เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว ชุดมโนราห์บูชายันต์

เอกสารประกอบการเรียน รายวิชารำเดี่ยว รำคู่ หลักสูตรนาฏศิลป์ เรื่อง รำมโนห์ราบูชายัญ นายอนาวิล จันทร์เกิด รหัส 6311120016 นวัตกรรมทางการศึกษาเอกสารประกอบการเรียนมโนราห์บูชายันต์ หลักสูตรนาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 2 เอกสารประกอบการเรียน รายวิชารำเดี่ยว รำคู่ หลักสูตรนาฏศิลป์ เรื่อง รำมโนห์ราบูชายัญ นักศึกษาชั้นปีที่ 2 นายอนาวิล จันทร์เกิด รหัส 6311120016 นวัตกรรมทางการศึกษาเอกสารประกอบการเรียนมโนราห์บูชายันต์ หลักสูตรนาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 3 คำนำ เอกสารประกอบการเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์วิชาเพิ่มเติม ชื่อวิชา การรำ เดี่ยว เรื่อง มโนราห์บูชายันต์สำหรับนักศึกษาชั้นปีที่2 ฉบับนี้พัฒนาขึ้นมีจุดประสงค์เพื่อจะร่วมอนุรักษ์ และสืบสานนาฏศิลป์ไทยให้คงอยู่เป็นวัฒนธรรมที่งดงามของเยาวชนไทย เข้าใจ และแสดงออกทาง นาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่าด้านนาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรู้สึก ความคิดอย่าง อิสระ ชื่นชม และประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเรื่อง นาฏศิลป์ไทยรำเดี่ยว (มโนราห์บูชายันต์) ประกอบด้วย ประวัติชุดการแสดงมโนราห์บูชายันต์องค์ประกอบของชุดการแสดงมโนราห์บูชายันต์ได้แก่ เครื่องแต่งกาย บทร้อง และท่ารำประกอบการแสดง ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการแสดงรำเดี่ยว รำคู่ ที่ ชี้แนะการพัฒนาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดีมีประโยชน์และต่อท่ารำที่ถูกต้องตามแบบแผน ขอบคุณ ครอบครัวและเพื่อน ๆ น้อง ๆ สาขาวิชานาฏศิลป์ทุกคนที่เป็นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของ งานเอกสารครั้งนี้ จึงขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ นายอนาวิล จันทร์เกิด

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 4 สารบัญ หน้า คำนำ............................................................................................................................. .. 1 สารบัญ ...................................................................................................................... .... 2 สารบัญภาพ..................................................................................................................... 4 คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู........................................................ 7 คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน............................................... 8 กระดาษคำตอบ............................................................................................................... 9 สาระการเรียนรู้.............................................................................................................. . 10 จุดประสงค์การเรียนรู้...................................................................................................... 10 แบบทดสอบก่อนเรียน..................................................................................................... วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้............................................................................. 11 14 สื่อการจัดการเรียนรู้........................................................................................................ 14 การวัดผลและประเมินผล................................................................................................ 14 ความรู้เบื้องต้นรำมโนราห์บูชายันต์................................................................................. 