คู่มือการใช้บทเรียนสำเร็จรูป

๒ คู่มือการใช้บทเรียนสำเร็จรูป สาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม รหัสวิชา ส ๑๕๑๐๑ สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม ขอบข่ายเนื้อหา บทเรียนสำเร็จรูปสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษา ปีที่ ๕ มุ่งให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องของศาสนาพุทธ จากการวิเคราะห์เนื้อหา ในหลักสูตรที่นำมาจัดการเรียนการสอน เพื่อส่งเสริมให้นักเรียนได้เรียนรู้ด้วยบทเรียนสำเร็จรูป ชุดนี้ ซึ่งมีจำนวน ๘ เล่ม ดังนี้ เล่มที่ ๑ เรื่อง ประวัติและความสำคัญของพระพุทธศาสนา เล่มที่ ๒ เรื่อง พุทธประวัติ เล่มที่ ๓ เรื่อง พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เล่มที่ ๔ เรื่อง ประวัติพุทธสาวก และชาดก เล่มที่ ๕ เรื่อง วันสำคัญทางพุทธศาสนา เล่มที่ ๖ เรื่อง ชาวพุทธตัวอย่าง เล่มที่ ๗ เรื่อง หน้าที่ชาวพุทธ และมารยาทชาวพุทธ เล่มที่ ๘ เรื่อง ศาสนพิธี วัตถุประสงค์ในการจัดทำบทเรียนสำเร็จรูป ๑. เพื่อให้ผู้เรียนสามารถประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างเต็มความสามารถ โดยครูคอยให้คำแนะนำช่วยเหลือเมื่อผู้เรียนมีปัญหา ๒. เพื่อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ไปตามลำดับขั้น จากง่ายไปหายาก ๓. เพื่อให้ผู้เรียนสามารถประเมินตนเองและทราบถึงพัฒนาการในการเรียนรู้ของตนเอง ๔. เพื่อให้ผู้เรียนเกิดความภาคภูมิใจเมื่อประสบความสำเร็จในการเรียนรู้ การสร้างบทเรียนสำเร็จรูป ในการสร้างบทเรียนสำเร็จรูปมีขั้นตอน ดังนี้ ๑. ศึกษาวิธีการในการสร้างบทเรียนสำเร็จรูป

๓ ๒. ศึกษาหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ และนำเนื้อหาในหนังสือเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕ นำมาสร้างเป็น บทเรียนสำเร็จรูป ๓. ศึกษาเนื้อหาที่อยู่ในขอบเขตของเรื่องที่จะนำมาสร้างเป็นบทเรียนสำเร็จรูปจากเอกสาร ตำราหนังสือเรียน รวมทั้งเอกสารอื่น ๆ ที่จำเป็นในการสร้างบทเรียนสำเร็จรูป ๔. วิเคราะห์เนื้อหาในบทเรียนให้ละเอียด และวางโครงเรื่องที่จะเขียนโดยกำหนดขอบเขต ของเรื่องให้เหมาะสมกับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖ ๕. กำหนดจุดประสงค์ของบทเรียนสำเร็จรูป แต่ละเรื่องให้สอดคล้องกับเนื้อหา และจุดประสงค์เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจในบทเรียน หลักการเรียนรู้ด้วยบทเรียนสำเร็จรูป ๑. นักเรียนได้ปฏิบัติกิจกรรม หรือมีส่วนร่วมในการปฏิบัติกิจกรรม ๒. นักเรียนได้ประในตนเอง และรู้คำตอบได้ทันที ๓. มีการส่งเสริมแรงให้ผู้เรียนเกิดความภาคภูมิใจเมื่อสามารถปฏิบัติได้ถูกต้อง และมี ความพยายามที่จะแก้ไขส่วนที่บกพร่อง ๔. นักเรียนได้เรียนรู้ไปทีละลำดับ จากง่ายไปยากตามศักยภาพและความสามารถ ของแต่ละคน องค์ประกอบของบทเรียนสำเร็จรูป บทเรียนสำเร็จรูปในแต่ละเล่มมีการเขียนรายละเอียดของเนื้อหาที่ต้องการให้นักเรียนได้เกิด การเรียนรู้โดยเริ่มจากเนื้อหาง่ายไปหายาก มีส่วนประกอบเหมาะสม สวยงาม ขนาดตัวอักษร ชัดเจน อ่านง่าย และมีส่วนประกอบในแต่ละเล่ม ดังนี้ ๑. หน้าปก แสดงประเภทของนวัตกรรม กลุ่มสาระการเรียนรู้ ระดับชั้นประถมศึกษา ชื่อเรื่อง ชื่อผู้จัดทำ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๒. คำนำ แสดงความเป็นมาของการจัดทำบทเรียนสำเร็จรูปเล่มนี้ ๓. สารบัญ แสดงหน้าของกรอบเนื้อหา ๔. คำแนะนำสำหรับครู เป็นการชี้แจงแนะนำทำความเข้าใจกับครูผู้สอน ๕. คำแนะนำสำหรับนักเรียน เป็นการชี้แจงแนะนำทำความเข้าใจกับนักเรียน ๖. สาระสำคัญ เป็นการแสดงสาระความสำคัญตามขอบเขตของเนื้อหาในแต่ละเล่ม

