คู่มือสำหรับเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน

คู่มือเกษตรกรปลอดโรค


สำหรับเกษตรกรและ


อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมูบ่ ้าน



























สำนกั โรคจากการประกอบอาชพี และส่งิ แวดลอ้ ม

กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข

ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค

สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมบู่ า้ น



ทป่ี รกึ ษา

ดร.นพ.สมเกียรต ิ ศิรริ ตั นพฤกษ์



เนื้อหาวิชาการโดย

นางสาวศิรวิ รรณ ฉันเจริญ

นางสาวอรพนั ธ์ อนั ตมิ านนท
์

นายโกวทิ ย์ บุญมีพงศ
์















จดั พิมพแ์ ละเผยแพร่โดย : กลุ่มสือ่ สารสาธารณะและพฒั นาพฤติกรรมสขุ ภาพ

สำนักโรคจากการประกอบอาชีพและสิง่ แวดล้อม


กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสุข


โทร. 02-5918172, 02-5904514, 02-5918381


โทรสาร 02-5904388, 02-5918381

E-MAIL : [email protected]


พมิ พท์ ่ี : โรงพิมพช์ ุมนมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด

ปีทพ่ี ิมพ์ : พฤศจิกายน 2553

จำนวน : 15,000 เล่ม

ISBN : 978-616-11-0549-5

คำนำ




การประกอบอาชีพเกษตรกรรมถือเป็นกำลังสำคัญท่ีเป็นรากฐาน

ทางเศรษฐกจิ ของชาติ การดแู ลสุขภาพเกษตรกรจึงเป็นงานสำคญั ประการหนึ่ง
จากนโยบายเกษตรกรปลอดโรค ผู้บริโภคปลอดภัย สมุนไพรลดล้างพิษ

กายจติ ผ่องใส สำนักโรคจากการประกอบอาชพี และส่ิงแวดลอ้ ม กรมควบคมุ โรค
กระทรวงสาธารณสุข ได้จัดทำคู่มือเกษตรกรปลอดโรค เพื่อการป้องกันโรค
พิษสารกำจัดศัตรูพืชข้ึน โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือเป็นเอกสารเผยแพร่ความรู้
สำหรับเกษตรกร และเพื่อใช้เป็นเอกสารประกอบการฝึกอบรมเกษตรกร

ในการป้องกันโรคพิษสารกำจัดศัตรูพืชอีกประการหน่ึง เนื้อหาภายในเล่ม

จะประกอบดว้ ย ความร้เู กี่ยวกับสารเคมกี ำจัดศตั รพู ืช เกษตรกรไดร้ บั อนั ตราย
จากสารเคมีกำจัดศัตรูพืชได้อย่างไร อาการที่เกิดขึ้นจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
และการเฝ้าระวังตนเอง การฉีดพ่นสารเคมีกำจัดศัตรูพืชอย่างปลอดภัย
อุปกรณ์ป้องกันท่ีจำเป็น การจัดการอย่างปลอดภัยเพ่ือลดความเส่ียงและ
ป้องกันอันตรายจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช การปฐมพยาบาลผู้ได้รับ
อันตรายจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช และ การรวมกลุ่มเกษตรกรเพ่ือแก้ไข
ปัญหาจากการใชส้ ารเคมี รวมทั้งสิ้น 4 เรอ่ื ง

สำนักโรคจากการประกอบอาชีพและส่ิงแวดล้อม หวังเป็นอย่างยิ่งว่า
คู่มือน้ีจะมีส่วนในการสนับสนุนการดูแลสุขภาพเกษตรกรโดยตรง รวมทั้ง

