เล่มที่ 2 วิเคราะห์วรรณคดี

๒เล่มที่

การวิเคราะหว์ รรณคดเี รือ่ งขนุ ช้างขนุ แผน

นางสาวสิริภา แสงสมคั ร
ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะชานาญการ

โรงเรยี นคณะราษฎรบารงุ จังหวัดยะลา
สานกั งานเขตพน้ื ท่ีการศึกษามัธยมศกึ ษายะลา
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน

กระทรวงศึกษาธกิ าร

ก

คำนำ

การอ่าน คือกระบวนการที่ผู้อ่านรับรู้สารซึ่งเป็นความรู้ ความคิด ความรู้สึก และความคิดเห็น
ที่ผู้เขียนถ่ายทอดออกมาเป็นลายลักษณ์อักษรซึ่งเป็นทักษะที่สำคัญอย่างยิ่ง เป็นเครื่องมือในการแสวงหา
ความรู้ พัฒนาตนเอง คือ พัฒนาการศึกษา พัฒนาอาชีพ พัฒนาคุณภาพชีวิต นอกจากการอ่านจะเป็น
เครื่องมือในการแสวงหาความรู้ก่อให้เกิดทกั ษะต่าง ๆ แล้วยงั ก่อให้เกิดความบันเทิง สนุกสนานเพลิดเพลิน
อีกทั้งได้แนวคิดจากการอ่าน การอ่านจึงเป็นหัวใจของการศึกษาทุกระดับ และการอ่านที่ ดี
มีประสิทธิภาพจะต้องสามารถวิเคราะห์วิจารณ์สิ่งที่ได้รับจากการอ่านซึ่งเป็นลักษณะของความคิดที่อ่าน
แล้วมีประโยชน์ สามารถนำสงิ่ ทไ่ี ด้รับจากการอา่ นมาพินิจพิจารณาเพื่อประยุกตใ์ ช้ได้

แบบฝึกทักษะการอ่านวิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดี เรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎีกา
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย จัดทำขึ้นเพื่อเป็นสื่อในการจัดการเรียนรู้ การอ่าน
วิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดี ผู้จัดทำได้ศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมจากแบบเรียนของนักเรียน ตามเนื้อหาสาระ
การอา่ นวเิ คราะห์วจิ ารณว์ รรณคดี ตามมาตรฐานการเรยี นรู ตัวชว้ี ัดของหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษา
ขั้นพ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าแบบฝึกทักษะการอ่านวิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดี เรื่องขุนช้างขุนแผน
ตอนขุนช้างถวายฎีกา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยเล่มนี้จะเป็นประโยชน์
ในการส่งเสริมใหน้ กั เรียนเป็นผใู้ ฝร่ ู้ ใฝเ่ รยี น สามารถประยกุ ต์ใชค้ วามรจู้ ากการอา่ นมากยง่ิ ขน้ึ

สิริภา แสงสมัคร
ตำแหนง่ ครู วทิ ยฐานะชำนาญการ
โรงเรยี นคณะราษฎรบำรงุ จงั หวดั ยะลา

ข

สารบัญ

เรื่อง หน้า

คำนำ…………………………………………………………………………………………………………………….... ก
สารบญั ……………………………………………………………………………………………………………………. ข
คำช้แี จงสำหรับคร.ู ...........……………………………………………………………………......................... ค
คำช้แี จงสำหรับนักเรยี น............………………………………………………………………………….......... ง
สาระ/มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวช้วี ดั /จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู.้ .……………………………………........ จ
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น........................................................................................................... 1
ใบความรูท้ ี่ ๑ เรื่อง การวเิ คราะห์วรรณคดีเรื่องขนุ ชา้ งขนุ แผน............................................. 5
9
แบบฝึกท่ี ๑-2 .......…………………………………………………….………………….…….......…...... 11
ใบความรูท้ ่ี ๒ เรอื่ ง เร่ืองย่อขุนชา้ งขนุ แผน............................................................................ 15

แบบฝึกท่ี 3-4 .......…………………………………………………….…………………....................... 18
ใบความรู้ที่ 3 เรอ่ื งรปู แบบคำประพนั ธ์และกลวธิ ีการแต่ง ขุนชา้ งขุนแผน 20
21
ตอนขนุ ช้างถวายฎกี า...................................................................................... 24
แบบฝึกที่ 5 .......………………….....………………………………….….............………………..….… 25
แบบทดสอบหลังเรียน............................................................................................................ 26
บรรณานุกรม…………………………………………………………………………………………………………… 27
ภาคผนวก......................................................................................................... ...................... 28
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน-หลงั เรยี น...........................................................................
เฉลย/แนวคำตอบแบบฝึกที่ ๑ – 5………………...................……………………………………
เกณฑ์การใหค้ ะแนนแบบฝกึ ท่ี ๑ – 5............................................................................

ค

คำชี้แจงสำหรับครู

แบบฝึกทักษะการอ่านวิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดี เรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎีกา
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เล่มที่ 2 เรื่อง วิเคราะห์วรรณคดี
เรื่องขุนช้างขุนแผน เล่มนี้ ประกอบด้วย มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วัด จุดประสงค์การเรียนรู้ ใบความรู้
และแบบฝึกทักษะ เพื่อให้เกิดประโยชน์สำหรับนักเรียนมากยิ่งขึ้น ครูควรศึกษาและทำความเข้าใจ
คำชีแ้ จงในการใชแ้ บบฝึกทักษะอยา่ งละเอียด และปฏบิ ตั ิตามขนั้ ตอน ดงั นี้

๑. ทำความเข้าใจ ศกึ ษาแบบฝึกทกั ษะใหเ้ ข้าใจตลอดทัง้ เลม่
๒. เตรยี มแบบฝึกทักษะ ชดุ เฉลยให้พรอ้ มและเพยี งพอตามจำนวนนักเรียน
๓. เตรียมสื่อ อุปกรณ์ หนังสือเรียน เอกสารใบความรู้เพิ่มเติม เพื่อเป็นแหล่งข้อมูลให้นักเรียน
ศกึ ษาเพิ่มเตมิ
๔. หลังจากทำแบบฝึกทักษะในแต่ละครั้ง นักเรียนควรมีส่วนร่วม เช่น อภิปรายร่วมกัน
ตรวจผลงาน สรุปองค์ความรู้ด้วยตนเอง และควรแจ้งผลการเรียนให้นักเรียนทราบความก้าวหน้า
ในการเรยี นทกุ ครั้ง
๕. บนั ทกึ ผลการทำแบบฝึกทักษะทกุ ครง้ั เพอื่ สงั เกตพฒั นาการเรียนรู้ของนกั เรยี น
6. อำนวยความสะดวก ใหค้ ำปรึกษา แนะนำในการทำกิจกรรมแก่นักเรยี น

ง

คำช้แี จงสำหรับนักเรียน

แบบฝึกทักษะการอ่านวิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้
ภาษาไทย เล่มที่ 2 เร่ือง วิเคราะห์วรรณคดเี ร่ืองขนุ ชา้ งขุนแผน ทนี่ ักเรียนจะได้ศึกษาต่อไปนี้ เป็นแบบฝึก
ที่นักเรยี นสามารถศกึ ษาไดด้ ว้ ยตนเองโดยปฏบิ ตั ติ ามคำแนะนำดงั ตอ่ ไปน้ี

๑. นกั เรียนอา่ นจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ก่อนลงมือศึกษาแบบฝึกทักษะในแต่ละกจิ กรรม
๒. นักเรียนทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นเพอ่ื ตรวจสอบดูวา่ นักเรยี นมพี นื้ ฐานความรู้ ความเข้าใจ
มากนอ้ ยเพียงใด
๓. นักเรียนสามารถศึกษาด้วยตนเองตามความสามารถ มีใบความรู้ มีแบบฝึกทักษะให้นักเรียน
ศกึ ษาและปฏิบัติ
๔. นกั เรียนควรทำความเข้าใจก่อนวา่ แบบฝกึ เทกั ษะไม่ใช่การทำแบบทดสอบ แตเ่ ป็นการให้
นกั เรยี น เรียนรดู้ ้วยตนเองตามความสามารถ
๕. นักเรียนควรมีสมาธิและความซื่อสัตย์ต่อตนเอง ในขณะศึกษาใบความรู้ และทำแบบฝึกทักษะ
ไมค่ วรเปิดดูเฉลยคำตอบกอ่ น จนกว่านักเรียนจะทำแบบฝกึ ทกั ษะในแตล่ ะกิจกรรมเสรจ็ จงึ เปิดดเู ฉลยได้
๖. นักเรียนทำแบบฝึกทักษะด้วยความมุ่งมั่น ตั้งใจ หากทำไม่ได้ ให้ศึกษาใบความรู้ใหม่ ไม่เข้าใจ
ให้ย้อนกลับไปอ่านเนื้อหาแบบฝึกทักษะใหม่อีกครั้ง หรือขอคำแนะนำจากครูผู้สอน และตอบคำถาม
นกั เรยี นสามารถตรวจดเู ฉลยคำตอบได้ทันที หลงั จากที่นกั เรียนทำแบบฝึกทกั ษะแตล่ ะกิจกรรมเสรจ็ แล้ว
๗. เมื่อศึกษาแบบฝึกทักษะเสร็จแล้ว ให้ทำแบบทดสอบหลังเรียน และตรวจคำตอบจากเฉลย
แล้วนำผลคะแนนทีไ่ ด้ไปเปรยี บเทยี บคะแนนกอ่ นเรยี น
๘. รับฟงั การบอกคะแนนคำชมเชย และคำแนะนำเพิ่มเติมจากครู
๙. ในการเข้ารว่ มกิจกรรมทุกครั้งนักเรียนควรให้ความร่วมมือ ต้งั ใจในการทำกิจกรรม
และตรงตอ่ เวลาเสมอ

จ

สาระ/มาตรฐานการเรียนรู้/ตวั ชว้ี ัด/จดุ ประสงค์การเรียนรู้

สาระท่ี 5 วรรณคดแี ละวรรณกรรม

มาตรฐานการเรียนรู้ ท 5.1
เข้าใจและแสดงความคิดเหน็ วิจารณว์ รรณคดีและวรรณกรรมไทย
อยา่ งเหน็ คุณค่าและนำมาประยุกต์ใชใ้ นชวี ติ จริง

ตัวชี้วัด
ม.๔-๖/3 วิเคราะห์และวจิ ารณว์ รรณคดีและวรรณกรรมตามหลักการวจิ ารณเ์ บื้องตน้

จุดประสงค์การเรยี นรู้
1. บอกชื่อผู้แต่งขุนชา้ งขนุ แผนได้
2. บอกความเปน็ มาของเรื่องได้
3. เลา่ เรื่องย่อขนุ ชา้ งขนุ แผน และขนุ ชา้ งขนุ แผนตอนขนุ ช้างถวายฎีกาได้
4. บอกรปู แบบคำประพนั ธ์ของเร่ืองขนุ ช้างขุนแผนได้
5. บอกจดุ ประสงค์การแตง่ เรื่องขุนช้างขุนแผนได้

1

แบบทดสอบก่อนเรียน

คำชแ้ี จง

นกั เรยี นอา่ นข้อคำถาม และคำตอบให้ละเอยี ด แลว้ ทำเครอื่ งหมายกากบาท (  )
ทับอกั ษร ก, ข, ค หรือ ง ลงในกระดาษคำตอบท่ีตรงกับตัวเลอื กท่นี ักเรยี นเหน็ ว่าถูกตอ้ ง
ทส่ี ุด เพยี งข้อเดียว (๑๐ คะแนน)
........................................................................................................................................................................

๑. ใครคอื ผู้แตง่ เสภาเรื่องขนุ ชา้ งขุนแผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกา

ก. รชั กาลที่ ๒ ข. รชั กาลท่ี ๓

ค. สนุ ทรภู่ ง. ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง

๒. เสภาคืออะไร
ก. การขับลำนำเป็นเร่ืองราว ใชก้ รบั เป็นเครือ่ งประกอบจังหวะ
ข. การรอ้ งเป็นทำนองแหล่ ใช้ระนาดเป็นเคร่ืองประกอบจงั หวะ
ค. การร้องเป็นทำนองสรภัญญะ ใชก้ ลองรำมะนาเป็นเคร่อื งประกอบจังหวะ
ง. การร้องเป็นทำนองไทยเดมิ ใช้ฉงิ่ เปน็ เคร่อื งประกอบจงั หวะ

๓. ขอ้ ใดกลา่ วไม่ถูกตอ้ งเกี่ยวกบั เรือ่ งขนุ ชา้ งขนุ แผน
ก. ขนุ ช้างขุนแผนเปน็ ตำนานที่เล่าสืบตอ่ กนั มาในเมืองสพุ รรณบุรแี ละสงิ หบ์ รุ ี
ข. วรรณคดสี โมสรยกยอ่ งวา่ ขนุ ช้างขนุ แผนเปน็ ยอดของกลอนสุภาพ
ค. เสภาเร่อื งขุนชา้ งขนุ แผนมีเคา้ มาจากเรื่องจริง เน่ืองจากมีหลกั ฐานปรากฏอยู่ใน
“คำใหก้ ารชาวกรงุ เก่า”
ง. การขับเสภาใช้กรับเป็นดนตรปี ระกอบการให้จังหวะ

๔. ขอ้ ใดกล่าวถงึ เรื่องย่อขุนชา้ งขุนแผนไม่ถกู ต้อง
ก. นางพิมพิลาไลย พลายแก้ว ขนุ ชา้ ง เคยเป็นเพ่ือนเล่นกันในสมัยเดก็
ข. ทั้งสามคนกลับมาเจอกันอีกครัง้ ในงานเทศมหาชาติ
ค. นางพิมพลิ าไลยโดนเวทมนตรไ์ สยศาสตรจ์ งึ เปล่ียนช่ือเปน็ วันทอง
ง. ขุนแผนมีของวิเศษ ๓ อย่าง คือดาบฟา้ ฟนื้ มา้ สีหมอก และกุมารทอง

