นวัตกรรมเอกสารประกอบการเรียนระบำเทพบันเทิง

นวัตกรรมเอกสารประกอบการเรียน ระบำเทพบันเทิง สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 4 โดย นักศึกษาชั้นป�ที่ 3 นวัตกรรมเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้เป�นส่วนหนึ่งใน รายวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ก คำนำ นวัตกรรมเอกสารประกอบการเรียนนี้พัฒนาขึ้นในรายวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรม ทางด้านนาฏศิลป์ ของนักศึกษาวิชาเอกนาฏศิลป์ศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏ นครศรีธรรมราช ใช้เป�นสื่อในการจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 4 มีวัตถุประสงค์ เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ อธิบายประวัติความเป�นมาของระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง เพื่อให้นักเรียนมี ความรู้และเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง เพื่อนักเรียนสามารถร้อง เพลงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ เพื่อนักเรียนสามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำ เทพบันเทิงได้ถูกต้อง และเพื่อนักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความ เป�นไทย สาระสำคัญที่ใช้ในเอกสารประกอบการเรียนระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย จุดประสงค์การ เรียนรู้ วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้สื่อการจัดการเรียนรู้การวัด และประเมินผล แบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน คำถามทบทวน เนื้อหาระบำเทพบันเทิง บรรณานุกรม และ ภาคผนวก ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการวิจัยพัฒนา นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ที่ชี้แนะการพัฒนานวัตกรรมจนสมบูรณ์เป�นสื่อที่ดีมีประโยชน์ และ นักวิชาการที่กล่าวอ้างในเรื่องประสิทธิภาพเอกสารประกอบการเรียน ขอขอบคุณเพื่อน ๆ สาขาวิชา นาฏศิลป์ทุกคนที่เป�นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของงานนวัตกรรมฉบับสมบูรณ์ครั้งนี้ จึง ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ คณะผู้รายงาน 4 / มกราคม / 2566

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ข สารบัญ หน้า คำนำ..................................................................................................................................... ก สารบัญ ................................................................................................................................. ข สารบัญภาพ........................................................................................................................... ง จุดประสงค์การเรียนรู้…………………………………………………………………………………………………. 1 วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้.……………………………………………………………………….…. 1 สื่อการจัดการเรียนรู้…………………………………………………………………………………………………… 1 การวัดและประเมินผล………………………………………………………………………………………………… 1 กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน………………………………………………………………………….. 3 แบบทดสอบก่อนเรียน………………………………………………………………………………………………… 4 ระบำเทพบันเทิง………………………………………………………………………………………………………… 7 ความหมายระบำมาตรฐาน………………………………………………………………………………………….. 7 ประวัติที่มาของระบำเทพบันเทิง…………………......................................................................... 8 องค์ประกอบการแสดง............................................................................................................. 8 ผู้แสดง……………………………………………………………………………………………………………….. 8 การแต่งกาย………………………………………………………………………………………………………… 9 เพลงและดนตรี……………………………………………………………………………………………………. 11 โอกาสที่ใช้ในการแสดง…………………………………………………………………………………………. 12 ท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง…………………………………………………………………………………………. 12 สรุป……………………….............................................................................................................. 49 คำถามทบทวนระบำเทพบันเทิง…………………………………………………………………………………… 50 แบบฝ�กหัด 1……………………………………………………………………………………………………… 50 แบบฝ�กหัด 2……………………………………………………………………………………………………. 53 แบบทดสอบหลังเรียน............................................................................................................ 54 กระดาษคำตอบหลังเรียน………………….................................................................................. 57 บรรณานุกรม…………………………........................................................................................... 58 ภาคผนวก………………………………………................................................................................. 60

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ค สารบัญ (ต่อ) หน้า ภาคผนวก ก. ………………………………………………………………………………………………… 61 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน................................................................ 62 เฉลยคำถามทบทวนแบบฝ�กหัด 1 …………………………………………………………….. 62 เฉลยคำถามทบทวนแบบฝ�กหัด 2 …………………………………………………………….. 63 เฉลยคำถามทบทวนแบบฝ�กหัด 3 …………………………………………………………….. 64 เฉลยคำถามทบทวนแบบฝ�กหัด 4 …………………………………………………………….. 65 ภาคผนวก ข. ………………………………………………………………………………………………… 66 ประวัติผู้เรียบเรียง…………………………………………………………………………………… 66

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ง สารบัญภาพ ภาพที่ หน้า 1 ระบำเทพบันเทิง………………………………..…………………………………………………. 7 2 ผู้แสดงระบำเทบันเทิง…………………………………………………………………………… 9 3 ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ………………………………………………………. 10 4 ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องนาง………………………………………………………. 10 5 เครื่องดนตรีวงป��พาทย์เครื่องห้า …………………………………………………………….. 11 6 ท่าสอดสร้อยมาลา……………….………………………………………………………………. 13 7 ท่าขึ้นเตียง.......…….……………………………………………………………………………… 14 8 ท่ารับสวยงาม.....…………………………………………………………………………………… 14 9 ท่ารับกระหวัดเกล้า……….……………………………………………………………………… 16 10 ท่าควงจีบ………………..……………………………….………………………………………… 17 11 ท่าโลมบนมือเดียว............…………………………………………………………………… 18 12 ท่าโลมบน 2 มือ...............…………………………………………………………………… 18 13 ท่าป�ดป้อง..………………………………………………………………………………………… 19 14 ท่าจับ........…………………………………………………………………………………………. 19 15 ท่าเตรียม……………………………………………………………………………………………. 20 16 ท่าออก………………………………………………………………………………………………. 21 17 ท่าโบก………………………………………………………………………………………………… 21 18 ท่าเชื่อม 1……………………………………………………………………………………………. 22 19 เหล่าข้าพระบาท…………………………………………………………………………………… 22 20 ขอวโรกาส.…………………………………………………………………………………………… 23 21 ท่าเทวฤทธิ์อดิศร…………………………………………………………………………………….. 23 22 ท่าขอฟ้อนกราย รำร่าย………….……………………………………………………………….. 24 23 ท่าถวายกร……………………………………………………………………………………………. 25 24 ท่าบำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา……………………………………………………………… 25 25 ผู้ทรงพระคุณ……………………………………………………………………………………….. 26