ผสู้ นใจอนื่ ๆ ในการนำไปใช้ใหเ้ กิดประโยชนต์ อ่ ไป




ดว้ ยความปรารถนาด
ี
สำนกั โรคจากการประกอบอาชพี และส่ิงแวดล้อม


กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข



สารบญั





1. มารู้จักสารเคมีกำจัดศัตรูพืชกนั เถอะ 7



2. เกษตรกรไดร้ บั อันตรายจากสารเคมกี ำจัดศัตรูพชื ได้อยา่ งไรบา้ ง 12



3. การฉดี พ่นสารเคมกี ำจัดศัตรูพชื อยา่ งปลอดภัย 15



4. อุปกรณป์ อ้ งกนั ท่ีจำเปน็ สำหรบั ป้องกนั อนั ตราย 20

จากสารเคมีกำจดั ศตั รพู ชื



1
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



มารู้จักสารเคมีกำจัดศัตรูพชื กนั เถอะ




ปัจจุบันเกษตรกรมีการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชกันมากขึ้น
เพราะต้องการให้ผลผลิตของตนท่ีเพาะปลูกไว้ปราศจากโรคและแมลง

มาทำลายจนก่อให้เกิดความเสียหาย สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่เลือกใช้

บางคร้งั ก็ไม่ตรงกบั ศัตรูพชื ท่มี ารบกวน หรอื ใช้ผสมรวมกนั หลากหลาย
ชนิด และที่สำคัญสารแต่ละชนิดท่ี ใช้มีความเป็นพิษร้ายแรงสูง

อาจทำให้เกษตรกรได้รับอันตราย เกิดอาการและความเจ็บป่วยต่างๆ
ตามไปด้วย ผู้บริโภคที่ซื้อผลผลิตของเกษตรกรมารับประทานก็อาจจะ
ได้รับอันตรายตามไปด้วย นอกจากน้ีการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช

มากเกินความจำเป็น หรือไม่รู้จักวิธีการกำจัดหรือทำลายอย่างถูกต้อง
สารเคมีกำจดั ศตั รูพชื น้นั ก็อาจสะสมลงบนพ้ืนดนิ แมน่ ้ำลำคลอง ส่งผล
กระทบต่อส่ิงแวดล้อมในชุมชนของตนและบริเวณใกล้เคียงได้ ดังน้ัน
เกษตรกรควรที่จะทำความเข้าใจอย่างถ่องแท้เก่ียวกับสารเคมีกำจัด
ศัตรูพืช ต้ังแต่การเลือกซื้อ การผสม การฉีดพ่น และการกำจัดหรือ
ทำลายอยา่ งถูกตอ้ ง




สารเคมีกำจดั ศัตรูพืช คืออะไร ?


สารเคมีกำจัดศัตรูพืช หมายถึง สาร หรือส่วนประกอบของ
สารที่ ได้จากการสังเคราะห์ขึ้น หรืออาจสกัดจากธรรมชาติออกมา

ในรูปของสารเคมี มีประสิทธิภาพในการป้องกัน ควบคุม และทำลาย

ศัตรูพืช (แมลงและวัชพืช) ศัตรูสัตว์ (เชื้อโรค แมลง และสัตว์ท่ีเป็น
พาหะนำโรค เชน่ หนู แมลงสาบ เปน็ ต้น)




7

ู่คมือเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่ ้บาน
สารเคมีกำจัดศัตรูพืชสามารถแบ่งออกได้หลายประเภท
ดงั น้ี


1. สารกำจัดแมลง

ได้แก่ สารที่ใช้ป้องกัน กำจดั หรือขับไล่ศตั รูพชื และสัตว์
เช่น สารในกลุ่มออร์กาโนคลอรีน ออร์กาโนฟอสเฟต คาร์บาเมท

ไพรที รอยด์ ฯลฯ

2. สารกำจดั วัชพชื

ได้แก่ สารท่ี ใช้ทำลายวัชพืช ที่แย่งน้ำแย่งอาหาร และ

แสงสวา่ งจากพชื เพาะปลูก สารกล่มุ นีท้ ่ีใชก้ นั แพรห่ ลายได้แก่ พาราควอท
ฯลฯ

3. สารกำจัดเช้อื รา

ได้แก่ สารที่ใช้ป้องกนั และฆ่าเชอ้ื รา เชน่ แคปแทน ฯลฯ

4. สารกำจดั หนู หรือสตั วก์ ดั แทะอื่น ๆ

เช่น ซงิ คฟ์ อสไฟด์ วอร์ฟารนิ ฯลฯ




8

สารเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ีเกษตรกรนิยมใช้ ในปัจจุบัน มีอยู่