๔ ๗. จุดประสงค์การเรียนรู้ เป็นการแสดงจุดหมายตามขอบเขตของเนื้อหาในแต่ละเล่ม ๘. แบบทดสอบก่อนเรียน เป็นการวัดความรู้พื้นฐานของนักเรียน ๙. เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เป็นการเฉลยคำตอบของบทเรียนสำเร็จรูปชุดนั้น มีเกณฑ์ คะแนนการประเมินผลการเรียนก่อน – หลัง ให้นักเรียนตรวจสอบความรู้ตนเองได้ ๑๐. เนื้อหา ซึ่งจะแสดงเป็นหน่วย เรียกว่า “ กรอบ ” เป็นรายละเอียดของเนื้อหาที่ นำเสนอในแต่ละเรื่อง มีคำถามในแต่ละกรอบให้นักเรียนปฏิบัติตาม ๑๑. แบบทดสอบหลังเรียน เป็นการวัดความก้าวหน้าของการเรียนของนักเรียน ๑๒. เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เป็นการเฉลยคำตอบของบทเรียนสำเร็จรูปชุดนั้น มีเกณฑ์ คะแนนการประเมินผลการเรียนก่อน – หลัง ให้นักเรียนตรวจสอบความก้าวหน้าของตนเองได้ ๑๓. บรรณานุกรม ประโยชน์ของบทเรียนสำเร็จรูป บทเรียนสำเร็จรูปสร้างได้ดี มีมาตรฐานถูกต้องตามหลักวิชาการ จะก่อให้เกิดคุณประโยชน์ อย่างมากมายแก่การเรียนการสอนหลายประการ คือ ๑. ช่วยส่งเสริมการเรียนด้วยตนเอง นักเรียนรู้จักพึ่งตนเองในการแสวงหาความรู้ ๒. นักเรียนจะต้องมีการพัฒนาระดับความสามารถของแต่ละบุคคลแตกต่างกันไป ตามกำลัง สติปัญญาของตนเอง จะเร็วบ้าง ช้าบ้างต่างกัน บทเรียนสำเร็จรูปนี้เป็นการตอบสนอง ความแตกต่างในความสามารถของบุคคลได้เป็นอย่างดี โดยเด็กที่เรียนเร็วก็จะก้าวหน้าไปอย่าง รวดเร็ว เด็กที่เรียนช้าก็จะเป็นไปตามความสามารถของตนเอง ไม่จำเป็นที่จะต้องรอให้ตามทันก่อน จึงจะไปเรียนด้วยกัน เราสามารถให้ผู้เรียนเรียนรู้ไปพร้อม ๆ กัน แม้ความสามารถจะแตกต่างกัน ๓. เป็นการช่วยให้ผู้ช่วยเกิดความสนใจเพราะเนื้อหาไม่สลับซับซ้อนผู้เรียนจะได้เรียนตาม ขั้นตอนและมีโอกาสแสดงความคิดเห็นความรู้ที่ได้เรียนไป ทั้งได้ทราบผลการเรียนว่าทำถูกหรือผิด อันจะก่อให้เกิดแรงกระตุ้นที่จะเรียนต่อไป ๔. การตอบคำถามหรือการทดสอบตัวเอง เป็นการฝึกความซื่อสัตย์ไปด้วยนับว่าเป็น สิ่งสำคัญในด้านคุณธรรม จริยธรรม ที่นักเรียนได้ฝึกตนเอง ๕. บทเรียนสำเร็จรูปมีส่วนในการช่วยแบ่งเบาภาระในด้านการสอนเนื้อหาซึ่งจะต้องอธิบาย เพราะนักเรียนอ่านเองได้ มีเวลาเตรียมบทเรียนต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสมในคราวต่อ ๆ ไป ๖. สามารถใช้สื่อเพื่อการทบทวนในเรื่องที่ได้เรียนเนื้อหาไปแล้ว นอกจากนี้ยังอาจใช้ เพื่อสรุปผลการสอนได้

