E-Book เคมี

E-BOOK

เรือ่ ง...อนิ ดเิ คเตอรื์

01 อนิ ดิเคเตอรื์ (Indicator)

อินดิเคเตอรื์ เปน็ โมเลกุลของสารือินทรืียท์ ่มีโครืงสรืา้ งเปน็ สารื
เชิงซอ้ น มีสมบัติเปน็ กรืดออ่ น หรืือเบสออ่ น ซ่งแตกตัวใหค้ ูเ่ บสหรืือคู ่
กรืดท่มีสีตา่ งจากโมเลกุลของกรืดออ่ นหรืือเบสออ่ นน้น

แตส่ ว่ นใหญอ่ ินดิเคเตอรือ์ ยูใ่ นรืูปของกรืดออ่ น และเน่องจากมี
โครืงสรืา้ งท่ซับซอ้ น จึงใช ้ HIn แทนสูตรืของอินดิเคเตอรื์ เม่ออยูใ่ น
สารืละลายแตกตัวดังน้

ท่ภาวะสมดุลเขียนสมการืคา่ คงท่การืแตกตัวของอินดิเคเตอรื์
ไดด้ ังน้

ถา้ ในคสา่ารKืลaะลขาอยงมอี ิน[ ดHิเค3เOตอ+รื]แ์ มตาล่ กะชนIิnดม−ีคา่ จคะงมทีค่ทา่่อนุณอ้ ยหภหูมริคืืองท[H่ ดIังnน]้น
ท่ไมแ่ ตกตัวจะมีคา่ มาก แตถ่ า้ [ H3O+] มีคา่ นอ้ ย [In−] จะมีคา่ มาก
และ [HIn] ท่ไมแ่ ตกตัวจะมีคา่ นอ้ ยเชน่ กัน

สรืุป เม่อ K3 คงท่ ถา้ [ H3O+] มาก [ −] จะนอ้ ย
[ ]

ถา้ H3O+ นอ้ ย [ −] จะมาก
[ ]

HIn และ In− เปน็ คูก่ รืด-เบสกัน และใหส้ ีตา่ งกัน
กขอางรืท่Hอิน3ดOิเค+เตแอลรืะ์ จOะใHห−ส้ ีอใะไนรสืนา้นรืลขะ้นลอายยูก่ทับ่เปปน็รืิมการืณดสหีทรื่ืปอครืวาากมฏเเขปม้น็ ขสน้ ี
สขอารงืลHะลIาnยมสีปว่ นรืิมใานณสาHรืลIะnลาแยลเะบสIสnีท−่ปรพืาอกฏๆคกือันสจีขะอปงรืIาnก−ฏเปแน็ตสถ่ ีผา้ ใสนม
รืะหวา่ งสีของ HIn กับ In−

02

03 [ H3กOาร+ืท]่อหินรดืือิเคpเตHอรืขจ์ อะงมสีสาีอรืะลไะรลืเามย่อนอ้นยๆูใ่ นชวส่ งารืpลHะลาขยอขง้นสอายรืลูก่ ะับลายท่
อินดิเคเตอรืค์ อ่ ย ๆ เปล่ยนสีจากสีของรืูปกรืดไปยังสีของรืูปเบส หรืือ
ชว่ ง pH ท่อินดิเคเตอรืม์ ีท้งสีของรืูปกรืด และรืูปเบสผสมกัน
เรืาเรืียกวา่ ชว่ ง pH pH range หรืือ pH interval
ของอินดิเคเตอรื์ ตัวอยา่ งอินดิเคเตอรื์ และชว่ งการืเปล่ยนสีของ
อินดิเคเตอรืแ์ สดงดังตารืาง
ตารืางแสดงตัวอยา่ งอินดิเคเตอรืส์ ามัญบางชนิด

ตารืางแสดงตัวอยา่ งอินดิเคเตอรืธ์ รืรืมชาติบางชนิด

จากตารืางจะเห็นวา่ ชว่ งการืเปล่ยนสีของอินดิเคเตอรืแ์ ตล่ ะชนิด
จะมีคา่ แตกตา่ งกัน และสีท่เปล่ยนก็จะแตกตา่ งกันไปตามชนิดของ
อินดิเคเตอรื์ ชว่ งการืเปล่ยนสีของอินดิเคเตอรือ์ ธิบายได ้ ดังน้ เชน่

เมทิลออเรืนจ ์ มีชว่ ง pH การืเปล่ยนสีอยูร่ืะหวา่ ง 3.2-4.4
โดยสีท่เปล่ยน คือ แดง-เหลือง หมายความวา่

