ILMU TAJWID
ٌِ ِتُ ْحفَةٌٌا ٌلَفْطْفٌََِِااْغِلْمَا
ٌِ فٌِيٌٌتَ ْجوِ ِدٌاغقُْرآ
لِ ُسلَْي َما َف ب ِن ُح َسِْْي ب ِن ُُمَ َّم ٍد الػ َج ْمُزوِر ِّي رحمو الله تعالى
Oleh Imam Sulaiman bin Husain bin Muhammad al-Jamzuriy رحمو الله
Publication: 1439 H_2018 M
TUHFATUL ATHFAAL WAL GHILMAAN
Oleh : Imam Sulaiman al-Jamzuriy رحػمو الله
Disalin dari www.abangdani.wordpress.com
Download > 1000 eBook di www.ibnumajjah.com
اغاقدمة
PENDAHULUAN
يَػُقػوُؿ َرا ِجػي َرحمِة الْغَػُفػوِر * َدْوَمػاً ُسلَػْي َما ُف ُىػَو اْْلَمػُْزوِرى
Berkata Sulaiman al Jamzury, orang yang senantiasa
mengharapkan rahmat Sang Maha Pengampun..
َاْْلَْمػ ُد لَِلّػِو ُم َصػلّػِياً َعػلػى * ُمػ َح َمػػ ٍد وآلِػِو َوَمػ ْن تَػل
Segala puji bagi Allah, shalawat atas Muhammad beserta
keluarga dan orang yang mengikutinya..
َوبَػ ْعػ ُد ىػ َذا الَنّػظْػ ُم لِْلػ ُمِريػ ِد * فػي النُػوِف والَتّػْن ِوي ِن َوالْ ُم ُدوِد
Bait syair ini adalah untuk orang yang menginginkan
(pembahasan) pada masalah nun, tanwin, dan mad-mad..
َسػ َّميتُػوُ بِتُحَفػة الأَطَْفاِؿ * َعػ ْن َشْيػ ِخنَا الْ ِميػِه ِّى ِذي الْ َكماِؿ
Aku namakan dengan Tuhfatul Athfal.. Dari (riwayat) syaikh
kami, al Mihiy yang memiliki kesempurnaan (ilmu)..
أَْر ُجػو بِػو أَ ْف يَػْنػَف َع ال ُطّػ َلّبػَا * َوالأَ ْجػَر َوالَْقػبُػوَؿ َوالَثّػَوابػا
Aku berharap (kitab ini) bermanfaat untuk penuntut ilmu..
Dan aku berharap amalan ini diterima, mendapatkan balasan
dan pahala..
اغنو ٌاغسِكنةٌااغتنوين
NUN SUKUN DAN TANWIN
لِلػُنّػوِف إِ ْف تَ ْسػ ُك ْن َولِلتّػَنْ ِوي ِن * أَْربَػ ُع أَ ْح َكػاٍـ فَ ُخػ ْذ تَػْبػيِػيػنِػي
Nun sukun dan tanwin memiliki empat hukum, maka
perhatikanlah penjelasanku..
فَػالأََّوُؿ الإظْػَهاُر قَػْبػ َل أَ ْحػُر ِؼ * لِْل َحػْلػِق ِسػ ٍت ُرتِّبَ ْت فَلػتَػ ْعِر ِؼ
Pertama, Idzhar (jika ada nun sukun / tanwin) sebelum
enam huruf halqy (tenggorokan) yang tersusun maka
ketahuilah..
ََُهْػٌز فَػَهػاءٌ ثػَُّم َعػْيػ ٌن َحػاءُ * ُمػ ْه َملَػتَا ِف ثُػ َّم َغْيػ ٌن َخػاء
Hamzah ( )أ, ha besar ()ىػ, „ain ()ع, ha kecil ()ح, kemudian
gha ()غ, dan kha ()خ..
