เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว ชุดฉุยฉายเบญจกาย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 2 เอกสารประกอบการเรียน รายวิชารำเดี่ยว รำคู่ หลักสูตรนาฏศิลป์ เรื่อง รำฉุยฉายเบญกาย นักศึกษาชั้นปีที่ 2 นางสาววราภรณ์ แก้วชู รหัส6311120021 นวัตกรรมทางการศึกษาเอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยวรำคู่ หลักสูตรนาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 3 คำนำ เอกสารประกอบการเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ (วิชาเพิ่มเติม) ชื่อรายวิชา นาฏศิลป์ เรื่อง รำเดี่ยว (รำฉุยฉายเบญกาย) สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ฉบับนี้พัฒนาขึ้นมีจุด มุ่งหวังจะร่วมอนุรักษ์และสืบสานนาฏศิลป์ไทยให้คงอยู่เป็นวัฒนธรรมที่งดงามของไทย เข้าใจ และ แสดงออกทางนาฏศิลป์อย่าสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่าทางด้านนาฏศิลป์ ถ่ายทอด ความรู้สึก ความคิดอย่างอิสระ และสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเรื่อง นาฏศิลป์ไทยรำเดี่ยว (รำฉุยฉายเบญกาย) ประกอบด้วย ประวัติชุดการแสดงฉุยฉายเบญกายองค์ประกอบของชุดการแสดงฉุยฉายเบญกายได้แก่ เครื่องแต่งกาย บทร้อง และท่ารำประกอบการแสดง ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการแสดงรำเดี่ยว รำคู่ ที่ ชี้แนะการพัฒนาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดีมีประโยชน์ ขอบคุณครอบครัวและเพื่อน ๆ น้อง ๆ สาขาวิชานาฏศิลป์ทุกคนที่เป็นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของงานเอกสารครั้งนี้ จึง ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ นางสาววราภรณ์ แก้วชู

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 4 สารบัญ หน้า คำนำ............................................................................................................................... 1 สารบัญ .......................................................................................................................... 2 สารบัญภาพ..................................................................................................................... 4 คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู........................................................ 5 คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน............................................... 6 ความรู้เบื้องต้นการรำฉุยฉายเบญกาย............................................................................. 7 กระดาษคำตอบ............................................................................................................... 7 สาระการเรียนรู้............................................................................................................... 8 จุดประสงค์การเรียนรู้...................................................................................................... 8 แบบทดสอบก่อนเรียน..................................................................................................... วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้............................................................................. 9 11 สื่อการจัดการเรียนรู้........................................................................................................ 11 การวัดผลและประเมินผล................................................................................................ 11 ความรู้เบื้องต้นการรำฉุยฉายเบญกาย............................................................................. 12 ความหมายของรำฉุยฉายเบญกาย................................................................................... 12 ประวัติของรำฉุยฉายเบญกาย.......................................................................................... 12 องค์ประกอบของการรำฉุยฉายเบญกาย.................................................................................. 13 ผู้แสดง……....................................................................................................... 14 เครื่องดนตรี...................................................................................................... 16 การแต่งกาย..................................................................................................... 17 โอกาสในที่แสดง.................................................................................................. ท่ารำฉุยฉายเบญกาย…………………………………………………………………………………………….. 19 20 สรุป................................................................................................................................... 56 คำถามทบทวน.................................................................................................................. 57

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 5 สารบัญ (ต่อ) แบบทดสอบหลังเรียน.......................................................................................................................................... หน้า 58 กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน.............................................................................. 60 แนวการตอบแบบฝึกหัด.................................................................................................... เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน.............................................................................. บรรณานุกรม..................................................................................................................... 61 62 64

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 6 สารบัญภาพ ภาพที่ หน้า วงปี่พาทย์เครื่องห้า........................................................................................................................ 18 ลักษณะการแต่งกายฉุยฉายเบญกาย………………………………………………………………………………... 19

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 7 คำชี้แจง การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู กรณีที่ครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ ในชั่วโมงนั้น ๆ และเพื่อให้ครู ที่สอนแทนมีความมั่นใจในการสอน และใช้นวัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ควรปฏิบัติตามขั้นตอน การใช้เอกสารประกอบการเรียน ดังนี้ 1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบเล่มก่อน ล่วงหน้า 2. ศึกษาองค์ประกอบของเอกสาร ให้เข้าใจก่อนปฏิบัติการสอน 3. อ่านคำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับนักเรียนทุกข้อ และทำความเข้าใจให้ ถ่องแท้ ในแต่ละข้อ เพื่อปฏิบัติการสอนได้ตามขั้นตอน 4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิด ในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ กิจกรรมคำถามทบทวน เพื่อคอยให้คำแนะนำ และเป็นที่ปรึกษา 5. ควรกำกับ ติดตามการใช้เอกสารประกอบเรียน เป็นระยะๆ และคอยกำชับปลูกฝังคุณธรรม เรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลาของนักเรียน ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียนและ คำถามทบทวน / แบบฝึกหัดท้ายบทเรียน ของแต่ละเรื่อง โดยไม่อนุญาตให้เปิดดูเฉลยก่อน

