นวัตกรมการศึกษา ระบำเทพบันเทิง

เอกสารประกอบการเรียน ระบำเทพบันเทิง สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 4 โดย นักศึกษาชั้นป�ที่ 3 นวัตกรรมฉบับนี้เป�นส่วนหนึ่งในรายวิชาการวิจัยและพัฒนา นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

เอกสารประกอบการเรียน ระบำเทพบันเทิง สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 4 โดย นักศึกษาชั้นป�ที่ 3 นวัตกรรมฉบับนี้เป�นส่วนหนึ่งในรายวิชาการวิจัยและพัฒนา นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ก คำนำ นวัตกรรมทางการศึกษานี้พัฒนาขึ้นในรายวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ของนักศึกษาวิชาเอกนาฏศิลป์ศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช ใช้เป�นสื่อ ในการจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 4 มีวัตถุประสงค์เพื่อนักเรียนมีความรู้ เข้าใจ และอธิบายประวัติความเป�นมาของระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง เพื่อนักเรียนมีความรู้และเข้าใจ องค์ประกอบของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง เพื่อนักเรียนสามารถร้องเพลงระบำเทพ บันเทิงได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ เพื่อนักเรียนสามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิงได้ ถูกต้อง และเพื่อนักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความเป�นไทย สาระสำคัญนวัตกรรมทางการศึกษา เรื่องระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย ประวัติความเป�นมา ของระบำเทพบันเทิง องค์ประกอบการแสดงเรื่อง ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย ท่านาฏยศัพท์เบื้องต้น โอกาสที่ใช้ในแสดง และท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง ขอขอบคุณนักวิชาการที่กล่าวอ้างในเรื่องประสิทธิภาพเอกสารประกอบการเรียน และผู้ช่วย ศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ที่ชี้แนะการพัฒนานวัตกรรมจนสมบูรณ์เป�นสื่อที่ดีมีประโยชน์ ขอบคุณครอบครัวและเพื่อน ๆ น้อง ๆ สาขาวิชานาฏศิลป์ทุกคนที่เป�นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของงานนวัตกรรมฉบับสมบูรณ์ ครั้งนี้ จึงขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ คณะผู้จัดทำ 4 / มกราคม / 2566

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ข สารบัญ หน้า คำนำ.................................................................................................................................................. ก สารบัญ ............................................................................................................................................ ข-ค สารบัญภาพ..................................................................................................................................... ง-ฉ จุดประสงค์การเรียนรู้……………………………………………………………………………………………………….. 1 วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้.………………………………………………………………………………… 1-3 สื่อการจัดการเรียนรู้…………………………………………………………………………………………………………. 3 การวัดและประเมินผล……………………………………………………………………………………………………… 3-4 กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน……………………………………………………………………………… 5 แบบทดสอบก่อนเรียน…………………………………………………………………………………………………….. 6-8 ความรู้เบื้องต้นระบำเทพบันเทิง……………………………………………………………………………………….. ประวัติที่มาของชุดการแสดง.................................................................................................. 9-10 องค์ประกอบการแสดง........................................................................................................... 10 ผู้แสดง……………………………………………………………………………………………………………… 10 การแต่งกาย……………………………………………………………………………………………………… 11-12 เพลงและดนตรี………………………………………………………………………………………………… 12-14 โอกาสที่ใช้ในการแสดง……………………………………………………………………………………… 14 นาฏยศัพท์เบื้องต้น…………………………………………………………………………………………… 14-17 ท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง………………………………………………………………………………. 17-47 สรุป……………………….................................................................................................................. 48 คำถามทบทวน…………………………………………………………………………………………………………….. แบบฝ�กหัด 1 ……………………………………………………………………………………………………… 49 แบบฝ�กหัด 2 ……………………………………………………………………………………………………… 50 แบบฝ�กหัด 3 ……………………………………………………………………………………………………… 51 แบบทดสอบหลังเรียน................................................................................................................. 52-55 กระดาษคำตอบหลังเรียน…………………...................................................................................... 56 บรรณานุกรม…………………………................................................................................................ 58 ภาคผนวก………………………………………....................................................................................... ภาคผนวก ก. …………………………………………………………………………………………………….. 60 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน.................................................................... 60

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ค สารบัญ (ต่อ) หน้า เฉลยคำถามทบทวน……………………………………………………………………………………… แบบฝ�กหัด 1 ……………………………………………………………………………………… 61 แบบฝ�กหัด 2 ……………………………………………………………………………………… 62 แบบฝ�กหัด 3 ……………………………………………………………………………………… 63 ภาคผนวก ข. ประวัติผู้เรียบเรียง................................................................................... 64-67

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ง สารบัญภาพ ภาพที่ หน้า 1 ระบำเทพบันเทิง………………………………………………………………………………………... 9 2 ผู้แสดงระบำเทบันเทิง………………………………………………………………………………… 10 3 เครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ…………………………………………………………………………. 11 4 เครื่องแต่งกายยืนเครื่องนาง…………………………………………………………………………. 12 5 เครื่องดนตรีวงป��พาทย์เครื่องห้า ………………………………………………………………… 13 6 ท่าเตรียม………………………………………………………………………………………………… 15 7 ท่าเฉิดฉิน………………………………………………………………………………………………… 15 8 ท่าพูด…………………………………………………………………………………………………….. 16 9 ท่าตัวเรา……………………………………………………………………………………………….. 16 10 ท่าโลมบน……………………………………………………………………………………………… 17 11 ท่าเตรียม……………………………………………………………………………………………… 18 12 ท่าออก………………………………………………………………………………………………… 18 13 ท่าโบก………………………………………………………………………………………………… 19 14 ท่าเชื่อม 1…………………………………………………………………………………………… 20 15 ท่าเหล่าข้าพระบาท………………………………………………………………………………… 20 16 ท่าขอวโรกาส………………………………………………………………………………………… 21 17 ท่าเทวฤทธิ์อดิศร…………………………………………………………………………………… 21 18 ท่าขอฟ้อนกราย รำร่าย………………………………………………………………………… 22 19 ท่าถวายกร…………………………………………………………………………………………… 23 20 ท่าบำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา…………………………………………………………… 23 21 ผู้ทรงพระคุณ……………………………………………………………………………………… 24 22 ท่ายิ่งบุญบารมี…………………………………………………………………………………… 25 23 ท่าสุขสมรมยา……………………………………………………………………………………. 25 24 ท่าสำราญฤทัย…………………………………………………………………………………….. 26 25 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์………………………………………………………………………………… 27 26 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย…………………………………………………………………………………… 27 27 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย………………………………………………….. 28