2

5. ข้อใดไมเ่ ก่ียวข้องกับเหตุการณ์ท่ีขุนชา้ งถวายฎีกา

ก. ร่างฟ้องท่องเทียบให้เรยี บรอ้ ย ถ้อยคำถถ่ี ้วนเปน็ หนักหนา

ลงกระดาษพบั ไว้มิไดช้ ้า อาบน้ำผลัดผา้ แลว้ คลาไคล

ข. ตามบุญตามกรรมท่ีตามมา จะเฆ่ยี นฆ่าหาคดิ ชีวิตไม่

ย่งิ คดิ เดือดดาลทะยานใจ ฉวยได้กระดานชนวนมา

ค. จะกลา่ วถึงเจา้ จอมหม่อมขนุ ช้าง นอนครางหลบั กรนอยปู่ ่นเป้ือน

อัศจรรย์ฝันแปรแชเชือน ว่าขีเ้ รื้อนขนึ้ ตัวท่ัวทั้งนัน้

ง. พอเรอื พระท่ีน่ังประทับท่ี ขุนชา้ งรเี่ ข้ามาตรงตีนท่า

ลอยคอชูหนังสอื ด้ือเข้ามา ผดุ โผล่โงหน้ายึดแคมเรือ

6. อวี ันทองกูให้อ้ายแผนไป อ้ายชา้ งบงั อาจใจทำจลู่ ู่

ฉดุ มันขึน้ ช้างอ้างถึงกู ตะคอกขู่อีวันทองให้ตกใจ

คำวา่ “จ่ลู ่”ู ในบทประพนั ธข์ า้ งต้น หมายถึงขอ้ ใด

ก. ส่รู ู้

ข. โกรธ

ค. ช่ัวรา้ ย

ง. ถลนั เข้าไป

๗. ข้อใดเป็นวธิ ที ี่ขนุ ช้างใชถ้ วายฎกี า
ก. ไปเขา้ เฝา้ ทท่ี ้องพระโรง
ข. ลักลอบไปในห้องพระบรรทม
ค. ฝากขนุ นางผู้ใหญ่ไปถวาย
ง. ว่ายนำ้ ลอยคอถวายฎกี าทเ่ี รือพระท่นี งั่

๘. ขอ้ ใดกลา่ วไม่ถูกต้อง
ก. วัตถปุ ระสงค์ในการแตง่ เร่ืองเพอ่ื ใช้ในการขบั เสภาให้ความเพลิดเพลินแกผ่ ู้ฟงั
ข. กลอนเสภามีลกั ษณะคลา้ ยโคลงสส่ี ภุ าพ
ค. ขนุ ชา้ งขนุ แผนตอนขุนชา้ งถวายฎีกาเป็น ๑ ใน ๘ ตอนทว่ี รรณคดีสมาคมยกย่องวา่ แตง่ ดี
ง. ตอนทน่ี ักเรยี นศึกษาในบทเรียนมกี ารจบแบบโศกนาฏกรรม

3

9. เจ้าเป็นถึงหวั หม่นื มหาดเล็ก มิใชเ่ ดก็ ดอกจงฟังคำแมว่ ่า

จงเรง่ ไปคดิ กับบดิ า ฟอ้ งหากราบทูลพระทรงธรรม์

คำประพนั ธน์ น้ี างวันทองต้องการบอกอะไรแก่พลายงาม

ก. เตือนสติ

ข. พร่ำสอน

ค. ดุดา่ ว่ากล่าว

ง. ชกั ชวน

๑๐. ขอ้ ใดไม่ใช่สาเหตุท่ที ำให้นางวันทองถกู ประหารชวี ิต

ก. ขนุ ชา้ งแตอ่ ยู่ดว้ ยกนั มา คำหนกั หาไดว้ ่าให้เคืองไม่

เงินทองกองไวม้ ใิ หใ้ คร ข้าไทใชส้ อยเหมือนของตวั

ข. นางวนั ทองรบั พระราชโองการ ใหบ้ นั ดาลบังจติ หาคิดไม่

อกุศลดลมวั ให้ชวั่ ใจ ด้วยสิน้ ในอายุท่เี กิดมา

ค. ความรักขุนแผนก็แสนรกั ด้วยร่วมยากมานักไม่เดยี ดฉนั ท์

สู้ลำบากบกุ ป่ามาด้วยกนั สารพันอดออมถนอมใจ

ง. จม่ืนไวยเลา่ ก็เลือดทีใ่ นอก กห็ ยิบยกรกั กันเท่ากบั ผวั

ทลู พลางตัวนางเร่มิ ระรัว ความกลัวอาญาเปน็ พน้ ไป

4

กระดาษคำตอบแบบทดสอบกอ่ นเรียน

ช่อื -นามสกุล.....................................................................ช้นั ............. เลขที่ ..............

คำชแี้ จง จงเลือกตัวอกั ษร ก, ข, ค, หรอื ง และทำเคร่อื งหมายกากบาท (X)
ในช่องทถ่ี ูกที่สุด (๑๐ คะแนน)

ไดค้ ะแนน

ข้อ ก ข ค ง
๑
2
3
4
5
6
7
8
9
10

5

ใบความรทู้ ่ี 1
การวเิ คราะห์วรรณคดเี ร่อื งขุนช้างขุนแผน

ประเดน็ ทต่ี ้องวิเคราะห์
การวเิ คราะหว์ รรณคดีมปี ระเดน็ ที่ตอ้ งวเิ คราะห์ ดังน้ี
๑. ผู้แตง่
๒. ความเป็นมาของเรอื่ ง
๓. เนอ้ื เร่อื งยอ่
๔. รปู แบบคำประพันธ์
๕. จดุ ประสงค์การแต่ง

ในการวิเคราะหว์ รรณคดเี ร่ืองขนุ ชา้ งขนุ แผน นักเรยี นต้องศึกษารายละเอยี ดประเดน็ ของเรอื่ ง ดงั น้ี

ผ้แู ต่ง

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานว่าหนังสือเสภาที่แต่ง
ในสมัยกรุงศรีอยุธยานั้น คงจะสูญหายไปเสียมาก เพราะเมื่อแต่งขึ้นให้คนขับพอท่องจำได้แล้วก็ไม่ต้องใช้
หนังสือ และหนังสือก็เป็นของปกปิดกันจึงเหลือน้อย และมาคิดแต่งใหม่ในกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 2
และรัชกาลที่ 3 แต่จะให้รู้ชัดตลอดเรื่องว่าตอนไหนแต่งในรัชกาลที่ 2 ตอนไหนแต่งในรัชกาลที่ 3 ไม่ได้
เพราะสำนวนกลอนไม่ค่อยผิดกัน เนื่องจากกวีในรัชกาลที่ 2 ยังอยู่ต่อมาในรัชกาลที่ 3 เป็นจำนวนมาก
และกวที ่เี กดิ
ขึ้นในรัชกาลที่ 3 ที่แต่งดีเทียบเท่ากนั กม็ ีมาก ทั้งยังมีการเล่นเสภากันอย่างแพร่หลาย ทำให้เกิดความนยิ ม
ในการแต่งเสภา ดังนั้นจึงมีผู้แต่งบทเสภาตอนที่ยังไม่ได้แต่งในสมัยรัชกาลที่ 2 เพิ่มขึ้นอีกหลายตอน แต่
เสภาที่ นับถือกันว่าไพเราะเป็นเสภาที่แต่งในรัชกาลที่ 2 เป็นส่วนใหญ่ ทั้งนี้เนื่องด้วยพระบาทสมเด็จ
พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ได้โปรดเกล้าฯ ให้กวีในราชสำนัก ช่วยกันรวบรวมเรื่องขุนช้างขุนแผน และ
ช่วยกันแต่งเสภาตอนที่ขาดไปตามแต่กวีแต่ละคนถนัด เรียกว่าเสภาหลวง และการชุมนุมกวีในครั้งนั้นจึง
เป็น การประกวดฝีปากเชงิ กลอนกันอย่างเต็มท่ี ส่งผลใหเ้ สภาเรื่องขนุ ชา้ งขนุ แผนมีความไพเราะ
มาก ครั้นในสมยั รชั กาลที่ 3 ไดม้ ีการแต่งบทเสภาขนุ ช้างขนุ แผนขน้ึ อีกหลายตอน และสามารถรวบรวมเป็น
บทเสภาหลวงได้ 42 เล่มสมดุ ไทย

ต่อมา พ.ศ. 2460 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
และกรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ได้ทรงร่วมกันชำระเสภาขุนช้างขุนแผน โดยทรงคัดเลือกบทเสภาหลวงและ
เสภาฉบับชาวบ้านที่มีสำนวนโวหารดีเด่น ยกตั้งแต่ตอนต้นจนจบมารวมเป็นหนึ่งเดียวกันได้ 43 เล่มสมุด
ไทย แล้วให้ชื่อว่า เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนฉบับหอสมุดวชิรญาณ ต้นฉบับที่นำมาชำระนั้นส่วนใหญ่เป็น
ตน้ ฉบับ

6

สมัยรัชกาลที่ 2 ในการชำระบทเสภานั้นคณะกรรมการได้รักษาถ้อยคำ สำนวนจากความเดิมไว้
มากที่สุด มีการแก้ไขอยู่การเชื่อมกลอนของแต่ละสำนวนให้สนิทกัน การชำระในคร้ังนีท้ ำให้เสภาขุนแผนมี
ความไพเราะ เนื้อความเชื่อมกันสนิทตั้งแต่ต้น จนจบ วรรณคดีสโมสรจึงยกย่องให้เป็นยอดของวรรณคดี
ประเภทกลอนสภุ าพ เพราะกระบวนกลอนดี มรี สวรรณคดีครบทุกรส

การสืบสวนและสนั นิษฐานเกย่ี วกับผ้แู ต่งเสภาขุนชา้ งขนุ แผน เราไมอ่ าจทราบได้อย่างแน่ชดั
ทุกตอนว่าใครเป็นผู้แต่ง เนื่องจากหนังสือเสภาเป็นของปกปิดกัน พอแต่งแล้วก็ท่องจำไว้ขับ ไม่เปิดเผยให้
คน
อื่นรู้ ส่วนที่เป็นของกวีในราชสำนกั แตง่ ก็คงจะมีการบันทึกไว้แต่ไม่ระบุชื่อผู้แตง่ บางตอนก็เป็นสำนวนเดมิ
แต่จากการศกึ ษาคน้ คว้าของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทำให้ทราบว่าใครเป็น
ผู้แตง่ ตอนใดบา้ ง คอื

- ตอนท่ี 4 พลายแก้วเปน็ ช้กู ับนางพิม: รัชกาลที่ 2
- ตอนท่ี 5 ขุนชา้ งขอนางพิม: รชั กาลท่ี 3
- ตอนที่ 13 วนั ทองหึงกับลาวทอง: รชั กาลที่ 2 (สันนิษฐาน)
- ตอนที่ 16 กำเนิดกมุ ารทองลกู นางบัวคล:ี่ ครแู จง้
- ตอนที่ 17 ขุนแผนขน้ึ เรือนขนุ ข้างได้นางแกว้ กริ ยิ า: รัชกาลที่ 2
- ตอนที่ 18 ขุนแผนพานางวนั ทองหนี: รัชกาลที่ 2
- ตอนที่ 20 ขุนชา้ งฟอ้ งวา่ ขนุ แผนเป็นกบฏ: รชั กาลที่ 3
- ตอนท่ี 23 ขุนแผนตดิ คุก: สมเด็จพระเจ้านอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ ศักด์ิพลเสพ (สันนษิ ฐาน)
- ตอนท่ี 24 กำเนิดพลายงาม: สนุ ทรภู่
- ตอนท่ี 25 เจา้ ลานช้างถวายนางสร้อยทองแก่พระพันวษา: สำนวนเก่าก่อนรชั กาลที่ 2
- ตอนที่ 28 พลายงามได้นางศรีมาลา: มีสามสำนวน คอื สำนวนตอนต้นเปน็ สำนวนเก่า

สำนวนตอนกลาง เปน็ สำนวนทชี่ ่วยกนั แตง่ ในหอพระสมดุ ในสมยั
รัชกาลท่ี 5 และสำนวนตอนทา้ ย เปน็ สำนวนของครูแจง้
- ตอนท่ี 29 ขนุ แผนแก้พระท้ายนำ้ : ครูแจง้
- ตอนที่ 30 ขนุ แผนพลายงามจับพระเจ้าเชยี งใหม่: ครูแจง้
- ตอนท่ี 31 ขนุ แผนพลายงามยกทัพกลับ: ครูแจง้
- ตอนที่ 32 ถวายนางสร้อยทองสร้อยฟ้า: เป็นบทเดิม ครแู จ้งแตง่ เพม่ิ เลก็ นอ้ ย
- ตอนที่ 34 ขนุ ชา้ งเปน็ โทษ: สมเดจ็ พระเจ้านอ้ งยาเธอ กรมหมน่ื ศักดิพ์ ลเสพ (สนั นษิ ฐาน)
- ตอนที่ 38 พระไวยถูกเสน่ห:์ เป็นบทเดิม
- ตอนท่ี 39 ขุนแผนสอ่ งกระจก: เป็นบทเดมิ

7

- ตอนท่ี 40 พระไวยแตกทพั : เป็นบทเดิม
- ตอนท่ี 41 พลายชมุ พลจับเสนห่ ์: เป็นบทเดิม
- ตอนที่ 42 สร้อยฟา้ ศรมี าลาลยุ ไฟ: เป็นบทเดมิ
- ตอนที่ 43 จระเขเ้ ถรขวาด: เปน็ บทแต่งแทรกในสมยั รัชกาลที่ 2 มผี แู้ ต่งไว้ 2 ความ