والػثّػَانػي إِْد َغػاٌـ بِسػَتٍّة أَتَػ ْت * فِػي يػَْرَمػلُػوَف ِعْن َد ُى ْم قَ ْد ثػَبَػتَ ْت
Kedua, Idgham yang memiliki 6 huruf yang datang
kemudian, terhimpun dalam kata: ) ف- و- ؿ- ـ- ر- يػَْرُملُْو َف (ي
لَػ ِكَنّػَها قِ ْسػ َما ِف قِ ْسػٌم يػُ ْد َغػ َما * فِػيِو بِػغُػنّػٍَة بِيَػْنػ ُمو عُلِػ َمػا
Akan tetapi Idgham ada dua jenis; yang pertama
didengungkan (Idgham Bighunnah) untuk huruf yang dikenal
terangkum dalam kata )يػَنْ ُمْو (ي – ف – ـ – و
َإِلَاّ إَِذا َكػانَػا بِػكػِْل َمػٍة فَػلَ * تػُ ْد ِغػ ْم َك ُدنْػيَا َُثّ ِصػْنػَوا ٍف تَػل
Kecuali jika (nun sukun/tanwin bertemu huruf ini) dalam satu
kata, maka jangan didengungkan tetapi bacalah seperti ُدنْػيَا
dan ِصػْنػَوا ٍف
َوالَثّػانػي إِْد َغػاٌـ بِغَْيػِر غُػَنّْة * فػي الػ َلِّـ َوالػَّرا ثػَُّم َكػّرَرَنػّْو
Jenis yang kedua adalah Idgham Bilaa (Bighairi) Ghunnah
yaitu untuk huruf lam ( )ؿdan ra ( )رyang dibaca takrir
(bergetar)
َّوالثَػالػ ُث الِإقْػلَ ُب ِعْنػ َد الْبَػاِء * ِميػماً بِغُػنَػٍة َمػ َع الِإ ْخػَفػاِء
Ketiga, Iqlab yaitu ketika (nun sukun / tanwin bertemu)
huruf ba ( )بmaka dibaca mim yang didengungkan serta
disamarkan.
َوالَّرابِػ ُع الِإ ْخػَفاءُ ِعْنػ َد الْفا ِضػ ِل * ِمػ َن اْلػُُرو ِؼ َوا ِجػ ٌب لِْلَفا ِضػ ِل
Keempat, Ikhfa yaitu untuk sisa huruf hijaiyah yang wajib
menurut ulama qirooah
فػي ََخْ َسػٍة ِم ْن بػَ ْع ِد َع ْشٍر َرْمُزَىا * فِػي كِْلِم ى َذا البَػْي ِت قَػ ْد َض َّمنػْتُػَها
Aku telah menyusun rumus 15 huruf ikhfa yang terangkum
dalam kalimat bait ini:
ِص ْف َذا ثَػنَا َك ْم َجاَد َش ْخ ٌص قَ ْد سمَا * ُدْـ طَيّػَباً ِزْد ِف تػَُق ًى َض ْع ظَالِػ َما
1)( ِص ْف َذا ثػَنَا َك ْم َجاَد َش ْخ ٌص قَْد سمَا ُدْـ طَيّػَباً ِزْد ِف تُػَق ًى َض ْع ظَالِػ َما
1 Huruf ikhfa nya ada di awal setiap kata yaitu ظ, ض, ت, ؼ, ز, ط,د
س, ؽ, س, ج, ؾ, ث, ذ,ص
اغايمٌااغنو ٌاغاشددتين
MIM DAN NUN YANG BERTASYDID
َوغُػ َّن ِميػماً ثػَُّم نُونػاً ُشػ ِّدَدا * َو َسػِّم ُكػلً َحػْر َؼ غُػَنٍّة بَػ َدا
Dengungkanlah mim dan nun yang bertasydid.. Dan
namakanlah kedua huruf tersebut dengan huruf ghunnah dan
tampakkanlah
اغايمٌاغسِكنة
MIM SUKUN
َوالِميػ ُم إِ ْف تَ ْسػ ُك ْن َِتى قَػْب َل ا ْلِ َجا * لاَ أَلػ ٍف لَيِّػنٍَة لِػ ِذى اْْلِػ َجا
Jika mim sukun itu terletak sebelum semua huruf hijaiyah
selain Alif Layyinah (alif sukun) bagi orang yang berakal
أَ ْحػ َكاُمػَها ثػَلَثػَةٌ لَِمػ ْن َضبَػ ْط * إِ ْخػَفاءٌ ا ْد َغػاٌـ َوإِظْػَهػاٌر فَػَقػ ْط
Hukumnya ada tiga saja bagi yang menetapkannya.. yaitu
Ikhfa, Idgham, dan Idzhar
فَػالأََّوُؿ الِإ ْخػَفػاءُ ِعْنػ َد الْبَػاِء * َو َسػ ِّمػِو ال َّشْفػ ِو َّى لِْلػُقػَّراِء
Pertama, Ikhfa yaitu ketika huruf ba (didahului mim sukun)..