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง จ สารบัญภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 28 ท่าเชื่อมทำนองเพลง 1……………………………………………………………………………….. 28 29 ท่าถวายอินทรีย์………………………………………………………………………………………… 29 30 ท่าต่างมาลีบูชา…………………………………………………………………………………………. 29 31 ท่าถวายดวงตา………………………………………………………………………………………….. 30 32 ท่าถ้อยคำอำไพ…………………………………………………………………………………………. 30 33 ท่าถ้อยคำอำไพ………………………………………………………………………………………… 31 34 ท่าต่างธูปหอมจุณจันทร์……………………………………………………………………………. 31 35 ท่าถวายดวงจิต…………………………………………………………………………………………. 32 36 ท่าอัญชลิตวรคุณ……………………………………………………………………………………….. 32 37 ท่าที่ทรงการุณย์………………………………………………………………………………………. 33 38 ท่าผองข้ามาแต่บรรพ์……………………………………………………………………………… 33 39 ท่าถวายชีวัน…………………………………………………………………………………………… 34 40 ท่ารองบาทจนบรรลัย……………………………………………………………………………… 34 41 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์………………………………………………………………………………… 35 42 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย…………………………………………………………………………………… 36 43 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย…………………………………………………… 36 44 ท่าทำนองเชื่อง 4…………………………………………………………………………………… 37 45 ท่าร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ…………………………………………………………………… 37 46 ท่ามาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ……………………………………………………………………… 38 47 ท่าเปลี่ยนสับ………………………………………………………………………………………… 39 48 ท่าท่วงทีหนีไล่เวียนไปได้จังหวะกัน………………………………………………………… 40 49 ท่าอัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา…………………………………….. 40 50 ท่ากางกั้น……………………………………………………………………………………………… 41 51 ท่าเข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน………………………………………………………………….. 42 52 ท่าผูกพัน (ซ้ำ)………………………………………………………………………………………. 42 53 ท่าสุขเกษม…………………………………………………………………………………………… 43 54 ท่าปลื้มเปรม (ซ้ำ) ปรีดา………………………………………………………………………… 44 55 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 1)……………………………………………………………………. 45

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ฉ สารบัญภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 56 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 2)…………………………………………………………………………. 46 57 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 3)………………………………………………………………………… 46 58 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 4)………………………………………………………………………... 47 59 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 5)………………………………………………………………………… 47

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 1 จุดประสงค์การเรียนรู้ เมื่อศึกษาเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้แล้วจะมีความรู้ ดังนี้ 1. นักเรียนมีความรู้ เข้าใจและอธิบายประวัติความเป�นมาของระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 2. นักเรียนมีความรู้และเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 3. นักเรียนสามารถร้องเพลงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ 4. นักเรียนสามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 5. นักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความเป�นไทย วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 3 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้เอกสาร ประกอบการเรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง (หน้า 6-10) สื่อการจัดการเรียนรู้ สื่อเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 3 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้ เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง รายละเอียดอยู่ในคู่มือการใช้เอกสารประกอบการ เรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง (หน้า 7-11) การวัด และประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝ�กหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝ�กหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝ�กหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 2 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 3 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 4 แบบทดสอบก่อนเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท (×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที ******************************************************************************************* 1. ละครที่ทำให้เกิดชุดระบำเทพบันเทิงปรากฏในตัวเลือกใด ก. ละครชาตรีเรื่องพระสุธนมโนห์ราตอนเลือกคู่ ข. ละครดึกดำบรรพ์เรื่องคาวีตอนเผาพระขรรภ์ ค. ละครนอกเรื่องสังข์ทองตอนตีคลี ง. ละครในเรื่องอิเหนาตอนลมหอบ จ. ละครพันทางเรื่องพระลอตอนตามไก่ 2. ระบำเทพบันเทิงเข้าใจว่าเป�นเรื่องที่ไทยได้รับอิทธิพลจากชาติใด ก. พม่า ข. มอญ ค. อินโดนีเซีย ง. มาเลเซีย จ. ลาว 3. ตัวเลือกใดเป�น “ไม่ใช่” สิ่งส่งเสริมที่เป�นคุณสมบัติที่จะต้องมีในตัวผู้แสดงระบำเทพบันเทิง ก. หน้าตาดี ข. รูปร่างสมส่วน ค. รูปร่างสันทัดเหมาะสมกันระห่างตัวพระและตัวนาง ง. รำสวยมีอารมณ์กับการปฏิบัติท่ารำ จ. มาได้ทุกเวลาที่ต้องการให้แสดง 4. เครื่องดนตรีชนิดใดที่ไม่มีปรากฏในวงป��พาทย์เครื่องห้า ก. ฉิ่ง ข. ระนาด ค. ฆ้องวง ง. โปงลาง

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 5 จ. ป�� 5. เครื่องแต่งกายในตัวเลือกใดที่ไม่ปรากฏในชุดระบำเทพบันเทิง ก. ชฎา, มงกุฏ ข. ป�ญจุเหร็จ, เกราะ ค. กรองคอ, นวมนาง ง. ป��นเหน่ง, พาหุรัด จ. ทับทรวง, จี้นาง 6. “เหล่าข้าพระบาทขอวโรกาสเทวฤทธิ์อดิศร” ควรร้องในทำนองใด ก. แขกเชิญเจ้า ข. แขกเจ้าเซ็น ค. แขกแดง ง. แขกดำ จ. แขกตะเขิ่ง 7. “ร่วมกันร้องทำนองลำนำ มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ” ควรร้องทำนองใด ก. ช้าเร็ว-ระบำ ข. หน้าช้าง ค. ยะวาเร็ว ง. ยู่หงิด จ. ลีลากระทุ่ม 8. ท่ารำที่เหมาะสมกับการออกในเพลงระบำเทพบันเทิงควรเป�นตัวเลือกใด ก. ท่ารำสะสม ข. ท่ารำเพลงเหาะ ค. ท่ารำเพลงกลองโยน ง. ท่ารำเพลงเชิด จ. ท่ารำเพลงรัว