ครแู จง้ เอาความหนึ่งมาแต่งขยาย

(ณัฐวุฒิ คล้ายสุบรรณ และวันเพ็ญ เหลืองอรุณ, 2562 : 213-
215)

ความเปน็ มาของเร่อื ง

เสภาขุนช้างขุนแผน มีเนื้อความปรากฏในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า ซึ่งนับเป็นเรื่องใน
พระราชพงศาวดาร เรื่องขุนช้างขุนแผนนี้เป็นวรรณกรรมอมตะ นิทานไทยพื้นบ้านของสุพรรณบุรีมาแต่
ช้านาน เกดิ ขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ซึ่งมหี ลักฐานอยู่ในหนงั สือคำให้การชาวกรุงเก่า โดยแต่ง
เป็น บทกลอนสำหรับขับเสภา (เสภาคือหนังสือกลอนโบราณ ที่นำเอานิทานมาแต่งเป็นกลอนสำหรับขับ
ลำนำ) ให้ประชาชนฟังเหลอื มาถงึ กรงุ รตั นโกสินทร์บางตอนเพราะถูกไฟไหม้และสูญหายไป เม่อื ครง้ั เสียกรุง
กบั พมา่ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หลา้ นภาลัย รัชกาลที่ ๒ ทรงโปรด ใหก้ วีหลายทา่ น เชน่ พระองค์กรม
หม่ืนเจษฎา-บดินทร์ (รชั กาลท่ี ๓ ) สนุ ทรภู่ ครแู จ้ง เปน็ ต้น ให้ชว่ ยกนั แตง่ เพ่มิ เติมข้ึน โดยแบ่งกันแต่งเป็น
ตอน ๆ ไปจนจบเร่ือง

เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนฉบับที่รวบรวมในปัจจุบันมีทั้งหมด ๔๓ ตอน แต่มีอยู่ ๘ ตอนที่วรรณคดี
สมาคม ซึ่งมีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเป็นประธานได้ลงมติไว้ใน พ.ศ. ๒๔๗๔
ว่าแตง่ ดี เป็นยอดเย่ียม ได้แก่

- ตอนพลายแกว้ เปน็ ชู้นางพิม
- ตอนขนุ ชา้ งขอนางพิม
- ตอนขนุ แผนขึน้ เรอื นขนุ ช้าง
- ตอนขนุ แผนพาวันทองหนี
- ตอนกำเนิดพลายงาม
- ตอนขนุ ช้างถวายฎีกา
- ตอนฆ่าวันทอง
- ตอนพระไวยถูกเสน่ห์

(ร่ืนฤทยั สัจจพนั ธุ์,เล่าเรือ่ งขุนชา้ ง ขนุ แผน)

8

วัตถุประสงค์ในการแตง่

เพื่อใช้ในการขับเสภาให้ความเพลิดเพลินแก่ผู้ฟัง ผู้อ่านและแสดงความสามารถเชิงประพันธ์ของ
ผู้แต่ง นอกจากนี้ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้สันนิษฐานโดยใชห้ ลักฐานท่ีเป็นเป้าหมายรบั สั่งและเอกสาร
อื่น ๆ ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นมาประกอบการให้ความหมายของคำว่า “เสภา” แปลว่า “คุก” หรือที่
คุมขังนักโทษเพราะในกลอนไหว้ครูเสภาปรากฏคำว่า “พันรักษาราตรี” ซึ่งเป็นตำแหน่งหัวหน้าผู้คุมในคกุ
ความวา่ “จะไหว้ตาครเู หล่ชอบเฮฮา พันรักษาราตรีดขี ยนั ” จึงน่าจะเปน็ ไดว้ ่าเสภาเปน็ วรรณคดขี องคนคุก
และเกิดขึ้นในคุก ดังนั้น ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช จึงสันนิษฐานว่าวัตถุประสงค์ในการแต่งเสภาเร่ืองขนุ
ช้างขนุ แผนกเ็ พอ่ื ให้ความบันเทงิ แก่คนคุกในยามค่ำคนื จากนัน้ จงึ แพร่หลายออกมานอกคุกโดยนำมาใช้ขับ
ในงานประเพณีที่เป็นมงคล

เรื่องขุนช้างขุนแผนนี้ ถูกสันนิษฐานว่าเป็นการแต่งขึ้นร้องแบบมุขปาฐะ (ปากต่ อปาก)
เพื่อความบันเทิง ในลักษณะเดียวกับมหากาพย์ของยุโรป อย่างเช่นของโฮเมอร์ โดยคงจะเริ่มแต่งตั้งแต่
ราวอยุธยาตอนกลาง (ราว พ.ศ. 2143) และมีการเพิ่มเติม หรือตัดทอนเรื่อยมา จนมีรายละเอียด
และความยาวอย่างท่ีสืบทอดกันอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลาย แต่ไม่ได้ถูกบันทึกลงไว้เป็นกิจลักษณะ
เนื่องจากบุคคลชั้นสูงสมัยน้ันเห็นว่าเป็นกลอนชาวบ้าน ที่มีเนื้อหาบางตอนหยาบโลน และไม่มีการใช้ฉันท
ลักษณ์อย่างวิจิตร ดังนั้นเมื่อกรุงศรีอยุธยาถูกทำลายในปี พ.ศ. 2310 จึงไม่มีต้นฉบับเรื่องขุนช้างขุนแผน
เหลืออยู่แตเ่ น่ืองจากเปน็ เร่ืองที่มีความนิยมสูงในหมชู่ าวไทย จงึ มผี ู้ทจ่ี ำเนอ้ื หาได้อยู่มาก และทำให้ถูกฟ้ืนฟู
กลับมาได้ไมย่ าก

9

แบบฝกึ ทักษะที่ 1

คำช้แี จง ให้นักเรยี นคน้ ควา้ รายนามผแู้ ต่งเร่ืองขุนชา้ งขนุ แผนตามที่ปรากฏ (10 คะแนน)

ข้อ ชื่อตอน ช่อื ผแู้ ตง่
1 พลายแกว้ เป็นช้กู ับนางพิม
2 กำเนิดพลายงาม
3 กำเนดิ กุมารทองลูกนางบัวคล่ี
4 ขนุ ชา้ งฟ้องวา่ ขนุ แผนเป็นกบฏ
5 ขนุ แผนแก้พระทา้ ยน้ำ
6 ขุนแผนพลายงามยกทัพกลบั
7 สร้อยฟา้ ศรีมาลาลุยไฟ
8 ขนุ แผนตดิ คุก
9 ขนุ แผนพลายงามจับพระเจา้ เชยี งใหม่
10 ขุนช้างถวายฎีกา

10

แบบฝึกทกั ษะที่ 2

คำช้แี จง ให้นักเรยี นตอบคำถามในประเด็นต่อไปน้ี (10 คะแนน)

1. สรุปความเป็นมาของเรือ่ งขนุ ช้างขุนแผน (5 คะแนน)

ตอบ
............................................................................................................................. .......................................
.................................................................................................................................................................... .....
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................... ...
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................ .

2. จุดประสงคก์ ารแต่ง (5 คะแนน)

ตอบ
........................................................................................... .........................................................................
.........................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................... ................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................... ..............................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

11

ใบความรทู้ ่ี 2
เร่ืองย่อขุนช้างขนุ แผน

เน้ือเรอ่ื งยอ่

กล่าวถึงครอบครัวสามครอบครวั คือ ครอบครัวของขนุ ไกรพลพา่ ยรบั ราชการทหาร มีภรรยา
ชื่อนางทองประศรี มลี กู ชายดว้ ยกนั ชอ่ื พลายแกว้ ครอบครวั ของขนุ ศรวี ิชยั เศรษฐีใหญ่ของเมอื งสพุ รรณบุรี
รับราชการเป็นนายกองกรมช้างนอก ภรรยาชื่อ นางเทพทอง มีลูกชายชื่อ ขุนช้าง ซึ่งหัวล้านมาแต่กำเนิด
และครอบครวั ของพนั ศรโยธา เปน็ พอ่ คา้ ภรรยาชอื่ ศรปี ระจนั มีลูกสาวรูปร่างหน้าตางดงามชือ่ นางพิมพิลา
ไลย

วันหนึ่งสมเด็จพระพันวษา มีความประสงค์จะล่าควายป่า จึงสั่งให้ขุนไกรปลูกพลับพลาและต้อน
ควายเตรียมไว้ แตค่ วายป่าเหลา่ นน้ั แตกตื่นไม่ยอมเข้าคอก ขุนไกรจึงใช้หอกแทงควายตายไปมากมายที่รอด
ชีวิตก็หนีเข้าป่าไป สมเด็จพระพันวษาโกรธมากสั่งให้ประหารชีวิตขุนไกรเสีย นางทองประศรีรู้ข่าวรีบพา
พลายแก้วหนีไปอยทู่ ี่เมอื งกาญจนบุรี

ทางเมืองสุพรรณบุรี มีพวกโจรจันศรขึ้นปล้นบา้ นของขุนศรีวิชัยและฆ่าขุนศรีวิชัยตาย ส่วนพันศร
โยธาเดินทางไปคา้ ขายตา่ งเมืองพอกลบั มาถึงบา้ นกเ็ ปน็ ไข้ป่าตาย

เมื่อพลายแก้วอายุได้ ๑๕ ปี ก็บวชเณรเรียนวิชาอยู่ที่วัดสม้ ใหญ่แล้วยา้ ยไปเรียนต่อที่วัดป่าเลไลย
ต่อมาที่วัดป่าเลไลยจัดให้มีเทศน์มหาชาติ เณรพลายแก้วเทศน์กัณฑ์มัทรี ซึ่งนางพิมพิลาไลยเป็นเจ้าของ
กัณฑ์เทศน์ นางพิมเลื่อมใสมากจนเปลื้องผ้าสไบบูชากัณฑ์เทศน์ ขุนช้างเห็นเช่นนั้นก็เปลื้องผ้าห่มของตน
วางเคียงกับผ้าสไบของนางพิม อธิษฐานขอให้ได้นางเป็นภรรยา ทำให้นางพิมโกรธ ฝ่ายพลายแก้วมีใจให้
นางพิมจึงแอบสึกลอบไปพบนางพิมบนเรือน ขุนช้างรักนางพิมจึงให้นางเทพทองผู้เป็นมารดาไปสู่ขอ ฝ่าย
นางพิมเกรงว่ามารดาจะมารับขันหมากของขุนช้างจึงให้นางสายทองพี่เล้ียงไปส่งข่าวเณรแก้วให้ชิงมาสู่ขอ
ก่อน ต่อมา เณรพลายแกว้ ก็สึกแลว้ ใหน้ างทองประศรีมาสู่ขอนางพมิ และแตง่ งานกัน

ทางกรุงศรีอยุธยาได้ข่าวว่ากองทัพเชียงใหม่ตีได้เมืองเชียงทอง ซึ่งเป็นเมืองขึ้นของกรุงศรีอยุธยา
สมเด็จพระพันวษาถามหาเช้อื สายของขุนไกร ขนุ ช้างซึง่ เข้าไปรับราชการอยจู่ งึ เลา่ เรอ่ื งราวความเกง่ กล้า
สามารถของพลายแก้ว เพื่อหวังจะพรากพลายแก้วไปใหห้ ่างไกลนางพมิ สมเด็จพระพันวษาจึงให้ไปตามตัว
มาแล้วแต่งต้ังใหเ้ ปน็ แมท่ ัพไปรบกบั เมอื งเชียงใหม่และไดช้ ยั ชนะ นายบา้ นแสนคำแมนแหง่ หมู่บ้านจอมทอง
เห็นวา่ พลายแกว้ กับพวกทหารไม่ไดเ้ บยี ดเบยี นใหช้ าวบ้านเดอื ดร้อนจึงยกนางลาวทองลูกสาวของตนให้เป็น
ภรรยาของพลายแกว้

12

ฝ่ายนางพิมพิลาไลย เมื่อสามีจากไปทัพได้ไม่นานก็ปว่ ยหนกั รักษาเท่าไรก็ไม่หาย ขรัวตาจูวัดป่าเล
ไลยแนะนำให้เปลี่ยนชื่อเป็นวันทอง อาการไข้จึงหาย ขุนช้างทำอุบายนำหม้อใหม่ใส่กระดูกไปให้นางศรี
ประจันกับนางวันทองดูว่าพลายแก้วตายแล้วและขู่ว่านางวันทองจะต้องถูกคุมตัวไว้เป็นม่ายหลวงตาม
กฎหมาย นางวันทองไม่เชื่อ แต่นางศรีประจันคิดว่าจริง ประกอบกับเห็นว่าขุนช้างเป็นเศรษฐีจึง
บังคับให้นางวันทองแต่งงานกับขุนช้าง นางวันทองจำต้องตามใจแม่แต่นางไม่ยอมเข้าหอ ขณะนั้นพลาย
แก้วกลับมาถึงกรุงศรีอยุธยาและได้บรรดาศักดิ์เป็นขุนแผนแสนสะท้าน จากนั้นก็พานางลาวทองกลับ
สุพรรณบุรี นางวันทองเหน็ ขุนแผนพาภรรยาใหม่มาด้วยกโ็ กรธด่าทอโตต้ อบกบั นางลาวทองและลืมตวั พูด
ก้าวรา้ วขุนแผน ทำใหข้ นุ แผนโมโหพา นางลาวทองไปอยู่ท่ีกาญจนบรุ ี สว่ นนางวนั ทองก็ตกเป็นภรรยา
ของขุนช้างอย่างจำใจ