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง จ สารบัญภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 26 ท่ายิ่งบุญบารมี………………………………………………………………………………….. 26 27 ท่าสุขสมรมยา…………………………………………………………………………………… 27 28 ท่าสำราญฤทัย………………………………………………………………………………….. 28 29 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์…………………………………………………………………………….. 28 30 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย……………………………………………………………………………….. 29 31 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย………………………………………………… 29 32 ท่าเชื่อมทำนองเพลง 1……………………………………………………………………… 30 33 ท่าถวายอินทรีย์……………………………………………………………………………….. 30 34 ท่าต่างมาลีบูชา……………………………………………………………………………….. 31 35 ท่าถวายดวงตา…………………………………………………………………………………. 31 36 ท่าต่างประทีปจำรัสไข……………………………………………………………………….. 32 37 ท่าถ้อยคำอำไพ…………………………………………………………………………………. 32 38 ท่าต่างธูปหอมจุณจันทร์…………………………………………………………………….. 33 39 ท่าถวายดวงจิต…………………………………………………………………………………. 33 40 ท่าอัญชลิตวรคุณ………………………………………………………………………………. 34 41 ท่าที่ทรงการุณย์……………………………………………………………………………….. 34 42 ท่าผองข้ามาแต่บรรพ์……………………………………………………………………….. 35 43 ท่าถวายชีวัน……………………………………………………………………………………. 35 44 ท่ารองบาทจนบรรลัย…………………………………………………………………….…… 36 45 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์…………………………………………………………………………….. 36 46 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย………………………………………………………………………………. 37 47 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย………………………………………………. 37 48 ท่าทำนองเชื่อง 4………………………………………………………………………………. 38 49 ท่าร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ………………………………………………………………… 38 50 ท่ามาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ………………………………………………………………….. 39 51 ท่าเปลี่ยนสับ……………………………………………………………………………………… 40 52 ท่าท่วงทีหนีไล่เวียนไปได้จังหวะกัน………………………………………………………. 41 53 ท่าอัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา……………………………………. 41

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง ฉ สารบัญภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 54 ท่ากางกั้น…………………………………………………………………………………………… 42 55 ท่าเข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน…………………………………………………………………. 43 56 ท่าผูกพัน (ซ้ำ)……………………………………………………………………………………. 43 57 ท่าสุขเกษม…………………………………………………………………………………………. 44 58 ท่าปลื้มเปรม (ซ้ำ) ปรีดา……………………………………………………………………….. 44 59 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 1)………………………………………………………………….. 45 60 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 2)……………………………………………………………………. 46 61 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 3)……………………………………………………………………. 47 62 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 4)…………………………………………………………………….. 47 63 ท่าทำนองยะวาเร็ว (ท่าที่ 5)……………………………………………………………………. 48

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 1 จุดประสงค์การเรียนรู้ เมื่อศึกษาเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้แล้วจะมีความรู้ ดังนี้ 1. นักเรียนมีความรู้ เข้าใจและอธิบายประวัติความเป�นมาของระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 2. นักเรียนมีความรู้และเข้าใจองค์ประกอบของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 3. นักเรียนสามารถร้องเพลงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ 4. นักเรียนสามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิงได้ถูกต้อง 5. นักเรียนมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนนาฏศิลป์และและเห็นคุณค่าในความเป�นไทย วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 7 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้เอกสาร ประกอบการเรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง (หน้า 6-14) สื่อการจัดการเรียนรู้ สื่อเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 7 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้ เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง รายละเอียดอยู่ในคู่มือการใช้เอกสารประกอบการ เรียน เรื่องระบำเทพบันเทิง (หน้า 15-19) การวัด และประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝ�กหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝ�กหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝ�กหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 2 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 3 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 4 แบบทดสอบก่อนเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท (×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที **************************************************************************** 1. การแสดงระบำเทพบันเทิงปรากฏอยู่ในละครประเภทใด ก. ละครชาตรี ข. ละครดึกดำบรรพ์ ค. ละครนอก ง. ละครใน จ. ละครพันทาง 2. ระบำเทพบันเทิงได้รับอิทธิพลจากชาติใด ก. พม่า ข. มอญ ค. อินโดนีเซีย ง. มาเลเซีย จ. ลาว 3. ตัวเลือกใด “ไม่ใช่” องค์ประกอบของระบำเทพบันเทิง ก. หน้าตาดี ข. ลักษณะและรูปแบบการแสดง ค. การแต่งกาย ง. เครื่องดนตรี จ. โอกาสที่ใช้แสดง 4. วงป��พาทย์ที่ใช้ในการบรรเลงในเพลงระบำเทพบันเทิง คือวงป��พาทย์ใด ก. วงป��พาทย์ดึกดำบรรพ์ ข. วงป��พาทย์นางหงส์ ค. วงป��พาทย์เครื่องใหญ่ ง. วงป��พาทย์เครื่องห้า จ. วงป��พาทย์เครื่องคู่

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 5 5. เครื่องประดับบนศีรษะระบำเทพบันเทิง เรียกว่าอะไร ก. ป�ญจุเหร็จ, เกราะ ข. ชฎา, มงกุฏ ค. กรองคอ, นวมนาง ง. ป��นเหน่ง, พาหุรัด จ. ทับทรวง, จี้นาง 6. ชื่อเพลงที่ปรากฏในระบำเทพบันเทิง คือข้อใด ก. เพลงแขกเชิญเจ้า ข. เพลงเต่า ค. เพลงไก่ ง. เพลงอีกา จ. เพลงแขกตะเขิ่ง 7. “ร่วมกันร้องทำนองลำนำ มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ” วรรคต่อมาควรเป�นเนื้อร้องใด ก. อัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ข. ฝ่ายฝูงเทวา ทำท่ากางกั้น ค. ให้พร้อมให้เพรียงเรียงระดับ เปลี่ยนสับท่วงทีหนีไล่ ง. เข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน จ. ผูกพันสุดเกษม ปลื้มเปรมปรีดา 8. ท่าออก เพลงระบำเทพบันเทิง ใช้ท่ารำอะไร ก. ท่ารำสะสม ข. ท่ารำเพลงเหาะ ค. ท่ารำเพลงกลองโยน ง. ท่ารำเพลงเชิด จ. ท่ารำเพลงรัว

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 6 9. จากภาพที่ปรากฏ สื่อความหมายถึงอะไร ก. โกรธ ข. รัก ค. ตาย ง. เสียใจ จ. อาย 10. ท่าสำคัญใดที่ปรากฏในระบำเทพบันเทิง ก. ท่าออก ข. ท่าเตรียม ค. ท่าโบก ง. ท่ารัว จ. ท่าเร็ว-ลา