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 6 9. จากภาพควรปฏิบัติท่ารำในเนื้อร้องใด ก. เหล่าข้าพระบาท ข. เทวฤทธิ์อดิศร ค. ขอฟ้อนส่าย รำร่าย ง. บำเรอป��นอมรปะตาระกาหรา จ. ผู้ทรงพระคุณ 10. ท่ารำในภาพควรใช้เนื้อร้องในตัวเลือกใด ก. ถวายอินทรีย์ ข. ต่างมาลีบูชา ค. ต่างประทีปจำรัสไข ง. ต่างธูปหอมจุณจันทน์ จ. อัญชลิตวรคุณ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 7 ความรู้เบื้องต้นระบำเทพบันเทิง ระบำเทพบันเทิงเป�นชุดระบำมาตรฐานชุดหนึ่งที่สวยงามของเหล่าร่ายรำของเทวดานางฟ้า เริ่มต้นเป�นชุดระบำที่แทรกอยู่ในการแสดงละครเรื่องอุณรุท ต่อมากรมศิลปากรได้นำมาใช้เป�นชุดระบำ เอกเทศเพื่อประกอบในงานมงคลต่าง สาระสำคัญนวัตกรรมทางการศึกษา เรื่องระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย ความหมาย ประวัติ เพลง เครื่องแต่งกาย และท่ารำ ดังนี้ ภาพที่ 1 : ระบำเทพบันเทิง ที่มา : ธีรวัฒน์ ช่างสาน, (2553 : 48-49) ความหมายระบำมาตรฐาน เป�นการแสดงที่มีลักษณะการแต่งกายยืนเครื่องพระ-นาง ตลอดจนท่ารำเพลงร้องและดนตรี ได้กำหนดไว้เป�นแบบแผน มีลักษณะเฉพาะตัว ตามแบบของนาฏศิลป์ไทย ซึ่งบรมครูทางนาฏศิลป์ได้ กำหนดแบบแผนกระบวนการรำ เป�นที่ยอมรับกันมาช้านานแล้ว ไม่ควรแก้ไขดัดแปลงไปจากเดิม เช่น ระบำสี่บท ต่อมาได้มีผู้ประดิษฐ์ระบำเลียนแบบระบำสี่บทขึ้นอีกหลายชุด ได้แก่ ระบำย่องหงิด ระบำ ดาวดึงส์ ระบำกฤดาภินิหาร ระบำพรหมมาสตร์ และระบำเทพบันเทิง เป�นต้น ประวัติที่มาของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิง ระบำเทพบันเทิงเป�นชุดระบำที่นายมนตรี ตราโมท ศิลป�นแห่งชาติและผู้เชี่ยวชาญดุริยางค์ ศิลป์ไทย กรมศิลปากร ประพันธ์บทร้องและบรรจุทำนองเพลงประกอบการแสดงละครในเรื่องอิเหนา

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 8 ตอนลมหอบ กล่าวถึงองค์ปะตาระกาหลา ผู้ซึ่งเป�นบรมราชอัยกาของอิเหนาและบุษบาเมื่อ สิ้นพระชนม์แล้วได้เสด็จไปอุบัติเป�นเทพราชาสถิตอยู่ ณ วิมานเมฆ บนสวรรค์มีเทพบุตรและเทพ อัปสรฟ้อนรำถวายเป�นที่เกษมสำราญ บทที่บรรดาเทพบุตรและเทพอัปสรฟ้อนรำนี้ต่อมาเรียกว่าระบำ เทพบันเทิง กรมศิลปากรจัดการแสดงให้ประชาชนชม ณ โรงละครศิลปากร เมื่อป� พ.ศ.2499 ผู้ ประดิษฐ์ท่ารำคือ นางลมุล ยมะคุปต์ ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลปกรม ศิลปากร นางมัลลี คงประภัศร์ และนางศุภลักษณ์ ภัทรนาวิก (หม่อมครูต่วน) (ชวลิต สุนทรานนท์ และคณะ. 2550 : 55) องค์ประกอบของการแสดง องค์ประกอบการแสดง ประกอบด้วย ผู้แสดง เนื้อเพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ ประกอบการแสดง และนาฏยศัพท์ที่ใช้ในเพลงระบำเทพบันเทิง ดังนี้ 1. ผู้แสดง ผู้แสดง หมายถึง ผู้เล่นหรือผู้ร่วมในการละเล่นหรือการแสดงต่างๆ ให้คนดู (ราชบัณฑิตย สภา, 2554). ผู้แสดงที่ใช้ประกอบการแสดงระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วยตัวพระ ซึ่งจะต้องคัดเลือก ผู้ที่มีลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลำคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทย และตัว นาง เลือกจากผู้หญิงที่มีลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่ว รูปร่างใกล้เคียงกับตัวพระ ภาพที่ 2 : ผู้แสดงระบำเทพบันเทิง ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 9 2. การแต่งกาย การแต่งกายของผู้แสดงระบำเทพบันเทิง จะแต่งกายแบบยืนเครื่องพระ ยืนเครื่องนาง ซึ่ง เป�นลักษณะของการแต่งกายของศิลปะละครรำแบบดั้งเดิมของไทย ที่มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา รายละเอียดของการแต่งกาย มีดังนี้ 2.1 การแต่งกายยืนเครื่องพระ ประกอบด้วย กำไลเท้า สนับเพลา ฉลององค์ พระภูษาหรือ ภูษา เข็มขัดหรือป��นเหน่ง สังวาล กรองคอ ทับทรวง อินทรธนู รัดสะเอว ตาบทิศ ห้อยหน้า ห้อยข้าง แหวนรอบ ปะวะหล่ำ ทองกร ธำมะรงค์ ชฎา ดอกไม้ทัด อุบะหรือพวงดอกไม้ 2.2 การแต่งกายยืนเครื่องตัวนาง ประกอบด้วย กำไลข้อเท้า เสื้อในนาง ผ้านุ่งหรือภูษา หรือพระภูษา เข็มขัดหรือป��นเหน่ง สะอิ้งหรือสร้อยตัว ผ้าห่มนาง นวมนางหรือกรองศอ จี้นาง แหวน รอบ ปะวะหล่ำ กำไลตะขาบ กำไลสวมหรือทองกร ธำมะรงค์ มงกุฎ จอนหูหรือกรรเจียกจร ดอกไม้ ทัด อุบะหรือพวงดอกไม้ ภาพที่ 3 : ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ ที่มา : ธีรวัฒน์ ช่างสาน, (2553 : 48-49)

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 10 ภาพที่ 4 : ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ, นาง ที่มา : ธีรวัฒน์ ช่างสาน, (2553 : 48-49) 3. เพลงและดนตรี เพลงและดนตรีของการแสดงเพลงระบำย่องหงิด จะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คือเครื่องดนตรี และเพลง ดังนี้ 3.1 เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบระบำเทพบันเทิง คือ วงป��พาทย์เครื่องห้า ประกอบ ด้วย ป��ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพน และฉิ่ง ภาพที่ 5 : ภาพเครื่องดนตรีวงป��พาทย์เครื่องห้า ที่มา : วิทยาลัยนาฏศิลปะนครศรีธรรมราช, (2560)