มากมายหลายชนิด หลากหลายชื่อการค้า บางครั้งเกษตรกรใช้


สารเคมีผสมรวมๆกันเพราะมีความเชื่อว่าจะได้ผลดี แต่บางคร้ัง


ก็ ไม่ทราบว่าเป็นชนิดเดียวกันและยังเป็นชนิดที่มีความเป็นพิษสูง

เกษตรกรจึงมีโอกาสเส่ียงท่ีจะได้รับอันตรายจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช

มากยิ่งข้ึน ดังน้ันเกษตรกรจึงต้องรู้ว่าสารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่ตนใช้นั้น


มีความเป็นพิษอยู่ ในระดับใดโดยตรวจสอบได้จากชื่อสามัญที่ฉลาก


ติดภาชนะที่บรรจุสารเคมีกำจัดศัตรูพืชนั้นๆ แล้วนำไปสอบถาม หรือ

ขอข้อมูลจากเจ้าหน้าท่ีสาธารณสุขประจำสถานีอนามัย ระดับความ

เป็นพิษสามารถแบ่งออกได้ดังนี้


ระดับหนึ่ง เอ หมายถึง สารเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ีมีความเป็นพิษ


รา้ ยแรงยิ่ง


ระดับหนง่ึ บ ี หมายถึง สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่มีความเป็นพิษ


ร้ายแรง
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



ระดบั สอง หมายถึง สารเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ีมีความเป็นพิษ


ปานกลาง


ระดบั สาม หมายถงึ สารเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ีมีความเป็นพิษ


เล็กน้อย


ระดบั ส่ี หมายถึง สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่มีความเป็นพิษ


นอ้ ยมาก


9

นอกจากนี้เราสามารถดูระดับความเป็นพิษของสารเคมีได้จากสี

ของฉลากภาชนะบรรจุ ได้แก่ ฉลากสีแดงแสดงถึงความเป็นพิษรา้ ยแรง

ย่ิงหรือร้ายแรง ฉลากสีเหลืองแสดงถึงความเป็นพิษปานกลาง ฉลาก

สีน้ำเงินแสดงถึงความเป็นพิษเล็กน้อย อย่างไรก็ตามเม่ือเกษตรกร

ทราบว่าสารเคมีท่ี ใช้อยู่มีความเป็นพิษอยู่ระดับไหน ทำให้สามารถ

เลือกใช้สารเคมีชนิดอื่นที่มีคุณสมบัติในการทำลายศัตรูพืชเหมือนกัน

แต่มีความเป็นพิษต่ำกว่าเพ่ือความปลอดภัยของเกษตรกรเอง นอกจาก

การดูระดับความเป็นพิษแล้ว เกษตรกรควรใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช


ทีต่ รงกับศัตรูพืชทีพ่ บ หรืออาจเลอื กใชส้ ารชีวภาพในการกำจัดศตั รพู ืชแทน

การปลูกพืชหมนุ เวยี น การใชแ้ มลง เช่น ตวั หำ้ ตัวเบยี น กำจัดศตั รูพืช

แทนการใช้สารเคมี



ตัวอยา่ งแถบสี เคร่ืองหมาย และข้อความบนฉลาก


วัตถอุ ันตรายชนดิ ผสมน้ำหรือสารทำละลายก่อนฉีดพน่



ู่คมือเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่ ้บาน



























10

เกษตรกรสามารถศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น

ได้จากฉลากติดภาชนะบรรจุ ซ่ึงจะมีข้อมูลเกี่ยวกับระดับความเป็นพิษ

อาการภายหลังจากการได้รับสารเคมี การปฐมพยาบาลเบ้ืองต้น

วิธีการป้องกันอันตราย อุปกรณ์ป้องกันอันตรายส่วนบุคคลที่ต้องใช ้

วิธีการและข้ันตอนต่างๆเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน เช่น กรณีสารเคมีหกรด
เปรอะเป้อื น หรอื เกิดไฟไหม้ เปน็ ตน้