16 ประวัติรำมโนราห์บูชายันต์.............................................................................................. 16 องค์ประกอบของรำมโนราห์บูชายันต์…………………………………………………………………….. 16 ผู้แสดง……........................................................................................................ 17 เครื่องดนตรี...................................................................................................... 17 การแต่งกาย..................................................................................................... 18 ท่ารำ………....................................................................................................... 19 อธิบายท่ารำ…..................................................................................................... ............. 19

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 5 สารบัญ (ต่อ) แบบทดสอบหลังเรียน.......................................................................................................................................... หน้า 57 กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน.............................................................................. 60 แนวการตอบแบบฝึกหัด.................................................................................................... เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน.............................................................................. บรรณานุกรม..................................................................................................................... 61 63 64

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 6 สารบัญภาพ ภาพที่ หน้า 1 ปีพาทย์ชาตรี 17

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 7 คำชี้แจง การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู กรณีที่ครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ ในชั่วโมงนั้น ๆ และเพื่อให้ครู ที่สอนแทนมีความมั่นใจในการสอน และใช้นวัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ควรปฏิบัติตามขั้นตอน การใช้เอกสารประกอบการเรียน ดังนี้ 1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบเล่มก่อน ล่วงหน้า 2. ศึกษาองค์ประกอบของเอกสาร ให้เข้าใจก่อนปฏิบัติการสอน 3. อ่านคำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับนักเรียนทุกข้อ และทำความเข้าใจให้ ถ่องแท้ ในแต่ละข้อ เพื่อปฏิบัติการสอนได้ตามขั้นตอน 4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิด ในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ กิจกรรมคำถามทบทวน เพื่อคอยให้คำแนะนำ และเป็นที่ปรึกษา 5. ควรกำกับ ติดตามการใช้เอกสารประกอบเรียน เป็นระยะๆ และคอยกำชับปลูกฝังคุณธรรม เรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลาของนักเรียน ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียนและ คำถามทบทวน / แบบฝึกหัดท้ายบทเรียน ของแต่ละเรื่อง โดยไม่อนุญาตให้เปิดดูเฉลยก่อน

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 8 คำชี้แจง การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน เพื่อให้การใช้เอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ได้ผลตามจุดประสงค์และเจตนารมณ์ของครูผู้สอน ให้นักเรียนทำความเข้าใจโดยอ่านคำชี้แจง และปฏิบัติตามข้อกำหนดข้างล่างนี้อย่างเคร่งครัด ดังนี้ 1. ให้นักเรียนใช้เอกสารประกอบการเรียน 1 เล่ม ต่อนักเรียน 1 คน 2. นักเรียนต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง โดยไม่เปิดดูเฉลยก่อนและตรงต่อเวลา 3. นักเรียนต้องปฏิบัติตามขั้นตอนของคำสั่งอย่างเคร่งครัด และตั้งใจจริง 4. ห้ามมิให้ขีดเขียน หรือทำเครื่องหมายใด ๆ ลงในเอกสารประกอบการเรียน 