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 7 ระบำเทพบันเทิง ระบำเทพบันเทิงเป�นชุดระบำมาตรฐานชุดหนึ่งที่สวยงามของเหล่าร่ายรำของเทวดานางฟ้า เริ่มต้นเป�นชุดระบำที่แทรกอยู่ในการแสดงละครเรื่องอุณรุท ต่อมากรมศิลปากรได้นำมาใช้เป�นชุดระบำ เอกเทศเพื่อประกอบในงานมงคลต่าง สาระสำคัญนวัตกรรมทางการศึกษา เรื่องระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย ความหมายระบำมาตรฐาน ประวัติที่มาการแสดงระบำเทพบันเทิง องค์ประกอบการ แสดง และท่ารำระบำเทพบันเทิง ดังนี้ ภาพที่ 1 ระบำเทพบันเทิง ที่มา : ramthai.com, (2557). ความหมายระบำมาตรฐาน ราชบัณฑิตยสภา, (2554 : 980, 902) ให้ความหมายของ “ระบำ” คือการแสดงมุ่งความ สวยงามและความบันเทิงใช้ผู้แสดงเป�นหมู่ เช่น ระบำสี่บท ระบำนพรัตน์ ระบำ เทพบันเทิง. “มาตรฐาน” คือสิ่งที่ถือเอาเป�นเกณฑ์ที่ รับรองกันทั่วไป หรือสิ่งที่ถือเอา เป�นเกณฑ์สำหรับเทียบ กำหนด ทั้งในด้านปริมาณและ คุณภาพ หมวดนาฏศิลป์ละคร ภาควิชานาฏศิลป์, (ไม่ปรากฏป�ที่พิมพ์ : 5) ให้ความหมายของ”ระบำ มาตรฐาน” หมายถึง ศิลปะของการร่ายรำที่แสดงพร้อมกันเป�นหมู่ ตั้งแต่ 2 คนขึ้น ไป มีจุดมุ่งหมายใน การแสดงทำร่ายรำที่สวยงาม ประกอบบทร้องและทำนองเพลง ท่ารำดังกล่าว บาง ทำหรือบางชุดอาจ ไม่มีความหมายอะไรนอกจากความสวยงาม แต่บางครั้งก็มีความหมายตามบทร้อง บ้าง ท่ารำเหล่านี้มี ความอ่อนช้อยงดงาม ประณีต และมีหลักเกณฑ์เป�นท่ารำที่สืบต่อมาแต่โบราณ กำหนดเป�นแบบฉบับ ของท่ารำ เพื่อที่จะดำรงไว้ซึ่งมาตรฐานของนาฏศิลป์ไทย ความงามของระบำ มาตรฐานนอกจากจะ ประกอบด้วยทำรำที่สวยงาม และเพลงร้องทำนองดนตรีที่ไพเราะแล้ว ยังประกอบ ด้วยการจัดแถว เป�นรูปต่าง ๆ อย่างมีระเบียบ และการแต่งกายที่งดงามอีกด้วย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 8 ดังนั้น “ระบำมาตรฐาน” หมายถึง การแสดงมุ่งความสวยงามและความบันเทิงใช้ผู้แสดงเป�น หมู่มีจุดมุ่งหมายในการแสดงทำร่ายรำที่สวยงาม ประกอบบทร้องและทำนองเพลง ท่ารำดังกล่าว บาง ท่าหรือบางชุดอาจไม่มีความหมายอะไรนอกจากความสวยงาม แต่บางครั้งก็มีความหมายตามบทร้อง บ้าง ท่ารำเหล่านี้มีความอ่อนช้อยงดงาม ประณีต และมีหลักเกณฑ์เป�นท่ารำที่สืบต่อมาแต่โบราณ กำหนดเป�นแบบฉบับของท่ารำ เพื่อที่จะดำรงไว้ซึ่งมาตรฐานของนาฎศิลป์ไทย ความงามของระบำ มาตรฐานนอกจากจะประกอบด้วยทำรำที่สวยงาม และเพลงร้องทำนองดนตรีที่ไพเราะแล้ว ยัง ประกอบ ด้วยการจัดแถวเป�นรูปต่าง ๆ อย่างมีระเบียบ และการแต่งกายที่งดงามอีกด้วยราชบัณฑิตย สภา. (2554). ระบำ, มาตรฐาน. หมวดนาฏศิลป์ละคร ภาควิชานาฏศิลป์. (ไม่ปรากฏป�ที่พิมพ์). ประวัติที่มาของชุดการแสดงระบำเทพบันเทิง ระบำเทพบันเทิงเป�นชุดระบำที่นายมนตรี ตราโมท ศิลป�นแห่งชาติและผู้เชี่ยวชาญดุริยางค์ ศิลป์ไทย กรมศิลปากร ประพันธ์บทร้องและบรรจุทำนองเพลงประกอบการแสดงละครในเรื่องอิเหนา ตอนลมหอบ กล่าวถึงองค์ปะตาระกาหลา ผู้ซึ่งเป�นบรมราชอัยกาของอิเหนาและบุษบาเมื่อ สิ้นพระชนม์แล้วได้เสด็จไปอุบัติเป�นเทพราชาสถิตอยู่ ณ วิมานเมฆ บนสวรรค์มีเทพบุตรและเทพ อัปสรฟ้อนรำถวายเป�นที่เกษมสำราญ บทที่บรรดาเทพบุตรและเทพอัปสรฟ้อนรำนี้ต่อมาเรียกว่าระบำ เทพบันเทิง กรมศิลปากรจัดการแสดงให้ประชาชนชม ณ โรงละครศิลปากร เมื่อป� พ.ศ.2499 ผู้ประดิษฐ์ท่ารำคือ นางลมุล ยมะคุปต์ ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลปกรม ศิลปากร นางมัลลี คงประภัศร์ และนางศุภลักษณ์ ภัทรนาวิก (หม่อมครูต่วน) (ชวลิต สุนทรานนท์ และคณะ. 2550 : 55) องค์ประกอบของการแสดง องค์ประกอบการแสดง ประกอบด้วย ผู้แสดง เนื้อเพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ ประกอบการแสดง และท่าสำคัญของเพลงระบำเทพบันเทิง ดังนี้ 1. ผู้แสดง ผู้แสดง หมายถึง ผู้เล่นหรือผู้ร่วมในการละเล่นหรือการแสดงต่างๆ ให้คนดู (ราชบัณฑิตยสภา, 2554). ผู้แสดงที่ใช้ประกอบการแสดงระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วยตัวพระ ซึ่ง จะต้องคัดเลือก ผู้ที่มีลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่ง ผาย ลำคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามใน วรรณคดีไทย และตัวนาง เลือกจากผู้หญิงที่มีลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่ว รูปร่างใกล้เคียงกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 9 ภาพที่ 2 ผู้แสดงระบำเทพบันเทิง ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 2. การแต่งกาย การแต่งกายของผู้แสดงระบำเทพบันเทิง จะแต่งกายแบบยืนเครื่องพระ ยืนเครื่องนาง ซึ่งเป�นลักษณะของการแต่งกายของศิลปะละครรำแบบดั้งเดิมของไทย ที่มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา รายละเอียดของการแต่งกาย มีดังนี้ 2.1 การแต่งกายยืนเครื่องพระ ประกอบด้วย กำไลเท้า สนับเพลา ฉลององค์ พระภูษาหรือ ภูษา เข็มขัดหรือป��นเหน่ง สังวาล กรองคอ ทับทรวง อินทรธนู รัดสะเอว ตาบทิศ ห้อยหน้า ห้อยข้าง แหวนรอบ ปะวะหล่ำ ทองกร ธำมรงค์ ชฎา ดอกไม้ทัด อุบะหรือพวงดอกไม้ 2.2 การแต่งกายยืนเครื่องตัวนาง ประกอบด้วย กำไลข้อเท้า เสื้อในนาง ผ้านุ่งหรือภูษา หรือพระภูษา เข็มขัดหรือป��นเหน่ง สะอิ้งหรือสร้อยตัว ผ้าห่มนาง นวมนางหรือกรองศอ จี้นาง แหวน รอบ ปะวะหล่ำ กำไลตะขาบ กำไลสวมหรือทองกร ธำมรงค์ มงกุฎ จอนหูหรือกรรเจียกจร ดอกไม้ทัด อุบะหรือพวงดอกไม้