เรือ่ งสำคัญๆ...นา่ รู้


1. เราต้องรักษาฉลากที่ติดกับภาชนะบรรจุสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
ใหอ้ ยู่ในสภาพเดมิ มองเห็นไดง้ ่าย สามารถหยิบอา่ นได้ทันท
ี
2. อ่านฉลาก วธิ กี ารใชอ้ ยา่ งละเอียดถถี่ ้วน รอบคอบ

3. ปฏิบัติตามคำแนะนำท่ีระบุไว้ ในฉลากอย่างเคร่งครัด

เพื่อความปลอดภยั ของสุขภาพทีด่ ขี องตวั ทา่ นเอง

4. เมอื่ เกิดเหตุฉกุ เฉนิ เชน่ ขณะเกษตรกรฉดี พน่
สารเคมีกำจัดศัตรูพชื แล้วหมดสติ ข้อมลู ในฉลากอาจชว่ ย
ให้แพทย์รักษาท่านหรือญาติพ่ีน้องได้อย่างถูกต้องและ
รวดเร็ว
















11

2







เกษตรกรได้รบั อนั ตราย

จากสารเคมกี ำจัดศัตรพู ืชได้อย่างไรบา้ ง





เกษตรกรอาจได้รับอันตรายจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช

เขา้ สู่รา่ งกายได้ 3 ทาง คือ

1. ทางปาก

การได้รับสารเคมีฯเข้าทางปากอาจเกิดข้ึนจากการทำงาน


ที่ไม่ปลอดภัย เช่น การดูดหรือเป่าหัวฉีดพ่น การดื่มหรือรับประทาน

อาหารท่ีปนเปื้อนสารเคมีโดยไม่ตั้งใจ ฯลฯ สารเคมีจะเข้าสู่ระบบ



่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำห ่มู ้บาน
ทางเดินอาหารไปสู่กระเพาะอาหาร ถ้ามีกากอาหารอยู่พิษอาจลดลง

และขับออกจากร่างกายได้โดยการขับถ่ายทางอุจจาระ หรือปัสสาวะ


แต่ถ้ามีการดูดซึมเข้าสู่ระบบโลหิตจะเกิดอันตรายข้ึน ซ่ึงอันตราย


จะขึ้นกับปริมาณของสารท่ี ได้รับ

ร ว ม ท้ั ง อ า จ มี ก า ร ส ะ ส ม ใ น

เนื้อเยื่อไขมัน ของตับ ไต


หรือสมองได้ อย่างไรก็ตาม


หากเกษตรกรปฏิบัติตามวิธี ใช้

อย่างแท้จริง โอกาสที่สารเคมี

จะเข้าทางปากเกดิ ไดน้ อ้ ยมาก








12

2. ทางการหายใจ
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น

สารเคมีท่ีเข้าสู่ร่างกายทางการหายใจนั้น อาจอยู่ ในรูป


ฝุ่นผง หรือละอองของสารละลาย (สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่ผสมกับน้ำ
หรือน้ำยาอ่ืนๆ) ฝุ่นท่ีมีขนาดเล็กเข้าสู่ทางเดินหายใจได้มากกว่าฝุ่น

ที่มีขนาดใหญ่ เกษตรกรควร

ส ว ม ห น้ า ก า ก ท่ี ส า ม า ร ถ ป้ อ ง กั น

สารเคมีหากทำงานในบริเวณที่ม
ี
การฉีดพ่นสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
เพื่อป้องกันอันตรายจากการได้รับ
ทางการหายใจ



3. ทางผวิ หนัง

เป็นทางที่สารเคมีเข้าสู่ร่างกายได้มากท่ีสุด โดยสารเคมี

จะซึมผ่านเข้าทางผิวหนังโดยการสัมผัสสารเคมีในขณะผสม ขณะฉีดพ่น
หรือขณะล้างอุปกรณ์ ละอองสารเคมีเหล่าน้ีจะสัมผัสผิวหนังและ