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 8 คำชี้แจง การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน เพื่อให้การใช้เอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ได้ผลตามจุดประสงค์และเจตนารมณ์ของครูผู้สอน ให้นักเรียนทำความเข้าใจโดยอ่านคำชี้แจง และปฏิบัติตามข้อกำหนดข้างล่างนี้อย่างเคร่งครัด ดังนี้ 1. ให้นักเรียนใช้เอกสารประกอบการเรียน 1 เล่ม ต่อนักเรียน 1 คน 2. นักเรียนต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง โดยไม่เปิดดูเฉลยก่อนและตรงต่อเวลา 3. นักเรียนต้องปฏิบัติตามขั้นตอนของคำสั่งอย่างเคร่งครัด และตั้งใจจริง 4. ห้ามมิให้ขีดเขียน หรือทำเครื่องหมายใด ๆ ลงในเอกสารประกอบการเรียน 5. ให้นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนตามที่ครูกำหนดทีละเรื่องและกิจกรรมท้ายเล่ม ควบคู่กันไปตามเวลาที่กำหนดไว้ โดยใช้สมุดของนักเรียน หรือกระดาษที่ครูแจกให้ 6. ก่อนลงมือศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ให้นักเรียนทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ ก่อน เรียน จำนวน 30 ข้อและทำแบบทดสอบก่อนเรียนแต่ละหน่วย หน่วยการเรียนละ 10 ข้อ 7. เมื่อศึกษาเอกสารประกอบการเรียน ต้องทำแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนละ 10 ข้อ เมื่อเรียนจบทุกหน่วยการเรียน และให้ทำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์หลังเรียน 30 ข้ออีกครั้งหนึ่ง เพื่อ ตรวจสอบว่ามีความรู้ผ่านจุดประสงค์ทุกข้อหรือไม่ 8. หากนักเรียนไม่ผ่านจุดประสงค์ใด ให้กลับไปศึกษาเรื่องนั้น ๆ อีกครั้งหนึ่ง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 9 ความรู้เบื้องต้นการรำฉุยฉายเบญกาย กระดาษคำตอบ โรงเรียน......................................................................ปีการศึกษา........................... ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขที่................ กลุ่มสาระการเรียนรู้.....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ.................. ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ ก ข ค ง จ 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 ประเมินผล เต็ม ได้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 10 มาตรฐาน ศ 3.2 เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม เห็นคุณค่าของ นาฏศิลป์ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทยและสากล ผลการเรียนรู้ 1. นักเรียนรู้ความหมาย ประวัติความเป็นมาและองค์ประกอบของฉุยฉายเบญกาย 2. นักเรียนเห็นคุณค่าของการรำเดี่ยวชุดฉุยฉายเบญกายที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม และภูมิ ปัญญาของชาติ สาระการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ มีดังนี้ ๑. ประวัติความเป็นมาของรำฉุยฉายเบญกาย ๒. องค์ประกอบของการแสดงรำฉุยฉายเบญกาย ๒.๑ บทร้องฉุยฉายเบญกาย ๒.๒ เครื่องดนตรี ๒.๓ การแต่งกาย ๒.๔ โอกาสที่ใช้แสดง ๒.๕ ท่ารำ จุดประสงค์การเรียนรู้ เมื่อศึกษานวัตกรรมฉบับนี้แล้วจะมีความรู้ ดังนี้ ๑. ผู้เรียนสามารถอธิบายประวัติของชุดการแสดงฉุยฉายเบญกายได้ถูกต้อง ๒. ผู้เรียนเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงฉุยฉายเบญกายได้ถูกต้อง ๓. ผู้เรียนมีทักษะการปฏิบัติท่ารำฉุยฉายเบญกายได้ถูกต้องสวยงาม ๔. ผู้เรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนและปฏิบัติกิจกรรมการเรียนได้อย่างมีความสุข ๕. ผู้เรียนได้นำองค์ความรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวันได้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 11 แบบทดสอบก่อนเรียน วิชารำเดี่ยวรำคู่ สาขานาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เรื่อง รำฉุยฉายเบญกาย เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน ********************************************************************************************* คำชี้แจง โปรดตรวจสอบและเลือกคำตอบที่ถูกต้องเพียงคำตอบเดียวทำเครื่อง (X) ลงในกระดาษคำตอบ ********************************************************************************* ๑. รำฉุยฉายเบญกาย เป็นชุดการแสดงรำเดี่ยว อยู่ในการแสดงอะไร ก.โขน ข.ระบำ ค.ฟ้อน ง.เบ็ดเตล็ด จ.ไม่มีข้อใดถูก ๒. รำฉุยฉายเบญกาย เป็นชุดการแสดงรำเดี่ยว อยู่ในเรื่องอะไร ก.ขุนช้างขุนแผน ข.อิเหนา ค.โนรา ง.รามเกียรติ์ จ.อุณรุท ๓. รำฉุยฉายเบญกาย เป็นชุดการแสดงรำเดี่ยว อยู่ในตอนอะไร ก.ตอนลมเหาะ ข.ตอนนางลอย ค.ตอนสืบมรรคา ง.ตอนจองถนน จ.ข้อ ก.และ ง. ๔. การแต่งกายของชุดการแสดง รำฉุยฉายเบญกาย แต่งกายแบบใด ก.ชุดยืนเครื่อง ข.ชุดบ้าน ค.ชุดพิธีการ ง.ชุดราตรีสโมสร จ.ชุดสากลนิยม ๕. ผู้ประพันธ์บทร้องประกอบการรำฉุยฉายเบญกาย คือใคร ก.สมเด็จพระสังฆราช ข.สมเด็จฯ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ ค.พระยานัฏกานุรักษ์ ง.พลตรีหลวงวิจิตรวาทการ จ.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 12 ๖. เครื่องแต่งกายรำฉุยฉายเบญกายสวมศิราภรณ์ใด ก.ชฎา ข.รัดเกล้าเปลว ค.รัดเก้ายอด ง.มงกุฏนาง จ.ปันจุเหร็จ ๗. บุคคลใดเป็นผู้ถ่ายทอดท่ารำฉุยฉายเบญกาย ก.นางเฉลย ศุขะวณิช ข.ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ค.ครูรงภักดี (เจียร จารุจรณ) ง.ครูอาคม สายาคม จ.ครูลมุล ยมะคุปต์ ๘. วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงชุดรำฉุยฉายเบญกาย คือข้อใด ก.วงปีพาทย์เครื่องห้า ข.วงปี่พาทย์เครื่องคู่ ค.วงปี่พาทย์ไม้นวม ง.วงลูกทุ่ง จ.วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ ๙. นางเบญกายได้แปลงกายเป็นใคร ก.นางวันทอง ข.พลายงาม ค.ขุนแผน ง.พระราม จ.นางสีดา ๑๐. บาทแรกของเนื้อร้องฉุยฉายเบญกายคือ ก.จะเข้าไปเฝ้าเจ้าก็กรีดกราย ข.เอวขาแขนแมน ค.ฉุยฉายเอย ง.วิลาสจรลี จ.แม่ศรีรากษสี

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 13 วิธีสอนและกิจกรรมการเรียนรู้ วิธีสอน ใช้วิธีสอนแบบบรรยายเนื้อหา การศึกษาด้วยตนเอง การทำแบบทดสอบ ก่อนเรียน/หลัง เรียน และการทำแบบฝึกหัดท้ายบท ๒. กิจกรรมการจัดการเรียนรู้เอกสารฉบับนี้จะใช้สอน ๒ ชั่วโมง ดังนี้ ชั่วโมงที่ ๑ ๑. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและแนะนำตนเองเพื่อสร้างความคุ้นเคยกับนักเรียน พร้อมทั้งแนะนำ เกี่ยวกับการเรียน จุดประสงค์การเรียนรู้ กระบวนการเรียนการสอน วิธีการวัดผลและประเมินผล ๒. ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยให้เวลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา ๑๕ นาที ๓. ครูแนะนำเรื่องรำฉุยฉายเบญกาย ความหมาย ประวัติความเป็นมา และองค์ประกอบของการ แสดงรำฉุยฉายเบญกาย ๔. นักเรียนศึกษารายละเอียดจากเอกสารประกอบการเรียน ๕. ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดที่๑ ในคำถามทบทวน ชั่วโมงที่ ๒ ๑. ครูกล่าวทักทายนักเรียนและทบทวนสาระการเรียน เรื่องความหมาย ประวัติและองค์ประกอบ ของการแสดงรำฉุยฉายเบญกาย ๒. ครูให้นักเรียนศึกษาจากเอกสารประกอบการเรียน ๓. ให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดที่ ๒ ในคำถามทบทวน ๔. ครูและนักเรียนร่วมสนทนาสรุปเนื้อหาการเรียนในเอกสารเล่มที่ ๑ อีกครั้ง ๕. ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน โดยให้เวลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา ๑๕ นาที สื่อการจัดการเรียนรู้ ๑. แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน ๒. เอกสารประกอบการเรียน ๓. สมุดจดบันทึก ๔. รูปภาพการแสดงรำฉุยฉายเบญกาย ๕. คำถามทบทวน / แบบฝึกหัดท้ายบทการวัดและประเมินผล