5. ให้นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนตามที่ครูกำหนดทีละเรื่องและกิจกรรมท้ายเล่ม ควบคู่กันไปตามเวลาที่กำหนดไว้ โดยใช้สมุดของนักเรียน หรือกระดาษที่ครูแจกให้ 6. ก่อนลงมือศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ให้นักเรียนทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ ก่อน เรียน จำนวน 30 ข้อและทำแบบทดสอบก่อนเรียนแต่ละหน่วย หน่วยการเรียนละ 10 ข้อ 7. เมื่อศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ต้องทำแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนละ 10 ข้อ เมื่อเรียนจบทุกหน่วยการเรียน และให้ทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์หลังเรียน 30 ข้ออีกครั้งหนึ่ง เพื่อ ตรวจสอบว่ามีความรู้ผ่านจุดประสงค์ทุกข้อหรือไม่ 8. หากนักเรียนไม่ผ่านจุดประสงค์ใด ให้กลับไปศึกษาเรื่องนั้น ๆ อีกครั้งหนึ่ง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 9 ความรู้เบื้องต้นมโนราบูชายันต์ กระดาษคำตอบ โรงเรียน......................................................................ปีการศึกษา........................... ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขที่................ กลุ่มสาระการเรียนรู้.....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ.................. ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ ก ข ค ง จ 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 ประเมินผล เต็ม ได้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 10 มาตรฐาน ศ 3.2 เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม เห็นคุณค่าของ นาฏศิลป์ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทยและสากล ผลการเรียนรู้ 1. นักเรียนรู้ความหมาย ประวัติความเป็นมาและองค์ประกอบของรำมโนห์ราบูชายัญ 2. นักเรียนเห็นคุณค่าของการรำเดี่ยวชุดรำมโนห์ราบูชายัญที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม และภูมิ ปัญญาของชาติ สาระการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้มีดังนี้ 1. ประวัติชุดการแสดง 2. บทร้อง 3. ลักษณะการแต่งกาย 4. คำอธิบายท่ารำ จุดประสงค์การเรียนรู้ เมื่อศึกษานวัตกรรมฉบับนี้แล้วจะมีความรู้ ดังนี้ 1. นักเรียนมีความรู้ มีความเข้าใจ ประวัติและความหมายชุดการแสดงได้อย่างถูกต้อง 2. นักเรียนมีเข้าใจถึงองค์ประกอบของชุดการแสดงได้อย่างถูกต้อง 3. นักเรียนสามารถจำบทร้องและร้องบทเพลงชุดมโนราบูชายันต์ได้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 11 แบบทดสอบก่อนเรียน วิชารำเดี่ยวรำคู่ สาขานาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เรื่อง รำมโนห์ราบูชายัญ เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน ********************************************************************************************* คำชี้แจง โปรดตรวจสอบและเลือกคำตอบที่ถูกต้องเพียงคำตอบเดียวทำเครื่อง (X) ลงในกระดาษคำตอบ ********************************************************************************* 1.ใครเป็นคนไปจับนางมโนราห์ ก. พระสุธน ข. พรานบุญ ค. ปุโรหิต ง. ท้าวอทิตยวงศ์ จ. ท้าวทุมราช 2.เรื่องมโนราห์หากนางมโนราห์เป็นนางเอกคำตอบในตัวเลือกใดเป็นพระเอก ก. พระราม ข. พระลักษมณ์ ค. พระสุธน ง. พระนารายณ์ จ. พระลอ 3.ข้อใดในตัวเลือกใดที่ยืนยันว่าผู้แสดงมีลักษณะคล้ายนก ก. กระพรวนข้อเท้า สะอิ้ง ทองกร ข. กรองคอ รัดสะโพก จี้นาง ค. ปีก เล็บ หาง ง. รัดสะโพก กำไลแผง ปะวะหล่ำ จ. ห้อยหน้า ห้อยข้าง เทริด 4.วงดนตรีตามตัวเลือกใดเหมาะสำหรับการบรรเลงรำมโนห์ราบูชายัญที่สุด ก. โปงลาง ข. โสะล้อ ซอ ซึง ค. วงกลองยาว ง. ปี่พาทย์ชาตรี จ. ปี่พาทย์มอญ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 12 5.การนุ่งผ้าวิธีการใดที่เหมาะกับการแสดงรำมโนราห์บูชายัญ ก. ผ้าถุง ข. โจงกระเบน ค. จีบหน้านางหางไหลสองชายพก ง. จีบหน้านางชายพกเดียว จ. จีบหน้านางสองชายพก 6.