Ahli qiroah menyebutnya Ikhfa Syafawy
َوالثّػَانػى إِْد َغػاٌـ ِِبِػثْلِػَها أَتَػى * َو َسػِّم إدغػاماً َصػغػِيراً ََي فَػَت
Kedua, Idgham (dengan huruf yang sama yaitu bertemu mim
juga) namakanlah Idgham Shaghir (kecil) wahai pemuda..
َوالثَػّالِػ ُث الِإظْػَهاُر فِػى الْبَِقَيّػ ْة * ِمػ ْن أَ ْحػُر ٍؼ َو َسػ ِّمػَها َشْف ِوَيػّْو
Ketiga, Idzhar, pada huruf-huruf sisanya.. Dan namakanlah
Idzhar Syafawi
َوا ْحػ َذْر لََدى َوا ٍو َوفَػا أَ ْف َتْتَػف ِى* لِػُقػْربِػَها َولاتحاِد فَا ْعػِر ِؼ
Berhati-hatilah pada huruf waw dan fa karena kesamarannya
(dengan ba).. Karena kedekatan (fa) dan kesamaan
makhraj (waw) maka kenalilah..
لامٌآ ٌالامٌاغفعل
LAM AL (ALIF LAM QOMARIYAH & SYAMSIYAH)
DAN LAM FI‟IL
لِلَِـ أَْؿ َحػالاَ ِف قَػْبػ َل الأَ ْحػُر ِؼ * أُولاَُىػ َما إِظْػَهػاُرَىا فَػْلتػَْعػِرؼ
Hukum lam sebelum huruf-huruf (hijaiyah selain alif) itu ada
dua; pertama dibaca Idzhar (jelas) lam-nya maka kenalilah..
ُقَػْب َل اْربَػ ٍع َم ْع َع ْشَرةٍ ُخػ ْذ ِعْل َمػوُ * ِم َن ابْػ ِغ َح َّجػ َك َو َخػ ْف َعِقيػمػو
Keempat belas huruf yang dibaca jelas, maka ambillah
ilmunya dari kalimat berikut: 2)ُ(ابْػ ِغ َح َّجػ َك َو َخػ ْف َعِقيػمػو
ََثنِيػِهػ َما إِْد َغػاُمػَها فػى أَْربػٍَع * َوَعػ ْشػَرةٍ أَيْػضاً َوَرْمػَزَىا فَػ ِع
Kedua, dibaca Idgham yaitu melebur (lam-nya tidak dibaca,
tetapi langsung dibaca hurufnya) yang juga 14 huruf dengan
rumus:
ِط ْب َُثّ ِص ْل ُرحْمَاً تَػُفػْز ِض ْف ذَا نَِعم * َد ْع ُسػوءَ ظَ ٍن ُزْر َشِريػَفاً لِْل َكػَرـ
3)( ِط ْب َُثّ ِص ْل ُرحْمَاً تَػُفػْز ِض ْف ذَا نَِعم َد ْع ُسػوءَ ظَ ٍن ُزْر َشِريػَفاً لِْل َكػَرـ
َوال َلَّـ الاُولَػى َسػ ِّمػَها قَْمػِرَيػّْو * َوالػ َلَّـ الاُ ْخػر َى سَِمّػَها ََشْ ِسػَيّْو
2 Setiap huruf dari kalimat ini yang berjumlah 14 adalah huruf-huruf
yang termasuk Alif Lam Qamariyyah.
3 Huruf pertama dari 14 kata dalam kalimat ini adalah huruf-huruf
yang termasuk Alif Lam Syamsiyyah.