๕ ๗. บทเรียนสำเร็จรูปสามารถช่วยแก้ปัญหาการขาดครูได้บ้าง ลดอัตราการอธิบายเนื้อหาลง แต่เป็นการเพิ่มชั่วโมงเรียนด้วยตัวเองของนักเรียน ขณะที่เรียนในชั้นหนึ่ง ครูอาจสอนเพิ่มเติม อีกครั้งก็ได้ รายละเอียดบทเรียนสำเร็จรูป การจัดทำบทเรียนสำเร็จรูป เพื่อพัฒนาการเรียนการสอนในชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕ มีจำนวน ๘ เล่ม รายละเอียดดังนี้ เล่มที่ ๑ เรื่อง ประวัติและความสำคัญของพระพุทธศาสนา เล่มที่ ๒ เรื่อง พุทธประวัติ เล่มที่ ๓ เรื่อง พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เล่มที่ ๔ เรื่อง ประวัติพุทธสาวก และชาดก เล่มที่ ๕ เรื่อง วันสำคัญทางพุทธศาสนา เล่มที่ ๖ เรื่อง ชาวพุทธตัวอย่าง เล่มที่ ๗ เรื่อง หน้าที่ชาวพุทธ และมารยาทชาวพุทธ เล่มที่ ๘ เรื่อง ศาสนพิธี ขั้นตอนการใช้บทเรียนสำเร็จรูป บทเรียนสำเร็จรูปมีขั้นตอนการใช้ดังนี้ ๑. ให้นักเรียนศึกษาคำแนะนำการใช้และจุดประสงค์การเรียนรู้ให้เข้าใจก่อน ๒. นักเรียนควรปฏิบัติตามคำแนะนำและศึกษาตามลำดับขั้นตอนด้วยความซื่อสัตย์ ๓. ก่อนเรียนเนื้อหา นักเรียนต้องทำแบบทดสอบก่อนเรียนก่อนและตรวจสอบคำตอบได้ จากเฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน ๔. หลังจากที่นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนและตอบคำถามเสร็จแล้ว นักเรียนศึกษา เนื้อหาทีละกรอบ ไม่ควรทำข้ามกรอบ และตอบคำถามในแต่ละกรอบให้ครบถ้วน พร้อมทั้งตรวจ คำตอบในหน้าต่อไป ๕. ผลการตอบคำถาม ถ้านักเรียนตอบถูกแสดงว่าเข้าใจดีแล้ว ให้อ่านกรอบต่อไปได้แต่ ถ้าตอบคำถามผิด ต้องกลับไปอ่านกรอบนั้นให้เข้าใจก่อน ๖. อย่าดูคำตอบก่อนตอบคำถามเป็นอันขาด เพราะจะทำให้นักเรียนไม่เข้าใจ เมื่อศึกษาบทเรียนสำเร็จรูปครบทุกเนื้อหาแล้ว ให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนและตรวจคำตอบ ได้จากเฉลยแบบทดสอบหลังเรียนเพื่อทราบความก้าวหน้าในการเรียนของนักเรียน เมื่อนักเรียนศึกษา