- ถา้ นาไปทดสอบสารืท่มี pH ต่ากวา่ 3.2 จะปรืากฏสีแดง

- ถา้ นาไปทดสอบสารืท่มี pH มากกวา่ 4.4 จะปรืากฏสีเหลือง

- ถา้ นาไปทดสอบสารืท่มี pH อยูร่ืะหวา่ ง 3.2-4.4 จะปรืากฏสีสม้

04

05 ตวั อยา่ ง

โบรืโมไทมอลบลู มีชว่ ง pH การืเปล่ยนสีอยูร่ืะหวา่ ง 6.0-7.6 โดยสีท่
เปล่ยนคือเหลือง-น้าเงิน เม่อหยดลงในสารืละลาย ถา้ ปรืากฏวา่
สารืละลาย ก. สีเหลือง สารืละลาย ข. สีเขียว
สารืละลาย ก. และ ข. มีคา่ เทา่ ใด

ตอบ สารืละลาย ก. ปรืากฏสีเหลือง แสดงวา่ มีคา่ pH นอ้ ยกวา่ 6.0

สารืละลาย ข. ปรืากฏสีเขียวซ่งเปน็ สีผสมรืะหวา่ งสีเหลือง
และสีน้าเงิน แสดงวา่ มีคา่ pH อยูร่ืะหวา่ ง 6.0-7.6

ตัวอยา่ ง

เม่อนาสารืละลาย A มาทดสอบดว้ ยอินดิเคเตอรืช์ นิดตา่ ง ๆ พบวา่
ไดผ้ ลดังน้

ทดสอบดว้ ย เมทิลออเรืนจ ์ ปรืากฏสีเหลือง
ทดสอบดว้ ย เมทิลเรืด ปรืากฏสีสม้
ทดสอบดว้ ย โบรืโมไทมอลบลู ปรืากฏสีเขียว

สารืละลาย A มีคา่ pH เทา่ ใด

ตอบ -เม่อทดสอบดว้ ย เมทิลออเรืนจ ์ ปรืากฏสีเหลือง
แสดงวา่ มีคา่ pH มากกวา่ 4.4

-เม่อทดสอบดว้ ย เมทิลเรืด ปรืากฏสีสม้
แสดงวา่ มีคา่ pH อยูร่ืะหวา่ ง 4.2-6.3

-เม่อทดสอบดว้ ย โบรืโมไทมอลบลู ปรืากฏสีเขียว
แสดงวา่ มีคา่ pH อยูร่ืะหวา่ ง 6.0-7.6

∴ ดังน้น แสดงวา่ สารืละลาย A มีคา่ pH อยูร่ืะหวา่ ง 6.0-6.3

06

07

ยูนิเวอรืซ์ ลั อินดิเคเตอรื์ (universal indicator)

ยูนิเวอรืซ์ ัลอินดิเคเตอรื์ คือ อินดิเคเตอรืท์ ่เกิดจากการืนา
อินดิเคเตอรืห์ ลาย ๆ ชนิด ซ่งเปล่ยนสีในชว่ ง pH ตา่ งๆ กันมาผสมกัน
อินดิเคเตอรืน์ ้สามารืถเปล่ยนสีไดใ้ นสารืละลายท่มี pH ตา่ งกันเกือบ
ทุกคา่ มีในรืูปแบบกรืะดาษ เรืียกวา่ กรืะดาษ pH และนอกจากน้นยังมี
ในรืูปเปน็ สารืละลาย ดังน้นจึงนิยมใชย้ ูนิเวอรืซ์ ัลอินดิเคเตอรืห์ าคา่ pH
โดยการืปรืะมาณของสารืละลายตา่ งๆ ไดโ้ ดยเติมอินดิเคเตอรืช์ นิดน้ลงใน
สารืละลายท่ตอ้ งการืหาคา่ pH แลว้ เทียบสีท่ปรืากฏกับแถบสีขา้ งๆกลอ่ ง
จะทาใหท้ รืาบคา่ pH ของสารืน้นๆ ได ้ ตัวอยา่ งยูนิเวอรืซ์ ัลอินดิเคเตอรื์
แสดงดังภาพ

นางสาวปิ่นไพรื ชัยหมอน เลขท่13
นางสาวณัฐวดี ยอดสาย เลขท่18
นางสาวนิศาชล คาเป เลขท่20
นางสาวภัทรืนนั ท์ ปัญญาอดุ เลขท2่ 2
นางสาวพรี ืยา นกดว้ ง เลขท2่ 4
นางสาวมนสั นนั ท์ บญุ มง่ มี เลขท2่ 5

08