ต่อมาขุนช้างและขุนแผนเข้าไปรับราชการอบรมในวังและได้มหาดเล็กเวรทั้งสองคน วันหนึ่งนาง
ทองประศรใี ห้คนมาส่งข่าวว่า นางลาวทองปว่ ยหนัก ขุนแผนจงึ ฝากเวรไว้กบั ขุนชา้ งแล้วไปดูอาการของนาง
ลาวทอง ตอนเช้าสมเด็จพระพันวษาถามถึงขุนแผน ขุนช้างบอกว่าขุนแผนปีนกำแพงวังหนีไปหาภรรยา
สมเด็จพระพนั วษาโกรธจงึ สั่งให้นำตัวนางลาวทองมากักไวใ้ นวงั สว่ นขนุ แผนใหไ้ ปตระเวนด่านห้ามเข้าวังอีก
ทำให้ขุนแผนแค้นขุนช้างมากคิดช่วงชิงนางวันทองกลับคืนมา จึงออกหาของวิเศษ ๓ อย่าง คือ ดาบวิเศษ
กมุ ารทอง และมา้ ฝีเท้าดี

ขุนแผนเดินทางไปถึงซ่องโจรของหมื่นหาญก็สมัครเข้าเป็นสมุน วันหนึ่งได้ช่วยชีวิตหมื่นหาญให้

รอดพ้นจากการถกู วัวแดงขวิดตาย หมนื่ หาญจึงยกนางบัวคล่ีลูกสาวของตนให้เปน็ ภรรยาของขุนแผน ต่อมา

หมื่นหาญเห็นขุนแผนมีวิชาอาคมเหนือกว่าตนก็คิดกำจัด โดยสั่งให้นางบัวคลี่วางยาพิษฆ่าขุนแผนแต่โหง

พรายมาบอกให้ขุนแผนรู้ตัว คืนนั้นพอนางบัวคลี่นอนหลับ ขุนแผนก็ผ่าท้องนาง ควักเอาเด็กไปทำพิธีปลุก

เสกเป็นกุมารทอง ต่อจากนั้นก็ทำพิธีตีดาบฟ้าฟื้นและไปซื้อม้าลักษณะดีได้ตัวหนึ่ง ชื่อ ม้าสีหมอก แล้ว

ขุนแผนก็ไปที่บ้านของ ขุนช้างสะกดคนให้หลับหมดแล้วขึ้นไปบนบ้านแต่เข้าห้องผิด จึงพบ

นางแกว้ กริ ยิ าและได้นางเปน็ ภรรยา จากนนั้ ก็ไปปลกุ นางวันทองพาขึ้นม้าหนีเข้าปา่ ไป ขุนช้างไปฟอ้ งสมเด็จ

พระพันวษา พระองคใ์ หท้ หารตามจบั ขนุ แผน แตถ่ กู ขุนแผนฆ่าตายไปหลายคน ขุนแผนกบั นางวันทองหลบ

ซ่อนอยใู่ นป่าจนนางตั้งท้องจึงพากันออกมา มอบตวั สคู้ ดีกบั ขนุ ชา้ งจนชนะคดี ขนุ แผน นางวันทอง และ

นางแก้วกิริยาจึงอยู่ร่วมกันด้วยความสุข แต่ขุนแผนนึกถึงนางลาวทองจึงขอร้อง จมื่นศรีเสาวรักษ์ให้ขอตัว

นางจากสมเด็จพระพันวษาทำให้พระองค์โกรธวา่ ขุนแผนกำเริบจึงสั่งจำคุกขุนแผนไว้ นางแก้วกิริยาตามไป

ปรนนิบัติขุนแผนด้วย ส่วนนางวันทองพักอยู่ที่บ้านของ หมื่นศรี ขุนช้างจึงพาพรรคพวกมาฉุดนางวัน

ทองไปเป็นภรรยาอีก ต่อมานางก็คลอดลูกชาย แล้วตั้งชื่อให้ว่าพลายงาม ขุนช้างรู้ว่าไม่ใช่ลูกของตนก็

เกลียดชงั วันหนึ่งจึงหลอกพาเขา้ ไปในป่าทบุ ตจี นสลบแลว้ เอาท่อนไม้ ทบั ไว้ โหงพรายของขนุ แผนมาช่วยได้

ทัน นางวันทองจึงให้ลูกไปอยู่กับนางทองประศรีที่กาญจนบุรี พลายงามได้ร่ำเรียนวิชาของพ่อเชี่ยวชาญ

ขุนแผนจงึ พาไปฝากไว้กับหมื่นศรี เพอื่ หาโอกาสให้เข้ารับราชการ

13

ทางฝ่ายพระเจา้ เชยี งอินทร์ เจา้ เมอื งเชยี งใหม่ ให้ทหารไปชงิ ตวั นางสรอ้ ยทองธดิ าพระเจา้ ล้านช้าง
ระหวา่ งท่เี ดินทางไปยงั กรุงศรีอยุธยา เพราะพระเจ้าลา้ นช้างต้องการเปน็ ไมตรีดว้ ยจงึ ส่งธดิ ามาถวายตัวแล้ว
พระเจ้าเชียงอินทร์ยังส่งหนังสือท้าทายสมเด็จพระพันวษาอีกด้วย พลายงามได้โอกาสจึงอาสาออกไปรบ
และขอให้ปล่อยขุนแผนออกจากคุกด้วย เพื่อจะได้ช่วยกันทำศึก ขุนแผนจึงพ้นโทษ ในขณะที่กำลังเตรียม
ทัพนางแก้วกิริยาก็คลอดลูกเป็นชาย ขุนแผนตั้งชื่อว่า พลายชุมพล แล้วขุนแผนกับพลายงามก็คุมทัพมุ่งสู่
เชียงใหม่ ขุนแผนได้แวะเยี่ยมพระพิจิตรกับนางบุษบาซึ่งเคยให้ความช่วยเหลือ เมื่อครั้งขุนแผนกับนางวัน
ทองเข้ามอบตัว พลายงามจึงได้พบนางศรีมาลาและได้นางเป็นภรรยา จากนั้นก็คุมทัพไปรบกับเชียงใหมไ่ ด้
ชยั ชนะ ครั้นกลับถึงกรุงศรีอยุธยา ขุนแผนไดเ้ ป็นพระสรุ นิ ฤาไชย เจ้าเมอื งกาญจนบรุ ี พลายงามได้เป็นจมื่น
ไวยวรนาถ และสมเด็จพระพันวษาก็ยกนางสร้อยฟ้าธิดาของพระเจ้าเชียงอินทร์ให้แต่งงานกับพระไวย
พร้อม ๆ กับนางศรีมาลา ในครั้งนั้นขุนช้างเมาทะเลาะกับพลายงาม ขุนช้างถวายฎีกากล่าวโทษพลายงาม
ว่าทำร้ายตน พระพันวษาไต่สวนความและดำนำ้ พิสูจน์ ขุนช้างแพ้ความถูกตัดสินประหารชีวิต นางวันทอง
ขอร้องใหพ้ ลายงามทลู ขออภัยโทษเพอ่ื เหน็ แก่นาง ขุนชา้ งจึงรอดชวี ิตมา

พระไวยอยากให้แม่มาอยู่กบั ตนและคนื ดีกับพอ่ จึงไปลักพานางวันทองมา ขนุ ชา้ งเคืองมากจึงไป
ฟ้องสมเด็จพระพนั วษา จึงมกี ารไตส่ วนคดีกนั อกี ครัง้ หนง่ึ ในท่ีสดุ สมเด็จพระพนั วษาก็ถามความสมคั รใจ
ของนางว่าจะเลือกอยู่กบั ใคร นางตดั สินใจไม่ได้ สมเด็จพระพนั วษาหาว่านางเป็นหญิงสองใจจึงสง่ั ให้นำตวั
ไปประหารชีวิต พระไวยพยายามอ้อนวอนขออภัยโทษได้ แตไ่ ปหา้ มการประหารไม่ทนั

ในครอบครัวของพระไวยก็ไม่ราบรื่นนักเพราะนางสร้อยฟ้าไม่พอใจที่พระไวยและนางทองประศรี
รักนางศรีมาลามากกว่านาง จึงมักจะมีการทะเลาะวิวาทกันอยู่เสมอ นางสร้อยฟ้าเจ็บใจจึงให้เถรขวาดทำ
เสน่ห์ให้พระไวยหลงรักนาง แล้วนางสร้อยฟ้าก็หาเรื่องใส่ความให้พระไวยตีนางมาลา พลายชุมพลเข้าไป
ห้ามก็ถูกตี ไปด้วย พลายชุมพลน้อยใจจึงหนีออกจากบ้านไปหาพ่อแม่ที่กาญจนบุรีแล้วหนีต่อไปหายายที่
สุโขทัยได้บวชเณรและเลา่ เรียนอยู่ทนี่ นั่

ฝ่ายขุนแผนรีบไปท่ีบ้านของพระไวย แล้วเสกกระจกมนต์ให้ดูว่าถูกทำเสนห่ ์ แต่พระไวยไม่เชือ่ หา
วา่ พ่อเลน่ กลให้ดู และพูดลำเลิกบญุ คุณทชี่ ่วยพ่อออกมาจากคุกขุนแผนแค้นมากประกาศตัดพ่อตัดลูก แล้ว
กลบั กาญจนบรุ ีทนั ที

พลายชุมพลเรียนวิชาสำเร็จแล้วก็นัดหมายกับขุนแผนแก้แค้นพระไวย โดยพลายชุมพลสึกจาก
เณรปลอมเป็นมอญ ใชช้ ือ่ สมิงมัตรา ยกกองทพั หนุ่ หญ้าเสกมาถงึ สพุ รรณบรุ ี สมเด็จพระพันวษา ให้ขุนแผน
ยกทัพไปต้านศึก ขุนแผนแกล้งแพ้ให้ถูกจับได้ พระไวยจึงต้องยกทัพไปและต่อสู้กับพลายชุมพล ระหว่างท่ี
กำลังตอ่ สกู้ นั ขนุ แผนบอกใหพ้ ลายชุมพลจับตวั พระไวยไว้ พระไวยเหน็ พ่อก็ตกใจหนีกลับไปฟ้องสมเด็จพระ
พันวษาพระองค์จึงใหน้ างศรีมาลาไปรับตัวขุนแผนกับพลายชุมพลเข้าวงั พลายชุมพลอาสาจบั เสนห่ ์ โดยขอ
หมืน่ ศรีไปเปน็ พยานด้วย พลายชุมพลจับตัวเถรขวาดกับเณรจ๋ิวไว้ แล้วขุดรูปปั้นลงอาคมทีฝ่ ังใส่ใต้ดินขึ้นมา
ได้เสน่ห์จึงคลาย ตกดึกเถรขวาดกับเณรจ๋ิวสะเดาะโซ่ตรวนหนีไป ในการไต่สวนคดนี างสร้อยฟ้า ไม่ยอมรับ
ว่าเป็นคนทำเสน่ห์ และใส่ร้ายว่านางศรีมาลาเป็นชู้กับพลายชุมพล พอนางจับได้พลายชุมพลก็หนีไปยุยง
ขุนแผน ในที่สุดก็มีการพิสูจน์ความบริสุทธิ์โดยการลุยไฟ นางสร้อยฟ้าแพ้ถูกไฟลวกจนพุพอง ส่วนนางศรี
มาลาไม่เป็นอะไรเลย สมเดจ็ พระพันวษาส่งั ประหารนางสร้อยฟา้ แต่นางศรีมาลาชว่ ยขออภยั โทษให้

14

จึงเพียงถูกเนรเทศกลับไปอยู่ที่เชียงใหม่เช่นเดิม ระหว่างเดินทางก็พบเถรขวาดกับเณรจิ๋ว จึงเดินท างไป
ด้วยกัน กลับถึงเชียงใหม่ได้ไม่นานนางก็ให้กำเนิดลูกชาย ชื่อ พลายยง ส่วนนางศรีมาลาก็คลอดลูกชาย
เชน่ กนั ขนุ แผนตง้ั ช่อื ให้ว่า พลายเพชร

พระเจ้าเชยี งอินทร์ ตั้งเถรขวาด เป็นพระสงั ฆราชเพื่อตอบแทนความดีความชอบที่พานางสร้อยฟ้า
ทก่ี ลบั บา้ นเมืองได้อยา่ งปลอดภัย แตเ่ ถรขวาดยังแค้นพลายชุมพล จึงเดินทางมาท่ีกรุงศรีอยธุ ยา แปลงเป็น
จระเข้อาละวาดฆ่าคนและสัตว์เลี้ยงไปมากมาย พลายชุมพลจึงอาสาออกปราบจระเข้จนสำเร็จ ได้ตัวเถร
ขวาดมาประหารชีวิต พลายชุมพลได้บรรดาศักดิ์เป็นหลวงนายฤทธิ์ นับจากนั้นเป็นตนมาทุกคนก็อยู่กัน
อยา่ งมีความสขุ

15

แบบฝกึ ทักษะที่ ๓

คำช้ีแจง นกั เรียนเรยี งลำดับเรือ่ งย่อขุนช้างขนุ แผน โดยนำหมายเลข 1-10 ใส่ลงในช่องว่างใหถ้ ูกตอ้ ง

……………… ขุนแผนตั้งชื่อลูกชายที่คลอดจากนางแก้วกิริยาว่าพลายชุมพล และสมเด็จพระพันวษา
ยกนางสร้อยฟ้าให้แต่งงานกับพระไวยพร้อม ๆ กับนางศรีมาลา ในครั้งนั้นขุนช้างเมาทะเลาะกับพลายงาม
ขุนช้างถวายฎีกากล่าวโทษพลายงามว่าทำร้ายตน พระพันวษาไต่สวนความและดำน้ำพิสูจน์ ขุนช้างแพ้
ความถูกตัดสินประหารชีวิต นางวันทองขอร้องให้พลายงามทูลขออภัยโทษเพื่อเห็นแก่นาง ขุนช้างจึงรอด
ชีวติ