๖ และทราบความก้าวหน้าของตนเองแล้ว ให้เก็บเอกสารหรืออุปกรณ์การเรียนให้เรียบร้อย เพื่อพร้อม ที่จะให้ผู้อื่นนำไปศึกษาต่อได้ บทบาทของครูในการใช้บทเรียนสำเร็จรูป ๑. ศึกษาแผนการจัดการเรียนรู้ที่ใช้บทเรียนสำเร็จรูปให้เข้าใจ ๒. ปฏิบัติตามกิจกรรมในแผนการจัดการเรียนรู้ ๓. เตรียมบทเรียนสำเร็จรูปให้พร้อม ๔. อธิบายให้นักเรียนทราบถึงความสำคัญของการเรียนโดยใช้บทเรียนสำเร็จรูปให้ชัดเจน ตรวจให้คะแนนทันทีเมื่อนักเรียนทำแบบทดสอบเสร็จ การประเมินผล ๑. ประเมินผลจากแบบทดสอบก่อนเรียน หลังเรียนบทเรียน โดยใช้ข้อทดสอบแบบปรนัย ๔ ตัวเลือก แบบทดสอบละ ๓๐ ข้อ ๒. ประเมินจากแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังบทเรียน เกณฑ์การให้คะแนน ๑. ทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียนบทเรียน มี ๓๐ ข้อ ข้อละ ๑ คะแนน ๒. แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียนบทเรียน มี ๑๐ ข้อ ข้อละ ๑ คะแนน

๗ การจัดการเรียนรู้รายวิชาสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม รหัสวิชา ส ๑๕๑๐๑ สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕ เวลา ๑๘ ชั่วโมง แผนการจัดการเรียนรู้ เรื่อง เวลา / ชั่วโมง หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ พระพุทธศาสนา ๑ ชั่วโมง หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ พุทธประวัติ ๒ ชั่วโมง ความสำคัญของพระพุทธศาสนา (ตอนที่ 1) (๑ ชั่วโมง) พุทธประวัติ (ตอนที่ 2) (๑ ชั่วโมง) หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ๓ ชั่วโมง ตอนที่ 1 ปลงอายุสังขาร , ปัจฉิมสาวก (๑ ชั่วโมง) ตอนที่ 2 ปรินิพพาน , การถวายพระเพลิง (๑ ชั่วโมง) ตอนที่ 3 แจกพระบรมสารีริกธาตุ และสังเวชนียสถาน (๑ ชั่วโมง) หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 ประวัติพุทธสาวกและชาดก ๒ ชั่วโมง พระราชะ (๑ ชั่วโมง) ชาดก (ทีฆีติโกสล , สัพพทาฐีชาดก) (๑ ชั่วโมง) หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ๔ ชั่วโมง วันมาฆบูชา (๑ ชั่วโมง) วันวิสาขบูชา (๑ ชั่วโมง) วันอาสาฬหบูชา (๑ ชั่วโมง) วันเข้าพรรษาและออกพรรษา (๑ ชั่วโมง) หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ ชาวพุทธตัวอย่าง ๒ ชั่วโมง พ่อขุนรามคำแหง (๑ ชั่วโมง) สมเด็จสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (๑ ชั่วโมง) หน่วยการเรียนรู้ที่ ๗ หน้าที่ชาวพุทธและมารยาทชาวพุทธ ๒ ชั่วโมง หน้าที่ชาวพุทธ (๑ ชั่วโมง) มารยาทชาวพุทธ (๑ ชั่วโมง)