Lam pertama disebut Alif Lam Qomariyyah.. Lam kedua
disebut Alif Lam Syamsiyyah
وأظْػِهػَرَّف لاََـ فِػ ْعػ ٍل ُمطْلَػقاً * فػى َْنػ ِو قُ ْل نَػَع ْم َوقُػْلػنَا َوالْتَػَقػى
Adapun lam fi‟il semuanya secara mutlak dibaca jelas
contohnya قُ ْلdan قُػْلػنَاdan اِلْتَػَقػى
اغاثمينٌااغاتقِربينٌااغاتجِنسين
MITSLAIN, MUTAQARIBAIN, DAN MUTAJANISAIN
إِ ْف ِف ال ِّصَفا ِت َوالمَ َخػاِرِج اَتّػَفػ ْق * َحػْرفَا ِف فَالْ ِمثْػلَِف فِػيِهػ َما أَ َحػ ْق
Jika (pada dua huruf) sifat dan makhraj hurufnya sama,
maka ia disebut Mitslain (Mutamatsilain)
َوإِ ْف يَ ُكػوََن َمْػَرجػاً تَػَقػاَربػَا * َوفػي ال ِّصػَفا ِت ا ْختَػلَػَفا يػُلََّقػبَا
Jika makhrajnya (berdekatan) dan sifat hurufnya berbeda,
maka ia disebut Mutaqoribain
ُمػْتػَقاِربَػِْْي أَْو يَ ُكػوََن اَتّػَفػَقا * فِػي َمػ ْخَرٍج ُدوَف ال ِّصَفا ِت ُحِّقػَقا
Jika makhrajnya sama, sifat hurufnya berbeda, maka ia
disebut sebagai Mutajanisain
ِبلْ ُمتَ َجانِ َسػِْْي ثُػ َّم إِ ْف سػَ َكػ ْن * أََّوُؿ ُكػ ٍّل فَال َّصػغِػيَر َسػ ِّمػيَػ ْن
Kemudian jika awal semua jenis ini (mitslain, mutaqaribain,
mutajanisain) hurufnya sukun, maka disebut dengan
Shaghir..
أَْو ُحػِّرَؾ اْلػَْرفَػا ِف فى ُك ٍّل فَػُقػ ْل * ُكػ ٌلّ َكبِػيرُ وافْػَه َمػْنػوُ ِبلْ ُمػثُ ْل
Dan jika kedua hurufnya berharokat pada semua jenis
(mitslain, mutaqariain, mutajanisain) maka disebut dengan
Kabir dan fahamilah yang kabir itu dengan mengambil contoh
(Talaqqy)
أقسِمٌاغاد
PEMBAGIAN MAD
َوالػمػَُّد أَ ْصلِػ ُّى َو فَػْرِعػ ٌّى لَػوُ * َو َسػِّم أََّولاً طَبِيػعِػيّاً َوُىػػو
Mad itu ada dua; Mad Ashly dan Mad Far‟iy.. Mad Ashly
disebut juga Mad Thabi‟iy
َمػالاَ تَػَوُقّػ ٌف لَػوُ َعػلػى َسػبَ ْب * َولابِػ ُدونِِو اْلػُُرو ُؼ َُْتػتَػلَػ ْب
Mad Thabi‟iy itu tidak tergantung kepada sebab dan tidak
pula ketiadaan huruf yang didapat
ب ْل أَ ُّى َحْر ٍؼ َغْيػُر ََهٍْز أَْو ُسػ ُكو ْف * َجا بػَ ْعػ َد َمػ ٍّد فَال َطّبِػيِع َّى يَ ُكػو ْف
Setiap huruf selain hamzah dan sukun yang datang setelah
huruf Mad (Alif, Waw, Ya) maka ia adalah Mad Thabi‟iy
ًَوالآ َخُر الَْفْرِعػ ُّى َمْوقُػو ٌؼ َعلػي * َسػبَ ْب َكَه ْمٍز أَْو ُس ُكوٍف ُم ْسػ َجػل
Kedua Mad Far‟iy yang terjadi karena adanya sebab seperti
adanya hamzah atau sukun secara mutlak.