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 10 ภาพที่ 3 ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ ที่มา : ธีรวัฒน์ ช่างสาน, (2553 : 48-49) ภาพที่ 4 : ภาพร่างเครื่องแต่งกายยืนเครื่องพระ, นาง ที่มา : ธีรวัฒน์ ช่างสาน, (2553 : 48-49) 3. เพลงและดนตรี เพลงและดนตรีของการแสดงเพลงระบำเทพบันเทิง จะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คือเครื่องดนตรี และเพลง ดังนี้ 3.1 เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบระบำเทพบันเทิง คือ วงป��พาทย์เครื่องห้า ประกอบด้วย ป��ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพน และฉิ่ง

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 11 ภาพที่ 5 ภาพเครื่องดนตรีวงป��พาทย์เครื่องห้า ที่มา : วิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช, (2560) 3.2 เพลง หมายถึง ถ้อยคำที่นักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงขึ้น ซึ่งประกอบด้วย เนื้อร้องทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟ�ง เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงระบำเทพบันเทิง ประกอบด้วย ป��พาทย์ทำเพลงรัว ป��พาทย์ทำ เพลงตะเขิ่ง และเพลงเจ้าเซ้น (ประดิษฐ์ อินทนิล, 2553) มีบทร้องดังนี้ บทร้องระบำเทพบันเทิง - ป��พาทย์ทำเพลงส่วนนำของเพลงแขกเชิญเจ้า – - ร้องเพลงแขกเชิญเจ้า – เหล่าข้าพระบาท ขอวโรกาสเทวฤทธิ์อดิศร ขอฟ้อนกราย รำร่ายถวายกร บำเรอป��นอมร ปะตาระกาหลา ผู้ทรงพระคุณ ยิ่งบุญบารมี เพื่อเทวบดี สุขสมรมยา เถลิงเทพสิมา พิมานสำราญฤทัย - สร้อย – สุรศักดิ์ประสิทธิ์ สุรฤทธิ์กำจาย ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ถวายอินทรีย์ ต่างมาลีบูชา ถวายดวงตา ต่างประทีปจำรัสไข ถ้อยคำอำไพ ต่างธูปหอมจุณจันทน์

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 12 ถวายดวงจิต อัญชลิตวรคุณ ที่ทรงการุณย์ ผองข้ามาแต่บรรพ์ ถวายชีวัน รองบาทจนบรรลัย - สร้อย – - ร้องเพลงยะวาเร็ว – ร่วมกันร้องทำนองลำนำ มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ (ซ้ำ) ให้พร้อมให้เพรียงเรียงระดับ เปลี่ยนสับท่วงทีหนีไล่ เวียนไปได้จังหวะกัน อัปสรฟ้อนส่ายกรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวาทำท่ากางกั้น (ซ้ำ) เข้าทอดสนิทไม่บิดไม่ผัน (ซ้ำ) ผูกพันผูกพันสุขเกษม ปลื้มเปรมปลื้มเปรมปรีดา โอกาสที่ใช้ในการแสดง โอกาสที่ใช้แสดงระบำเทพบันเทิงในครั้งแรกเป�นการแสดงที่แทรกอยู่ในการแสดงละครใน เรื่องอิเหนา ตอนลมหอบ ต่อมาได้มีการนำมาแสดงประกอบเพื่อการอวยพรในงานบันเทิงในงานมงคล ต่าง ๆ เพราะสาระของเพลงร้องให้ความหมายดี กล่าวถึงการอวยพรของเทวดานางฟ้า อย่างไรก็ตาม ในสถานศึกษาได้มีการนำเอาระบำเทพบันเทิงมาประกอบการจัดการเรียนการสอนด้วย เช่น เดียวกัน จึงสามารถสรุปได้ว่า โอกาสที่ใช้แสดงระบำเทพบันเทิง สามารถแสดงประกอบละคร ใช้ในงานมงคล อวยพรอวยชัย และใช้เป�นสื่อการเรียนการสอนด้วย ท่ารำระบำเทพบันเทิง ท่ารำระบำเทพบันเทิงที่จะนำเสนอ ประกอบด้วย ท่ารำสำคัญของระบำเทพบันเทิง และท่า รำระบำเทพบันเทิง ดังนี้ ท่ารำสำคัญของเพลงระบำเทพบันเทิง ท่ารำสำคัญของเพลงระบำเทพบันเทิง หมายถึง ท่ารำที่นักเรียนจะต้องฝ�กหัดให้ถูกต้องก่อน ปฏิบัติท่ารำจริง ซึ่งหากปฏิบัติถูกต้องสวยงามแล้วจะสามารถเรียนรู้การปฏิบัติท่ารำได้อย่างรวดเร็วขึ้น ประกอบด้วย สอดสร้อยมาลา ท่าขึ้นเตียง ท่ารับสวยงาม ท่าควง ดังนี้ ดังนี้ 1. ท่าสอดสร้อยมาลา ท่าสอดสร้อยมาลา เป�นท่ารำสำคัญส่วนใหญ่จะนำมาประกอบการรำเพลงรัว เพื่อให้ผู้ แสดงออกมาหน้าเวทีอย่างพร้อมเพรียง ในการปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลาของเพลงนี้จะปรากฏในเพลง

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 13 ส่วนนำของเพลงแขกเชิญเจ้า นาฏยศัพท์สำคัญของท่าสอดสร้อยมาลา คือ วงบน จีบหงายชายพก เอียงศีรษะ และซอยเท้า ดังนี้ ภาพที่ 6 ท่าสอดสร้อยมาลา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 2. ท่าขึ้นเตียง หมายถึง ท่ารำสำหรับการเชื่อมท่าเพื่อเปลี่ยนอิริยาบถจากเพลงหนึ่งไปอีกเพลง หนึ่ง หรือจากท่ารำหนึ่งไปอีกท่ารำหนึ่ง ขึ้นเตียง ส่วนใหญ่จะนำไปใช้ประกอบการแสดงละครที่ นักแสดงจะต้องขึ้นนั่งเตียง แต่ในเพลงระบำเทพบันเทิงนี้เป�นการเปลี่ยนท่ารำจากเพลงส่วนนำของ เพลงแขกเชิญเจ้าเพื่อจะเข้าสู่ เพลงแขกเชิญเจ้า วิธีการปฏิบัตินักแสดงจบท่าด้วยมือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก จากนั้นปฏิบัติ ดังนี้ 2.1 ยืนผสมเท้าซ้าย มือทั้งสองรวมไว้ระดับอก โดยมือซ้ายตั้งวงหน้า มือขวาจีบคว่ำ เอียง ซ้าย 2.2 ประเท้าซ้าย จากนั้นก้าวเท้าซ้ายตั้งเข่า มือขวาปล่อยจีบเป�นตั้งวงบน มือซ้ายส่งจีบ หลัง เอียงขวา 2.3 ทรุดตัวลงนั่งคุกเข่า มือทั้งสองวางประสานบนหน้าขา หน้าตรง