................. สมเด็จพระพนั วษากร้ิวท่ขี ุนไกรใชห้ อกแทงควายป่าจงึ สงั่ ประหารชีวติ ทางเมอื งสุพรรณบรุ ี มี
พวกโจรจันศรข้ึนปล้นบ้านของขนุ ศรีวิชัยและฆ่าขุนศรวี ิชัยตาย ส่วนพนั ศรโยธาเดนิ ทางไปคา้ ขายตา่ งเมือง
พอกลบั มาถึงบ้านกเ็ ป็นไขป้ ่าตาย

..................... เกิดเร่อื งวุน่ วายท่พี ระไวยโดยทำเสน่ห์ มกี ารลุยไปพิสูจน์ความจรงิ ของนางสรอ้ ยฟ้า
และนางศรีมาลา ซง่ึ นางสร้อยฟา้ เป็นคนทำจงึ ถูกกลับเชียงใหม่ใหก้ ำเนิดลูกชาย ชอ่ื พลายยง สว่ นนางศรี
มาลาก็คลอดลกู ช่อื พลายเพชร ภายหลงั จระเข้เถรถวาดท่เี คยช่วยนางสรอ้ ยฟา้ ทำเสน่ห์ใหพ้ ลายงามยังแคน้
เคืองจึงปลอมตัวเป็นจระเข้สร้างความวนุ่ วาย จึงได้พลายชุมพลลูกของขนุ แผนกบั นางแกว้ กริ ิยาเปน็ ผปู้ ราบ
หลังจากน้ันทุกคนก็อยู่ดว้ ยกันอย่างมีความสขุ

..................... ขุนแผนใไปตระเวนด่านได้ลูกสาวของหมื่นหาญชื่อนางบัวคลี่เป็นภรรยา จากนั้นขุนแผนได้
ของวิเศษครบทั้ง 3 อย่างแล้วขุนแผนก็ไปที่บ้านของขุนช้างสะกดคนให้หลับหมดแล้วขึ้นไปบนบ้านแต่เข้า
ห้องผิด จึงพบนางแก้วกิริยาและได้นางเป็นภรรยา จากนั้นก็ไปปลุกนางวันทองพาขึ้นม้าหนีเข้าป่าไป ขุน
ชา้ งไปฟอ้ งสมเดจ็ พระพนั วษา พระองคใ์ ห้ทหารตามจบั ขนุ แผนโดยขุนแผนกับนางวนั ทองหลบซ่อนอยู่ในป่า
จนนางตั้งท้องจงึ พากันออกมามอบตัวสู้คดีกับขุนช้างจนชนะคดี ขุนแผน นางวันทอง และนางแก้วกิริยาจงึ
อยู่รว่ มกนั ดว้ ยความสุข

...................... กลา่ วถึงครอบครวั สามครอบครวั คือ ครอบครวั ของขนุ ไกรพลพา่ ยมลี กู ชายชอ่ื พลายแก้ว
ครอบครัวของขุนศรวี ิชยั มีลูกชายช่ือ ขนุ ชา้ ง และครอบครวั ของพันศรโยธา มีลูกสาวชือ่ นางพิมพิลาไลย

16

.................... นางวันทองถูกบังคับให้แต่งงานกับขุนช้างแต่นางไม่ยอมเข้าหอ ขณะนั้นพลายแก้วกลับมาถึง
กรุงศรีอยุธยาและได้บรรดาศักดิ์เป็นขุนแผนแสนสะท้าน จากนั้นก็พานางลาวทองกลับสุพรรณบุรีนางวัน
ทองเห็นขุนแผนพาภรรยาใหม่มาด้วยก็โกรธด่าทอโต้ตอบกับนางลาวทองและลืมตัวพูดก้าวร้าวขุนแผน
ทำให้ขุนแผนโมโหพานางลาวทองไปอยู่ทก่ี าญจนบุรี สว่ นนางวันทองกต็ กเป็นภรรยาของขนุ ชา้ งอยา่ งจำใจ

.................... เณรพลายแกว้ สึกแล้วใหน้ างทองประศรมี าสู่ขอนางพมิ และแต่งงานกัน

.................... พระไวยอยากให้แมม่ าอยกู่ ับตนและคนื ดกี บั พอ่ จึงไปลักพานางวนั ทองมา ขุนชา้ งเคอื งมาก
จึงไปฟ้องสมเด็จพระพันวษา จึงมีการไต่สวนคดกี ันอีกครั้งหน่งึ ในท่สี ุดสมเดจ็ พระพนั วษาก็ถามความสมคั ร
ใจของนางวา่ จะเลือกอยกู่ บั ใคร นางตัดสินใจไม่ได้ สมเดจ็ พระพันวษาหาวา่ นางเปน็ หญงิ สองใจจงึ สัง่ ให้นำ
ตัวไปประหารชวี ิต พระไวยพยายามอ้อนวอนขออภัยโทษได้ แตไ่ ปห้ามการประหารไม่ทัน

................... นางพิมพลิ าไลยเมอ่ื สามจี ากไปทพั ได้ไมน่ านก็ป่วยหนักรกั ษาเท่าไรกไ็ ม่หาย ขรัวตาจวู ัดปา่ เล
ไลยแนะนำใหเ้ ปลย่ี นช่อื เปน็ วันทอง อาการไข้จงึ หาย

.................. ขุนแผนถูกสั่งให้จำคุก นางแก้วกิริยาตามไปปรนนิบัติขุนแผนย ส่วนนางวันทองพักอยู่ที่บ้าน
ของหมื่นศรี ขุนช้างจึงพาพรรคพวกมาฉุดนางวันทองไปเป็นภรรยาอีก ต่อมานางก็คลอดลูกชาย แล้วตั้งช่ือ
ให้ว่าพลายงาม ขุนช้างรู้ว่าไม่ใช่ลูกของตนก็เกลียดชัง วันหนึ่งจึงหลอกพาเข้าไปในป่าทุบตีจนสลบแล้วเอา
ท่อนไมท้ บั ไว้ โหงพรายของขุนแผนมาช่วยได้ทัน นางวันทองจงึ ใหล้ ูกไปอยู่กับนางทองประศรี ที่กาญจนบุรี
พลายงามได้รำ่ เรียนวิชาของพอ่ เชีย่ วชาญ ขนุ แผนจึงพาไปฝากไว้กับหม่ืนศรีเพอ่ื หาโอกาสใหเ้ ข้ารับราชการ

17

แบบฝกึ ทกั ษะที่ 4

คำชีแ้ จง นักเรยี นเขียนเรอื่ งย่อ ดงั นี้ (10 คะแนน)

1. เนือ้ เร่ืองย่อขนุ ช้างขนุ แผน (5 คะแนน)

......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
............................................................................................................................. ..........................................
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
............................................................................................................................. ..........................................
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................... .................................
................................................................................................. ............................................................... .......
............................................................................................................................. ..........................................
.............................................................................................................................................. .........................

2. เนอ้ื เร่อื งยอ่ ขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎกี า (5 คะแนน)
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
............................................................................................................................. ..........................................
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................... .................................
............................................................................................................................. ..........................................

18

ใบความรู้ที่ 3
เร่อื งรปู แบบคำประพนั ธ์และกลวธิ ีการแตง่ ขุนช้างขุนแผน ตอนขนุ ช้างถวายฎีกา

รปู แบบคำประพันธ์

เรื่องขุนช้างขุนแผนเป็นคำประพันธ์ ประเภทกลอนเสภา ๔๓ ตอน ซึ่งมีอยู่ ๘ ตอนที่ได้รับ
การยกย่องว่าแต่งดยี อดเย่ียมจากวรรณคดีสมาคมอันมีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
ทรงเป็นประธานโดยลงมติเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๔ และตอนขุนชา้ งถวายฎกี าเปน็ หนงึ่ ในแปดตอนทไี่ ด้รบั
การยกย่อง

ลักษณะคำประพันธก์ ลอนเสภาเปน็ กลอนสภุ าพ เสภาเป็นกลอนขน้ั เลา่ เรื่องอย่างเล่านทิ านจงึ ใช้
คำมากเพื่อบรรจุข้อความใหช้ ัดเจนแก่ผูฟ้ ัง และมุ่งเอาการขับได้ ไพเราะเปน็ สำคญั สมั ผสั ของคำประพนั ธ์
คือ คำสุดทา้ ยของวรรคต้น ส่งสมั ผสั ไปยังคำใดคำหนง่ึ ใน ๕ คำแรกของวรรคหลงั สมั ผัสวรรคอ่ืนและ
สัมผัสระหวา่ งบทเหมือนกลอนสุภาพ ไมไ่ ดบ้ งั คบั เสียงสูงตำ่ ท้ายวรรคกลอนเสภา เป็นคำประพันธช์ นิดหนึง่
ซง่ึ แตง่ เพอ่ื ใชข้ บั เพราะใชเ้ ป็นกลอนขบั จงึ กำหนดคำไม่แนน่ อน มงุ่ การขบั เสภาเปน็ สำคญั จงึ ใชค้ ำ ๗ คำ
ถงึ ๙ คำ การสง่ สัมผสั นอกเหมอื นกบั กลอนสภุ าพ แตไ่ มบ่ งั คบั หรอื ห้ามเสียงสูง ต่ำ ตามจำนวนคำแต่ละ
วรรค อยใู่ นเกณฑ์กลอน ๗-๙

แผนผังกลอนสภุ าพ

19

กลวธิ ีการแต่ง

สายทิพย์ นกุ ูลกิจ (2543 : 121) กลา่ วเกยี่ วกบั กลวิธีการแตง่ สรุปไดด้ ังน้ี “กลวิธีการแต่ง คือ
วิธีการในการเสนอเรื่อง ทำใหเ้ รื่องนา่ อ่าน น่าสนใจ และมผี ลตอ่ การดำเนิน เร่ือง ผู้แต่งพยายามสรา้ งขน้ึ
เพ่ือใหง้ านเขียนของตนมลี กั ษณะเด่น แปลก และมีคุณค่า พิจารณา กลวธิ กี ารต้ังช่ือเร่ือง การเล่าเร่อื ง การ
ดำเนินเร่ือง การสร้างตัวละคร

กลวิธีในการแต่งคำประพันธ์เป็นวิธีสร้างความรู้สึกนึกคิดของกวีช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจทัศนะและนัย
สรุปของกวีหรือเนื้อเรื่องได้ชัดเจนยิ่งขึ้นกว่าการบอกเล่าด้วยถ้อยคำและวิธีการตรงไปตรงมาดังจะเห็นได้
จากปมปัญหาของเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนที่เป็นปมความขัดแย้งเรื่องความรักระหว่างชายสองหญิงหนึ่ง
จนในทส่ี ุดได้นำไปสูก่ ารคลีค่ ลายปมปัญหาด้วยการประหารชีวติ นางวันทองซง่ึ เป็นจุดจบท่ีนา่ เศร้าสลดใจแต่
ก็เป็นกลวิธีท่ีทำให้เรื่องนี้อยู่ในใจผู้อ่านมายาวนานเพราะกวีสร้างความรู้สึกค้างคาใจ ความไม่สมหวัง ของ
ตวั ละคร

(ภาสกร เกิดอ่อน และคณะ,วรรณคดีและวรรณกรรม : 5)

20

แบบฝึกทกั ษะท่ี 5

คำชแี้ จง นกั เรียนตอนคำถามต่อไปนี้ (10 คะแนน)

1. จงบอกรูปแบบคำประพนั ธ์เรอ่ื งขุนชา้ งขนุ แผน และลกั ษณะเฉพาะของรปู แบบคำประพนั ธ์ (5 คะแนน)

......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
...................................................................................................................................... .................................
................................................................................................. .....................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
.............................................................................................................................................. .........................