ซมึ เข้าสรู่ า่ งกาย โดยเฉพาะสารเคมีในกลุ่มทสี่ ามารถละลายในไขมันได้ดี
มักซึมผ่านได้ง่าย
















13

่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำห ่มู ้บาน
เหตุการณ์ต่างๆ ท่ีเกษตรกรอาจได้รับอันตรายจากสารเคมี
กำจดั ศตั รูพชื สามารถเกิดข้นึ ไดด้ งั ต่อไปนี้


1. ในขณะเตรยี มผสมสารเคมีกำจัดศตั รพู ชื

2. ในขณะกำลังฉีดพ่นสารเคมีกำจัดศัตรพู ืช

3. ในขณะซอื้ มาจากรา้ นขายแล้วมาจัดเกบ็ ไวท้ ีบ่ ้าน

4. ในขณะตรวจเช็คอุปกรณ์เคร่ืองมือที่ ใช้กับสารเคมีกำจัด
ศตั รูพชื

5. ในขณะเข้าไปในแปลงเพาะปลกู ภายหลงั จากการฉดี พ่น

6. ในขณะที่กำลังทำความสะอาดสารเคมีกำจัดศัตรูพืช

ที่หกเปรอะเป้ือน

7. ในขณะท่ีนำภาชนะบรรจสุ ารเคมีไปทำลายทิ้ง



มิใช่แต่เพียงตัวเกษตรกรเองเท่านั้นที่อาจได้รับอันตราย

คนในครอบครัว เพ่ือนบ้าน และ ผู้ท่ีอยู่ใกล้เคียงก็อาจได้รับอันตราย
ตามไปด้วย




เร่อื งสำคัญๆ...นา่ ร ู้


1. เกษตรกรมีโอกาสได้รับสารเคมีอยู่ตลอดเวลาจากกระบวนการ
ต่าง ๆ ในการใช้สารเคมตี ั้งแต่การเตรียม การฉีดพน่ การจดั เก็บ และ
การทำลาย วิธีการป้องกันท่ีดีท่ีสุดก็คือ การหลีกเลี่ยงการสัมผัส

สารเคมีกำจดั ศตั รพู ชื โดยตรง

2. การได้รับสารเคมีกำจัดศัตรูพืชเกิดข้ึนได้เสมอแม้ว่าจะเลือก
ใชส้ ารเคมกี ำจดั ศัตรพู ชื ทมี่ รี ะดับความเป็นพษิ น้อยก็ตาม

3. ควรหาวิธีป้องกัน หากพบว่ากำลังสัมผัส

สารเคมีกำจัดศัตรพู ืชโดยตรง

4. การฉดี พ่นสารเคมกี ำจดั ศัตรพู ชื บ่อยๆ และใช้
สารเคมีกำจัดศัตรูพืชรวมๆกันหลายชนิด จะเป็นการเพ่ิม
อันตรายจากการได้รบั สารเคมกี ำจัดศัตรูพชื มากย่งิ ข้นึ


14

3
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



การฉีดพ่นสารเคมีกำจัดศตั รูพชื






วธิ ีปฏบิ ัติตนในการฉีดพ่นสารเคมกี ำจัดศัตรพู ชื


การปฏิบัติตนกอ่ นการฉดี พ่น ควรปฏิบตั ดิ ังน้ี



















1. กอ่ นทีจ่ ะใช้สารเคมกี ำจดั ศตั รูพืช ควรอ่านฉลากท่ีตดิ มากับ
ภาชนะบรรจุสารเคมี น้ันให้เข้าใจ เก่ียวกับวิธีใช้ ขนาด ปริมาณ

วธิ กี ารปอ้ งกันอันตราย และวิธแี กพ้ ษิ เป็นต้น

2. ผสมสารเคมีกำจัดศัตรูพืช ให้ถูกต้องตามอัตราส่วนท่ีระบุ
ในฉลาก สารเคมีกำจัดศัตรูพืชหลายๆชนิดสามารถผสมใช้ร่วมกันได้
แต่ต้องแน่ ใจว่าผสมอย่างถูกต้องได้สัดส่วนอย่างเหมาะสม และ