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 14 ภาพที่ 7 ท่าขึ้นเตียง ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 3. ท่ารับสวยงาม หมายถึง ท่ารำที่ผู้แสดงปฏิบัติท่าเปลี่ยนตามทิศทั้งสี่ทิศ แต่มือปฏิบัติท่า เฉิดฉิน (ท่าสวยงาม) ซึ่งจะปรากฏเป�นท่ารำของการร้องรับในช่วงที่ 1 ของเพลงระบำเทพบันเทิง วิธีปฏิบัติ 3.1 ผู้แสดงยืนรวมเท้ากินหน้ากันโดยตัวนางหันหน้าตรง ตัวพระหันหลังให้เวที มือซ้าย ม้วนมือจีบปล่อยเป�นวงหน้า มือขวาส่งบัวชูฝ�ก เอียงขวา 3.2 ผู้แสดงวิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 2 หมุนตัวทางขวา ยืนรวมเท้า มือขวาม้วนมือจีบ ปล่อยเป�นวงหน้า มือซ้ายส่งบัวชูฝ�ก เอียงซ้าย 3.3 ผู้แสดงกลับตัวทางขวาแล้ววิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 3 หมุนตัวทางขวา ยืนรวมเท้า มือซ้ายม้วนมือจีบปล่อยเป�นวงหน้า มือขวาส่งบัวชูฝ�ก เอียงขวา 3.4 ผู้แสดงวิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 4 หมุนตัวหันหน้าตรงกับเวทีทั้งตัวพระและตัวนาง ยืนรวมเท้า มือขวาม้วนมือจีบปล่อยเป�นวงหน้า มือซ้ายส่งบัวชูฝ�ก เอียงซ้าย ทิศที่ 1 ทิศที่ 2

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 15 ภาพที่8 ท่ารับสวยงาม ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 4. ท่ารับกระหวัดเกล้า หมายถึง ท่ารำที่ผู้แสดงปฏิบัติท่าเปลี่ยนตามทิศทั้งสี่ทิศ แต่มือ ปฏิบัติท่ากระหวัดเกล้า (ท่ารำในแม่บทใหญ่) ซึ่งจะปรากฏเป�นท่ารำของการร้องรับในช่วงที่ 2 ของ เพลงระบำเทพบันเทิง วิธีปฏิบัติ ดังนี้ 4.1 ผู้แสดงยืนรวมเท้ากินหน้ากันโดยตัวนางหันหน้าตรง ตัวพระหันหลังให้เวที มือซ้ายตั้ง วงบน มือขวาจีบปรกข้าง จากนั้นม้วนมือจีบปล่อยเป�นวง มือตั้งวงกลับมือรับจีบปรกข้าง เอียงขวา 4.2 ผู้แสดงวิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 2 หมุนตัวทางซ้าย ยืนรวมเท้า มือขวาตั้งวงบน มือ ซ้ายจีบปรกข้าง จากนั้นม้วนมือจีบปล่อยเป�นวง มือตั้งวงกลับมือรับจีบปรกข้าง เอียงซ้าย 4.3 ผู้แสดงกลับตัวทางขวาแล้ววิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 3 หมุนตัวทางขวา ยืนรวมเท้า มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบปรกข้าง จากนั้นม้วนมือจีบปล่อยเป�นวง มือตั้งวงกลับมือรับจีบปรกข้าง เอียงขวา 4.4 ผู้แสดงวิ่งวนทางซ้าย ไปสู่ทิศที่ 4 หมุนตัวหันหน้าตรงกับเวทีทั้งตัวพระและตัวนาง ยืนรวมเท้า มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบปรกข้าง จากนั้นม้วนมือจีบปล่อยเป�นวง มือตั้งวงกลับมือรับจีบ ปรกข้าง เอียงซ้าย ทิศที่ 3 ทิศที่ 4

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 16 ภาพที่ 9 ท่ารับกระหวัดเกล้า ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 5. ท่าควงจีบ หมายถึง ท่ารำที่ผู้แสดงปฏิบัติมือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายแขนตึง ระดับ ไหล่ จากนั้นถัดเท้าขวา ช่วงจังหวะถัดเท้าจะต้องม้วนมือจีบปล่อยเป�นวง ในท่านี้ผู้แสดงจะต้องยืนกิน หน้ากันและส่งจีบเข้าหากัน จึงเรียก ควงจีบ วิธีปฏิบัติท่าควงจีบ ปฏิบัติ ดังนี้ 5.1 นักแสดงทั้งตัวพระและตัวนาง ปฏิบัติท่าพิสมัยเรียงหมอน คือกระดกเท้าซ้าย มือซ้าย ตั้งวงบน มือขวาเหยียดแขนตึงระดับไหล่ เอียงขวา 5.2 วางเท้าซ้าย ถัดจมูกเท้าขวา พร้อมกับม้วนมือจีบปล่อย นับ 1 ปฏิบัติซ้ำท่าอีก 3 ครั้ง 5.3 ตัวนางปฏิบัติท่า 5.2 อีก 4 ครั้ง แล้วหันหลังให้เวที (ตัวพระปฏิบัติท่าอยู่กับที่) 5.4 ตัวพระและตัวนางปฏิบัติท่าเดิมอีก 4 ครั้ง หมุนตัวเปลี่ยนที่กัน (ตัวพระหันหลัง ตัว นางหันหน้า) ทิศที่ 1 ทิศที่ 2 ทิศที่ 3 ทิศที่ 4