2. กลวธิ ีการแต่งขุนช้างขนุ แผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎกี า (5 คะแนน)

......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .........................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..........................................
......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

21

แบบทดสอบหลังเรียน

คำชแี้ จง
นกั เรยี นอ่านข้อคำถาม และคำตอบใหล้ ะเอียด แลว้ ทำเครอ่ื งหมายกากบาท (  )

ทบั อกั ษร ก, ข, ค หรอื ง ลงในกระดาษคำตอบท่ีตรงกับตัวเลือกทีน่ ักเรยี นเหน็ ว่าถกู ตอ้ ง
ท่ีสุด เพยี งข้อเดียว (๑๐ คะแนน)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

๑. ขอ้ ใดกลา่ วถงึ ผแู้ ตง่ เรอ่ื งขุนชา้ งขนุ แผนไม่ถกู ต้อง
ก. สุนทรภู่ แต่งตอนขุนช้างถวายฎกี า
ข. ครูแจง้ แตง่ ตอน ขุนแผนแกพ้ ระทา้ ยน้ำ
ค. รชั กาลที่ 2 แตง่ ตอนพลายแกว้ เป็นชกู้ บั นางพิม
ง. รชั กาลที่ 3 แต่งตอนขุนชา้ งฟ้องว่าขนุ แผนเป็นกบฏ

2. ขอ้ ใดกลา่ วไมถ่ ูกต้องเกย่ี วกับเร่อื งขุนช้างขนุ แผน
ก. เปน็ วรรณกรรมอมตะนทิ านไทยพืน้ บ้านจังหวัดพระนครศรอี ยธุ ยา
ข. รชั กาลที่ ๒ ทรงโปรดให้กวีหลายคนช่วยกนั แตง่ เร่ืองเพิ่ม
ค. เสภาเรื่อขุนชา้ งขุนแผนมเี คา้ มาจากเร่ืองจริง เนือ่ งจากมหี ลกั ฐานปรากฏอยู่ใน
“คำใหก้ ารชาวกรุงเก่า”
ง. เสภาเร่อื งขนุ ชา้ งขนุ แผนฉบับที่รวบรวมในปัจจุบันมที ้งั หมด ๔๓

3. ข้อใดคือวตั ถปุ ระสงคใ์ นการแตง่ เรอื่ งขนุ ชา้ งขุนแผน
ก. เพอ่ื ใชใ้ นการขับเสภาใหค้ วามเพลดิ เพลินแก่ผู้ฟัง
ข. เพื่อใชใ้ นการปลอบขวญั คนท่ตี ดิ คุก
ค. เพอ่ื ใช้ในพธิ ีกรรมทางศาสนา
ง. เพอ่ื ยกย่องความสามารถของกวใี นสมัยอยธุ ยา

4. ข้อใดกล่าวถึงเนื้อเรื่องขุนชา้ งขุนแผนไม่ถกู ต้อง
ก. บดิ าของตวั ละครเอกในเรอื่ งเสยี ชวี ิต
ข. นางวนั ทองมไิ ดเ้ ตม็ ใจแตง่ งานกบั ขุนชา้ ง
ค. กุมารทองคือลกู ของขุนแผนทม่ี กี ับนางลาวทอง
ง. นางแก้วกิริยาคือภรรยาที่คอยดูแลขุนแผนตอนตดิ คุก

22

๖. . ลงยนั ต์ราชะเอาปะอก หยบิ ยกมงคลข้นึ ใสห่ วั

เปา่ มนต์เบอื้ งบนชอุ่มมัว พรายย่วั ยวนใจใหไ้ คลคลา

คำวา่ “มงคล” ในบทประพนั ธ์ข้างตน้ สอดคล้องกับขอ้ ใด

ก. วันน้ีเป็นวันมงคลขอให้กิจการเจริญรุ่งเรืองนะ

ข. วัดแห่งน้ีมีวตั ถุมงคลท่ีศักด์ิสิทธ์ิมาก

ค. เชิญคุณพ่อคุณแมส่ วมมงคลใหค้ ูบ่ ่าวสาวครับ

ง. ได้ฟังธรรมในวันนี้รู้สึกเป็นมงคลแก่ชีวิตมาก

๗. ข้อใดไมเ่ กีย่ วข้องกับการถวายฎกี า

ก. ร่างฟอ้ งทอ่ งเทยี บให้เรียบรอ้ ย ถอ้ ยคำถีถ่ ว้ นเป็นหนักหนา

ลงกระดาษพบั ไว้มไิ ดช้ า้ อาบนำ้ ผลัดผ้าแลว้ คลาไคล

ข. เข้าตรงบโทนอ้นต้นกญั ญา เพือ่ นโขกลงด้วยกะลาวา่ ผีเสื้อ

มหาดเลก็ อยู่พดั พลดั ตกเรือ รอ้ งว่าเสือตวั ใหญ่ว่ายนำ้ มา

ค. พอเรอื พระที่นัง่ ประทับที่ ขนุ ช้างกร็ ี่ลงตีนทา่

ลอยคอชูหนังสือดือ้ เขา้ มา ผดุ โผลโ่ งหน้ายึดแคมเรือ

ง. ตามบญุ ตามกรรมไดท้ ำมา จะเฆ่ียนฆ่าหาคิดชีวิตไม่

ย่งิ คดิ เดือดดาลทะยานใจ ฉวยได้กระดานชนวนมา

๘. ขอ้ ใดคือกล่าวถึงกลวธิ กี ารแตง่ เรื่องขุนชา้ งขุนแผน ตอนขนุ ช้างถวายฎีกาไดถ้ กู ต้อง
ก. เร่ืองนีเ้ ปน็ การเล่าเร่ืองยอ้ นกลับ
ข. ตอนจบเปน็ การจบเรือ่ งแบบหักมุม
ค. ดำเนินเรอื่ งตามลำดับปฏิทนิ
ง. สร้างปมของเรื่องเก่ียวกับความต้องการที่ไม่รจู้ ักท่ีส้นิ สดุ

๙. ขนุ ช้างต่ืนขน้ึ มเิ ปน็ การ เขาจะรุกรานพาลข่มเหง

จะเกดิ ผดิ แม่คิดคะนงึ เกรง ฉวยสบเพลงพลาดพล้ำมเิ ป็นการ

คำประพนั ธ์นี้นางวนั ทองต้องการบอกอะไรให้พลายงาม

ก. เตือนสติ ข. พรำ่ สอน

ค. ดุด่าวา่ กลา่ ว ง. ชักชวน

๑๐. ขอ้ ใดไม่ใช่สาเหตุทท่ี ำให้นางวันทองถูกประหารชีวิต
ก. นางวนั ทองเปน็ เมียขุนแผนแลว้ ยงั ยอมเปน็ เมียขุนช้างอกี
ข. พระพันวษาโกรธนางวันทองท่ีไมต่ ดั สนิ ใจให้เดด็ ขาด
ค. ขนุ แผนไม่ได้เพด็ ทลู ขอนางวันทองคืนจากขนุ ชา้ ง
ง. จม่ืนไวยไปลกั แม่มาในยามค่ำคนื

23

กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรยี น

ชอื่ -นามสกุล.....................................................................ช้นั ............. เลขที่ ..............

คำชแ้ี จง จงเลอื กตวั อกั ษร ก, ข, ค, หรอื ง และทำเครื่องหมายกากบาท (X) ได้คะแนน
ในช่องทถ่ี ูกทส่ี ุด (๑๐ คะแนน)

ขอ้ ก ข ค ง
๑
2
3
4
5
6
7
8
9
10

24

บรรณานกุ รม

ณฐั วฒุ ิ คล้ายสุบรรณ และวันเพ็ญ เหลืองอรณุ . (2562). พินิจวรรณคดีจากหนงั สือเรยี นช้นั มธั ยมศึกษา
ตอนปลาย. กรงุ เทพฯ : ซีเอด็ ยเู คชน่ั .

ภาสกร เกิดออ่ น และคณะ.วรรณคดแี ละวรรณกรรม ม.6. กรุงเทพฯ : อกั ษรเจรญิ ทศั น์.
สายทิพย์ นกุ ลู กจิ . (2543). วรรณกรรมไทยปัจจบุ ัน. กรงุ เทพฯ : มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ บางเขน.

25

ภาคผนวก

26

เฉลยแบบทดสอบ
กอ่ นเรียน-หลงั เรียน

ก่อนเรียน หลงั เรยี น
1. ง 1. ก
2. ก 2. ก
3. ก 3. ง
4. ค 4. ค
5. ค 5. ก
6. ง 6. ค
7. ง 7.ข
8. ข 8.ค
9. ก 9. ข
10. ข 10.ค

เกณฑก์ ารให้คะแนน ระดบั คะแนน
๑๐
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น - แบบทดสอบหลังเรียน ๐
เกณฑ์การให้คะแนน

เลือกคำตอบถูกต้อง ได้ข้อละ ๑ คะแนน (๑๐ ขอ้ )

เลือกคำตอบไม่ถูกต้องหรอื ไม่ตอบทุกข้อ

27

เฉลย/แนวคำตอบ
แบบฝึกทกั ษะท่ี 1-5

28

เฉลยแบบฝึกทกั ษะที่ 1

คำชีแ้ จง ให้นักเรียนค้นคว้ารายนามผูแ้ ต่งเร่ืองขุนช้างขุนแผนตามทีป่ รากฏ (15 คะแนน)

ขอ้ ชือ่ ตอน ชอื่ ผแู้ ต่ง
1 พลายแก้วเป็นชกู้ ับนางพิม รชั กาลที่ 2
2 กำเนดิ พลายงาม สนุ ทรภู่
3 กำเนิดกุมารทองลูกนางบวั คลี่ ครูแจง้
4 ขนุ ช้างฟ้องว่าขนุ แผนเปน็ กบฏ รชั กาลที่ 3
5 ขนุ แผนแก้พระทา้ ยนำ้ ครูแจ้ง
6 ขุนแผนพลายงามยกทัพกลบั ครแู จ้ง
7 สรอ้ ยฟา้ ศรีมาลาลุยไฟ เปน็ บทเดิม
8 ขุนแผนตดิ คกุ สมเดจ็ พระเจ้านอ้ งยาเธอ
กรมหมืน่ ศกั ดพิ์ ลเสพ (สันนษิ ฐาน)
9 ขนุ แผนพลายงามจับพระเจา้ เชยี งใหม่ ครูแจง้
11 ขนุ ชา้ งถวายฎกี า ไม่ปรากฏผแู้ ตง่

29

เฉลยแบบฝึกทกั ษะที่ 2

คำชี้แจง ใหน้ ักเรียนตอบคำถามในประเดน็ ต่อไปนี้ (10 คะแนน)

1. สรุปความเปน็ มาของเรื่องขุนชา้ งขนุ แผน (5 คะแนน)

ตอบ เสภาขุนช้างขุนแผน มีเนื้อความปรากฏในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า ซึ่งนับเป็นเรื่อง
ในพระราชพงศาวดาร เรื่องขุนช้างขุนแผนนี้เป็นวรรณกรรมอมตะ นิทานไทยพื้นบ้านของสุพรรณบุรีมา
แต่ช้านาน เกิดขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ซึ่งมีหลักฐานอยู่ในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า
โดยแต่งเป็น บทกลอนสำหรับขับเสภา (เสภาคือหนังสือกลอนโบราณ ที่นำเอานิทานมาแต่งเป็นกลอน
สำหรับขับลำนำ) ให้ประชาชนฟังเหลือมาถึงกรุงรัตนโกสนิ ทร์บางตอนเพราะถกู ไฟไหม้และสูญหายไป เมื่อ
ครั้งเสียกรุงกับพม่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ ทรงโปรด ให้กวีหลายท่าน เชน่
พระองคก์ รมหม่ืนเจษฎาบดินทร์ (รัชกาลที่ ๓ ) สุนทรภู่ ครูแจ้ง เป็นต้น ให้ช่วยกันแต่งเพ่ิมเติมขึ้น โดยแบ่ง
กนั แตง่ เป็นตอน ๆ ไปจนจบเรอื่ ง

2. จุดประสงค์การแต่ง (5 คะแนน)

ตอบ เพื่อใช้ในการขับเสภาให้ความเพลิดเพลินแก่ผู้ฟัง ผู้อ่านและแสดงความสามารถเชิงประพันธ์ของผู้
แต่ง นอกจากนี้ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้สันนิษฐานโดยใช้หลักฐานทีเ่ ป็นเป้าหมายรับสั่งและเอกสาร
อื่น ๆ ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นมาประกอบการให้ความหมายของคำว่า “เสภา” แปลว่า “คุก”
หรือที่คุมขังนักโทษเพราะในกลอนไหว้ครูเสภาปรากฏคำว่า “พันรักษาราตร”ี ซึ่งเป็นตำแหน่งหัวหน้าผ้คู ุม
ในคุกความว่า “จะไหว้ตาครูเหล่ชอบเฮฮา พันรักษาราตรดี ขี ยัน” จงึ น่าจะเป็นได้ว่าเสภาเป็นวรรณคดีของ
คนคุกและเกิดขึ้นในคุก ดังนั้น ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช จึงสันนิษฐานว่าวัตถุประสงค์ในการแต่งเสภา
เรื่องขุนช้างขุนแผนก็เพื่อให้ความบันเทิงแก่คนคุกในยามค่ำคืน จากนั้นจึงแพร่หลายออกมานอกคุกโดย
นำมาใชข้ บั ในงานประเพณีทเ่ี ปน็ มงคล

30

เฉลยแบบฝึกทกั ษะท่ี 3

คำช้แี จง นักเรียนเรยี งลำดับเร่อื งย่อขนุ ชา้ ขุนแผน โดยนำหมายเลข 1-10 ใส่ลงในช่องวา่ งให้ถูกตอ้ ง

………8……. ขุนแผนตั้งชื่อลูกชายที่คลอดจากนางแก้วกิริยาว่าพลายชุมพล และสมเด็จพระพันวษา
ยกนางสร้อยฟ้าให้แต่งงานกับพระไวยพร้อม ๆ กับนางศรีมาลา ในครั้งนั้นขุนช้างเมาทะเลาะกับพลายงาม
ขุนช้างถวายฎีกากล่าวโทษพลายงามว่าทำร้ายตน พระพันวษาไต่สวนความและดำน้ำพิสูจน์ ขุนช้างแพ้
ความถูกตัดสินประหารชีวิต นางวันทองขอร้องให้พลายงามทูลขออภัยโทษเพื่อเห็นแก่นาง ขุนช้างจึงรอด
ชีวิต

......... 2......... สมเด็จพระพันวษากร้วิ ทข่ี นุ ไกรใชห้ อกแทงควายป่าจงึ ส่งั ประหารชวี ติ ทางเมืองสุพรรณบรุ ี
มพี วกโจรจันศรข้ึนปล้นบา้ นของขนุ ศรีวิชัยและฆา่ ขุนศรีวชิ ัยตาย ส่วนพนั ศรโยธาเดนิ ทางไปคา้ ขายต่างเมอื ง
พอกลบั มาถึงบา้ นกเ็ ปน็ ไขป้ ่าตาย

...........10....... เกดิ เรือ่ งวนุ่ วายทพี่ ระไวยโดยทำเสน่ห์ มกี ารลุยไปพสิ จู น์ความจรงิ ของนางสรอ้ ยฟ้า
และนางศรีมาลา ซงึ่ นางสร้อยฟ้าเปน็ คนทำจงึ ถูกกลับเชียงใหม่ให้กำเนิดลูกชาย ชอื่ พลายยง ส่วนนางศรี
มาลาก็คลอดลกู ชอื่ พลายเพชร ภายหลังจระเข้เถรถวาดท่ีเคยชว่ ยนางสรอ้ ยฟา้ ทำเสน่หใ์ ห้พลายงามยังแคน้
เคืองจึงปลอมตวั เปน็ จระเข้สร้างความวุ่นวาย จงึ ได้พลายชุมพลลกู ของขุนแผนกับนางแก้วกิรยิ าเป็นผูป้ ราบ
หลังจากน้นั ทุกคนก็อยดู่ ว้ ยกันอยา่ งมีความสขุ

