E-book

โรงเรียนสุขุมนวพันธ์อุปถัมภ์

ภาษาบาลี สันสกฤต

เขมร ในภาษาไทย

คนไทยมีเอกลักษณ์ประจําชาติอยู่ประการหนึ่งคือ มีความใจกว้าง
โอบอ้อมอารีดังนั้นทําให้ชาวต่างชาติที่มาติดต่อคบค้ากับคนไทยมี
ทัศนคติที่ดีต่อคนไทยและมีการแลกเปลี่ยนความรู้ความคิด
รวมทั้ง ศิลปวัฒนธรรมด้านต่างๆ ตลอดจนด้านภาษาคนไทย
ก็เปิดกว้างรับเอาภาษาของชนชาติต่างๆ มามาก จนบางคําก็กลืน
เป็นคําไทย บางคําก็พอสืบต้นตอได้ว่ามาจากภาษาใด
ดังนั้นการศึกษาที่มาของคําต่างประเทศที่อยู่ในภาษาไทยจะทําให้เรา
ทราบถึงพัฒนาการของภาษาไทยในอีกแง่มุมหนึ่ง

การสังเกตคํำที่มาจาก
ภาษาบาลี สันสกฤต เขมร

สาเหตุที่มีการยืมคํา
ภาษาต่างประเทศมาใช้ในภาษาไทย

1. เกิดจากความสัมพันธ์กับประเทศเพื่ อนบ้านที่มีอาณาเขตใกล้
เคียงกัน เช่น มอญ เขมรจีน มลายู

2.เกิดจากการติดต่อค้าขายกัน เช่น จีน โปรตุเกส มลายู
อังกฤษ ฝรั่งเศส สเปน

3. เกิดจากความสัมพันธ์ทางการฑูต
4.เกิดจากความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมและศาสนา เช่น

วัฒนธรรมอินเดีย เขมร จีน ศาสนาพราหมณ์ ศาสนาพุทธ
ศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลาม
5.เกิดจากความเจริญทางด้านการศึกษา เช่น ภาษาอังกฤษ
ภาษาเยอรมัน ภาษาญี่ปุ่น

ภาษาบาลีและสันสกฤตที่ใช้อยู่ในภาษาไทย มีที่ใช้ดังนี้

1.ศัพท์ที่เกี่ยวกับศาสนา เช่น ศาสนาพุทธใช้ภาษาบาลี ศาสนา
พราหมณ์ใช้ภาษาสันสกฤต เช่น ธรรม ศาสดาอนิจจัง ทุกข์
อนัตตา ปรมาตมัน นิพพาน ไกรวัล

2. ชื่อและนามสุกลคนไทยส่วนใหญ่ในปัจจุบันมักใช้ภาษาบาลี
สันสกฤต เช่น อานันท์ สมัคร ทักษิณ วรรณพร สุทธิภา

3.ศัพท์ในวรรณคดี เช่น รามายณะ รามเกียรติ์มหาภารตยุทธ
4.ใช้ในคําราชาศัพท์ ศัพท์สุภาพโดยทั่วไป เช่น พระโอษฐ์

พระบรมราโชวาท
5.ใช้ในศัพท์วิชาการ เช่น ประชามติ ญัตติ ปิจเจกบุคคล สารัตถะ

เอกภาพ ปรพากษ์ สัทพจน์

การยืมคําภาษาบาลี
และสันสกฤต

หลักสังเกตภาษาบาลีและสันสกฤต

บาลี สันกฤต

ใช้สระ อะ อา อิ อี อุ อู เอโอ ใช้สระ อะ อา อิ อี อุ อู เอ
เช่น อริยะ สาระ อิสี อุตุ เสล โอและเพิ่ม ฤฤๅ ฦ ฦๅ ไอ
โมลี เอา เช่น ฤษี ฤดู กฤษณ์
ไมตรี ไพศาล เมาลี
ใช้ ส เช่น สาสนา ลิสสะ สันติ
วิสาสะ สาลา สิริ สีสะ ใช้ ศ ษ เช่น ศาสนา
ศิษย์ ศานติ พิศวาส
ใช้ ฬ เช่น จุฬากีฬา บีฬ ครุฬ
ใช้ ฑ เช่น จุฑา กรีฑา บีฑา
ครุฑ