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 17 5.5 ตัวพระและตัวนางปฏิบัติท่าเดิมอีก 4 ครั้ง หมุนตัวเปลี่ยนที่กัน มือถึงที่ปฏิบัติต่อเนื่อง อีก 4 ครั้ง ตัวนางหมุนตัวทางขวามาหน้าเวที ทิศที่ 1 ทิศที่ 2 ทิศที่ 3 ทิศที่ 5 ภาพที่ 10 ท่าควงจีบ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 6. ท่าโลมบนมือเดียว หมายถึง การปฏิบัติท่าโลมบนที่ตัวพระและตัวนางจีบคว่ำระดับไหล่ แล้วสะบัดจีบปล่อยเป�นวงบน โดยใช้มือซ้ายเพียงข้างเดียว มือขวาจับสะเอว ตัวพระวางมือบนมือนาง เอียงซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 18 ภาพที่ 11 ท่าโลมบนมือเดียว ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 7.ท่าโลมบน 2 มือ หมายถึง การปฏิบัติท่าโลมบนที่ตัวพระและตัวนางจีบคว่ำระดับไหล่ แล้ว สะบัดจีบปล่อยเป�นวงบน เอียงซ้าย ภาพที่ 12 ท่าโลมบน 2 มือ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 8. ป�ดป้อง หมายถึง ท่าที่ตัวพระแบมือแตะระดับหน้าอกของตัวนาง แต่ตัวนางใช้มือขวา ประกบแล้วผลักมือตัวพระออก ในท่านี้ตัวพระจะต้องขึ้นยืนเคียงไหล่ตัวนาง (อาจเหลื่อมตัวมา ข้างหน้าเล็กน้อย)