ُحػُروفُػوُ ثَػػلَثَػةٌ فَعِػيػَها * ِم ْن لَْفػ ِظ َوا ٍى َوْى َى فى نُوِحػيػَها
Huruf mad ada tiga maka hafalkanlah.. Dari lafaz َوا ٍى
contohnya نُوِحػيػ َها
َوال َك ْسُر قَػْبػ َل الْيَا َوقَػْب َل الْوا ِو َضػ ْم * َشػْر ٌط َوفَػْت ٌح قَػْبػ َل أَل ٍف يػُْلتَػَزْـ
Syarat nya harus senantiasa ada kasroh sebelum ya,
dhammah sebelum waw, dan fathah sebelum alif
َواللِّػُْي ِمْنػَها الْيَا َوَواٌو َسػ َكػنَا * إِ ِف انِْفػتَا ٌح قَػْبػ َل ُكػ ٍّل أُ ْعػلِػنَا
Adapun Mad Layyin yaitu jika ada fathah sebelum huruf ya
dan waw sukun
أحكِمٌاغاد
HUKUM MAD
لِْل َمػ ِّد أَ ْحػ َكػاٌـ ثػَلَثػَةٌ تَػ ُدوْـ * َوْىػ َي الُْو ُجو ُب َواْْلََواُز َوالُلّػُزوْـ
Hukum mad selalu ada tiga, yaitu Mad Wajib, Mad Jaiz, dan
Mad Lazim
فَػَوا ِج ٌب إِ ْف َجػاءَ ََهْػٌز بػَ ْع َد َمػ ْد * فِػي كِْل َمػٍة َوذَا ِِبَُتّ ْصػ ٍل يػَُعػ ْد
Mad Wajib terjadi jika ada hamzah setelah mad dalam satu
kalimat yang bersambung (Mad Wajib Muttashil)
َو َجػائػٌز َمػ ٌد َوقَ ْصػٌر إِ ْف فُ ِصػل * ُكػ ٌلّ بِ ِكْل َمػٍة َوَى َذا المػُْنػَف ِصػ ْل
Mad Jaiz itu boleh dipanjangkan (seperti Mad Wajib
Muttashil) boleh pula dibaca pendek (seperti Mad Thabi‟iy)
yaitu jika (mad dan hamzah) masing-masing dalam kalimat
terpisah dan ini disebut Mad Jaiz Munfashil. .
َوِمثػْ ُل َذا إِ ْف َعػَر َض ال ُّسػ ُكػو ُف * َوقْػَفاً َكتَػ ْعػلَػ ُمػوَف نَ ْسػتَعِػُْي
Contoh ini (mad munfashil yang boleh dibaca panjang atau
pendek atau tawassuth/pertengahan) jika ada huruf yang
disukunkan karena waqaf seperti تَػ ْعػلَػ ُمػو َفdan ( نَ ْسػتَعِػُْيMad
„Aridh Lissukun)
أَْو قُػ ِّدَـ ا ْلَْمػُز َعػلَػي المػَِّد َوَذا * بَػ َد ْؿ َكػآَمػنُوا َوإِيَػماَنً ُخػ َذا
Jika hamzah ada sebelum mad, maka ini adalah Mad Badal
contohnya آَمػنُواdan ًإِيػَماَن
ََولاَِزٌـ إِ ِف ال ُّسػ ُكػو ُف أُ ِّصػػلَ * َو ْصلَ َوَوقْػفاً بػَ ْعػ َد َمػ ٍّد طُػّولا
Jika sukun bersambung setelah mad baik secara washal atau
waqaf maka ini adalah Mad Lazim
أقسِمٌاغادٌاغلازم
JENIS-JENIS MAD LAZIM
أَقْ َسػاُـ لاَِزٍـ لَػ َديهم أَْربػََعػ ْة * َوتػِْل َك كِػْل ِمػ ُّي َو َحْرفِػ ٌّي َمَعػ ْو
Mad Lazim menurut ulama qiroah ada empat jenis yaitu Mad
Lazim Kilmiy dan Mad Lazim Harfiy
كِػلَُىػ َما ُمػ َخػَّفػ ٌف ُمػثَػَّقػلُ * فَػَهػػ ِذهِ أَْربَػَعػةٌ تُػَف َّصػ ُل
Setiap dari keduanya (Kilmy dan Harfy) itu bisa Mukhaffaf
dan Mutsaqqal maka ini adalah pembagian yang empat4
فَػِإ ْف بِػ ِكْل َمػٍة ُسػ ُكوٌف ا ْجػتََمػ ْع * َمػ ْع َحْر ِؼ َمػ ٍّد فَػ ْهَو كِْل ِمػ ُّي َوقَػ ْع
Jika sukun bersama huruf mad berkumpul dalam satu kata,
maka terjadilah Mad Lazim Kilmy
أَْو فػي ثػُلَثِػ ِّي اْلُُرو ِؼ ُوِجػ َدا * َوالػ َمػ ُّد َو ْسػطُوُ فَ َحػْرفِػ ٌّي بَػ َدا
Apabila dijumpai ada tiga huruf dan ditengahnya itu adalah
mad maka itu merupakan Mad Lazim Harfiy
كِػلَُىػ َما ُمثَػػّقػلٌ إِ ْف أُْد ِغػ َما * َمََّفػ ٌف ُكػ ُّل إِذَا لَػ ْم يػُ ْد َغػ َما
Keduanya mutsaqqal jika di-idgham-kan dan mukhaffaf jika
tidak di-idgham-kan
َوالػ َلِّزُـ اْْلػَرفِػ ُّي أََّوَؿ ال ُّسػَوْر * ُو ُجػوُدهُ َوفِػي َثػَا ٍف اَنَ َصػْر
4 Mad Lazim Mutsaqqal Kalimiy, Mad Lazim Mutsaqqal Harfiy, Mad
Lazim Mukhaffaf Kalimiy, Mad Lazim Mukhaffaf Harfy.