เพลงในตัวเลือกใดใช้บรรเลงประกอบการแสดงรำมโนห์ราบูชายัญ ก. เพลงชาตรีตลุง ข. เพลงพม่าห้าท่อน ค. เพลงลาวเซิ้ง ง. เพลงแขกต่อยหม้อ จ. เพลงแขกบูชายัญ 7. จากภาพน่าจะเรียกท่ารำนี้ตามคำตอบใด ก. ท่าตบอก ข. ท่าเจิม ค. ท่าโกรธไฟ ง. ท่าขอตั้งสติ จ. ท่าขอพระพระเจ้า 8. นาฏยศัพท์ตัวเลือกใดไม่มีในภาพประกอบ ก. วงบน ข. จีบคว่ำ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 13 ค. เอียง ง. ก้าวเท้า จ. กระดก 9. ท่ารำจากภาพคือตัวเลือกใด ก. ท่าบิน ข. ท่าโฉบ ค. ท่าตบอก ง. ท่าเหาะ จ. ท่าลอยน้ำ 10. ท่ารำจากภาพคือตัวเลือกใด ก. ท่าบิน ข. ท่าโฉบ ค. ท่าตบอก ง. ท่าเหาะ จ. ท่าลอยน้ำ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 14 วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ 1. วิธีสอน ใช้วิธีสอนแบบบรรยายเนื้อหา การศึกษาด้วยตนเอง การทำแบบทดสอบ ก่อนเรียน/หลัง เรียน และการทำแบบฝึกหัดท้ายบท 2. กิจกรรมการจัดการเรียนรู้ เอกสารฉบับนี้จะใช้สอน ....... ชั่วโมง ดังนี้ ชั่วโมงที่ 1 1. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและแนะนำตนเองเพื่อสร้างความคุ้นเคยกับนักเรียน พร้อมทั้ง แนะนำเกี่ยวกับการเรียน จุดประสงค์การเรียนรู้ กระบวนการเรียนการสอน วิธีการวัดผลและประเมินผล 2. ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยให้เวลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที 3. ครูแนะนำเรื่องรำมโนราห์บูชายันต์ว่ามีประวัติความเป็นมาอย่างไร 4. นักเรียนศึกษารายละเอียดจากเอกสารประกอบการเรียน 5. ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดที่1 ในคำถามทบทวน ชั่วโมงที่ 2 1. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและทบทวนสาระการเรียน เรื่องความหมาย ประวัติและ องค์ประกอบของการแสดงมโนราห์บูชายันต์ 2. ครูให้นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเรื่องมโนราห์บูชายันต์ 3. ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดที่2 ในคำถามทบทวน 4. ครูและนักเรียนร่วมสนทนาสรุปเนื้อหาการเรียนในเอกสารเล่มที่ 1 อีกครั้ง 5. ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน โดยให้เวลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที สื่อการจัดการเรียนรู้ 1. แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2. เอกสารประกอบการเรียน 3. สมุดจดบันทึก 4. รูปภาพการแสดงมโนราห์บูชายันต์ 5. คำถามทบทวน / แบบฝึกหัดท้ายบท การวัดและประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 15 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝึกหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 1 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 1

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 16 รำมโนห์ราบูชายัญ รำมโนห์ราบูชายัญ เป็นศิลปะการรำเดี่ยวของนางมโหน์ราในบทละครเรื่องพระสุธนนางมโนห์รา เป็นชุดการแสดงที่มีความสวยงามได้รับความนิยมนำมาแสดงเป็นชุดเอกเทศโดยตลอด การแสดงชุดนี้มี ความพิเศษทั้งกระบวนการร่ายรำ เครื่องแต่งกาย เพลงประกอบการแสดง ซึ่งกรมศิลปากรได้บรรจุไว้ อย่างสมบูรณ์แบบ ผู้ที่จะปฏิบัติท่ารำมโนห์ราบูชายัญให้งดงามจำเป็นต้องมีสมาธิ มีความตั้งใจ และเข้าใจ กระบวนการนำเสนอตนเองให้งดงามโดดเด่นทุกท่วงท่า นอกจากนี้สิ่งส่งเสริมที่จะทำให้การรำชุดนี้ได้ดี และถูกต้องผู้แสดงจำเป็นต้องทำความเข้าใจ ประวัติชุดการแสดง บทร้อง ลักษณะการแต่งกาย และท่า รำ เพราะจะทำให้เกิดความตระหนักและเข้าใจแนวคิดของชุดการแสดงได้อย่างลึกซึ้งแจ่มแจ้งต่อความ ประสงค์ของผู้ประดิษฐ์ เพื่อให้เกิดอารมณ์ถ่ายทอดที่มีศิลปะทุกกระบวนท่ารำ ดังจะอธิบายต่อไปนี้ ประวัติรำมโนราห์บูชายันต์ การแสดงชุดมโนราห์บูชายัญ เป็นศิลปะการรำเดี่ยว อยู่ในตอนหนึ่งของละครเรื่องพระสุธนมโนราห์ ธิดาองค์เล็กของท้าวทุมราชผู้เป็นพญากินนร เมื่อครั้งนางมโนราห์ถูกพรานบุณฑริกจับตัวไป ถวายแด่พระสุธน พระสุธนและนางมโนราห์จึงได้อภิเษกสมรสกัน ต่อมาพระสุธนต้องออกไปทำศึก สงคราม