หลักสังเกตภาษาบาลีและสันสกฤต

บาลี สันกฤต

ใช้พยัญชนะเรียงพยางค์ ใช้อักษรควบกลํ้า เช่น
เช่น กริยา สามีฐาน ถาวร กริยา สวามี สถาน สถาวร
ปทุม เปม ปิยะ ปฐม ปชา ปัทมะ เปรม ปรียะ ประถม

ใช้พยัญชนะสะกดและ ใช้ตัว รร แทน ร (ร เรผะ)
ตัวตามตัวเดียวกัน เช่น เช่น ธรรม กรรม มรรค
ธัมม กัมม มัคค สัคค สัพพ สวรรค์ สรรพ

มีหลักตัวสะกดตัวตามที่ ไม่มีหลักตัวสะกดตัวตาม
แน่นอน

หลักตัวสะกดตัวตามสําหรับสังเกต
คําที่มาจากภาษาบาลีมีดังนี้

วรรค พยัญชนะแถวที่ 5
1 2 34
ง
วรรค กะกัณฑชะ ก ข คฆ
ญ
วรรค จะ ตาลุชะ จ ฉ ชฌ ณ
วรรค ฏะ มุทธชะ ฏ ฐ ฑฒ น
วรรค ตะ ทันตชะ ต ถ ทธ ม
หฬ
วรรค ปะ โอฏฐชะ ป ผ พภ
เศษวรรค ย ร ร ว (ศ ษ) ส

พยัญชนะแถวที่ 1 เป์นตัวสะกด ตามด้วยพยัญชนะแถวที่ 1, 2 เช่น

อุกกาบาต สักกะ สักการะ จักกะ ภิกขุ

รุกขะ ทุกข์ สัจจะ ปัจจัย มัจจุ
วัฏฏะ(วัฏ)
มัจฉา ปุจฉา อิจฉา อัจฉรา
ทิฏฐิ(ทิฐิ) รัฏฐ(รัฐ) อัฏฐ(อัฐ) อัฏฐิ(อัฐิ) อิฏฐ์(อิฐ)

สัตตะ อัตตา เมตตา รัตตะ อัตถ์
หัตถ์ อัตถี หัตถี กัปป์ (กัป) สิปปะ

บุปผา บัปผาสะ จักขุ ปัจจุบัน

หลักตัวสะกดตัวตาม
สําหรับสังเกตคําที่มา
จากภาษาบาลีมีดังนี้

หลักตัวสะกดตัวตามสําหรับสังเกต
คําที่มาจากภาษาบาลีมีดังนี้

พยัญชนะแถวที่ 3 เป็นตัวสะกด ตามด้วยพยัญชนะแถวที่ 3, 4 เช่น

อัคคะ อัคคี มัคคะ สัคคะ พยัคฆ์

โฆส เวชชา วิชชุ วัชชะ อัชฌาสัย
อุปัชฌาย์ วุฑฒิ(วุฒิ) อัฑฒ(อัฒ) วัฑฒน (วัฒน) สัททะ