..........6......... ขุนแผนใไปตระเวนด่านได้ลูกสาวของหมื่นหาญชื่อนางบัวคลี่เป็นภรรยา จากนั้นขุนแผนได้
ของวิเศษครบทั้ง 3 อย่างแล้วขุนแผนก็ไปที่บ้านของขุนช้างสะกดคนให้หลับหมดแล้วขึ้นไปบนบ้านแต่เขา้
ห้องผิด จึงพบนางแก้วกิริยาและได้นางเป็นภรรยา จากนั้นก็ไปปลุกนางวันทองพาขึ้นม้าหนีเข้าป่าไป ขุน
ช้างไปฟอ้ งสมเด็จพระพันวษา พระองคใ์ หท้ หารตามจับขุนแผนโดยขุนแผนกับนางวนั ทองหลบซ่อนอยู่ในป่า
จนนางตั้งท้องจึงพากนั ออกมามอบตัวสูค้ ดีกับขุนช้างจนชนะคดี ขุนแผน นางวันทอง และนางแก้วกิริยาจงึ
อยูร่ ว่ มกันดว้ ยความสุข

.........1........ กลา่ วถึงครอบครัวสามครอบครวั คือ ครอบครวั ของขุนไกรพลพา่ ยมลี กู ชายชื่อ พลายแกว้
ครอบครัวของขุนศรีวชิ ยั มลี ูกชายชอ่ื ขุนชา้ ง และครอบครัวของพนั ศรโยธา มลี กู สาวชอ่ื นางพิมพิลาไลย

31

.........5.......... นางวันทองถูกบังคับให้แต่งงานกับขุนชา้ งแตน่ างไม่ยอมเข้าหอ ขณะน้นั พลายแก้วกลับมาถึง
กรุงศรีอยุธยาและได้บรรดาศักดิ์เป็นขุนแผนแสนสะท้าน จากนั้นก็พานางลาวทองกลับสุพรรณบุรีนางวัน
ทองเห็นขุนแผนพาภรรยาใหมม่ าด้วยก็โกรธด่าทอโต้ตอบกับนางลาวทองและลมื ตัวพูดก้าวร้าวขุนแผน ทำ
ให้ขนุ แผนโมโหพานางลาวทองไปอยทู่ ่ีกาญจนบรุ ี ส่วนนางวนั ทองก็ตกเป็นภรรยาของขนุ ช้างอย่างจำใจ

.........3.......... เณรพลายแก้วสกึ แล้วใหน้ างทองประศรมี าสู่ขอนางพมิ และแต่งงานกนั

....... 9........... พระไวยอยากใหแ้ ม่มาอยกู่ ับตนและคืนดกี ับพ่อ จงึ ไปลักพานางวันทองมา ขุนช้างเคืองมาก
จงึ ไปฟ้องสมเดจ็ พระพันวษา จึงมกี ารไตส่ วนคดกี นั อีกครัง้ หน่ึง ในทีส่ ุดสมเด็จพระพนั วษากถ็ ามความสมัคร
ใจของนางว่าจะเลือกอยู่กบั ใคร นางตัดสินใจไม่ได้ สมเด็จพระพนั วษาหาว่านางเป็นหญงิ สองใจจงึ สัง่ ใหน้ ำ
ตัวไปประหารชีวิต พระไวยพยายามอ้อนวอนขออภยั โทษได้ แต่ไปหา้ มการประหารไม่ทัน

.........4.......... นางพมิ พิลาไลยเมือ่ สามีจากไปทพั ได้ไมน่ านก็ปว่ ยหนกั รักษาเท่าไรก็ไมห่ าย ขรวั ตาจวู ัดป่าเล
ไลยแนะนำใหเ้ ปลย่ี นช่ือเปน็ วันทอง อาการไข้จึงหาย

..........7........ ขุนแผนถูกสั่งให้จำคุก นางแก้วกิริยาตามไปปรนนิบัติขุนแผนย ส่วนนางวันทองพักอยู่ที่บา้ น
ของหมื่นศรี ขุนช้างจึงพาพรรคพวกมาฉุดนางวนั ทองไปเป็นภรรยาอีก ต่อมานางก็คลอดลูกชาย แล้วตั้งชอ่ื
ให้ว่าพลายงาม ขุนช้างรู้ว่าไม่ใช่ลูกของตนก็เกลียดชัง วันหนึ่งจึงหลอกพาเข้าไปในปา่ ทุบตีจนสลบแล้วเอา
ทอ่ นไม้ทบั ไว้ โหงพรายของขนุ แผนมาช่วยได้ทัน นางวันทองจึงให้ลูกไปอยู่กับนางทองประศรี ที่กาญจนบุรี
พลายงามได้ ร่ำเรียนวิชาของพ่อเชี่ยวชาญ ขุนแผนจึงพาไปฝากไว้กับหมื่นศรีเพื่อหาโอกาสให้เข้ารับ
ราชการ

32

เฉลยแบบฝกึ ทักษะที่ 4

คำชี้แจง นักเรยี นเขยี นเรื่องย่อ ดังน้ี (10 คะแนน)

1. เน้ือเร่อื งยอ่ ขุนชา้ งขนุ แผน (5 คะแนน)
ตอบ กล่าวถึงครอบครัวสามครอบครัวพลายแก้ว ขุนช้าง นางพิมพิลาไลย ทั้งสามเป็นเพื่อนเล่น

กันตอนเด็กแล้วห่างหายกันไปกลับมาเจอกันอีกครั้งตอนเป็นหนุ่มสาวในขณะที่พลายแก้วบวช แล้วที่วัดมี
การเทศนม์ หาชาติ เณรแก้วพงึ พอใจนางพิมจึงสึกแล้วมาสูข่ อจนไดแ้ ต่งงานกนั ซึ่งทำให้ขนุ ช้างไม่พอใจ

สมเด็จพระพันวษาให้พลายแก้วเป็นแม่ทัพไปรบกับเมืองเชียงใหม่และได้ชัยชนะ นายบ้านแสนคำ
แมนแหง่ หม่บู า้ นจอมทองยกนางลาวทองลกู สาวให้เปน็ ภรรยาของพลายแกว้

ในขณะท่สี ามไี ปทพั นางพิมปว่ ยจงึ เปลี่ยนชอื่ เปน็ วันทอง ขนุ ช้างไปบอกว่าขนุ แผนตายในขณะไปทำ
ศึกแล้วขู่ว่านางวันทองจะต้องถูกคุมตัวไว้เป็นม่ายหลวงตามกฎหมายจึงบังคับให้นางวันทองแต่งงาน
ซึ่งนางไม่ได้เต็มใจ ขณะนั้นพลายแก้วกลับและพานางลาวทองกลับมาด้วยจึงโกรธด่าทอขุนแผน ทำให้
ขุนแผนโมโหพานางลาวทองไปอยทู่ ี่กาญจนบุรี สว่ นนางวันทองกต็ กเป็นภรรยาของขุนช้างอยา่ งจำใจ

ขุนแผนออกหาของวิเศษ ๓ อย่าง คือ ดาบวิเศษ กุมารทอง และม้าฝีเท้าดี ซึ่งกุมารทองนั้นได้มา
จากการควักลูกตัวเองที่เกิดกับนางบัวคลี่จากนั้นขุนแผนไปที่บ้านของขุนช้างแต่เข้าห้องผิดจึงพบนางแก้ว
กิริยาและได้นางเป็นภรรยา จากนั้นก็ไปปลุกนางวันทองพาขึ้นม้าหนีเข้าป่าไป ขุนช้างไปฟ้องสมเด็จพระ
พันวษา ขุนแผนกับนางวันทองหลบซ่อนอยู่ในป่าจนนางตั้งท้องจึงพากันออกมามอบตัวสู้คดีกับขุนช้างจน
ชนะคดี ขุนแผน นางวันทอง และนางแก้วกิริยาจึงอยู่ร่วมกันด้วยความสุข แต่ขุนแผนขุนแผนต้องถูก
จำคกุ เนอ่ื งจากไปทลู ขอนางลาวทองจากพระพันวษา ขุนชา้ งจงึ พาพรรคพวกมาฉดุ นางวนั ทองไปเป็นภรรยา
อกี ต่อมานางก็คลอดลูกชาย แลว้ ต้งั ชอ่ื ใหว้ า่ พลายงาม ขนุ ชา้ งรู้ว่าไม่ใช่ลูกของตนกเ็ กลยี ดชงั นางวนั ทองจึง
ให้ลกู ไปอย่กู บั นางทองประศรี ที่กาญจนบุรี

มีการศึกท่ีเชียงใหม่ พลายงามซึ่งเป็นทหารอาสาออกไปรบและขอให้ปล่อยขุนแผนออกจากคุก
เพื่อจะได้ช่วยกันทำศึก ขุนแผนจึงพ้นโทษ พลายงามได้พบนางศรีมาลาและไดน้ างเป็นภรรยา จากนั้นก็คุม
ทัพไปรบกับเชียงใหม่ได้ชัยชนะ พลายงามได้เป็นจมื่นไวยวรนาถ และสมเด็จพระพันวษาก็ยกนางสร้อยฟา้
ให้แต่งงานกับพระไวยพรอ้ ม ๆ กับนางศรมี าลา

พระไวยอยากใหแ้ ม่มาอยู่กบั ตนและคืนดีกบั พ่อ จงึ ไปลกั พานางวันทองมา ขุนช้างเคืองมากจึงไป
ฟ้องสมเด็จพระพนั วษา จงึ มีการไตส่ วนคดีกนั อกี ครั้งหนึ่ง ในทสี่ ุดสมเดจ็ พระพนั วษากถ็ ามความสมคั รใจ
ของนางวา่ จะเลือกอยู่กับใคร นางตัดสนิ ใจไม่ได้ สมเดจ็ พระพันวษาหาวา่ นางเป็นหญิงสองใจจึงส่ังใหน้ ำตัว
ไปประหารชีวิต พระไวยพยายามอ้อนวอนขออภัยโทษได้ แต่ไปห้ามการประหารไม่ทนั

ในครอบครัวของพระไวยนางสร้อยฟ้าเกิดความอิจฉานางศรีมาลาจึงทำเสน่ห์ให้พระไวยรักตน
มากกว่า เม่อื โดนจับได้วา่ ทำเสน่ห์จึงถูกลงโทศเนรเทศกลับไปอยู่เชียงใหม่ ต่อมาเถรขวาดที่เคยช่วยนางทำ
เสน่ห์ยังแค้นเคืองพระไวยและขุนแผนจงึ แปลงรา่ งเป็นจระเข้อาละวาด พลายชมพลลูกชายของขนุ แผนกับ
นางแกว้ กิรยิ าจงึ ไปปราบจระเขห้ ลงั จากน้ันบา้ นเมืองสงบทุกคนจงึ อยูด่ ว้ ยกนั อยา่ งมีความสุข

33

2. เนือ้ เร่ืองยอ่ ขนุ ชา้ งขนุ แผน ตอนขุนชา้ งถวายฎกี า (5 คะแนน)

ตอบ พระไวยเห็นว่าตนเองมีความสุขแล้ว ทั้งครอบครัวยศถาบรรดาศักดิ์ ขาดก็แต่แม่เพราะตอนนี้
นางวันทอง ผู้เป็นแม่ได้นั้นอยู่กับขุนช้างจึงอยากให้แม่มาอยู่กับตนและคืนดีกับพ่อ จัดแจงดูฤกษ์ยาม
เซ่นเหล้าเข้าปลาอาหารให้โหงพรายเพื่อช่วยคุ้มกัน จากนั้นไปถึงเรือนขุนช้างร่ายมนต์ให้ทุกคนหลับใหล
แล้วขึ้นไปบนเรือนขุนช้าง แล้วคลายมนต์ให้แม่ตื่นเจรจากันว่าลูกตอ้ งการท่ีจะรับกลับไปอยู่ด้วยกันซ่ึงนาง
วันทองทราบว่าการกระทำของพระไวยในครั้งนี้จะทำให้ขุนช้างโกรธแน่ เมื่อขุนช้างตื่นขึ้นมาไม่เหน็ นางวนั
ทองจึงเรียกบ่าวไพร่ช่วยกันตามหาวนุ่ วายกนั ทงั้ เรือน

พระไวยคิดว่าการกระทำในครั้งนี้จะทำให้ขุนช้างโกรธจึงให้จมื่นศรีทหารคนสนิทไปแจ้งแก่ขุนช้างวา่
ตน ไม่สบายจึงไปรับนางวันทองมาเพื่อเฝ้าไข้เมื่อหายแล้วก็จะส่งแม่กลบั ฝ่ายขุนชา้ งก็แกล้งพูดไปว่ายินดี
แตใ่ นใจนัน้ โกรธมากจึงเขยี นฎีกาถวายพระพันวษาเกี่ยวกับเรื่องราวในคร้ังน้ี สมเด็จพระพันวษาจึงเรียกทุก
คนมาตัดสินคดีความถามถึงสาเหตุเรื่องราวที่เกิดขึ้น ทั้งนี้ปัญหาทั้งหมดที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากผู้หญิงคือ
นางวนั ทอง จงึ ใหน้ างวันทองเลือกว่าะอย่กู บั ใครซ่ึงนางวนั ทองตัดสนิ ใจไมไ่ ด้ จงึ ตอบเป็นกลางๆ แล้วแตพ่ ระ
พนั วษาทำให้พระองคโ์ กรธมากจึงสง่ั ประหารชวี ติ นางวันทอง