ต้องเตรียมน้ำสะอาดไว้เพียงพอสำหรับการชำระล้างร่างกาย ในกรณี
เกิดเหตุฉุกเฉินขึ้น เช่น สารเคมีกระเด็นเข้าตา หรือหกเปรอะเป้ือน
รา่ งกาย เปน็ ตน้


15

่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำห ่มู ้บาน
3. ขณะทำการผสมสาร ควรกันบุคคลที่ไม่เกยี่ วข้องให้พน้ จาก
บริเวณน้นั

4. ขณะผสมสาร ไมค่ วรใช้มือเปล่ากวน ควรใช้ไมห้ รอื วัสดุอ่นื
แทน และควรสวมถุงมือทกุ คร้ังในขณะตวง หรอื รินสาร

5. สวมเสื้อผ้า อุปกรณ์ป้องกันในขณะทำการผสมสารเคมี
เช่น ถงุ มือ เส้ือแขนยาว กางเกงขายาว ฯลฯ

6. สารเคมีกำจัดศัตรูพืชทุกชนิดควรบรรจุในภาชนะท่ีบรรจุ

มาแต่เดิม ถ้าจะถ่ายใส่ภาชนะใหม่ ต้องปิดป้ายบอกชัดเจนว่าเป็น

สารเคมอี ะไร เพอ่ื ปอ้ งกนั การหยบิ ผิด และภาชนะใหมท่ บ่ี รรจุตอ้ งแน่ใจ
วา่ ปดิ ฝาสนิทไมม่ กี ารร่วั ซมึ ออกนอกภาชนะภายนอก

7. หา้ มกนิ อาหาร นำ้ หรอื สูบบุหร่ีในขณะทำการผสมสารเคมี

8. หลีกเล่ียงและระมัดระวังมิให้สารเคมีหกเลอะเทอะ ถ้าเกิด
เหตุดงั กล่าวให้รีบลา้ งดว้ ยสบู่และนำ้ มากๆ ทนั ท
ี
9. สารเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ีผสมให้พอดีหมดในครั้งเดียวแล้ว
หากใช้ไม่หมด ควรจัดเก็บให้มิดชิดห่างไกลจากเด็ก สัตว์เล้ียง และ

ไมป่ นเป้ือนแหล่งนำ้ หรืออาหาร

10. ตรวจเช็คอุปกรณ์การฉีดพ่นให้อยู่ ในสภาพดี ไม่ชำรุด

ก่อนท่จี ะนำไปฉดี พน่




16

การปฏิบัตติ นขณะทำการฉีดพน่ ควรปฏบิ ัติ ดังน้
ี ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น




















1. สวมเส้ือผ้ามิดชิด เช่น กางเกงขายาว เสื้อแขนยาว

สวมอปุ กรณ์ปอ้ งกนั อนั ตรายส่วนบคุ คล เช่น หนา้ กากทม่ี ีไสก้ รองอากาศ
ถงุ มอื หมวก เป็นตน้

2. ไม่ควรรับประทานอาหาร ดื่มน้ำ หรือสูบบุหร่ี ในขณะ

ฉีดพ่นหรือในบรเิ วณทที่ ำการฉดี พน่

3. ขณะฉีดพน่ ควรกนั บคุ คลที่ไม่เกยี่ วข้องให้พ้นจากบริเวณน้ัน

4. ไม่ควรฉีดพ่นในขณะท่ีลมแรง หรือฝนตก และควรยืน

อยเู่ หนือลมเสมอ

5. ห้ามใช้เคร่ืองมือหรืออุปกรณ์ท่ีมีการร่ัวซึมของสาร ในขณะ
ทำการฉดี พ่น

6. ในกรณที ี่หัวฉดี เกิดการอดุ ตนั ห้ามใช้ปากเป่าหวั ฉดี พ่นนัน้




17

่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำห ่มู ้บาน
การปฏิบตั ติ นหลังทำการฉีดพ่น ควรปฏบิ ตั ิตวั ดงั น
้ี


