สิทธิ ลัทธิ พุทธ อิทธิ สุทธิ

ทัพพี ทิพพะ สัพพะ คัพภ์ วิชชา

พยัญชนะแถวที่ 5 เป็นตัวสะกด ตามด้วยพยัญชนะแถว 1-5

ในวรรคเดียวกัน เช่น

สังกร อังกูร สังข์ สังขาร สงฆ์ ชงฆ์

อังคาร สัญญา กัญญา กุญชร สัญจร ปัญจะ

บุญญ กุณฑล มณฑล สัณฐาน กัณฐ์ กุณฑ์

เกณฑ์ สันติ สันธาน สันถาร สนทนา นันท์

คัมภีร์ กุมภีล์ กัมพล กัมปนาท สัมผัส

หลักตัวสะกดตัวตาม
สําหรับสังเกตคําที่มา
จากภาษาบาลีมีดังนี้

หลักตัวสะกดตัวตามสําหรับสังเกต
คําที่มาจากภาษาบาลีมีดังนี้

ตัว ย ตามด้วย ย ล ตามด้วย ล ส ตามด้วย ส เช่น

อัยยิกา อุยยาน บัลลังก์ จุลล กัลละ วัลลภ
พัสสะ
อัสสะ มัสสุ อัสสาสะ ปัสสาสะ ปัสสาวะ

หัสสะ ลิสสะ อิสสา รัสสะ อัสสุ
อัยยกา (อัยกา) อิสสระ (อิสระ) อิสสริยะ(อิสริยะ)

1.ส่วนมากมักใช้เป็นคําราชาศัพท์เช่น เสวย เขนย ถวาย ขนง
โปรด ตรัส เสด็จ ดําเนิน ทรงผนวช ประชวร บรรท ประทับ
เพลากันแสง สรง ฯลฯ

2.คําเขมรที่ใช้ในคําสามัญทั่วไป เช่น กระบือ กระบาล โตนด
โขมด จมูก เสนียด เพนียด ตําบล ถนน จังหวัด ทําเนียบ
ลําเนา ชุมนุม ชมรม ฯลฯ

3.คําเขมร ที่เป็นคําโดดคล้ายกับภาษาไทย จนเราเองลืมไป
คิดว่าเป็นคําไทย แต่มีที่สังเกตได้ว่าเป็นคําเขมร เพราะต้อง
แปลความหมายก่อนจึงจะเข้าใจเช่น แข-ดวงจันทร์
บาย-ข้าว เมิล-มอง ศก-ผม ฯลฯ

ภาษาเขมร
ในภาษาไทย

สาเหตุที่ทําให้ภาษาเขมรเข้ามา

ปะปนในภาษาไทย

ภาษาเขมรเข้าสู่ภาษาไทยเพราะมีความสัมพันธ์ทางด้านการปกครอง
และถิ่นฐานที่อยู่ แต่เดิมดินแดนสุวรรณภูมินี้เป็นที่อยู่ของพวกมอญ
ละว้า และเขมร เมื่อไทยอพยพมาสู่ดินแดนสุวรรณภูมิแห่งนี้จึงต้องอยู่
ในความปกครองของขอมหรือเขมร ทําให้ต้องรับภาษาและวัฒนธรรม
ของขอมมาใช้ด้วยเพราะเห็นว่าขอมหรือเขมรเจริญกว่าจึงรับภาษาเขมร
มาใช้ในรูปคําราชาศัพท์และคําที่ใช้ในการประพันธ์

มักสะกดด้วยพยัญชนะ จ ญ ร ล ส เช่น

เผด็จ เสด็จ เสร็จ โสรจสรง ตรวจ
บําเพ็ญ
ผจัญ ผจญ เจริญ เผชิญ ตําบล
ทูล
ตระการ ระเมียร เมิล กำนัล อัญขยม

ตรัส กบาล กังวล ควาญ

กําธร กํานล กําราล สรรเสริญ

ข้อสังเกตคําที่มาจาก
ภาษาเขมร

ข้อสังเกตคําที่มาจากภาษาเขมร

เป็นศัพท์พยางค์เดียวที่ต้องแปลความหมาย

แข เพ็ญ ศอ เรียม เนา ดล ได ศก
จอง อวย
เมิล จาร ทูล แด ควร จง สบ สรร
แมก แสะ มาศ ทอ (ด่า) กาจ เฌอ