๘ แผนการจัดการเรียนรู้ เรื่อง เวลา / ชั่วโมง หน่วยการเรียนรู้ที่ ๘ ศาสนพิธี ๒ ชั่วโมง การอาราธนา (๑ ชั่วโมง) พิธีกรรมทางศาสนา (๑ ชั่วโมง) แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 5. กิจกรรมการเรียนรู้ ชั่วโมงที่ 1 แจ้งจุดประสงค์การเรียนรู้ นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนจากบทเรียนสำเร็จรูป สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม เล่มที่ 1 เรื่อง ประวัติและความสำคัญของพระพุทธศาสนา ครูและนักเรียนร่วมกันสนทนาเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา โดยครูใช้คำถาม ดังนี้ -พระพุทธศาสนาเกี่ยวข้องกับวิถีการดำเนินชีวิตของชาวไทยอย่างไร -นักเรียนเคยทำกิจกรรมใดบ้างที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา -พระพุทธศาสนามีความสำคัญต่อสังคมไทยอย่างไร -คนไทยนับถือพุทธศาสนาตั้งแต่สมัยใด -พระพุทธศาสนาก่อให้เกิดประโยชน์ต่อคนไทยอย่างไร 1.ให้นักเรียนศึกษาเนื้อหา เรื่อง ความสำคัญของพระพุทธศาสนาในฐานะเป็นศาสนาประจำชาติใน บทเรียนสำเร็จรูป สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม เล่มที่ 1 เรื่อง ประวัติและความสำคัญของ พระพุทธศาสนา กรอบที่ 1 – 7 จากนั้นมอบหมายให้นักเรียนทำใบงานที่ 1 เรื่อง ความสำคัญ ของพระพุทธศาสนา 2.ครูมอบหมายให้นักเรียนแบ่งกลุ่มโดยแบ่งนักเรียนเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 4 คน คละกันตาม ความสามารถ แล้วให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันอภิปรายตามหัวข้อ ดังต่อไปนี้ “ พระพุทธศาสนามีความสำคัญต่อสังคมไทยอย่างไร ” จากนั้นแต่ละกลุ่มร่วมกันสรุปผลการ อภิปรายลงในสมุด

๙ ครูและนักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเพื่อสรุปความรู้เรื่อง ความสำคัญของพระพุทธศาสนาใน ฐานะเป็นศาสนาประจำชาติ นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน 6.สื่อ / แหล่งเรียนรู้ 1. บทเรียนสำเร็จรูป สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม ชุดที่ 1 เรื่อง ประวัติและ ความสำคัญของพระพุทธศาสนา 2. ใบงานที่ 1 เรื่อง ความสำคัญของพระพุทธศาสนา 3. ห้องสมุด / อินเทอร์เน็ต 7.การวัดและประเมินผล 7.1 วิธีการวัดและประเมินผล 1. ตรวจแบบทดสอบ 2. สังเกตพฤติกรรมการทำงานกลุ่ม 3. ประเมินผลงานกลุ่ม 7.2 เครื่องมือวัดและประเมินผล 1. แบบทดสอบ 2. แบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลุ่ม 3. แบบประเมินผลงานกลุ่ม 7.3 เกณฑ์การวัดและประเมินผล 1. การวัดผลสัมฤทธิ์จากแบบทดสอบ 80% ขึ้นไป = ดีมาก 70 – 79% = ดี 60 – 69% = พอใช้ 50 – 59% = ปานกลาง 50% = ผ่าน

๑๐ 2. การประเมินพฤติกรรมการเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่ม 16 – 20 คะแนน = ผ่าน 11 – 15 คะแนน = พอใช้ 0 - 10 คะแนน = ปรับปรุง 3.แบบประเมินผลงานกลุ่ม 16 – 20 คะแนน = ผ่าน 11 – 15 คะแนน = พอใช้ 0 - 10 คะแนน = ปรับปรุง

๑๑ ข้อเสนอแนะของหัวหน้าสถานศึกษาหรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................. ................................... ลงชื่อ (นางสาววารุณี พยายาม) ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดระเบาะไผ่ ............/................/............. บันทึกหลังการสอน ผลการสอน ......................................................................................................................................... ....................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ปัญหาและอุปสรรค์ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................. ................................... ................................................................................................................................................................ ลงชื่อ (นางสาวทิพรัตน์ ตะเภาพงศ์) ครู โรงเรียนวัดระเบาะไผ่ ............/................/.............

๑๒

๑๓