ปุโรหิตซึ่งมีความเคียดแค้นต่อพระสุธนอยู่แล้ว ได้ใส่ความนางมโนราห์ต่อท้าวอทิตยวงศ์เจ้า เมืองปัญจนคร ผู้เป็นพระบิดาของพระสุธน ว่านางมโนราห์เป็นกาลกิณีแก่บ้านเมือง ต้องนำมาบูชา ยัญ นางมโนราห์ทราบชะตากรรมของตนเองจึงแสร้งกราบทูลขอพระราชทานอภัยแก่ท้าวอทิตยวงศ์และ ขอพระราชทานปีกหางของตนคืนเพื่อจะร่ายรำถวายต่อหน้าประพักตร์เป็นครั้งสุดท้าย ในขณะร่ายรำอยู่ นั้น เมื่อได้จังหวะนางก็ได้บินหนีกลับไปยังเมืองของตน การแสดงชุดนี้นั้น ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี เป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารำขึ้นมา โดยนำท่ารำชุด ดรสา แบหลา จากเรื่องอิเหนา มาปรับใช้ เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงเป็นเพลงแขกบูชายัญ โดยอาจารย์ มนตรี ตราโมท ได้นำเพลงเร็วของคุณครูหลวงประดิษฐ์ไพเราะ มาบรรเลงร่วมกับโทนและกลองชาตรี ไม่ มีเนื้อร้อง ผู้แสดงจะร่ายรำตามจังหวะเครื่องดนตรี(สุจิตต์ วงษ์เทศ, 2555) องค์ประกอบของการรำมโนราห์บูชายันต์ องค์ประกอบของชุดการแสดงชุดมโนราห์บูชายัญ คือ สิ่งที่ทำให้ชุดการแสดงชุดมโนราห์บูชายัญ มีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น ประกอบด้วย ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการ แสดง และท่ารำ ดังนี้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 17 1. ผู้แสดง ผู้แสดงที่ใช้ประกอบการรำมโนราห์บูชายัญ เป็นการรำเดี่ยว คือ ผู้หญิงแสดงเป็นมโนราห์บูชา ยัญ มโนราห์บูชายัญ หมายถึง นางกินนรีที่ลักษณะตัวเป็นคน แต่มีปีกและหางเหมือนนก วิธีการ คัดเลือกนักแสดงมโนราห์บูชายัญ จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวนาง ซึ่งมีหลักการคือ ผู้ที่ ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม รูปร่างขนาดลำตัวเล็ก 2. เพลงและดนตรี เพลงและดนตรี ของการแสดงชุดมโนราห์บูชายัญจะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คือ เพลง และดนตรี ดังนี้ 2.1 เพลง หมายถึง ถ้อยคำที่นักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงขึ้น ซึ่งประกอบด้วย เนื้อ ร้อง ทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟัง (สุจิตต์ วงษ์เทศ, 2555) เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงชุดมโนราห์บูชายัญ คือ เพลงแขกบูชายัญ ดังนี้ 2.1.1 เพลงแขกบูชายัญ หมายถึง ประพันธ์ทํานองโดย ครูมนตรี ตราโมท 2.3 ดนตรี หมายถึง เสียงที่จัดเรียงอย่างเป็นระเบียบ และมีแบบแผนโครงสร้าง เป็นรูปแบบ ของกิจกรรมเชิงศิลปะของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับเสียงโดยดนตรีนั้นแสดงออกมาในด้านระดับเสียง (ซึ่ง รวมถึงท่วงทำนองและเสียงประสาน) จังหวะ และคุณภาพเสียง (ความต่อเนื่องของเสียง พื้นผิวของเสียง ความดังค่อย) ดนตรีนั้นสามารถใช้ในด้านศิลปะหรือสุนทรียศาสตร์ การสื่อสาร ความบันเทิง รวมถึงใช้ใน งานพิธีการต่างๆ (สุกรี เจริญสุข,2561) วงดนตรีและเพลงประกอบการแสดงรำมโนราห์บูชายัญ จะให้รายละเอียด 2 ประเด็น คือ 1. วงดนตรี หมายถึง กลุ่มคนที่เล่นเครื่องดนตรีหรือใช้เสียงร้อง โดยมีชื่อแต่ละวงเป็นที่รู้จัก ต่างกันไป วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงรำมโนราห์บูชายัญนี้จะใช้วงปี่พาทย์ชาตรี โดยมีเครื่องดนตรี ประกอบด้วย ปี่ โทนชาตรี กลองชาตรี ( กลองตุ๊ก ) ฆ้องคู่ และฉิ่ง ดังภาพ ภาพที่ 1 ปี่พาทย์ชาตรี ที่มา ( ภีระเมศร์, 2560)

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 18 3. เครื่องแต่งกาย เครื่องแต่งกาย หมายถึง สิ่งที่มนุษย์นำมาใช้เป็นเครื่องห่อหุ้มร่างกาย การแต่งกายของมนุษย์ แต่ละเผ่าพันธุ์สามารถค้นคว้าได้จาก หลักฐานทางวรรณคดีและประวัติศาสตร์ เพื่อให้เป็นเครื่องช่วยชี้นำ ให้รู้และเข้าใจถึงแนวทางการแต่งกาย ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของความเป็นนางกินนรี (นภดล มูล นะเมฆ, 2557) ลักษณะการแต่งกายของชุด มโนราห์บูชายัญ มีองค์ประกอบที่สำคัญ คือ เทริดนางกินรี เสื้อใน นาง เล็บ ข้อมือ ต้นแขน รัดสะเอวดอกไม้ทัด จี้นาง