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 14 วิธีวัดและประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝึกหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 1 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 1

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 15 รำฉุยฉายเบญกาย ฉุยฉายเบญกาย เป็นชุดการแสดงรำเดี่ยวที่มีความงดงามลงตัวในลีลาของตัวนางสีดาที่นางเบญจ กายได้แปลงร่างกายของตนเองโดยมีความมุ่งหมายเพื่อหลอกล่อพระรามให้เข้าใจผิดคิดว่านางสีดาตายจะ ได้เลิกทัพที่ประชิดติดเมืองลงกาอยู่ในขณะนั้น ผู้ที่จะปฏิบัติท่ารำฉุยฉายเบญกายให้งดงามจำเป็นต้องมี สมาธิ มีความตั้งใจ และเข้าใจกระบวนการนำเสนอตนเองให้งดงามโดดเด่นทุกท่วงท่า ตามกิริยาอาการ ของนางกษัตริย์ นอกจากนี้สิ่งส่งเสริมที่จะทำให้การรำฉุยฉายเบญกายได้ดีและถูกต้องผู้แสดงจำเป็นต้อง ทำความเข้าใจ ประวัติชุดการแสดง บทร้อง ลักษณะการแต่งกาย และท่ารำฉุยฉายเบญกาย เพราะจะ ทำให้เกิดความตระหนักและเข้าใจแนวคิดของชุดการแสดงได้อย่างลึกซึ้งแจ่มแจ้งต่อความประสงค์ของผู้ ประดิษฐ์ เพื่อให้เกิดอารมณ์ถ่ายทอดที่มีศิลปะทุกกระบวนท่ารำ ดังจะอธิบายต่อไปนี้ ประวัติรำฉุยฉายเบญกาย ฉุยฉายเบญกาย เป็นการแสดงนาฏศิลป์ไทยชุดหนึ่ง อยู่ในตับเรื่องรามเกียรติ์ ตอนนางลอย บท ร้องฉุยฉายเบญกายนี้ปรากฏอยู่ในบทคอนเสิร์ตพระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระ ยานริศรานุวัติวงศ์ ตับนางลอยแบ่งออกเป็น 2 ตอนเรียกว่าบั้นต้นหรือตับใหญ่และบั้นปลายหรือตับเล็ก (พจนีย์ กงตาล. 2543 : 92-93) บั้นต้นหรือตับใหญ่ เริ่มตั้งแต่ตอนพิเภกทำนายฝันว่าทศกัณฐ์จะแพ้สงครามและจะถูกฆ่าตาย ควรจะสะเดาะเคราะห์เสียด้วยการคืนนางสีดาให้แก่พระราม ทศกัณฐ์โกรธจึงขับพิเภกออกจากกรุงลงกา พิเภกขอเข้าเป็นพวกกับพระรามและขอดูฤทธิ์พวกลิง พระรามจึงสั่งให้พวกลิงประลองฤทธิ์ให้พิเภกดูสุกร สารแปลงเป็นลิงเข้าปะปนกับไพร่พลลิง พิเภกรู้จึงบอกให้หนุมานจับตัวไปถวายพระราม พระรามสั่งให้ เฆี่ยนและสักหน้าก่อนปล่อยตัวไป สุกรสารกลับไปหาทศกัณฐ์จึงหาอุบายให้นางเบญกายบุตรีของพิเภกกับ นางตรีชาดาซึ่งมีศักดิ์เป็นหลานของทศกัณฐ์ ให้แปลงตัวเป็นนางสีดา นางเบญกายรู้สึกอึดอัดใจแต่ขณะนั้น พิเภกถูกขับไล่ออกจากกรุงลงกานางก็หมดอำนาจวาสนา เมื่อทศกัณฐ์ต้องการตัดศึกและออกอุบายเช่นนั้น จึงจำเป็นต้องรับอาสาด้วยเกรงภัยที่จะตกแก่ตน แต่มีข้อแม้ว่าตนเองไม่เคยเห็นนางสีดาว่ามีรูปโฉมอย่างไร จึงทูลขออนุญาตไปแอบยลโฉมนางสีดาที่สวนขวัญท้ายกรุงลงกา ทศกัณฐ์อนุญาตเมื่อแอบดูแล้วจึงได้ แปลงตัวมาให้ทศกัณฐ์ตรวจตราดูอีกครั้ง ทศกัณฐ์จำนางเบญกายแปลงไม่ได้คิดว่าเป็นนางสีดาจริงจึงได้ เข้าเกี้ยวพาล นางเบญกายรู้สึกอึดอัดจึงได้แปลงตัวกลับทำให้ทศกัณฐ์รู้สึกอับอายมาก บั้นปลายหรือตับเล็กเมื่อการเป็นดังนั้นทศกัณฐ์จึงสั่งให้นางเบญกายไปปฏิบัติหน้าที่ นางเบญจ กายรับพระราชบัญชา ก็ได้เหาะไปริมฝั่งแม่น้ำแล้วแปลงร่างเป็นนางสีดาอีกครั้งและทำตายลอยทวนน้ำไป ติดที่หน้าฉนวนของพระราม พระรามมาสรงน้ำพบเข้าก็เศร้าโศกเสียใจคร่ำครวญคิดว่านางสีดาตายจริง ทรงกริ้วหนุมานมากว่าเป็นต้นเหตุให้นางสีดาตาย เพราะว่าครั้งหนึ่งหนุมานเคยเข้าไปเผาเมืองลงกา จน ทำให้ทศกัณฐ์โกรธแค้นเรื่องจึงมาเกิดที่ต้องฆ่านางสีดาทิ้งศพลงแม่น้ำลอยมาตามที่เห็นหนุมานมีควานฉงน ใจว่าศพทำไมต้องลอยทวนกระแสน้ำมา จึงขออนุญาตนำศพนางสีดาไปเผาไฟ นางเบญกายเมื่อถูกไฟเผา ก็เกิดอาการร้อนทนความร้อนไม่ไหว จึงได้คืนร่างแล้วเหาะหนีไปหนุมานที่คอยจับสังเกตอยู่เห็นดังนั้นจึง ได้ไล่จับนางเบญกายและทำให้พระรามทราบความจริงทั้งหมด