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 11 3.2 เพลง หมายถึง ถ้อยคำที่นักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงขึ้น ซึ่งประกอบด้วย เนื้อ ร้องทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟ�ง เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย ป��พาทย์ทำเพลงรัว ป��พาทย์ ทำเพลงตะเขิ่ง และเพลงเจ้าเซ้น (,ประดิษฐ์ อินทนิล2553) มีบทร้องดังนี้ บทร้องระบำเทพบันเทิง - ป��พาทย์ทำเพลงส่วนนำของเพลงแขกเชิญเจ้า – - ร้องเพลงแขกเชิญเจ้า – เหล่าข้าพระบาท ขอวโรกาสเทวฤทธิ์อดิศร ขอฟ้อนกราย รำร่ายถวายกร บำเรอป��นอมร ปะตาระกาหลา ผู้ทรงพระคุณ ยิ่งบุญบารมี เพื่อเทวบดี สุขสมรมยา เถลิงเทพสิมา พิมานสำราญฤทัย - สร้อย – สุรศักดิ์ประสิทธิ์ สุรฤทธิ์กำจาย ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ถวายอินทรีย์ ต่างมาลีบูชา ถวายดวงตา ต่างประทีปจำรัสไข ถ้อยคำอำไพ ต่างธูปหอมจุณจันทน์ ถวายดวงจิต อัญชลิตวรคุณ ที่ทรงการุณย์ ผองข้ามาแต่บรรพ์ ถวายชีวัน รองบาทจนบรรลัย - สร้อย – - ร้องเพลงยะวาเร็ว – ร่วมกันร้องทำนองลำนำ มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ (ซ้ำ) ให้พร้อมให้เพรียงเรียงระดับ เปลี่ยนสับท่วงทีหนีไล่ เวียนไปได้จังหวะกัน อัปสรฟ้อนส่ายกรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวาทำท่ากางกั้น (ซ้ำ) เข้าทอดสนิทไม่บิดไม่ผัน (ซ้ำ) ผูกพันผูกพันสุขเกษม ปลื้มเปรมปลื้มเปรมปรีดา

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 12 โอกาสที่ใช้ในแสดง โอกาสที่ใช้แสดงระบำเทพบันเทิงคาดหวังว่าจะใช้เป�นชุดการแสดงในโอกาสที่สำคัญ คือ ใช้เป�นชุดการแสดงเพื่อประกอบกิจกรรมสำคัญในโอกาสและเทศกาลสำคัญต่างๆ นาฏยศัพท์ที่สำคัญ ความหมายของนาฏยศัพท์ ความหมายของนาฏยศัพท์นั้น นักวิชาการรวบรวมไว้น่าสนใจ เช่น ราชบัณฑิต (2554:621) บัญญัติคำว่า นาฎข (นาคตะยะ) เป�นคำนาม หมายถึง การฟ้อนรำ หรือการ แสดงละคร ส่วนคำว่า ศัพท์ (สับทะ-สับ) เป�นคำนาม หมายถึง ศัพท์บัญญัติ ยากที่ต้องแปล (2551:1 147 ) นักวิชาการ ทาง นาฎศิลป์ อรวรรณ ขมวัฒนา (2530:61) อธิบายไว้ว่า นาฏยศัพท์ หมายถึง ศัพท์ที่เกี่ยวกับลักษณะ ท่า รำที่ใช้ในการฝ�กหัดเพื่อใช้ในการแสดงโขน ละคร ดังนั้นในเอกสารฉบับนี้ นาภูยศัพท์ จึงหมายถึง คำที่บัญญัติขึ้นใช้เรียกท่ารำต่าง ๆ สำหรับ สื่อ ความหมายให้รับรู้และเข้าใจตรงกันในการปฏิบัติท่ารำในวงการนาฏศิลป์ เพื่อใช้ในการแสดง นาฎศิลป์ ไทย โขนและละคร ท่านาฏยศัพท์ที่ใช้ประกอบเพลง ระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วยดังนี้ 1. ท่าเตรียม พระ-นาง หันตัวด้านขวาของเวที เท้าซ้ายก้าวหน้ามือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบที่ชายพก เอียงศีรษะด้านซ้าย ภาพที่6 ท่าเตรียม ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 13 2. ท่าเฉิดฉิน พระ-นาง มือซ้ายจีบหงายระดับปาก มือขวาตั้งวงระดับเดียวกัน เอียงซ้าย ก้าวเท้าขวา ไขว้หน้า ย่อตัวลง จากนั้นม้วนจีบซ้ายออกตั้งวงหน้าระดับปาก มือขวาพลิกขึ้นตั้งวงหงาย เอียงขวา กระดกเท้าซ้ายหลัง ภาพที่7 ท่าเฉิดฉิน ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 3. ท่าพูด ตัวพระ วางเท้าซ้ายจรดเท้าขวา มือซ้าย จีบส่งหลังมือขวาชี้ที่ปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย วิ่งสวนแถวกับนาง โดยวิ่งสวนขึ้นด้านหน้าไปแทนที่นาง ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเหมือนตัวพระ แต่ปฏิบัติมือและเท้าตรงกันข้าม วิ่งสวนแถวข้างหลัง ตัวพระ ภาพที่8 ท่าพูด ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 14 4. ท่าตัวเรา พระ-นาง ใช้มือซ้ายจีบหงายเข้าหาอก หรือใช้ฝ่ามือซ้ายแตะที่อก ภาพที่9 ท่าตัวเรา ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 5. ท่าโลมบน พระ มือทั้งสองข้างจีบคว่ำข้อนบนข้อมือทั้งสองข้างของตัวนาง ระดับไหล่ สะบัดจีบ ออกเป�น ตั้งวง เท้าซ้ายก้าวข้าง น้ำหนักอยู่ที่เท้าซ้าย เอียงศีรษะข้างข้าย กดไหล่ซ้าย นาง มือทั้งสองข้างจีบคว่ำตรงหัวไหล่ สะบัดจีบออกเป�นตั้งวง เท้าซ้ายก้าวข้าง น้ำหนักอยู่ ที่ เท้าข้าย เอียงศีรษะข้างข้าย กดไหล่ข้าย ภาพที่10 ท่าโลมบน ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 15 ท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง อธิบายท่ารำระบำเทพบันเทิงนี้จะอธิบายความตามขั้นตอนการปฏิบัติจริงของการรำระบำ เทพบันเทิงที่ใช้ประกอบการเรียนการสอนในชั้นเรียนตามที่ใช้สอน รูปแบบของการอธิบายท่ารำระบำ เทพบันเทิงนั้นจะบรรยายโดยการใช้ภาษาสื่อสารทางนาฏศิลป์ซึ่งหากผู้ศึกษาได้เรียน หรือมีความรู้ เกี่ยวกับนาฏยศัพท์เป�นการเบื้องต้นจะทำให้สื่อสารได้ง่ายและสามารถฝ�กฝนได้ด้วยตนเองและเพื่อ ความเข้าใจที่ถูกต้องของการฝ�กปฏิบัตินักศึกษาต้องตรวจสอบข้อตกลงเบื้องต้นของการอธิบาย ดังนี้ การอธิบายท่ารำ การอธิบายท่ารำ จะอธิบายตามลักษณะของเพลงที่ใช้ประกอบการรำ คือ เพลงส่วนนำของ แขกเชิญเจ้า เพลงร้องของแขกเชิญเจ้า โดยจะอธิบายกิริยาของการปฏิบัติเท้าในลำดับแรกจากนั้น จะอธิบายกิริยาของมือ และการเอียงศีรษะตามลำดับ ดังจะอธิบายตามขั้นตอนของแต่ละท่ารำดังนี้ เพลงส่วนนำของแขกเชิญเจ้า 1. ท่าเตรียม ตัวพระ หันตัวด้านขวาของเวที เท้าซ้ายก้าวหน้ามือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบที่ชายพก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 11 ท่าเตรียม ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 16 2. ท่าออก ตัวพระ ยืด-ยุบ วิ่งซอยเท้าออกมาด้านหน้าเวทีมือเปลี่ยนตั้งวงซ้าย-ขวา สลับกันในท่า สอดสร้อยมาลาจนหมดจังหวะ มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายระดับวงล่าง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 12 ท่าออก ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 3. ท่าโบก ตัวพระ ถอนเท้าขวาประเท้าซ้าย มือทั้งสองตั้งวงระดับอกมือขวาจีบคว่ำ มือซ้ายตั้งวง หน้าเอียงศีรษะด้านซ้าย ก้าวหน้าเท้าซ้ายลดตัวลงตั้งเข่าขวาลงพื้น มือขวาคลายจีบออกตั้งวงบน มือ ซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา แล้วค่อยลดเข่าลงนั่งบนส้นเท้า ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่13 ท่าโบก ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 17 เพลงร้องของแขกเชิญเจ้า 1. ท่าเชื่อม 1 ตัวพระ นั่งบนส้นเท้า มือทั้งสองจีบคว่ำที่หน้าขาขวา เอียงศีรษะด้านซ้าย คลายมือจีบทั้ง สองออก วางเรียงบนหน้าขา หน้าตรงกระทบก้น 1 จังหวะ ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ แต่เมื่อมือทั้งสองจีบคว่ำที่หน้าขาขวา เอียงศีรษะ ด้านซ้าย คลายมือจีบทั้งสองออก วางเรียงบนหน้าขาขวา มือขวาอยู่ด้านในมือซ้ายอยู่ด้านนอก เอียง ศีรษะด้านขวา กระทบก้น 1 จังหวะ ภาพที่ 14 ท่าเชื่อม 1 ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 2. เหล่าข้าพระบาท ตัวพระ นั่งบนส้นเท้า มือซ้ายตั้งวงระดับชายพก มือขวาชี้แล้วกวาดมือออกไปด้านข้าง เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 15 ท่าเหล่าข้าพระบาท ที่มา : ภาพถ่ายโดย ธันย์ชนก แผ่นทอง 19 ธันวาคม 2565