34

เฉลยแบบฝกึ ทกั ษะที่ 5

คำชี้แจง นักเรยี นตอนคำถามต่อไปน้ี (10 คะแนน)

1. จงบอกรูปแบบคำประพันธ์เรอ่ื งขุนช้างขุนแผน และลกั ษณะเฉพาะของรปู แบบคำประพันธ์ (5 คะแนน)

ตอบ รูปแบบคำประพันธเ์ รือ่ งขุนชา้ งขุนแผน คือคำประพันธ์กลอนเสภาเป็นกลอนสภุ าพ ใช้ในการขบั เสภา
ลักษณะเฉพาะของรูปแบบคำประพันธ์ คือ คำสดุ ท้ายของวรรคตน้ ส่งสัมผสั ไปยังคำใดคำหน่งึ ใน ๕ คำ
แรกของวรรคหลงั สัมผัสวรรคอน่ื และสัมผสั ระหวา่ งบทเหมอื นกลอนสุภาพ ไมไ่ ด้บังคับเสยี งสงู ต่ำทา้ ยวรรค
กลอนเสภา เปน็ คำประพันธช์ นิดหนง่ึ ซ่ึงแตง่ เพ่ือใชข้ บั เพราะใช้เปน็ กลอนขบั จึงกำหนดคำไม่แน่นอน มุ่ง
การขับเสภาเป็นสำคญั จงึ ใชค้ ำ ๗ คำ ถงึ ๙ คำ การส่งสมั ผัสนอกเหมือนกบั กลอนสภุ าพ แต่ไม่บงั คับหรือ
หา้ มเสียง สูง ต่ำ ตามจำนวนคำแตล่ ะวรรค อยูใ่ นเกณฑ์กลอน ๗-๙

2. กลวิธกี ารแตง่ ขุนชา้ งขนุ แผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกา (5 คะแนน)

ตอบ กลวิธีในการแต่งคำประพันธ์เป็นวิธีสร้างความรู้สึกนึกคิดของกวีช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจทัศนะและนัย
สรุปของกวีหรือเนื้อเรื่องได้ชัดเจนยิ่งขึ้นกว่าการบอกเล่าด้วยถ้อย คำและวิธีการตรงไปตรงมาดังจะเห็นได้
จากปมปัญหาของเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนที่เป็นปมความขัดแย้งเรื่องความรักระหว่างชายสองหญิงหนึ่ง
จนในทีส่ ุดได้นำไปสูก่ ารคลีค่ ลายปมปญั หาด้วยการประหารชวี ติ นางวันทองซง่ึ เปน็ จุดจบที่น่าเศรา้ สลดใจแต่
ก็เป็นกลวิธีท่ีทำให้เรื่องนี้อยู่ในใจผู้อ่านมายาวนานเพราะกวีสร้างความรู้สึกค้างคาใจ ความไม่สมหวัง ของ
ตวั ละคร

35

เกณฑ์การให้คะแนน แบบฝกึ ทักษะท่ี ๑-5 ระดับคะแนน
1 คะแนน
แบบฝกึ ทกั ษะท่ี ๑ (10 คะแนน) 0 คะแนน
เกณฑ์การใหค้ ะแนน

ตอบถูกต้อง ไดค้ ะแนนขอ้ ละ 1 คะแนน (10 ข้อ)
ตอบไม่ถูกตอ้ งหรือไม่ตอบ ได้ข้อละ 0 คะแนน

แบบฝกึ ทักษะท่ี 2 (10 คะแนน) ระดับคะแนน
5 คะแนน
1. สรปุ ความเป็นมาของเรื่องขนุ ชา้ งขุนแผนได้ถกู ต้อง (5 คะแนน) 4 คะแนน
เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน 3 คะแนน
2 คะแนน
สรปุ ความเปน็ มาของเรื่องขนุ ช้างขนุ แผนได้ถูกต้อง ครบถว้ น สมบรู ณ์ เนื้อหา 1 คะแนน
มีความสอดคลอ้ งสัมพนั ธ์กัน

สรุปความเปน็ มาของเรื่องขนุ ช้างขุนแผนได้ถูกต้อง ครบถว้ น แต่ยงั ไมส่ มบรู ณ์
เนื้อหามคี วามสอดคล้องสมั พันธก์ นั เลก็ นอ้ ย

สรปุ ความเป็นมาของเรื่องขนุ ช้างขุนแผนถกู ต้องบ้าง แต่ยังไมส่ มบรู ณ์ เน้ือหา
มีความสอดคลอ้ งสัมพันธ์กนั เลก็ นอ้ ย

สรุปความเปน็ มาของเรื่องขุนชา้ งขนุ แผนได้ถกู ต้องเป็นสว่ นนอ้ ย เน้ือหา
สมั พันธก์ นั บา้ ง

สรปุ ความเปน็ มาของเร่ืองขนุ ชา้ งขุนแผนถูกต้องเปน็ สว่ นน้อย

36

แบบฝกึ ทักษะท่ี 2 (10 คะแนน) (ต่อ)

2. จดุ ประสงค์การแตง่ (5 คะแนน)

เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ระดบั คะแนน

บอกจุดประสงค์การแตง่ ได้ถูกต้อง ครบถ้วน สมบรู ณ์ เนื้อหา มีความสอดคล้อง 5 คะแนน
สัมพนั ธ์กัน

บอกจดุ ประสงค์การแตง่ ไดถ้ ูกตอ้ ง ครบถว้ น สมบรู ณ์ เนือ้ หา มคี วามสอดคลอ้ ง 4 คะแนน
สัมพนั ธ์กัน

บอกจุดประสงค์การแต่งไดถ้ ูกตอ้ งบา้ ง แตย่ ังไมส่ มบรู ณ์ เน้ือหา 3 คะแนน
มคี วามสอดคลอ้ งสัมพันธ์กนั เล็กนอ้ ย

บอกจุดประสงค์การแตง่ ได้ถูกตอ้ งได้ถูกต้องเปน็ สว่ นน้อย 2 คะแนน
เน้อื หาสมั พนั ธ์กนั บ้าง

บอกจุดประสงค์การแตง่ ได้ถูกตอ้ งถูกต้องเป็นสว่ นน้อย 1 คะแนน

แบบฝึกทกั ษะท่ี 3 (10 คะแนน) ระดบั คะแนน
เกณฑ์การใหค้ ะแนน 1 คะแนน
0 คะแนน
ตอบถูกตอ้ ง ได้คะแนนขอ้ ละ 1 คะแนน (10 ข้อ)
ตอบไมถ่ ูกต้องหรือไมต่ อบ ได้ข้อละ 0 คะแนน

37

แบบฝกึ ทกั ษะท่ี 4 (10 คะแนน) ระดบั คะแนน
1. เขยี นเรื่องย่อขุนช้างขนุ แผน (5 คะแนน) 5 คะแนน
เกณฑ์การให้คะแนน 4 คะแนน
3 คะแนน
เขียนเร่ืองย่อเรื่องขุนชา้ งขนุ แผนไดถ้ ูกต้อง ครบถว้ น สมบรู ณ์ เนือ้ หา 2 คะแนน
มีความสอดคล้องสัมพนั ธก์ ัน 1 คะแนน

เขียนเรื่องย่อเรอื่ งขุนช้างขนุ แผนได้ถกู ต้อง ครบถว้ น แตย่ งั ไมส่ มบรู ณ์
เนื้อหา มีความสอดคลอ้ งสัมพันธ์กันเลก็ น้อย

เขียนเรอ่ื งย่อเรื่องขนุ ชา้ งขนุ แผนถูกตอ้ งบา้ ง แต่ยังไม่สมบรู ณ์ เนื้อหา
มีความสอดคล้องสัมพันธ์กนั เล็กนอ้ ย

เขยี นเรื่องย่อเรอ่ื งขุนชา้ งขนุ แผนได้ถกู ต้องเปน็ สว่ นน้อย เน้ือหาสมั พันธ์
กนั บา้ ง

เขยี นเร่ืองย่อเรื่องขุนชา้ งขนุ แผนถกู ตอ้ งเป็นสว่ นนอ้ ย

2. เขยี นเรอื่ งย่อขนุ ชา้ งขุนแผน ตอน ขนุ ช้างถวายฎกี า ตอน (5 คะแนน)

เกณฑ์การใหค้ ะแนน ระดับคะแนน

เขยี นเรื่องย่อเรื่องขนุ ช้างขนุ แผน ตอน ขุนช้างถวายฎีกา ได้ถกู ต้อง 5 คะแนน
ครบถว้ น สมบูรณ์ เนือ้ หา มีความสอดคล้องสมั พนั ธ์กนั

เขยี นเรื่องย่อเรอ่ื งขนุ ชา้ งขนุ แผน ตอน ขนุ ชา้ งถวายฎีกา ได้ถูกต้อง 4 คะแนน
ครบถว้ น แต่ยังไมส่ มบรู ณ์ เน้ือหามคี วามสอดคลอ้ งสมั พนั ธ์กันเลก็ น้อย

เขยี นเร่อื งย่อเร่ืองขุนช้างขุนแผนตอน ขุนชา้ งถวายฎกี า ถูกตอ้ งบา้ ง แต่ยัง 3 คะแนน
ไมส่ มบรู ณ์ เน้ือหามีความสอดคล้องสมั พันธ์กนั เลก็ น้อย

เขียนเรอ่ื งย่อเรื่องขุนชา้ งขุนแผนตอน ขนุ ชา้ งถวายฎีกา ได้ถกู ต้องเปน็ ส่วน 2 คะแนน
น้อย เนือ้ หาสัมพนั ธ์กนั บา้ ง

เขยี นเรื่องย่อเรอื่ งขนุ ช้างขุนแผนตอน ขนุ ชา้ งถวายฎีกา ถูกตอ้ งเปน็ ส่วน 1 คะแนน
น้อย

38

แบบฝึกทกั ษะที่ 5 (10 คะแนน)

1. บอกรปู แบบคำประพนั ธ์เร่ืองขนุ ชา้ งขนุ แผน และลกั ษณะเฉพาะของรูปแบบคำประพันธ์ (5 คะแนน)

เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ระดับคะแนน

บอกรปู แบบและลักษณะเฉพาะของรูปแบบคำประพนั ธ์ได้ถกู ต้อง ครบถ้วน 5 คะแนน
สมบูรณ์ เนอ้ื หามีความสอดคล้องสัมพนั ธ์กนั

บอกรปู แบบและลักษณะเฉพาะของรูปแบบคำประพนั ธ์ได้ถกู ต้อง ครบถ้วน แต่ 4 คะแนน
ยังไมส่ มบูรณ์ เน้ือหา มคี วามสอดคล้องสมั พนั ธ์กนั เล็กน้อย

บอกรูปแบบและลักษณะเฉพาะของรปู แบบคำประพนั ธ์ถูกต้องบ้าง แตย่ ังไม่ 3 คะแนน
สมบรู ณ์ เนอื้ หามีความสอดคลอ้ งสัมพันธก์ ันเล็กนอ้ ย

บอกรปู แบบและลักษณะเฉพาะของรปู แบบคำประพันธ์ได้ถูกต้องเปน็ ส่วนน้อย 2 คะแนน
เน้ือหาสมั พนั ธ์กนั บา้ ง

บอกรูปแบบและลักษณะเฉพาะของรปู แบบคำประพนั ธ์ถูกต้องเปน็ สว่ นนอ้ ย 1 คะแนน

2. กลวิธีการแต่งขนุ ชา้ งขุนแผน ตอนขนุ ช้างถวายฎกี า (5 คะแนน) ระดับคะแนน
เกณฑก์ ารให้คะแนน 5 คะแนน
4 คะแนน
บอกกลวธิ ีการแตง่ ขนุ ช้างขุนแผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกา ได้ถูกต้อง ครบถว้ น 3 คะแนน
สมบรู ณ์ เน้ือหา มีความสอดคล้องสัมพนั ธ์กนั 2 คะแนน

บอกกลวธิ กี ารแต่งขุนช้างขุนแผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎกี า ไดถ้ ูกต้อง ครบถ้วน 1 คะแนน
แต่ยังไม่สมบูรณ์ เน้ือหามคี วามสอดคล้องสมั พันธก์ นั เลก็ น้อย

บอกกลวธิ ีการแต่งขนุ ช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎกี า ถูกตอ้ งบ้าง
แตย่ งั ไม่สมบูรณ์ เน้ือหามคี วามสอดคล้องสมั พนั ธก์ ันเลก็ น้อย

บอกกลวิธีการแต่งขนุ ช้างขุนแผน ตอนขนุ ช้างถวายฎกี า ไดถ้ ูกต้อง
เป็นส่วนนอ้ ย เนอ้ื หาสมั พันธ์กนั บา้ ง

บอกกลวิธกี ารแตง่ ขุนชา้ งขนุ แผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกา ถูกต้องเปน็ ส่วนนอ้ ย

39

เกณฑก์ ารผา่ น

- แบบฝึกทักษะเกณฑ์การผ่าน คิดเป็นคะแนนรวม 50 คะแนน นักเรียนทำคะแนน ได้ร้อยละ ๘๐
ขน้ึ ไป ไดค้ ะแนนต้งั แต่ 40 คะแนนขน้ึ ไป ถือว่าผ่าน

- คำอธบิ ายระดบั คุณภาพ
41 - 50 คะแนน หมายถงึ ดีเยีย่ ม
31 - 40 คะแนน หมายถงึ ดมี าก
21- 30 คะแนน หมายถึง ดี
11 - 20 คะแนน หมายถงึ พอใช้
๐ - 10 คะแนน หมายถงึ ปรบั ปรุง