กรองคอเข็มขัด หัวเข็ม ผ้านุ่ง หาง ข้อเท้าติดกระพรวน เป็นต้น เทริดนางกิน นรี กรองคอ จ้ี นาง เล็ บ ข้อมื อ ต้นแขน ดอกไม้ ทัด เข็มขัด หัวเข็ม รัดสะเอว ขัด ผ้านุ่ง ข้อเท้าติด กระพรวน หาง ปี ก เส้ือในนาง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 19 4. ท่ารำ ท่ารำ หมายถึง กระบวนการร่ายรำร่าย การรำมโนห์ราบูชายยัญใช้พฤติกรรมการรำตาม แบบของกรมศิลปากร จากประวัติเป็นท่ารำที่พัฒนาจากท่ารำดรสาแบหลา ในละครในเรื่องอิเหนา แล้วมา พัฒนาใหม่ โดยใช้นาฏยศัพท์สำคัญ ๆ เช่น จีบ วง การย่ำเท้า การใช้ตัวและอื่น ประกอบอากัปกิริยาของ นก ทั้งการบิน การเหิร ส่วนการเจิม การตบอก เข้าใจว่าน่าจะมาจากท่ารำดรสาแบหลาตามที่กล่าวอ้าง กระบวนการรำจะนำเสนอในรายละเอียดของท่ารำมีปรากฏในเนื้อหาต่อไป โอกาสที่ใช้แสดง โอกาสที่ใช้แสดงรำมโนห์ราบูชายัญนี้ เริ่มต้นนั้นใช้ประกอบการแสดงละครชาตรีเรื่องพระสุธน นางมโนห์รา ตอนที่ปุโรหิตใส่ความ นางมโนห์ราต้องถูกเผาไฟ ต่อมาการแสดงชุดนี้ได้นำมาเป็นการแสดง ชุดเอกเทศแสดงในงานโดยทั่วไป โดยนิยมกันมากคือใช้แสดงประกอบงานศพซึ่งเป็นงานอวมงคล แต่ใน บางโอกาสก็มีการนำไปแสดงในงานมงคลได้เช่นเดียวกัน ปัจจุบันนี้สถานศึกษานิยมนำมาใช้ประกอบการ เรียนการสอนในสถานศึกษาด้วย ท่ารำมโนห์ราชุชายัญ 1. ท่ารำเพลงแขกบูชายัญ 2. ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ ท่าที่1 ท่าเตรียม ยืนเบี่ยงตัวทางขวาของเวที ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้าย จีบหงายชายพก เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 20 ท่าที่2 1. ยืดยุบ แล้ววิ่งซอยเท้าออกมาหน้าเวที ปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลา มากลางเวที ปฏิบัติมือสลับไปมา 2. จบจังหวะด้วย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวา จีบหงายชายพก เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 21 ท่าที่3 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ประเท้าซ้าย มือขวา จีบปรกข้าง มือซ้ายจีบหงายระดับริมฝีปาก เอียงขวา 2. จากนั้นก้าวหน้าเท้าซ้าย พร้อมกับ ปล่อยมือขวาเป็นตั้งวงบน มือซ้ายตั้งวงหน้า เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 22 ท่าที่4 1. เคาะจมูกเท้าขวา ยักตัว มือซ้ายแกว่ง ตามจังหวะเพลง พร้อมลักคอ ใช้จังหวะ ช้า 2 ครั้ง และเร็ว 12 ครั้ง 2. ปฏิบัติเท้าและมือต่อเนื่องหมุนตัว ทางซ้ายผ่านหลังเวที มาเบี่ยงตัวทางขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 23 ท่าที่5 1. เบี่ยงตัวทางขวา ประเท้าขวา มือซ้ายจีบ ปรกข้าง มือขวาจีบหงายระดับริมฝีปาก เอียงซ้าย 2. ก้าวหน้าเท้าขวา พร้อมกับปล่อยมือซ้าย เป็นตั้งวงบน มือขวาตั้งวงหน้า เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 24 ท่าที่6 1. เคาะจมูกเท้าซ้าย ยักตัว มือขวาแกว่ง ตามจังหวะเพลง พร้อมลักคอ ใช้จังหวะ ช้า 2 ครั้ง และเร็ว 12 ครั้ง 2. ปฏิบัติเท้าและมือต่อเนื่องหมุนตัวทางขวา ผ่านหลังเวที มาเบี่ยงตัวทางซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 25 ท่าที่7 1. หน้าตรง ถอนเท้าขวาก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงซ้าย 2. ยืดยุบ หมุนตัวทางซ้าย ผ่านหลังเวที 1 รอบ ท่าที่8 1. หน้าตรง ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสอง รวมไว้ระดับอก โดยมือขวาจีบคว่ำ มือซ้าย ตั้งวงหน้า เอียงซ้าย 2. ก้าวหน้าเท้าซ้าย ลดตัวลงนั่ง กรายมือ ขวาเป็นตั้งวงบน มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงขวา ลงนั่งคุกเข่ามือทั้งสองวางหน้าขา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 26 ท่าที่9 1. หน้าตรง นั่งคุกเข่า มือทั้งสองตักมือ ลักษณะวงล่าง ยักตัวตามจังหวะเพลงลักคอ ใช้จังหวะช้า 2 ครั้ง 2. ประนมมือ พร้อมกับยักตัวเร็ว 12 ครั้ง จบจังหวะโดยการ ลักคอ 3 ครั้ง แล้วประนม มือหน้าตรง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 27 ท่าที่10 1. หน้าตรง ตั้งเข่าขวา มือซ้ายจับสะเอว มือขวากำมือหัวแม่โป้งเข้าตัว ยักตัวตาม จังหวะเพลงลักคอ ใช้จังหวะช้า 2 ครั้ง ยัก ตัวตามจังหวะเพลง 12 ครั้ง 2. ค่อยยืนขึ้นด้วยขาขวา ยกมือกดหัวแม่โป้ง ระดับหน้าผาก พร้อมกับยืนด้วยขาขวา ท่าที่11 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้าย ม้วนจีบปล่อยเป็นวงบน มือขวาจีบหงายชาย พก เอียงขวา 2. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวข้างเท้าขวา มือขวา ม้วนจีบปล่อยเป็นวงบน มือซ้ายจีบหงายชาย พก เอียงซ้าย หมายเหตุ ท่าที่11 นี้ จะปฏิบัติท่ารำ 4 ทิศ โดยปฏิบัติท่าเหมือนเดิม แต่วิ่งเปลี่ยนทิศ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 28 ท่าที่12 1. ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาจีบคว่ำแขนตึง ข้างลำตัว มือซ้ายงอแขนระดับสะเอว แบมือ ทิ้งปลายนิ้วลง เอียงซ้าย 2. แตะเท้าซ้าย มือขวาพลิกจีบหงายแขนตึง ระดับไหล่ข้างลำตัว มือซ้ายตั้งวงล่าง ลักคอ ขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 29 ท่าที่13 1. โขยกเท้าซ้าย มือขวาสะบัดจีบตั้งวงแขน ตึงระดับไหล่ มือซ้ายสะบัดมือพลิกเป็นจีบ หงายชายพก พร้อมลักคอ 2. ปฏิบัติมือและเท้าเหมือนเดิมเลื่อนตัวไป ทางซ้าย 9 จังหวะ และกลับมาทางขวา 9 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 30 ท่าที่14 1. ยืนพักเท้าซ้าย(แตะจมูกเท้า มือขวาส่ง จีบหลัง มือซ้ายจีบหงายชายพก ลักคอซ้าย 2. เท้าซ้ายสีเท้า มือซ้ายกวาดมือจีบเป็นวง 2ครั้ง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 31 ท่าที่15 1. สะดุดเท้าซ้าย มือซ้ายปล่อยจีบ มือขวา จีบส่งหลัง ลักคอขวา 2. ยกหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบหงายชายพก มือขวาจีบส่งหลัง เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 32 ท่าที่16 1. ย่ำเท้าซ้าย ขวา ซ้าย (หมุนตัวทางซ้าย1 รอบ) ขณะหมุนมือซายจีบปรกข้าง มือ ขวาตั้วงบน เอียงซ้าย 2. ยืนพักเท้าขวา(แตะจมูกเท้า) มือซ้ายส่ง จีบหลัง มือขวาจีบหงายชายพก ลักคอขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 33 ท่าที่17 เท้าขวาสีเท้า มือขวากวาดมือจีบเป็นวง 2 ครั้ง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 34 ท่าที่18 สะดุดเท้าขวาแล้วแตะด้วยจมูกเท้า มือซ้าย จีบส่งหลัง มือขวาจีบหงายชายพก เอียงขวา ท่าที่19 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวา จีบหงายแขนตึงระดับไหล่ มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา 2. ก้าวหน้าเท้าซ้าย บิดตัวเอี้ยวทางซ้าย มือ ซ้ายจีบหงายชายพก มือขวาส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 35 ท่าที่20 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวา จีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา จากนั้น ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบปรกข้าง มือขวาตั้งวงบน เอียงซ้าย 2. โขยกเท้า ไปรอบเวทีวนซ้ายลักษณะ วงกลมมือทั้งสองปฏิบัติท่ากระหวัดเกล้า โขยกวนไป ครึ่งรอบ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 36 ท่าที่21 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวา จีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา จากนั้น ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบปรกข้าง มือขวาตั้งวงบน เอียงซ้าย 2. โขยกเท้า ไปรอบเวทีวนซ้ายลักษณะ วงกลมมือทั้งสองปฏิบัติท่ากระหวัดเกล้า โขยกวนไป ครึ่งรอบ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 37 ท่าที่22 1. หน้าตรง ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาจีบ หงายระดับปาก มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา 2. วิ่งวนขวาหันหลังให้เวที มือซ้ายตั้งวงหน้า มือขวาส่งบัวชูฝัก โขยกเท้าไปทางขวา 9 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 38 ท่าที่23 1. ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายจีบหงายระดับ ปาก มือขวาตั้งวงบน เอียงซ้าย 2. วิ่งวนซ้ายหันหน้าตรงกับเวที มือขวาตั้งวง หน้า มือซ้ายส่งบัวชูฝัก โขยกเท้าไปทางซ้าย 9 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 39 ท่าที่24 1. หน้าตรง ฉายเท้าขวา มือทั้งสองจีบหงาย แขนงอระดับสะเอว เอียงซ้าย 2. ฉายเท้าซ้าย มือทั้งสองปล่อยจีบเป็นตั้งวง หน้า เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 40 ท่าที่25 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้ง สองจักมือมาประสานไขว้กันระดับอก เอียง ขวา 2. ยืนชิดเท้า มือทั้งสองไขว้ประสานหน้าอก เอียงขวากระเถิบเลื่อนเท้า มือตบอกตาม จังหวะเพลง ไปทางซ้าย 9 จังหวะ กลับ ทางขวาอีก 9 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 41 ท่าที่26 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ถอนเท้าซ้าย มือทั้งสอง ลงล่าง เอียงซ้าย 2. วิ่งซอยเท้าหมุนตัวทางขวา มือทั้งสองตั้ง วงกลาง เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 42 ท่าที่27 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวเท้า 3 จังหวะ (เริ่ม เท้าซ้าย ขวา แล้วกระดก เท้าซ้าย) ก้มตัวลง มือทั้งสองจีบคว่ำแขนตึง (โฉบสองมือ) 2. ยืนด้วยเท้าขวา เบี่ยงตัวมาหน้าตรง มือ ทั้งสองจีบแล้วปล่อยแบลาดข้างสะเอว โดย การยักตัวลักคอ 10 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 43 ท่าที่28 1. เบี่ยงตัวทางขวา ถอนเท้าขวา มือทั้งสอง ลงล่าง เอียงขวา 2. วิ่งซอยเท้าหมุนตัวทางซ้าย มือทั้งสองตั้ง วงกลาง เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 44 ท่าที่29 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวเท้าซ้าย เท้าขวา กระทุ้งเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบหงายแขนงอ ระดับไหล่ เอียงขวา 2. โขยกเท้า ช้า 2 เร็ว 18 จังหวะ มือทั้งสอง ปล่อยเป็นแบลาดข้างลำตัว สลับกับการจีบ หงายแขนงอ ปฏิบัติสลับกันจนหมดจังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 45 ท่าที่30 1. เบี่ยงตัวทางขวา ถอนเท้าขวา มือทั้งสอง ลงล่าง เอียงขวา 2. วิ่งซอยเท้าหมุนตัวทางซ้าย มือทั้งสองตั้งวง กลาง เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 46 ท่าที่31 1. เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวเท้า 3 จังหวะ (เริ่ม เท้าซ้าย ขวา แล้วกระดก เท้าซ้าย) ก้มตัวลง มือทั้งสองจีบคว่ำแขนตึง (โฉบสองมือ) 2. ยืนด้วยเท้าขวา เบี่ยงตัวมาหน้าตรง มือทั้ง สองจีบแล้วปล่อยแบลาดข้างสะเอว โดยการ ยักตัวลักคอ 10 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 47 ท่าที่32 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ถอนเท้าซ้าย มือทั้งสอง ลงล่าง เอียงซ้าย 2. วิ่งซอยเท้าหมุนตัวทางขวา มือทั้งสองตั้งวง กลาง เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 48 ท่าที่33 1. เบี่ยงหน้าทางซ้าย มือซ้ายแบลาด มือขวา ตั้งวงล่าง เอียงซ้าย 2. กลับตัวเบี่ยงขวาก้าวเท้า 3 ครั้ง โดยเริ่ม จากก้าวเท้าขวา จากนั้นกระดกเท้า มือซ้าย จีบคว่ำแขนตึง มือขวาแบลาด เอียงซ้าย ยัก ตัวตามจังหวะเพลง ช้า 2 จังหวะ เร็ว 10 จังหวะ ท่าที่35 1. เบี่ยงหน้าทางขวา ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือซ้าย จีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่ มือขวาบัวชุฝัก เอียง ซ้าย 2. ขยับเท้า ช้า 2 จังหวะ เร็ว 10 จังหวะ ขณะขยับเท้า มือขวาปฏิบัติลักษณะเดิม มือ ซ้ายลากจีบมาเปลี่ยนเป็นตั้งวงหน้า สลับการ จีบคว่ำ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 49 ท่าที่36 1. เบี่ยงตัวทางขวา ถอนเท้าขวา มือทั้งสอง แทงลงล่าง เอียงขวา 2. วิ่งซอยเท้าหมุนตัวทางซ้าย มือทั้งสองตั้งวง กลาง เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำมโนห์ราบูชายัญ 50 ท่าที่37 1. เบี่ยงหน้าทางซ้าย ก้าวไขว้เท้าขวา มือขวา จีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่ มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา 2. ขยับเท้า ช้า 2 จังหวะ เร็ว 10 จังหวะ ขณะขยับเท้า มือซ้ายปฏิบัติลักษณะเดิม มือ ขวาลากจีบมาเปลี่ยนเป็นตั้งวงหน้า สลับการ จีบคว่ำ