1. ในกรณีที่เกษตรกรมีการสัมผัสสารเคมีฯทางผิวหนัง

ใหท้ ำการล้างชำระด้วยนำ้ สะอาดนานๆ อยา่ งนอ้ ย 15 นาที รบี อาบนำ้
ฟอกสบู่ เปลี่ยนเสือ้ ผ้าทส่ี ะอาดทันที

2. การซักชุดท่ี ใส่ฉีดพ่นควรแยกซักจากเสื้อผ้าอ่ืน ๆ และ

ไมน่ ำชดุ สวมใสส่ ำหรบั ฉีดพน่ สารเคมี มาใชส้ วมใส่ในกรณีอ่ืนๆ

3. ชำระล้างอุปกรณ์เคร่ืองมือ เคร่ืองใช้ โดยแยกชำระล้าง
จากอุปกรณ์เคร่อื งมือปกติทนั ที

4. ไม่เขา้ ไปในบรเิ วณทฉ่ี ีดพน่ สารเคมีในระยะเวลาที่ไมป่ ลอดภัย

5. ไม่เก็บพืชผักมาขาย หรือรับประทานก่อนเวลาที่กำหนดไว้
ในฉลาก












18

เร่อื งสำคัญๆ...นา่ รู้
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



1. ปริมาณที่ ใช้ฉีดพ่นขึ้นอยู่กับชนิดของพืชท่ีเพาะปลูก

ระยะเวลา ความถ่ีในการฉีดพ่น วิธีการฉีดพ่น และชนิดความรุนแรง
ของสารเคมี ต้องตรวจสอบจากฉลากบรรจุภัณฑ์ หรือสอบถามผู้แทน
จำหนา่ ย และหา้ มใช้ในปรมิ าณมากกวา่ ท่ีระบไุ ว
้
2. ถ้าให้ผู้อื่นยืมชุดอุปกรณ์ที่ ใช้ฉีดพ่นสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
ต้องทำการตรวจสอบอุปกรณ์ทุกครั้งก่อนการใช้ ห้ามนำอุปกรณ์ท
ี่
มิได้ผ่านการทำความสะอาดมาใช้ ทั้งนี้เพราะเราไม่ทราบว่าสารที่ใช้
ฉดี พน่ ก่อนหน้านี้คือสารเคมกี ำจัดศัตรูพืชชนิดใด มีระดับความร้ายแรง

มากนอ้ ยเพียงใด

3. เรื่องสุขวิทยาการดูแลตนเอง เป็นเรื่อง

ที่สำคัญมากโดยเฉพาะในเร่ืองการทำงานกับสารเคมี
กำจัดศัตรูพืช ดังนั้นภายหลังจากการใช้ ต้องทำ

การชำระล้างร่างกายทันที อย่างน้อยบริเวณใบหน้า

และมือ ก่อนการรบั ประทานอาหาร นำ้ ด่มื หรือสูบบุหร่ ี

เข้าห้องน้ำ และในขณะทำงานห้ามมิให้สัมผัสบริเวณ
ใบหน้า ผิวหนัง ดว้ ยมือหรือถุงมอื อยา่ งเดด็ ขาด


















19

่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาส ัมครสาธารณสุขประจำหมู่ ้บาน
4


อปุ กรณ์ป้องกันทีจ่ ำเปน็ สำหรับปอ้ งกันอนั ตราย
จากสารเคมกี ำจดั ศตั รพู ืช





เม่ือเกษตรกรจำเป็นต้องใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช ควรสวมใส่
อุปกรณ์ป้องกันทุกคร้ังเพื่อป้องกันอันตรายท่ีอาจเกิดข้ึน ท้ังน้ีอุปกรณ์
ต่างๆ ต้องอยู่ ในสภาพท่ี ใช้การได้ดี และมีขนาดพอดีกับผู้สวมใส
่
หลังการใช้อุปกรณ์ต้องล้างหรือทำความสะอาดทุกคร้ัง และล้างมือ