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 18 3. ขอวโรกาส ตัวพระ ก้าวเท้าซ้าย ตั้งเข่าซ้ายแบะหน้าขาพนมมือหว่างอก ตัวนาง ก้าวเท้าขวา ตั้งเข่าขวาแบะหน้าขาพนมมือหว่างอก ภาพที่ 16 ท่าขอวโรกาส ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 4. เทวฤทธิ์อดิศร ตัวพระ “เทวฤทธิ์”ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิมแต่ยกมือทั้งสองขึ้นจรดหน้าผาก “อดิศร” ปฏิบัติท่าตอเนื่องโดยการวาดมือทั้งสองลงมาพนมมือไหว้ระดับอก ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 18 เทวฤทธิ์อดิศร ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 19 5. ขอฟ้อนกราย รำร่าย ตัวพระ “ขอฟ้อนกราย” ลุกขึ้นยืนหันตัวหันด้านขวาของเวทีก้าวเท้าขวาไปข้าง จรด เท้าซ้าย แล้วซอยเท้าหมุนตัวไปทางซ้ายผ่านหน้าเวที มือขวาจีบคว่ำแขนตึงมือซ้ายตั้งวงบน เอียง ศีรษะด้านซ้าย “รำร่าย” หันด้านซ้ายของเวที ก้าวเท้าซ้ายไปด้านข้าง จรดเท้าขวา แล้วซอยเท้า หมุนตัวไปด้านหน้า มือขวาตั้งวงบนมือซ้ายจีบคว่ำ แขนตึง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 18 ท่าขอฟ้อนกราย รำร่าย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 6. ถวายกร ตัวพระ ก้าวเท้าขวาและตามด้วยเท้าซ้ายในลักษณะก้าวข้างมือทั้งสองจีบคว่ำคลายจีบ ออก ตั้งปลายมือขึ้นแขนตึงกดไหล่ซ้ายลักคอขวา ตัวนาง ก้าวเท้าซ้ายไขว้ข้างหน้า มือทั้งสองจีบคว่ำ คลายจีบออกตั้งปลายมือขึ้นแขน ตึงกดไหล่ขวา ลักคอซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 20 ภาพที่ 19 ท่าถวายกร ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 7. บำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา ตัวพระ “บำเรอป��นอมร” ก้าวหน้าเท้าขวา กระดกเท้าซ้ายพนมมือแล้วยกขึ้นจรด หน้าผาก“ปะตาระกาหลา”ปฏิบัติท่าเท้าเหมือนเดิมแต่ช้อนข้อมือทั้งสองพนมมือไหว้ระดับอกตัวตั้ง ตรง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 20 ท่าบำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 21 8. ผู้ทรงพระคุณ ตัวพระ “ผู้ทรง” หันหน้าตรง ก้าวเท้าซ้ายไขว้ มือทั้งสองรวมไว้กลางลำตัว มือขวาจีบ คว่ำด้านข้าง มือซ้ายปลายนิ้วตกลง เอียงศีรษะด้านขวา”พระคุณ” กระดกเท้าขวาสอดจีบมือขวาขึ้น ท่าบัวชูฝ�ก มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง หมุนตัวไปทางด้านซ้ายมือ (หันหน้าไปหลังเวที) ปฏิบัติมือ-เท้า เช่นเดียวกับตัว พระ ภาพที่ 21 ผู้ทรงพระคุณ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 9. ยิ่งบุญบารมี ตัวพระ “ยิ่งบุญ” หมุนตัวมาด้านขวามือ หันหน้าไปทางหลังเวทีก้าวเท้าขวา มือขวาลด วงลงมาระดับวงล่างปลายมือตกลง มือซ้ายจีบคว่ำ เอียงศีรษะด้านซ้าย กดไหล่ซ้าย “บารมี”ชักเท้า ซ้ายมาประสม สอดมือซ้ายขึ้นคลายจีบออกตั้งท่าสอดสูง มือขวาพลิกข้อมือตั้งปลายมือขึ้น แขนตึง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง “ยิ่งบุญ”หมุนตัวทางด้านขวามือหันไปทางด้านหน้าของเวทีปฏิบัติ เช่นเดียวกับพระ “บารมี” หมุนตัวทางด้านขวาหันไปทางด้านหน้าของเวที ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 22 ภาพที่ 22 ท่ายิ่งบุญบารมี ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำต่อเนื่องโดยการขยับเท้า พร้อมจีบคว่ำสลับตั้งมือ เปลี่ยนเอียง ในท่า “ยิ่งบุญบารมี” ไปจนหมดถึงท่อนเพลง “เพื่อเทวบดี” และดนตรีรับ นักแสดงทั้งตัวพระ-ตัวนาง มา ซ้อนตรงกัน 10. สุขสมรมยา ตัวพระ ก้าวเท้าขวาไปข้าง ก้าวเท้าซ้ายมาประสม เอียงศีรษะด้านขวาและกดไหล่ขวา แล้วคืนตัว มือขวาจีบคว่ำแล้วสอดขึ้นแล้วคลายจีบออกเป�นมือแบ(บัวชูฝ�ก)ระดับวงบน มือซ้ายปลาย มือตั้งขึ้นแขนตึง เอียงศีรษะด้านซ้าย กดไหล่ซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระแต่หันหน้าเข้าหากัน ภาพที่ 23 ท่าสุขสมรมยา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 23 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำต่อเนื่องโดยการขยับเท้า เปลี่ยนเอียง ในท่า “สุขสมรมยา” ไปจน หมดถึงท่อนเพลง “พิมาน” และดนตรีรับ นักแสดงทั้งตัวพระ-ตัวนาง ขยับเลื่อนตัวตามจังหวะเพลง ออกมาเป�นแถวแยกคู่พระ-นาง ในลักษณะเดิม 11. สำราญฤทัย ตัวพระ วิ่งแยกมายืนคู่กับนาง หน้าตรง ก้าวหน้าเท้าขวาแล้วตามด้วยก้าวข้างเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบคว่ำรวมมือระดับอก กดไหล่ขวา ลักคอซ้ายคลายจีบอกตั้งปลายมือขึ้นแขนตึง กดไหล่ ซ้าย ลักคอขวา ตัวนาง ก้าวไขว้ซ้ายกดไหล่ซ้าย ลักคอขวา มือปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ เมื่อตั้งมือแล้ว เปลี่ยนมากดไหล่ขวา ลักคอซ้าย ภาพที่ 23 สำราญฤทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 12. สุรศักดิ์ประสิทธิ์ ตัวพระ วิ่งซอยเท้าเคลื่อนที่ไปข้างหน้าเป�นวงกลม(สอดเข้าข้างหลังตัวนาง) ยืนกระทบ เข่ามือขวาจีบคว่ำตั้งวงกลาง เอียงศีรษะด้านซ้าย สอดมือจีบขึ้นเป�นแบ(บัวชูฝ�ก)ระดับวงบน (ท่าเฉิด ฉิน) มือซ้ายพลิกข้อมือตั้งวงระดับปาก เปลี่ยนเป�นเอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 24 ภาพที่ 25 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 13. สุรฤทธิ์กำจาย ตัวพระ “ดนตรีเชื่อม” วิ่งซอยเท้าเป�นวงกลมลักษณะทวนเข็มนา�ิกาเคลื่อนที่ไป ข้างหน้า มือและศีรษะปฏิบัติลักษณะท่าสุรศักดิ์ประสิทธ์“สุรฤทธิ์กำจาย” กลับตัวทางซ้าย ยืน กระทบจังหวะเข่า ผสมเท้า สอดมือจีบซ้ายปล่อยเป�นมือแบ (บัวชูฝ�ก) ระดับวงบน มือขวาตั้งวงระดับ ปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 26 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย ที่มา : ภาพถ่ายโดย ธันย์ชนก แผ่นทอง 19 ธันวาคม 2565