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 16 องค์ประกอบของการรำฉุยฉายเบญกาย องค์ประกอบของการรำฉุยฉายเบญกาย ประกอบด้วย วงดนตรีและเพลง เครื่องแต่งกาย ท่ารำฉุยฉายวันทอง ดังนี้ วงดนตรีและเพลง บทร้องเพลงฉุยฉายเบญกาย จะนำเสนอ รายละเอียดของเพลง และบทร้อง ดังนี้ ๑. รายละเอียดของเพลง ประกอบด้วยเพลง ๓ ช่วง คือ ช่วงแรกเป็นเพลงรัวเพื่อให้ผู้แสดงวิ่ง ซอยเท้าสอดสร้อยออกมาหน้าเวทีเพื่อรำเพลงฉุยฉายเบญจกาย ช่วงที่สองเป็นบทร้องฉุยฉายในทำนองช้า แล้ว ต่อด้วยร้องแม่ศรีในตอนท้าย ช่วงสุดท้ายเป็นเพลงเร็ว-ลา เพื่อให้ผู้แสดงร่ายรำอำลาเวทีก่อนจบการแสดง (เครือวัลย์ เรืองศรี. ๒๕๔๒ : ๗๒-๗๓) ดังนี้ ๑.๑ เพลงรัว หมายถึง การแสดงถึงฤทธิ์เดช ใชบรรเลงเมื่อการเปลี่ยนแปลงสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ๑.๒ เพลงฉุยฉาย หมายถึง เพลงร้องและการร่ายรำเมื่อตัวละครเกิดความภาคภูมิใจที่ สามารถแปลงกาย หรือแต่งกายได้อย่างสวยสดงดงาม ๑.๓ เพลงแม่ศรี หมายถึง ใช้ในเวลาแสดงความสนุกสนาน รื่นเริง ๑.๔ เพลงเร็ว-ลา หมายถึง เป็นเพลงที่ใช้ประกอบการแสดงตอนขึ้นเฝ้า - ร้องฉุยฉาย – ฉุยฉายเอย จะขึ้นไปเฝ้าเจ้าก็กรีดกราย เยื้องย่างเจ้าช่างแปลงกาย ให้ละเมียดละม้ายสีดานงลักษณ์ ถึงพระรามเห็นทรามวัย จะฉงนพระทัยให้อะเหลื่ออะหลัก งามนักเอย ใครเห็นพิมพ์พักตร์ก็จะรักจะใคร่ หลับก็จะฝันครั้นตื่นก็จะคิด อยากจะเห็นอีกสักนิดหนึ่งให้ชื่นใจ งามคมดุจคมศรชัย ถูกนอกทะลุในให้เจ็บอุรา - ร้องแม่ศรี - แม่ศรีเอย แม่ศรีรากษสี แม่แปลงอินทรีย์ เป็นแม่ศรีสีดา ทศพักตร์มาลักเห็น จะตื่นเต้นในวิญญา เหมือนล้อเล่นให้เป็นบ้า ระอาเจ้าแม่ศรีเอย อรชรเอย อรชรอ้อนแอ้น เอวขาแขนแมน แม้นเหมือนกินร - เพลงเร็ว-ลา -

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 17 ๒. วิธีการร้องเพลงฉุยฉายเบญกาย จะอธิบายตามวิธีการร้อง โดยมีการควบคุมจังหวะ ฉิ่งไว้ ด้านล่างของคำร้องที่ต้องตีจังหวะฉิ่ง ในจังหวะเบา เสียงฉิ่ง จะใช้สัญลักษณ์ (- ) และในจังหวะหนัก เสียง ฉับ จะใช้สัญลักษณ์ ( + ) เมื่อนักศึกษาพบสัญลักษณ์ตามที่กล่าวจะต้องเคาะจังหวะฉิ่งให้ลงพอดี และต้อง ฝึกซ้อมหลาย ๆ ครั้งจนเกิดความชำนาญ สามารถร้องได้โดยไม่ต้องดูเนื้อเพลงประกอบ ดังนี้ - ร้องฉุยฉาย – เออ เหิง เอ่อ เห้อ เออ เอิง เอย เอ๋ย ฉุย ฉาย เอย - + - + จะ ขึ้น ไป เฝ้า เจ้าก็ กรีด เอ่อ เฮ้อ กราย ( รับเพลงปี่ )- + - + เยื้อง เอ่อ เฮ้อ ย่าง เจ้า ช่าง แปลง กาย ให้ ละ เมียด ละ ม้าย สี ดา นง ลักษณ์- + - + - + - + ถึง พระ ราม เห็น ทราม วัย จะ ฉงน พระ ทัย ให้ เอ เหลื่อ อะ หลัก (รับเพลงปี่ )- + - + - + - + เออ เหิง เอ่อ เห้อ เออ เอิง เอย เอ๋ย งาม นัก เอย- + - + ใคร เห็น พิมพ์ พักตร์ ก็ จะ รัก จะ ใคร่ ( รับเพลงปี่ )- + - + หลับ ก็ จะ ฝัน ครั้น ตื่น ก็ จะ คิด อยาก จะ เห็น อีก สัก นิด ให้ ชื่น ใจ (รับเพลงปี่)- + - + - + - + งาม เฮ้อ คม ดุจ คม ศร ชัย ถูก นอก ทะ ลุ ใน ให้ เจ็บ เออ เฮ้อ อุ รา ( ร้องซ้ำ )- + - + - + - + - ร้องแม่ศรี - แม่ ศรี เอย แม่ ศรี ราก ษ สี แม่ แปลง อิน ทรีย์ เป็น แม่ ศรี สี ดา - + - + - + - + ทศ พักตร์ มา ลัก เห็น จะ ตื่น เต้น ใน วิญ ญา เหมือน ล้อ เล่น ให้ เป็น บ้า - + - + - + ระ อา เจ้า แม่ ศรี เอย - + อ ร ชร เอย อ ร ชร อ้อน แอ้น เอว ขา แขน แมน แม้น เหมือน กิน รี- + - + - + - + ระ ทวย นวย นาด วิ ลาส จ ร ลี ขึ้น ปรา สาท ม ณี เฝ้า พระ ปิ ตุ รา เอย - + - + - + - +

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 18 ๒. เครื่องดนตรี เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสองฉุยฉายเบญกาย ใช้วงปี่พาทย์เครื่องห้า ประกอบด้วย ปี่ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพนและฉิ่ง ภาพที่ 1 เครื่องดนตรี ที่มา : ปวริศิลป์ เครื่องดนตรีไทย.,(2560) ๓. เครื่องแต่งกาย ๓.๑ องค์ประกอบชุดการแต่งกาย องค์ประกอบชุดการแต่งกายของการแสดงฉุยฉายเบญกายผู้แสดงจะแต่งกายแบบยืนเครื่องนางกษัตริย์ สวมมงกุฎเป็นเครื่องประดับศีรษะโดยมีรายละเอียดของอุปกรณ์ประกอบการแต่งกาย ประกอบด้วย กำไล เท้า ผ้านุ่ง หรือพระภูษ เสื้อในนาง เข็มขัด นวมนาง ผ้าห่มนางจี้นาง มงกุฎ ดอกไม้ทัด อุบะ แหวนรอบ ปะวะหล่ำ กำไลตะขาบ (ธีรวัฒน์ ช่างสาน. ๒๕๕๒: ๗๖-๗๙) ดังนี้