Mad Lazim Harfiy ada di awal surat dan hurufnya terkumpul
dalam delapan huruf
َوَعُْْي ذُو َو ْجَهػِْْي وال ُطّوُؿ أَ َخ ْص * يػَ ْج َمعُػَها ُحػُرو ُؼ َك ْم َع َس ْل نػََق ْص
Huruf „ain memiliki dua jalan (mad dan tawassuth) akan
tetapi yang masyhur adalah memanjangkannya (mad)..
Berkumpul huruf (mad lazim harfy) dalam kalimat َك ْم َع َس ْل
نػََق ْص..
َوَما ِسَوي اْلَْر ِؼ الُثّلَثِي لاَ أَلِػ ْف * فػَُمػ ُّده َمػ ّداً طَبِيػعِػَيّا أُلِػ ْف
Dan apa yang selain huruf (mad) yang tiga selain alif, maka
mad nya disebut Mad Thabi‟iy..
َوذَا َؾ أَيْضػاً فِػي فَػَواتِ ِح ال ُّسػَوْر * ِف لَْف ِظ َح ٍّي طَػا ِىٍر قَػ ِد اَْنَ َصػْر
Begitupula pada ayat pembuka surat-surat al quran yang
terkumpul dalam kalimat َح ٍّي طَػا ِى ٍر
َوَْي َمػ ُع الَْفَواتػِ َح الأَْربَػ ْع عَ َشػْر * ِصْلوُ ُس َحْيراً َم ْن قَطَْعك َذا ا ْشػتَػَهْر
Berkumpul ke-empat belas huruf pembuka surat dalam
kalimat ِصْلوُ ُس َحْيراً َم ْن قَطَْعك َذا ا ْشػتَػَهْر
اغخِتاة
PENUTUP
َوتَػ َّم َذا الَنّػظُْم ِِبَػ ْم ِد الَلّػػِو * َعػلَػى َتَاِمػِو بِػلَ تَػنَا ِىػى
Telah selelasi Nadzham ini dengan memuji nama Allah atas
kesempurnaannya yang tak terbatas
أَبْػيَاتُػوُ نَػ ٌّد بػَداَ لِػ ِذى الُنّػَهى * ََتِريخُوُ بُ ْشػَرى لَِمػ ْن يػُْتِقػنُػَها
Bait-baitnya tampak serasi bagi yang berakal… tanggal
pembuatan (kitab ini) adalah “menggembirakan bagi orang
yang menguasainya”5
ثػَُّم ال َّصػلَةُ َوال َّسػلَُـ أَبػَػداَ * ِعػلػى ِخػتَاِـ الأَنْبِػيَاِء أَ ْحػ َمػ َدا
Kemudian shlawat serta salam semoga selalu tercurah atas
penutup para nabi, Muhammad
َوالآِؿ َوال َّصػ ْح ِب َوُكػ ِّل تَػابِػ ِع * َوُكػ ِّل قَػاِر ٍئ وُكػ ِّل َسػاِمػ ِع
Atas keluarga, sahabat, dan para pengikutnya dan setiap
pembaca dan pendengar al-Qur‟an…
5 Kalimat ini mengandung rahasia terkait waktu pembuatan matan ini.
Silahkan merujuk ke kitab-kitab syarah yang menjelaskan masalah
ini.