เป็นศัพท์ที่ใช้พยัญชนะควบกลํ้า อักษรนํา ไถง
สนาม ไผท ขนง ผอบ สนุก มนิมนา
แถง เขนย เสด็จ พนม ขนน เฉนียน
แสดง สไบ สบง ชไม ฉนวน ขยอก
พเยีย ขมัง ถนน เขมาา ขจี สนับเพลา
แสวง เสน่ง ฉบัง เฉลียง สดับ เฉลา
โขมด ฉลอง สดํา โฉนด เฉวียน กราบ
สลา เสนียด ฉบับ สงัด ทรวง ตะโบม
ทรง กริ้ว ตรง ตระโมจ โปรด สงบ
เพลิง ประนม กระยา เพราะ สรวม
สงวน ถนิม ฉะเชิงเทรา

ข้อสังเกตคําที่มาจาก
ภาษาเขมร

ขอ ส้งเกตคําที่มาจากภาษาเขมร

มักแผลงคําได้เช่น แผลง ข เป็น กระ แขส - กระแส
ขจาย - กระจาย ขจอก - กระจอก ขจัด - กระจัด
ขทง - กระทง ขดาน - กระดาน เขทย - กระเทย
ขม่อม - กระหม่อม ขโดง - กระโดง

แผลง ผ เป็น ประ – บรร ผจบ - ประจบ,บรรจบ
ผจง - ประจง,บรรจง ผสาน - ประสาน,บรรสาน
ผทม - ประทม,บรรทม ผสบ - ประสบ
ผสม - ประสม,บรรสม ผดุง - ประดุง
เผชิญ - ประเชิญ แผก - แผนก
ลาญ - ผลาญ,ประลาญ เผดิม - ประเดิม
ผทับ - ประทับ ผจาน - ประจาน
ผชุม - ประชุม ผกาย - ประกาย
เผดียง - ประเดียง

ข้อสังเกตคําที่มาจาก
ภาษาเขมร

ข้อสังเกตคําที่มาจากภาษาเขมร

แผลง เป็น บัง บํา บัน

บัง บํา บัน
เผชิญ - บังเอิญ บวง - บําบวง เหิน - บันเหิน
ควร - บังควร เพ็ญ - บําเพ็ญ เดิน - บันเดิน
คม - บังคม ปราบ - บําราบ ลือ - บันลือ
เกิด - บังเกิด เปรอ - บําเรอ โดย - บันโดย
คับ - บังคับ บัด - บําบัด ตาล - บันดาล

แผลง เป็น ๐ ขลัง - กําลัง จง - จํานง
เกตา - กําเดา อวย - อํานวย เถกิง - ดําเกิง
แหง - กําแหง อาจ - อํานาจ เถลิง - ดําเลิง
ถกล - ดํากล สรวล - สํารวล เสวย - สังเวย
ขจร - กําจร ฉัน - จังหัน กราบ - กําราบ
ถวาย - ตังวาย ตรัส - ดํารัส ตริ - ดําริ
เสร็จ - สําเร็จ ตรง - ดํารง ตรับ - ตํารับ
ตรวจ - ตํารวจ ชาญ - ชํานาญ พัก - พํานัก
ติ - ตําหนิ เทียบ - ทําเนียบ ทูล - ทํานูล
ทะลาย - ทําลาย

ข้อสังเกตคําที่มาจาก
ภาษาเขมร

สมาชิก

นาชัย้นติมณ.6ณ/2ภพเลขเวที่ช2กุล นชั้านยมส.ห6ร/ั2ฐ เศลรขีแที่ก้6ว นายภูชรั้ินพัมฒ.6น์/2เหลเื่ลอขมทที่ อ1ง5หลาง

สมาชิก

นางชั้สนามว.ส6ุภ/2าวิเดลาขทยีิ่้ม2แ2ก้ว นชัา้นงมสา.6ว/ล2ลิตเลาขทแี่ก2้ว4ดี