ให้สะอาดหลังจากเสรจ็ งาน

อุปกรณ์ป้องกันที่จำเป็นสำหรับป้องกันอันตรายจากสารเคมี
กำจัดศตั รูพืช ไดแ้ ก
่



1. หมวก


ประโยชน ์ ใช้สวมใส่เพื่อป้องกันละอองของสารเคมีปลิวมาถูกผม

หรือหนงั ศีรษะ

คุณสมบัติ ทำด้วยวัสดุกันสารเคมีซึม รัดกระชับ ใส่คลุมศีรษะ

และผมไดห้ มด

การบำรุงรกั ษา ลา้ งดว้ ยนำ้ สบแู่ ละน้ำแล้วผึ่งให้แห้ง















20

2. แวน่ ตา
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



ประโยชน ์ ใชป้ อ้ งกนั สารเคมกี ำจดั ศัตรูพืชกระเดน็ เข้าตา

คุณสมบัติ เป็นแว่นครอบตา ที่ครอบใบหน้าทำด้วยวัสดุกัน

สารเคมซี มึ มีรูระบายความรอ้ นเพอ่ื ป้องกนั แวน่ เปยี ก

และมองไม่เห็นมีสายรัดศีรษะ เลนส์ ทนต่อสารเคม
ี
และแรงกระแทก

การบำรุงรักษา ล้างด้วยน้ำสบแู่ ละน้ำแล้วผ่ึงให้แหง้














3. หน้ากาก


ประโยชน์ ใชป้ ้องกนั สารเคมกี ำจัดศตั รพู ืชเขา้ ทางการหายใจ

คุณสมบตั ิ ทำดว้ ยวัสดุกันซมึ เป็นหน้ากากมตี ลบั กรองหรอื ไสก้ รอง

ทเ่ี หมาะกับชนิดของสารเคมที ่ีใช้ฉีดพน่

การบำรงุ รักษา ล้างหน้ากากดว้ ยน้ำสบแู่ ละนำ้ แลว้ ผึง่ ให้แหง้ ตวั ตลับ

กรองตอ้ งเปล่ียนเม่ือหมดอายุ




21

่คู ืมอเกษตรกรปลอดโรค สำห ัรบเกษตรกรและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำห ่มู ้บาน
4. เสอื้ ผ้า


ประโยชน ์ ใชป้ อ้ งกนั สารเคมีกำจัดศตั รพู ชื กระเดน็ ถกู ผิวหนัง

คณุ สมบัต ิ ทำดว้ ยวสั ดุกันซึม เปน็ เส้ือแขนยาว กางเกงขายาว

การบำรุงรกั ษา ซกั แล้วตากให้แห้ง

เสือ้ ผ้าทส่ี วมใส่ ตอ้ งแยกซักจากเสอ้ื ผ้าปกติ

ตากแดดใหแ้ หง้ และเกบ็ แยกจากเสอื้ ผ้าปกต
ิ






















5. ถุงมอื


ประโยชน์ ใช้ป้องกนั สารเคมกี ำจัดศัตรพู ืชถูกผิวหนังบริเวณมอื

คณุ สมบตั ิ ทำด้วยยางสังเคราะห์หรือวัสดุที่สามารถกันสารเคม
ี
ซมึ ผา่ น สวมใส่แลว้ ไม่เกดิ การระคายเคอื ง

การบำรุงรักษา ลา้ งดว้ ยน้ำสบ่แู ละน้ำแลว้ ผงึ่ ให้แห้ง








22

6. รองเทา้
ค่มู อื เกษตรกรปลอดโรค สำหรบั เกษตรกรและอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหม่บู า้ น



ประโยชน์ ใช้ป้องกันสารเคมีกำจัดศัตรูพืชถูกผิวหนังบริเวณ

เท้าและขา

คณุ สมบตั ิ รองเท้าบู๊ททำด้วยยางสังเคราะห์หรือวัสดุกันซึม

สงู ข้นึ มาถงึ เขา่

การบำรุงรักษา ลา้ งดว้ ยน้ำสบู่และนำ้ แล้วผ่ึงให้แหง้


































23