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 19 ภาพที่๒ การแต่งกายรำฉุยฉายเบญกาย ที่มา : ไอเฟิสโปรดักชั่น, ภาพถ่าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 20 ท่ารำฉุยฉายเบญกาย 1. ท่ารำเพลงรัว ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1.ท่า เตรียม เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้ง วงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงศีรษะ ทางซ้าย 2. ท่ารัว 1. ยืด-ยุบ วิ่งซอยเท้ามาหน้าเวที 2. ปฎิบัติท่าสอดสร้อยมาลา ซอยเท้ามือซ้าย ตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียงขวา หมายเหตุ ปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลา 5 จังหวะ ครั้งที่5 มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบ หงายชายพก เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 21 3.ท่าป้อง หน้า 1. เบี่ยงตัวทางซ้าย ถอนเท้าซ้าย เบี่ยงตัว ทางซ้าย ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายจีบหงายชาย พก มือขวาตั้งวงบน เอียงศีรษะทางซ้าย 2. ก้าวข้างเท้าขวา พร้อมกับหมุนตัวผ่านหน้า เวที มาเบี่ยงตัวทางขวา 3. กระทุ้งเท้าซ้าย กระดก พร้อมกับปล่อยจีบ มือซ้ายเป็นแบมือ มือขวาลดมือลงเป็นตั้งวง กลาง เอียงศีรษะทางซ้าย 4. ยืดตัวพร้อมกลับมือซ้ายเป็นป้องหน้า กลับ มือขวาเป็นแบลาดงอแขน เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 22 2. ท่ารำฉุยฉายช่วงที่1 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. ร้อง เอื้อน 1. เบี่ยงตัวทางขวาของเวที แตะจมูกเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียง ซ้าย 2. ซอยเท้าหมุนตัวผ่านหน้าเวทีมาทางขวาของ เวที จากนั้นแตะจมูกเท้าขวา พร้อมกับ มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียง ขวา ซอยเท้าหมุนตัวทางขวามาหน้าเวที 2. ฉุยฉาย เอย 1. “เอ๋ยฉุย” ถอนเท้าขวายกหน้าเท้าซ้าย มือ ซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายแขนตึงระดับไหล่ เอียงซ้าย 2. “ฉายเอย” ก้าวหน้าเท้าซ้ายม้วนมือขวาตั้ง วงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 23 3. จะขึ้น ไปเฝ้า 1. “จะขึ้น” ผสมเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบคว่ำ ระดับวงล่าง(มือขวาเหลื่อมหน้าเล็กน้อย) เอียง ซ้าย 2. “ไปเฝ้า” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้งวง ล่าง มือซ้ายตั้งวงล่างข้างสะโพก เอียงขวา 4. เจ้าก็ กรีดกราย 1. “เจ้าก็กรีด” กระทุ้งเท้าขวา มือทั้งสองจีบ หงายแขนตึงระดับไหล่ โดยมีขวาจีบไป ด้านหน้า มือซ้ายจีบข้างลำตัว เอียงขวา 2. “กราย” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือ ปล่อยเป็นตั้งวงบน มือขวาส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 24 5. เยื้อง ย่าง 1. “เยื้อง” ก้าวไขว้เท้าซ้าย ขยั่นเท้า มือซ้าย จีบคว่ำ แล้วปล่อยเป็นแบลาด มือขวาตั้งข้อมือ เหยียดแขนตึง เอียงซ้าย 2. “ย่าง” ก้าวไขว้เท้าขวา ขยั่นเท้า มือขวา จีบคว่ำ แล้วปล่อยเป็นแบลาด มือซ้ายตั้ง ข้อมือเหยียดแขนตึง เอียงขวา 6. เจ้า ช่างแปลง กาย 1. “เจ้าช่าง” เบี่ยงตัวทางขวาก้าวไขว้เท้าขวา มือทั้งสองวาดมือจีบคว่ำระดับสะเอว เอียงขวา 2. “แปลงกาย” ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือทั้งสอง ปล่อยจีบระดับศีรษะ เอียงซ้าย หมุนตัว ทางขวา 1 รอบ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 25 7. ให้ ละเมียด ละม้าย 1. “ให้ละเมียด” ก้าวหน้าเท้าซ้าย ทิ้งน้ำหนัก ตัวทางขวา มือขวาปาดจีบระดับวงหน้า ลักคอ ซ้าย 2. “ละม้าย” ทิ้งน้ำหนักตัวทางซ้าย ปาดมือ ขวาเป็นตั้งวงหน้า ลักคอขวา 8. สีดานง ลักษณ์ 1. “สีดา” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองรวมไว้ ระดับอก มือขวาตั้งวงหน้ามือซ้ายกำมือชี้นิ้ว เอียงขวา 2. “นงลักษณ์” กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายชี้ไป ข้างลำตัวตะดับไหล่ มือขวาส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 26 9. ถึง พระราม 1. “ถึง” ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือทั้งสองตั้งวงล่าง ชนฝ่ามือกัน เอียงซ้าย 2. “พระราม” กระดกขวา มือขวาไว้มือ มือ ซ้ายส่งจีบหลัง เอียงขวา 10. เห็น ทรามวัย 1. “เห็น” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองรวม มือระดับอกโดยมือจีบหงายมือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงซ้าย 2. “ทรามวัย” กระดกซ้าย มือซ้ายจีบเข้าอก มือขวาส่งจีบหลัง เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 27 11. จะ ฉงน พระทัย 1. “จะฉงน” ปฏิบัติท่า “ทรามวัย” แต่ให้ สะดุ้งตัวขึ้น 2. “พระทัย” เบี่ยงตัวทางขวา ยืนผสมเท้า ขวา มือขวาไว้มือ มือซ้ายจับสะเอว เอียงซ้าย 12 ให้อ เหลื่ออลัก 1. “ให้อเหลื่อ” เบี่ยงตัวทางขวา สะดุดเท้า ซ้าย มือทั้งสองประกบรวมมือระดับอก เอียง ขวา 2. “อลัก” เบี่ยงตัวทางซ้าย สะดุดเท้าขวา มือทั้งสองประกบรวมมือระดับอก เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 28 3. ท่ารับช่วงที่ 1 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. ขึ้น 1. ถอนเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงหน้า มือขวา จีบหงาย เอียงซ้าย จากนั้น ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาส่งจีบหลัง มือซ้ายส่งจีบหงายด้านหน้า แขนตึง เอียงขวา นับ1 2. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือขวาตั้งวงหน้า มือซ้ายจีบหงาย เอียงขวา จากนั้น ก้าวหน้า เท้าซ้าย มือซ้ายส่งจีบหลัง มือขวาจีบหงาย ด้านหน้าแขนตึง เอียงซ้าย นับ2 3. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือซ้ายตั้งวงหน้า มือขวาจีบหงาย เอียงซ้าย จากนั้น ก้าวหน้า เท้าขวา มือขวาส่งจีบหลัง มือซ้ายส่งจีบหงาย ด้านหน้าแขนตึง เอียงขวา นับ3 2. ลง 1. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือขวาจีบหงาย ระดับไหล่ มือซ้ายเหยียดแขนตึงตั้งมือขึ้น เอียงซ้าย นับ1 2. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือซ้ายจีบหงาย ระดับไหล่ มือขวาเหยียดแขนตึงตั้งมือขึ้น เอียงขวา นับ2