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 25 14. ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ตัวพระ “ทรงสราญพระกาย” กลับตัวทางขวาวิ่งซอยเท้าเป�นวงกลมลักษณะทวนเข็ม นา�ิกาเคลื่อนที่ไปข้างหน้า มือและศีรษะปฏิบัติลักษณะท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์” ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่27 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 15. เชื่อมทำนองเพลง 1 ตัวพระ วิ่งกลับที่เดิมยืนกระทบผสมเท้า มือซ้ายจีบคว่ำระดับอก มือขวาตกปลายมือลง เอียงขวา สอดมือจีบซ้ายขึ้น ตั้งวงแบ(บัวชูฝ�ก) มือขวาตั้งวงระดับปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 28 ท่าเชื่อมทำนองเพลง 1 ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 26 16. ถวายอินทรีย์ ตัวพระ หันเบี่ยงตัวด้านขวาของเวทีถอนเท้าขวาลงข้างหลังนั่งคุกเข่าตั้งเข่าซ้ายมือทั้ง สองจีบหงายแขนตึงระดับไหล่ เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 29 ท่าถวายอินทรีย์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 17. ต่างมาลีบูชา ตัวพระ “ต่างมาลี” ลุกขึ้นยืนก้าวเท้าขวา กระดกเท้าซ้ายมือขวาจีบคว่ำ ระดับ หน้าผาก มือซ้ายตั้งมือขึ้นระดับเดียวกันศีรษะ เอียงศีรษะด้านซ้าย “บูชา” มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบ คว่ำ หันจีบเข้าหาใบหน้า มือขวาม้วนจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 30 ท่าต่างมาลีบูชา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 27 18. ถวายดวงตา ตัวพระ ก้าวเท้าซ้ายไปในลักษณะก้าวข้าง มือทั้งสองจีบคว่ำตั้งวงข้างหน้า หันจีบเข้า หากันระดับตา ลักคอขวา กดไหล่ซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติมือและเท้าเช่นเดียวกับตัวพระแต่ก้าวเท้าไขว้ข้างหน้ากดไหล่ขวา ลัก คอซ้าย ภาพที่ 31 ท่าถวายดวงตา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 19. ต่างประทีปจำรัสไข ตัวพระ ก้าวหน้าเท้าขวากระดกเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบหงายระดับอก เอียงซ้าย ม้วนมือ ทั้งสองคลายจีบออกตั้งวงกลาง (ท่ากระต่ายต้องแร้ว) หน้าตรง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 32 ท่าต่างประทีปจำรัสไข ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 28 20. ถ้อยคำอำไพ ตัวพระ วางเท้าซ้ายจรดเท้าขวา มือซ้าย จีบส่งหลังมือขวาชี้ที่ปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย วิ่งสวนแถวกับนาง โดยวิ่งสวนขึ้นด้านหน้าไปแทนที่นาง ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเหมือนตัวพระ แต่ปฏิบัติมือและเท้าตรงกันข้าม วิ่งสวนแถวข้าง หลังตัวพระ ภาพที่ 33 ท่าถ้อยคำอำไพ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 21. ต่างธูปหอมจุณจันทร์ ตัวพระ จรดเท้าซ้าย มือซ้ายจีบคว่ำปาดมือมาใกล้จมูกมือขวาส่งหลัง เอียงศีรษะ ด้านขวาวิ่งสวนแถวลงด้านหลัง กลับไปที่เดิม ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเหมือนตัวพระแต่ปฏิบัติมือและเท้าตรงกันข้ามวิ่งสวนแถวขึ้น ด้านหน้ากลับที่เดิม ภาพที่ 34 ท่าต่างธูปหอมจุณจันทร์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 29 22. ถวายดวงจิต ตัวพระ หันเบี่ยงตัวด้านขวาของเวที ถอนเท้าขวาลงนั่งคุกเข่า ตั้งเข่าซ้ายขึ้น มือขวาเท้า สะเอว มือซ้ายจีบเข้าอก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 35 ท่าถวายดวงจิต ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 23. อัญชลิตวรคุณ ตัวพระ พนมมือระดับอก ช้อนข้อมือขึ้นไหว้จรดข้อมือกลางหน้าผาก และช้อนข้อมือลด มือลงระดับอก กระทบจังหวะลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 36 ท่าอัญชลิตวรคุณ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 30 24. ที่ทรงการุณย์ ตัวพระ นั่งตั้งเข่าซ้ายเช่นเดิม ช้อนมือทั้งสองขึ้นแบหงาย (ท่ายกให้) เอียงศีรษะ ด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 37 ท่าที่ทรงการุณย์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 25. ผองข้ามาแต่บรรพ์ ตัวพระ “ผองข้า” ตั้งมือซ้ายขึ้นระดับอก มือขวาชี้ระดับอก เอียงศีรษะด้านซ้าย แล้ว กวาดนิ้วมือขวาออกไปชี้ระดับวงบน “มาแต่บรรพ์” หงายมือปลายนิ้วชี้ระดับแง่ศีรษะมือซ้ายจีบหลัง ก้าวหน้าเท้าซ้ายลุกขึ้นยืน กระดกเท้าขวา เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 38 ท่าผองข้ามาแต่บรรพ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 31 26. ถวายชีวัน ตัวพระ หันเบี่ยงตัวไปด้านขวาของเวที ถอนเท้าขวาลงนั่งคุกเข่าซ้ายมือซ้ายจีบที่อก มือ ขวาท้าวสะเอว เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 39 ท่าถวายชีวัน ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 27. รองบาทจนบรรลัย ตัวพระ “รองบาท” นั่งคุกเข่าเช่นเดิม ช้อนมือทั้งสองขึ้นระดับอก แบมือส่งมือทั้งสองไป ข้างหน้า “จนบรรลัย” จากนั้นผายมือทั้งสองออกทอดแขนตึงปลายมือต่ำลงขนานกับลำแขน เอียง ศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 40 ท่ารองบาทจนบรรลัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 32 28. สุรศักดิ์ประสิทธิ์ ตัวพระ “สุรศักดิ์” กลับตัวทางขวา มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงศีรษะ ด้านซ้าย “ประสิทธิ์” ยืนรวมเท้าพร้อมกับม้วนมือวาปล่อยเป�นตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบคว่ำ เอียงศีรษะด้านขวา ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะเข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ หันหน้าตรง ภาพที่ 41 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 29. สุรฤทธิ์กำจาย ตัวพระ “ดนตรีเชื่อม” หันด้านซ้ายมือวิ่งซอยเท้าเคลื่อนที่ มือขวาจีบคว่ำระดับ วง บน มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงศีรษะด้านซ้าย “สุรฤทธิ์กำจาย” กลับตัวทางซ้ายแล้วม้วนจีบมือขวาออก ตั้งวงกลาง มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบคว่ำระดับยวงบน เอียงศีรษะด้านขวา ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะ เข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 33 ภาพที่ 42 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 30. ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ตัวพระ “ทรงสราญพระกาย” หมุนกลับตัวด้านขวาของวง ปฏิบัติเช่นเดียวกับท่า ท่าที่ 12 “สุรศักดิ์ประสิทธิ์” ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะเข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 43 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 34 31. ทำนองเชื่อม 4 ตัวพระ วิ่งซอยเท้ากลับที่เดิม มือปฏิบัติเช่นเดียวกับท่าที่ 37 “ท่าสุรฤทธิ์กำจาย” ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 44 ท่าทำนองเชื่อง 4 ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 32. ร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ ตัวพระ “ร่วมกันร้อง” หมุนตัวทางขวาหันหน้าเข้าหานางก้าวเท้าซ้ายไปข้าง แตะด้วย จมูกเท้าขวา มือขวาจีบคว่ำหันเข้าหาใบหน้าระดับปาก มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านซ้าย “ทำนองลำนำ” จากนั้นวางเท้าขวาด้านข้าง นำเท้าซ้ายมาจรด คลายจีบมือขวาออกตั้งวงบน มือซ้าย จีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง หันตัวทางซ้ายเข้าหาตัวพระ ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 45 ท่าร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 35 หมายเหตุ “ร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ” ตัวพระ ตัวนางต้องปฏิบัติท่ารำซ้ำอีกครั้งในท่าเดิม ตามคำร้องซ้ำของท่อนเพลงร้อง 33. มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ ตัวพระ “มาฟ้อนมารำ” ก้าวเท้าซ้ายไปข้างยกเท้าขวามาจรด พร้อมกับขยับเท้าซ้าย จีบคว่ำมือขวาทอดแขนตึงข้างลำตัว มือซ้ายตั้งวงบน เอียงศีรษะด้านซ้าย“ให้รื่นเริงใจ”จากนั้นก้าวเท้า ขวาไปข้างจรดเท้าซ้ายพร้อมกับขยับเท้าขวา มือขวาสาวจีบขึ้นมาแล้วปล่อยจีบตั้งวงบน มือซ้ายลดลง มาจีบคว่ำ แขนตึงข้างลำตัว เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง เดินวนกับตัวพระให้ตัวพระขึ้นหน้า ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 46 ท่ามาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 1 2 3 4

