกดิ สึนามิ แผ่นดนิ ถลม่

เป็นการเคล่ือนท่ีของดินหรือหินตามบริเวณพืน้ ท่ลี าดชนั ท่ีเป็นภเู ขา
หรอื เนินเขาเนื่องจากแรงดงึ ดดู โลก อาจเคลื่อนหลดุ ออกมาหรือ
พงั ทลายลงมาก็ได้

สาเหตุ

1.ฝนตกหนกั ตดิ ต่อกันหลายวนั
2.สภาพภูมิประเทศทเี่ ปน็ หุบเขาและมคี วามลาดชันมาก
3.การตัดถนนผ่านภูเขา
4. การตดั ไม้ทาลายปา่
5.การกอ่ สร้างสาธารณปู โภคตา่ ง ๆ
6.การใช้ท่ีดินไม่เหมาะสม เชน่ การทาเหมอื ง
การทาเกษตรในพ้นื ท่ลี าดชนั

ผลจากแผ่นดนิ ถล่ม

เกดิ การสูญเสียชีวิต

การปฏิบตั ติ นในขณะเกิดแผน่ ดนิ ถล่ม

ตวั อย่างภมู ิประเทศ

รวบรวมโดย
ครนู ุตาวรรณ พลสจุ รติ