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 29 3. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือขวาจีบหงาย ระดับไหล่ มือซ้ายเหยียดแขนตึงตั้งมือขึ้น เอียงซ้าย นับ3 4. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือซ้ายจีบหงาย ระดับไหล่ มือขวาเหยียดแขนตึงตั้งมือขึ้น เอียงขวา นับ4 5. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น ดึงมือขวาจีบหงาย ระดับไหล่ มือซ้ายเหยียดแขนตึงตั้งมือขึ้น เอียงซ้าย นับ5 4. ท่ารำฉุยฉายช่วงที่2 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. ร้อง เอื้อน 1. เบี่ยงตัวทางขวา ขยั่นเท้าไขว้เท้าขวา มือซ้ายจีบหงายแขนตึงระดับไหล่ มือขวาตั้ง วงล่าง เอียงขวา 2. กลับตัวผ่านหน้าเวที เบี่ยงตัวทางซ้าย ขยั่นเท้าไขว้เท้าซ้าย มือขวาจีบหงายแขนตึง ระดับไหล่ มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย 2. งามนัก เอย 1. “เอ๋ยงาม” ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาจีบ คว่ำ ระดับอก มือซ้ายแบลาด เอียงซ้าย 2. “นักเอย” กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวง หน้า มือขวาม้วนมือปล่อยบัวชูฝัก เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 30 2. ใคร เห็นพิม พักตร์ 1. “ใครเห็น” ก้าวไขว้เท้าซ้าย ทิ้งน้ำหนักตัว ทางขวา มือซ้ายจีบคว่ำระดับอก มือขวาจับ สะเอว ลักคอขวา 2. “พิมพักตร์” ทิ้งน้ำหนักตัวทางซ้าย ดึงมือ ซ้ายแบมือแตะข้างแก้มซ้าย มือขวาจับสะเอว ลักคอซ้าย 3. ก็จะรัก จะใคร่ 1. “ก็จะรัก” เบี่ยงตัวทางขวา เท้าขวาก้าว ไขว้ มือทั้งสองตั้งวงหน้า เอียงขวา 2. “จะใคร่” ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือทั้งสองช้อน มือประสานระดับอก เอียงซ้าย จากนั้นหมุน ตัวทางขวา 1 รอบ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 31 4. หลับก็ จะฝัน 1. “หลับ” เบี่ยงตัวทางขวา ยืนผสมเท้าซ้าย มือขวาแบลาดระดับสะเอว มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย 2. “ก็จะฝัน” ยืนผสมเท้าขวา มือซ้ายจับ สะเอว มือขวากำนิ้วชี้นะดับสะเอว เอียงขวา 4. ครั้น ตื่นก็จะ คิด 1. “ครั้นตื่น” ตบเท้าขวา สะดุ้งตัว มือซ้าย จับสะเอว กระดกนิ้วมือขวา เอียงขวา 2. “ก็จะคิด” ยืนผสมเท้าซ้าย มือซ้ายจีบ เข้าอก มือขวาจับสะเอว เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 32 5. อยาก จะเห็นอีก สักนิด 1. “อยากจะเห็น” ถอนเท้าซ้าย มือซ้ายจีบ หงายชายพก มือขวาส่งจีบหลัง เอียงขวา 2 “อีกสักนิด” เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวไขว้เท้า ซ้าย มือขวาหงายข้อมือ นิ้วโป้งกดปลาย นิ้วก้อย มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 6. ให้ชื่น ใจ 1. “ให้ชื่น” เบี่ยงตัวทางขวา ผสมเท้าขวา มือ ทั้งสองประกบรวมระดับอก เอียงขวา 2. “ใจ” ก้าวไขว้เท้าขวา หมุนตัวทางซ้าย 1 รอบ 7. งามคม 1. “งาม” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาจีบคว่ำ ระดับอก มือขวาแบลาด ระดับอก เอียงขวา 2. “คม” กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายส่งปล่อยจีบ เป็นบัวชูฝัก มือขวาตั้งวงหน้า เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 33 8. ดุจคม ศรชัย 1. “ดุจคม” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายแบ ลาด ระดับอก มือขวาจีบคว่ำระดับวงหน้า เอียงซ้าย 2. “ศรชัย” กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายเหยียด แขนตึงปลายนิ้วตั้งขึ้น มือขวาจีบปรกข้าง เอียงขวา 9. ถูก นอกทะลุ ใน 1. “ถูกนอก” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้า ซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบเข้าอก เอียง ขวา จากนั้นส่งจีบหงายแขนตึงระดับอก เอียง ซ้าย 2. “ทะลุใน” ก้าวไขว้เท้าขวา มือซ้ายตั้งวง บน มือขวาจีบเข้าอก เอียงขวา จากนั้นหมุน ตัวทางซ้าย 1 รอบ 10. ให้ เจ็บอุรา 1. “ให้เจ็บ” ซอยเท้า มือซ้ายตบอก มือขวา จับสะเอว หน้าตรง 2. “อุรา” ผสมเท้าขวา ม้วนมือซ้ายตบอก มือขวาจับสะเอว เอียงขวา หมายเหตุ ช่วงร้องรับเพลงปี่ “ท่าให้เจ็บ” มือทั้งสองตบอก “อุรา” ก็ใช้มือทั้งสองตบอก ด้วย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 34 5. ท่ารับช่วงที่ 2 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. ขึ้น 1. ถอนเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงล่าง มือขวาจีบ คว่ำแขนตึงระดับไหล่ เอียงขวา นับ1 2. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น มือขวาตั้งวงล่าง มือ ซ้ายจีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่ เอียงซ้าย นับ2 3. ห่มเข่าสะดุ้งตัวขึ้น มือซ้ายตั้งวงล่าง มือ ขวาจีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่ เอียงขวา นับ3 2. ลง 1. สะดุ้งตัว เท้าซ้ายวางหลังเคาะจมูกมือซ้าย จีบคว่ำแขนตึง มือขวาตั้งวงบน เอียงซ้าย นับ1 2. สะดุ้งตัว เท้าขวาวางหลังเคาะจมูก มือ ขวาจีบคว่ำแขนตึง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา นับ2 3. สะดุ้งตัว เท้าซ้ายวางหลังเคาะจมูกมือซ้าย จีบคว่ำแขนตึง มือขวาตั้งวงบน เอียงซ้าย นับ3

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 35 4. สะดุ้งตัว เท้าขวาวางหลังเคาะจมูก มือ ขวาจีบคว่ำแขนตึง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงขวา นับ4 5. ประเท้าซ้าย มือขวาจีบคว่ำงอแขนระดับ สะเอว มือซ้ายแบลาด เอียงขวา จากนั้น ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบ หงายแขนตึง เอียงซ้าย 6. ท่ารำแม่ศรีช่วงที่ 1 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. แม่ศรี เอย 1. “แม่” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายงอแขน เอียงขวา 2. “ศรีเอย” ยืนลักษณะเดิมมือขวาจีบหงาย แขนตึง เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 36 2. แม่ศรี รากษกศรี 1. “แม่ศรี” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้า ขวา มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงบน เอียง ซ้าย 2. “รากษกศรี” กระดกเท้าซ้าย มือขวาม้วน มือจีบปล่อยเป็นวงบน มือซ้ายพลิกกลัยข้อมือ เป็นจีบปรกข้าง เอียงขวา 3. แม่ แปลง อินทรีย์ 1. “แม่แปลง” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวไขว้เท้า ซ้าย แล้วก้าวหลบเท้าขวา มือทั้งสองจีบคว่ำ แขนงอระดับอก เอียงซ้าย 2. “อินทรีย์” วิ่งหมุนตัวทางขวา 1 รอบ พร้อมกับปล่อยจีบเป็นวงบัวบานทั้งสองมือ หน้าตรง