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 36 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำ “มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ” จนถึง “ให้พร้อมให้เพรียงเรียงลำดับ” ไปเรื่อย ๆจนจบทำนองเพลงร้อง โดยเดินเป�นวงกลมวนกับตัวพระแล้วกลับมาที่เดิมจังหวะสุดท้าย ทั้งตัวพระ ตัวนาง หันหน้าตรงกับเวที 34. เปลี่ยนสับ ตัวพระ ซอยเท้าเข้ามาซ้อนหลังตัวนางโดยยืนเยื้องทางไหล่ซ้ายของตัวนางมือทั้งสองจีบ หงายมือขวาทอดแขนเหยียดตึงต่ำกว่าไหล่เล็กน้อยมือซ้ายตั้งระดับวงล่าง(หัวเข็มขัด)เอียงศีรษะ ด้านขวา ซอยเท้าถอยหลัง ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 47 ท่าเปลี่ยนสับ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 35. ท่วงทีหนีไล่ เวียนไปได้จังหวะกัน ตัวพระ ยืด-ยุบเข่า ม้วนมือจีบทั้งสองคลายออกมือขวาตกปลายมือลงหงายท้องแขน ทอดแขนตึงมือซ้ายตั้งวงล่างเปลี่ยนมาเอียงข้างซ้าย พร้อมกับส่ายแขนขวาวิ่งซอยเท้าไปข้างหน้า ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 37 ภาพที่ 48 ท่าท่วงทีหนีไล่เวียนไปได้จังหวะกัน ที่ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 36. อัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา ตัวพระ ก้าวเท้าซ้าย ถัดเท้าขวาที่คำร้อง”อัปสรฟ้อนส่าย” มือขวารำส่ายตามจังหวะ มือซ้ายตั้งวงล่างย่ำเท้าและถัดเท้าขวาสลับกันรวม 3 ครั้ง โดยหันเบี่ยงตัวทางขวา 2 จังหวะ และค่อย ๆ หมุนตัวไปทางด้านซ้าย 1 จังหวะ ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 49 ท่าอัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 38 37. ทำท่ากางกั้น ตัวพระ “ทำท่า” หันหน้าเข้าหาตัวนาง ก้าวเท้าซ้ายมือซ้ายตั้งมือกางแขนตึง มือขวา ตั้งวงล่าง เอียงศีรษะด้านซ้าย “กางกั้น” จากนั้นก้าวเท้าขวาวางข้าง มือขวาเดินมือส่งมือขวาออกไป ตั้งมือแขนตึงอยู่ในลักษณะกางแขนทั้งสองข้าง ศีรษะเอียงด้านขวา ตัวนาง “ทำท่า” หันหน้าเข้าตัวพระ ก้าวเท้าซ้ายไขว้ข้างหน้า มือซ้ายจีบที่ชาย พก มือขวาจีบส่งหลัง ลักคอซ้าย กดไหล่ขวาทิ้งน้ำหนักตัวไปทางขวา “กางกั้น” จากนั้น ทิ้งน้ำหนักตัว มาทางซ้าย ปฏิบัติมือเช่นเดิม ลักคอซ้าย กดไหล่ซ้าย ภาพที่ 50 ท่ากางกั้น ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำ “อัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา” จนถึง “ทำท่า กางกั้น” ซ้ำอีกครั้ง แต่ตัวพระส่ายสองแขน เช่นเดียวกับตัวนาง 38. เข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน ตัวพระ “เข้าทอดสนิท” หันหน้าเข้าหานางถอนเท้าซ้ายก้าวเท้าขวาไขว้ มือซ้ายจีบ หงายแขนตึง มือขวาตั้งวงล่างขยั่นเท้าไปทางซ้ายสวนกับนาง เอียงศีรษะด้านขวา (ขยั่นออกนอกวง สวนกับคู่ของตนเอง)“ไม่บิดไม่ผัน” จากนั้นปฏิบัติท่าเดิมแต่เปลี่ยนข้าง วิ่งสวนกับนางเข้าในวง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ แต่หันหน้าเข้าหากัน