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 37 4. เป็นแม่ ศรีสีดา 1. “เป็นแม่ศรี” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสอง รวมไว้ระดับอก โดยมือขวาชี้นิ้งชี้ มือซ้ายตั้งวง หน้า เอียงซ้าย 2.“สีดา” กระดกเท้าขวา มือขวาชี้นิ้วแขนตึง ระดับไหล่ มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงขวา 5. เพลง ปี่”แม่ศรี เอย แม่ ศรีรากษ กศรี แม่ แปลง อินทรีย์ เป็นแม่ศรี สีดา” 1. “แม่” เบี่ยงตัวทางขวา ประเท้าซ้าย มือ ขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงขวา 2. “ศรีเอย” ก้าวเท้าซ้าย มือขวาม้วนจีบ ปล่อยเป็นตั้งวงบน มือซ้ายกลับข้อมือแบลาด ปลายนิ้วตก งอแขนระดับสะเอว เอียงซ้าย (ท่าผาลา) 3. “แม่ศรี” เหยียบหลังเท้าขวา เอียงขวา มือ ปฏิบัติเช่นเดียวกับ”แม่” 4. “รากษกศรี” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาส่ง บัวชูฝัก มือซ้ายเหยียดแขนตึงปลายนิ้วตั้งขึ้น เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 38 5. “แม่แปลง” ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาแทง มือเป็นตั้งวงบน มือซ้ายพลิกกลับหงาย ท้องแขนปลายนิ้วตก เอียงขวา 6. “อินทรีย์” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาส่งบัวชู ฝัก มือซ้ายเหยียดแขนตึงปลายนิ้วตั้งขึ้นเอียง ซ้าย 7. “เป็นแม่ศรีสีดา” ก้าวต่อเนื่องเป็นก้าวขวา ก้าวซ้าย กระดกเท้าขวา มือขวาส่งบัวชูฝัก มือ ซ้ายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ปลายนิ้วตั้งขึ้น เอียงซ้าย หมายเหตุ การเคลื่อนไหวของท่ารำจะค่อย หมุนตัวจากขวาไปซ้าย หมดท่อนรับจะต้อง เบี่ยงตัวทางซ้าย 6. ทศ พักตร์มา ลักเห็น 1. “ทศพักตร์” เบี่ยงตัวทางขวา ยืนผสมเท้า ซ้าย ไว้มือขวา มือซ้ายจับสะเอว เอียงซ้าย 2. “มาลักเห็น” เบี่ยงตัวมาหน้าตรง ก้าวไขว้ เท้าซ้าย มือขวาตั้งข้อมือ ระดับไหล่ซ้าย มือ ซ้ายส่งจีบหลัง ลักคอขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 39 7. จะ ตื่นเต้นใน วิญญา 1. “จะตื่นเต้น” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือมือซ้าย จีบหงายระดับวงล่าง มือขวาจับสะเอว ลักคอ ซ้าย ต่อด้วยลักคอขวา 2. “ในวิญญา” เบี่ยงตัวทางขวา ยืนผสมเท้า ซ้าย ไว้มือขวา มือซ้ายจับสะเอว เอียงซ้าย 8.เหมือน ล้อเล่นให้ เป็นบ้า 1. “เหมือนล้อเล่น” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้า เท้าขวา มือซ้ายล่อแก้ว มือขวาส่งจีบหลัง เอียงขวา 2. “ให้เป็นบ้า” เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวไขว้เท้า ซ้าย มือขวาตวัดนิ้ว มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 40 9. ระอา เจ้าแม่ศรี เอย 1. “ระอา” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวไขว้เท้าขวา มือทั้งสองรวมไว้ระดับสะเอว โดยมือซ้ายตั้งวง ล่าง มือขวาจีบหงาย เอียงขวา 2. “เจ้าแม่ศรีเอย” ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือซ้าย จีบหงายระดับวงล่าง มือขวาส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย 10. เพลง ปี่”ทศ พักตร์มา ลักเห็นจะ ตื่นเต้นใน วิญญาร์ เหมือน ล้อเล่นให้ เป็นบ้า ระอาเจ้า แม่ศรี เอย” 1. “ทศพักตร์” ย่ำเท้าซ้าย มือซ้ายมือปล่อย เป็นวงล่าง มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 2. “มาลักเห็น” ย่ำเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือ เป็นจีบหงาย มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 3. “จะตื่นเต้น” เดินหมุนตัวทางขวา ย่ำเท้า ซ้าย มือซ้ายมือปล่อยเป็นวงล่าง มือขวาส่งจีบ หลัง เอียงซ้าย 3. “ในวิญญาร์” ย่ำเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือ เป็นจีบหงาย มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 4. “เหมือนล้อเล่น” ย่ำเท้าซ้าย มือซ้ายมือ ปล่อยเป็นวงล่าง มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 5. “ให้เป็นบ้า” ย่ำเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือ เป็นจีบหงาย มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 6. “ระอาเจ้าแม่ศรีเอย” ก้าวไขว้เท้าซ้ายมือ ทั้งสองรวมไว้ระดับสะเอว โดยมือขวาจีบหงาย มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย จากนั้นก้าวไขว้เท้า ขวา มือขวาแบมือแตะข้างแก้วขวา มือซ้ายส่ง จีบหลัง เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 41 11.ดนตรี รับช่วงที่1 1. ถอนเท้าขวา ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาตั้งวง บน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงซ้าย 2. ยืดยุบวิ่งซอยเท้าหมุนตัวผ่านหลังเวทีมา หน้าตรง 3. ประเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบหงายงอแขน รวมไว้ระดับอก เอียงซ้าย 4. ก้าวหน้าเท้าซ้ายชักเท้าขวารวมเท้า มือ ซ้ายตั้งวงบน มือขวาปล่อยจีบเหยียดแขนตึง ปลายนิ้วตั้งขึ้น เอียงขวา (ท่าพิสมัยเรียง หมอน) 5. ยักตัวตามจังหวะเพลงจนหมดจังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 42 7. ท่ารำแม่ศรีช่วงที่ 2 ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1. อรชร เอย 1. “เอยอรชร” ก้าวหน้าเท้าขวา โย้ตัวไป ทางซ้าย มือซ้ายไสมือออก มือขวาตั้งวงกลาง เอียงขวา 2. “เอย” โย้ตัวไปทางขวา มือขวาไสมือออก มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงซ้าย 2. อรชร อ้อนแอ้น 1. “อรชร” ก้าวหน้าเท้าขวา โย้ตัวไป ทางซ้าย มือซ้ายไสมือออก มือขวาตั้งวงกลาง เอียงขวา 2. “อ้อนแอ้น” โย้ตัวไปทางขวา มือขวาไส มือออก มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงซ้าย 3. เอวขา แขนแมน 1. “เอวขา” เบี่ยงตัวทางซ้าย ยกหน้าเท้า ขวา มือทั้งสองจับสะเอว เอียงขวา 2. “แขนแมน” เบี่ยงตัวทางขวา ยกหน้าเท้า ซ้าย มือทั้งสองจีบหงายแขนตึงระดับสะเอว เอียงซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 43 4. แม้น เหมือน กินรา 1. “แม้นเหมือน” ยกหน้าเท้าซ้าย ย่อเข่า มือทั้งสองส่งจีบหลัง เอียงขวา 2. “กินรา” โยนตัว พร้อมกับซอยเท้าหมุนตัว ทางซ้ายมาเบี่ยงขวา มือทั้งสองตั้งวงกลาง เอียงซ้าย 5. เพลง ปี่”อรชร เอย อรชร อ้อนแอ้น เอวขา แขนแมน แม้น เหมือน กินรา” 1. “อร” เบี่ยงตัวทางซ้าย ประเท้าขวา มือ ขวาจีบคว่ำแขนงอระดับไหล่ มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย 2. “ชรเอย” ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาจีบปรก ข้าง มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงขวา 3. “อรชร” เหยียบหลังเท้าซ้าย เอียงซ้าย มือ ปฏิบัติเช่นเดียวกับ”ชรเอย” 4. “อ้อนแอ้น” ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาตั้งวง บน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงขวา 5. “เอวขา” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาจีบปรก ข้าง เอียงซ้าย 6. “แขนแมน”ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาตั้งวง บน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 44 7. “แม้นเหมือนกินรา” ก้าวต่อเนื่องเป็นก้าว ซ้าย ก้าวขวา กระดกเท้าซ้าย มือซ้ายจีบหงาย แขนตึง มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงขวา หมายเหตุ การเคลื่อนไหวของท่ารำจะค่อย หมุนตัวจากซ้ายไปขวา หมดท่อนรับจะต้อง เบี่ยงตัวทางขวา 6. ระทวย นวยนาด 1. “ระทวย” หน้าตรง ก้าวไขว้เท้าขวา มือทั้ง สองล่อแก้ว มือขวาระดับวงบน มือซ้ายระดับ วงล่าง เอียงขวา ขยั่นเท้า 2. “นวดนาด” ก้าวไขว้เท้าซ้าย มือทั้งสองล่อ แก้ว มือซ้ายระดับวงบน มือขวาระดับวงล่าง เอียงซ้าย ขยั่นเท้า 7. วิลาส จรลี 1. “วิลาส” กระทุ้งเท้าขวา มือซ้ายจีบหงาย แขนตึงระดับไหล่ มือขวาตั้งวงบน เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 45 2. “จรลี” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายกรายจีบ เป็นวงบน มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 8. ขึ้น ปราสาท มณี 1. “ขึ้นปราสาท” ประเท้าซ้าย มือทั้งสองรวม ไว้ระดับอก โดยมือซ้ายตั้งวงหน้ามือขวาจีบ คว่ำ เอียงซ้าย 2. “มณี” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาปล่อยจีบ เป็นตั้งวงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงขวา 9. เฝ้า พระ ปิตุลาเอย 1. “เฝ้าพระปิ” ก้าวไขว้เท้าขวา มือทั้งสอง พนมระดับไหล่ซ้าย เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 46 2. “ตะลาเอย” กระดกเท้าซ้าย มือทั้งสอง ไหว้ข้างไหล่ซ้าย เอียงซ้าย 10. เพลง ปี่” ระทวย นวยนาด วิลาสจรลี ขึ้น ปราสาท มณีเฝ้า พระ ปิตุลา เอย” 1. “ระทวย” เบี่ยงตัวทางขวา ประเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงกลาง มือขวาจีบหงายแขนงอ ระดับสะเอว เอียงขวา 2. “นวยนาด” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายพลิก มือแบลาดปลายนิ้วตก มือขวาตั้งวงล่าง เอียง ซ้าย 3. “วิลาส” ยั้งเท้าขวา มือปฏิบัติท่าเดิม ลัก คอขวา “จรลี” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงกลาง มือขวาพลิกข้อมือปลายนิ้วตก เอียงซ้าย 4. “ขึ้นประสาท” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้าย พลิกมือแบลาด มือขวาตั้งวงล่าง เอียงขวา 5. “มณี” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงกลาง มือขวาพลิกข้อมือปลายนิ้วตก เอียงซ้าย 6. “เฝ้าพระปิตุลาเอย” ก้าวต่อเนื่องเป็นก้าว ขวา ก้าวซ้าย กระดกเท้าขวา มือขวาส่งบัวชู ฝัก มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย หมายเหตุ การเคลื่อนไหวของท่ารำจะค่อย หมุนตัวจากขวาไปซ้าย หมดท่อนรับจะต้อง เบี่ยงตัวทางซ้าย