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 39 ภาพที่ 51 ท่าเข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำ “เข้าทอดสนิทไม่บิดไม่ผัน” ซ้ำอีกครั้ง ตามคำร้องของเพลงโดย ปฏิบัติท่ารำแบบเดิม 39. ผูกพัน (ซ้ำ) ตัวพระ “ผูกพัน” วิ่งซอยเท้าซ้อนหลังตัวนางโดยเยื้องไปทางไหล่ซ้ายของนาง โดยวน ทางซ้ายมือในลักษณะตีวง มือทั้งสองกรีดจีบที่ไหล่นางในลักษณะโลมบน เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ(โลมสองมือ) ภาพที่ 52 ท่าผูกพัน (ซ้ำ) ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 40 40. สุขเกษม ตัวพระ วิ่งซอยเท้าซ้อนหลังตัวนาง เหมือนเดิมแต่มือซ้ายกรีดจีบที่ใต้คางนาง มือขวา โอบสะเอวขวาของนาง เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ (สะบัดมือเดียว) ภาพที่ 53 ท่าสุขเกษม ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 41. ปลื้มเปรม (ซ้ำ) ปรีดา ตัวพระ วิ่งซอยเท้าแยกตัวออกจากตัวนางกลับที่เดิม“ปลิ้มเปรม”ก้าวเท้าขวามือทั้ง สองจีบหงายตั้งวงระดับอก เอียงศีรษะด้านซ้าย “ปรีดา” จากนั้นแยกมือคลายจีบออกมือซ้ายตั้งวงบน มือขวาตั้งมือแขนตึงระดับไหล่กระดกเท้าซ้าย เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 41 ภาพที่ 54 ท่าปลื้มเปรม (ซ้ำ) ปรีดา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 ท่าจบยะวาเร็ว 1. ทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 1) ตัวพระ หันหน้าตรง วางเท้าซ้ายลงข้างหลัง มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงาย แขนตึง ระดับไหล่ กดไหล่ขวา ลักคอซ้าย ถัดเท้า พร้อมกับสลัดมือจีบเป�นตั้งมือ 4 จังหวะจังหวะที่5 เริ่มเดิน เป�นวงกลม ถัดเท้าสลัดจีบศีรษะเอียงขวา เดินวนทางขวามือเป�นวงกลมควงมือกับนางมาอยู่ที่ของ ตนเองรวมทั้ง 16 จังหวะ คือ 1 ท่อน เพลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ จังหวะที่3 หมุนตัวทางขวา จังหวะที่4 หันหลัง (หัน หน้าเข้าเวที) แล้วเดินวนไปทางขวาเป�นวงกลมกลับเข้าที่ หมุนตัวทางขวา หน้าตรง

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 42 ภาพที่ 55 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 1) ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 1 3 2 4 5 6