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 47 11. ดนตรีรับ ช่วงที่2 1. ถอนเท้าขวา ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาตั้งวง บน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงซ้าย 2. ยืดยุบวิ่งซอยเท้าหมุนตัวผ่านหลังเวทีมา หน้าตรง 3. ประเท้าขวา มือซ้ายจีบคว่ำแขนงอ มือขวา แบลาด เอียงซ้าย 4. ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายส่งบัวชูฝัก มือขวา เหยียดแขนตึงระดับไหล่ เอียงขวา 5. ยักตัวตามจังหวะเพลงจนหมดจังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 48 8. ท่าเพลงเร็ว ท่าที่ อธิบายการปฏิบัติ ภาพประกอบ 1 ฉายเท้าขวา เบี่ยงตัวทางขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาแทงมือ เอียงซ้าย 2 เบี่ยงตัวทางขวา ถอนเท้าขวา ประเท้าซ้ายมือ ทั้งสองเหยียดตึง โดยให้มือข้างซ้ายแบมือ ปลายนิ้วตั้งขึ้น มือข้างขวาแบมือปลายนิ้วตก เอียงซ้าย 3 ก้าวข้างเท้าซ้าย วาดแขนซ้ายกลับเป็นพลิก ท้องแขนขึ้น ปลายนิ้วตก แขนขวาวาดแขน พลิกท้องแขนกลับมือปลายนิ้วตั้งขึ้น เอียงขวา

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 49 4 กระทุ้งเท้าขวาวางหลังพร้อมกับชักเท้าซ้ายมา ผสม มือซ้ายกลับมือเป็นปลายนิ้วตั้งขึ้น มือ ขวากลับมือเป็นปลายนิ้วตก เอียงซ้าย 5 ยืด-ยุบ เดินถัดเท้าส่ายมือขึ้นหน้าเวที 4 จังหวะ เดินลงหลังเวทีอีก 4 จังหวะ

เอกสารประกอบการเรียนรำเดี่ยว รำฉุยฉายเบญกาย 50 6 หมุนตัวทางขวาเบี่ยงหน้าทางซ้าย เดินถัดเท้า ส่ายมือขึ้นหน้าเวที 4 จังหวะ เดินลงหลังเวที อีก 4 จังหวะ 7 หมุนตัวทางซ้ายเบี่ยงหน้าทางขวา ย่ำเท้าถัด อยู่กับที่ 3 จังหวะ มือขวาจีบคว่ำ มือซ้ายแบ ลาด เอียงซ้าย