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 19 ภาพที่ 13 ท่าป�ดป้อง ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 9. ท่าจับ หมายถึง การจับคู่พระนาง ซึ่งเป�นท่าสุดท้ายก่อนจบ โดยตัวพระซ้อนครึ่งตัวของตัว นาง มือทั้งสองจีบคว่ำระดับอก จากนั้นปล่อยมือจีบ มือซ้ายจับมือซ้ายนางเหยียดแขนตึงระดับไหล่ มือ ขวา จับสะเอวบนมือของตัวทาง เอียงขวา ภาพที่ 14 ท่าจับ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, กุมภาพันธ์: 13 ท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง ท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง จะอธิบายตามลักษณะของเพลงร้องที่ปรากฏในคำร้องระบำเทพ บันเทิง ประกอบด้วย ท่าเพลงส่วนนำของแขกเชิญเจ้า ร้องเพลงยะวาเร็ว และเพลงแขกเจ้าเซ็น โดย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 20 จะอธิบายอิริยาบถการปฏิบัติเท้าในลำดับแรก จากนั้นจะอธิบายกิริยาของมือ และการเอียงศีรษะ ตามลำดับ ดังนี้ เพลงส่วนนำของแขกเชิญเจ้า 1. ท่าเตรียม ตัวพระ หันตัวด้านขวาของเวที เท้าซ้ายก้าวหน้ามือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบที่ชายพก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 15 ท่าเตรียม ที่มา : ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 2. ท่าออก ตัวพระ ยืด-ยุบ วิ่งซอยเท้าออกมาด้านหน้าเวทีมือเปลี่ยนตั้งวงซ้าย-ขวา สลับกันในท่า สอดสร้อยมาลาจนหมดจังหวะ มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายระดับวงล่าง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 21 ภาพที่ 16 ท่าออก ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 3. ท่าโบก ตัวพระ ถอนเท้าขวาประเท้าซ้าย มือทั้งสองตั้งวงระดับอกมือขวาจีบคว่ำ มือซ้ายตั้งวง หน้าเอียงศีรษะด้านซ้าย ก้าวหน้าเท้าซ้ายลดตัวลงตั้งเข่าขวาลงพื้น มือขวาคลายจีบออกตั้งวงบน มือ ซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา แล้วค่อยลดเข่าลงนั่งบนส้นเท้า ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่17 ท่าโบก ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 22 เพลงร้องของแขกเชิญเจ้า 1. ท่าเชื่อม 1 ตัวพระ นั่งบนส้นเท้า มือทั้งสองจีบคว่ำที่หน้าขาขวา เอียงศีรษะด้านซ้าย คลายมือจีบทั้ง สองออก วางเรียงบนหน้าขา หน้าตรงกระทบก้น 1 จังหวะ ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ แต่เมื่อมือทั้งสองจีบคว่ำที่หน้าขาขวา เอียงศีรษะ ด้านซ้าย คลายมือจีบทั้งสองออก วางเรียงบนหน้าขาขวา มือขวาอยู่ด้านในมือซ้ายอยู่ด้านนอก เอียง ศีรษะด้านขวา กระทบก้น 1 จังหวะ ภาพที่ 18 ท่าเชื่อม 1 ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 2. เหล่าข้าพระบาท ตัวพระ นั่งบนส้นเท้า มือซ้ายตั้งวงระดับชายพก มือขวาชี้แล้วกวาดมือออกไปด้านข้าง เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่19 ท่าเหล่าข้าพระบาท ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 23 3. ขอวโรกาส ตัวพระ ก้าวเท้าซ้าย ตั้งเข่าซ้ายแบะหน้าขาพนมมือหว่างอก ตัวนาง ก้าวเท้าขวา ตั้งเข่าขวาแบะหน้าขาพนมมือหว่างอก ภาพที่ 20 ท่าขอวโรกาส ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 4. เทวฤทธิ์อดิศร ตัวพระ “เทวฤทธิ์”ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิมแต่ยกมือทั้งสองขึ้นจรดหน้าผาก “อดิศร” ปฏิบัติท่าตอเนื่องโดยการวาดมือทั้งสองลงมาพนมมือไหว้ระดับอก ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 21 เทวฤทธิ์อดิศร ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 24 5. ขอฟ้อนกราย รำร่าย ตัวพระ “ขอฟ้อนกราย” ลุกขึ้นยืนหันตัวหันด้านขวาของเวทีก้าวเท้าขวาไปข้าง จรด เท้าซ้าย แล้วซอยเท้าหมุนตัวไปทางซ้ายผ่านหน้าเวที มือขวาจีบคว่ำแขนตึงมือซ้ายตั้งวงบน เอียง ศีรษะด้านซ้าย “รำร่าย” หันด้านซ้ายของเวที ก้าวเท้าซ้ายไปด้านข้าง จรดเท้าขวา แล้วซอยเท้า หมุนตัวไปด้านหน้า มือขวาตั้งวงบนมือซ้ายจีบคว่ำ แขนตึง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 22 ท่าขอฟ้อนกราย รำร่าย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 6. ถวายกร ตัวพระ ก้าวเท้าขวาและตามด้วยเท้าซ้ายในลักษณะก้าวข้างมือทั้งสองจีบคว่ำคลายจีบ ออก ตั้งปลายมือขึ้นแขนตึงกดไหล่ซ้ายลักคอขวา ตัวนาง ก้าวเท้าซ้ายไขว้ข้างหน้า มือทั้งสองจีบคว่ำ คลายจีบออกตั้งปลายมือขึ้นแขน ตึงกดไหล่ขวา ลักคอซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 25 ภาพที่ 23 ท่าถวายกร ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 7. บำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา ตัวพระ “บำเรอป��นอมร” ก้าวหน้าเท้าขวา กระดกเท้าซ้ายพนมมือแล้วยกขึ้นจรด หน้าผาก“ปะตาระกาหลา”ปฏิบัติท่าเท้าเหมือนเดิมแต่ช้อนข้อมือทั้งสองพนมมือไหว้ระดับอกตัวตั้ง ตรง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 24 ท่าบำเรอป��นอมรปะตาระกาหลา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 8. ผู้ทรงพระคุณ ตัวพระ “ผู้ทรง” หันหน้าตรง ก้าวเท้าซ้ายไขว้ มือทั้งสองรวมไว้กลางลำตัว มือขวาจีบ คว่ำด้านข้าง มือซ้ายปลายนิ้วตกลง เอียงศีรษะด้านขวา”พระคุณ” กระดกเท้าขวาสอดจีบมือขวาขึ้น ท่าบัวชูฝ�ก มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 26 ตัวนาง หมุนตัวไปทางด้านซ้ายมือ (หันหน้าไปหลังเวที) ปฏิบัติมือ-เท้า เช่นเดียวกับตัว พระ ภาพที่ 25 ผู้ทรงพระคุณ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 9. ยิ่งบุญบารมี ตัวพระ “ยิ่งบุญ” หมุนตัวมาด้านขวามือ หันหน้าไปทางหลังเวทีก้าวเท้าขวา มือขวาลด วงลงมาระดับวงล่างปลายมือตกลง มือซ้ายจีบคว่ำ เอียงศีรษะด้านซ้าย กดไหล่ซ้าย “บารมี”ชักเท้า ซ้ายมาประสม สอดมือซ้ายขึ้นคลายจีบออกตั้งท่าสอดสูง มือขวาพลิกข้อมือตั้งปลายมือขึ้น แขนตึง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง “ยิ่งบุญ”หมุนตัวทางด้านขวามือหันไปทางด้านหน้าของเวทีปฏิบัติ เช่นเดียวกับพระ “บารมี” หมุนตัวทางด้านขวาหันไปทางด้านหน้าของเวที ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 26 ท่ายิ่งบุญบารมี ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 27 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำต่อเนื่องโดยการขยับเท้า พร้อมจีบคว่ำสลับตั้งมือ เปลี่ยนเอียง ในท่า “ยิ่งบุญบารมี” ไปจนหมดถึงท่อนเพลง “เพื่อเทวบดี” และดนตรีรับ นักแสดงทั้งตัวพระ-ตัวนาง มา ซ้อนตรงกัน 10. สุขสมรมยา ตัวพระ ก้าวเท้าขวาไปข้าง ก้าวเท้าซ้ายมาประสม เอียงศีรษะด้านขวาและกดไหล่ขวา แล้วคืนตัว มือขวาจีบคว่ำแล้วสอดขึ้นแล้วคลายจีบออกเป�นมือแบ(บัวชูฝ�ก)ระดับวงบน มือซ้ายปลาย มือตั้งขึ้นแขนตึง เอียงศีรษะด้านซ้าย กดไหล่ซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระแต่หันหน้าเข้าหากัน ภาพที่ 27 ท่าสุขสมรมยา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำต่อเนื่องโดยการขยับเท้า เปลี่ยนเอียง ในท่า “สุขสมรมยา” ไปจน หมดถึงท่อนเพลง “พิมาน” และดนตรีรับ นักแสดงทั้งตัวพระ-ตัวนาง ขยับเลื่อนตัวตามจังหวะเพลง ออกมาเป�นแถวแยกคู่พระ-นาง ในลักษณะเดิน 11. สำราญฤทัย ตัวพระ วิ่งแยกมายืนคู่กับนาง หน้าตรง ก้าวหน้าเท้าขวาแล้วตามด้วยก้าวข้างเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบคว่ำรวมมือระดับอก กดไหล่ขวา ลักคอซ้ายคลายจีบอกตั้งปลายมือขึ้นแขนตึง กดไหล่ ซ้าย ลักคอขวา ตัวนาง ก้าวไขว้ซ้ายกดไหล่ซ้าย ลักคอขวา มือปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ เมื่อตั้งมือแล้ว เปลี่ยนมากดไหล่ขวา ลักคอซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 28 ภาพที่ 28 สำราญฤทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 12. สุรศักดิ์ประสิทธิ์ ตัวพระ วิ่งซอยเท้าเคลื่อนที่ไปข้างหน้าเป�นวงกลม(สอดเข้าข้างหลังตัวนาง) ยืนกระทบ เข่ามือขวาจีบคว่ำตั้งวงกลาง เอียงศีรษะด้านซ้าย สอดมือจีบขึ้นเป�นแบ(บัวชูฝ�ก)ระดับวงบน (ท่าเฉิด ฉิน) มือซ้ายพลิกข้อมือตั้งวงระดับปาก เปลี่ยนเป�นเอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่29 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 13. สุรฤทธิ์กำจาย ตัวพระ “ดนตรีเชื่อม” วิ่งซอยเท้าเป�นวงกลมลักษณะทวนเข็มนา�ิกาเคลื่อนที่ไป ข้างหน้า มือและศีรษะปฏิบัติลักษณะท่าสุรศักดิ์ประสิทธ์“สุรฤทธิ์กำจาย” กลับตัวทางซ้าย ยืน กระทบจังหวะเข่า ผสมเท้า สอดมือจีบซ้ายปล่อยเป�นมือแบ (บัวชูฝ�ก) ระดับวงบน มือขวาตั้งวงระดับ ปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 29 ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 30 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย ที่มา : ภาพถ่ายโดย ธันย์ชนก แผ่นทอง 19 ธันวาคม 2565 14. ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ตัวพระ “ทรงสราญพระกาย” กลับตัวทางขวาวิ่งซอยเท้าเป�นวงกลมลักษณะทวนเข็ม นา�ิกาเคลื่อนที่ไปข้างหน้า มือและศีรษะปฏิบัติลักษณะท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์” ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่31 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 30 15. เชื่อมทำนองเพลง 1 ตัวพระ วิ่งกลับที่เดิมยืนกระทบผสมเท้า มือซ้ายจีบคว่ำระดับอก มือขวาตกปลายมือลง เอียงขวา สอดมือจีบซ้ายขึ้น ตั้งวงแบ(บัวชูฝ�ก) มือขวาตั้งวงระดับปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่32 ท่าเชื่อมทำนองเพลง 1 ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 16. ถวายอินทรีย์ ตัวพระ หันเบี่ยงตัวด้านขวาของเวทีถอนเท้าขวาลงข้างหลังนั่งคุกเข่าตั้งเข่าซ้ายมือทั้ง สองจีบหงายแขนตึงระดับไหล่ เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่33 ท่าถวายอินทรีย์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 31 17. ต่างมาลีบูชา ตัวพระ “ต่างมาลี” ลุกขึ้นยืนก้าวเท้าขวา กระดกเท้าซ้ายมือขวาจีบคว่ำ ระดับ หน้าผาก มือซ้ายตั้งมือขึ้นระดับเดียวกันศีรษะ เอียงศีรษะด้านซ้าย “บูชา” มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบ คว่ำ หันจีบเข้าหาใบหน้า มือขวาม้วนจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่34 ท่าต่างมาลีบูชา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 18. ถวายดวงตา ตัวพระ ก้าวเท้าซ้ายไปในลักษณะก้าวข้าง มือทั้งสองจีบคว่ำตั้งวงข้างหน้า หันจีบเข้า หากันระดับตา ลักคอขวา กดไหล่ซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติมือและเท้าเช่นเดียวกับตัวพระแต่ก้าวเท้าไขว้ข้างหน้ากดไหล่ขวา ลัก คอซ้าย ภาพที่35 ท่าถวายดวงตา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 32 19. ต่างประทีปจำรัสไข ตัวพระ ก้าวหน้าเท้าขวากระดกเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบหงายระดับอก เอียงซ้าย ม้วนมือ ทั้งสองคลายจีบออกตั้งวงกลาง (ท่ากระต่ายต้องแร้ว) หน้าตรง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 36 ท่าต่างประทีปจำรัสไข ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 20. ถ้อยคำอำไพ ตัวพระ วางเท้าซ้ายจรดเท้าขวา มือซ้าย จีบส่งหลังมือขวาชี้ที่ปาก เอียงศีรษะด้านซ้าย วิ่งสวนแถวกับนาง โดยวิ่งสวนขึ้นด้านหน้าไปแทนที่นาง ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเหมือนตัวพระ แต่ปฏิบัติมือและเท้าตรงกันข้าม วิ่งสวนแถวข้าง หลังตัวพระ ภาพที่37 ท่าถ้อยคำอำไพ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 33 21. ต่างธูปหอมจุณจันทร์ ตัวพระ จรดเท้าซ้าย มือซ้ายจีบคว่ำปาดมือมาใกล้จมูกมือขวาส่งหลัง เอียงศีรษะ ด้านขวาวิ่งสวนแถวลงด้านหลัง กลับไปที่เดิม ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเหมือนตัวพระแต่ปฏิบัติมือและเท้าตรงกันข้ามวิ่งสวนแถวขึ้น ด้านหน้ากลับที่เดิม ภาพที่38 ท่าต่างธูปหอมจุณจันทร์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 22. ถวายดวงจิต ตัวพระ หันเบี่ยงตัวด้านขวาของเวที ถอนเท้าขวาลงนั่งคุกเข่า ตั้งเข่าซ้ายขึ้น มือขวาเท้า สะเอว มือซ้ายจีบเข้าอก เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่39 ท่าถวายดวงจิต ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 34 23. อัญชลิตวรคุณ ตัวพระ พนมมือระดับอก ช้อนข้อมือขึ้นไหว้จรดข้อมือกลางหน้าผาก และช้อนข้อมือลด มือลงระดับอก กระทบจังหวะลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่40 ท่าอัญชลิตวรคุณ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 24. ที่ทรงการุณย์ ตัวพระ นั่งตั้งเข่าซ้ายเช่นเดิม ช้อนมือทั้งสองขึ้นแบหงาย (ท่ายกให้) เอียงศีรษะ ด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่41 ท่าที่ทรงการุณย์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 35 25. ผองข้ามาแต่บรรพ์ ตัวพระ “ผองข้า” ตั้งมือซ้ายขึ้นระดับอก มือขวาชี้ระดับอก เอียงศีรษะด้านซ้าย แล้ว กวาดนิ้วมือขวาออกไปชี้ระดับวงบน “มาแต่บรรพ์” หงายมือปลายนิ้วชี้ระดับแง่ศีรษะมือซ้ายจีบหลัง ก้าวหน้าเท้าซ้ายลุกขึ้นยืน กระดกเท้าขวา เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่42 ท่าผองข้ามาแต่บรรพ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 26. ถวายชีวัน ตัวพระ หันเบี่ยงตัวไปด้านขวาของเวที ถอนเท้าขวาลงนั่งคุกเข่าซ้ายมือซ้ายจีบที่อก มือ ขวาท้าวสะเอว เอียงศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่43 ท่าถวายชีวัน ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 36 27. รองบาทจนบรรลัย ตัวพระ “รองบาท” นั่งคุกเข่าเช่นเดิม ช้อนมือทั้งสองขึ้นระดับอก แบมือส่งมือทั้งสองไป ข้างหน้า “จนบรรลัย” จากนั้นผายมือทั้งสองออกทอดแขนตึงปลายมือต่ำลงขนานกับลำแขน เอียง ศีรษะด้านซ้าย ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่44 ท่ารองบาทจนบรรลัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 28. สุรศักดิ์ประสิทธิ์ ตัวพระ “สุรศักดิ์” กลับตัวทางขวา มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงบน เอียงศีรษะ ด้านซ้าย “ประสิทธิ์” ยืนรวมเท้าพร้อมกับม้วนมือวาปล่อยเป�นตั้งวงบน มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบคว่ำ เอียงศีรษะด้านขวา ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะเข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ หันหน้าตรง ภาพที่45 ท่าสุรศักดิ์ประสิทธิ์ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 37 29. สุรฤทธิ์กำจาย ตัวพระ “ดนตรีเชื่อม” หันด้านซ้ายมือวิ่งซอยเท้าเคลื่อนที่ มือขวาจีบคว่ำระดับ วง บน มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงศีรษะด้านซ้าย “สุรฤทธิ์กำจาย” กลับตัวทางซ้ายแล้วม้วนจีบมือขวาออก ตั้งวงกลาง มือซ้ายพลิกข้อมือเป�นจีบคว่ำระดับยวงบน เอียงศีรษะด้านขวา ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะ เข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่ 46 ท่าสุรฤทธิ์กำจาย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 30. ทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ตัวพระ “ทรงสราญพระกาย” หมุนกลับตัวด้านขวาของวง ปฏิบัติเช่นเดียวกับท่า ท่าที่ 12 “สุรศักดิ์ประสิทธิ์” ยืนผสมเท้า กระทบจังหวะเข่าลง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่47 ท่าทรงสราญพระกาย ทรงสบายพระทัย ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 38 31. ทำนองเชื่อม 4 ตัวพระ วิ่งซอยเท้ากลับที่เดิม มือปฏิบัติเช่นเดียวกับท่าที่ 37 “ท่าสุรฤทธิ์กำจาย” ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่48 ท่าทำนองเชื่อม 4 ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 32. ร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ ตัวพระ “ร่วมกันร้อง” หมุนตัวทางขวาหันหน้าเข้าหานางก้าวเท้าซ้ายไปข้าง แตะด้วย จมูกเท้าขวา มือขวาจีบคว่ำหันเข้าหาใบหน้าระดับปาก มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านซ้าย “ทำนองลำนำ” จากนั้นวางเท้าขวาด้านข้าง นำเท้าซ้ายมาจรด คลายจีบมือขวาออกตั้งวงบน มือซ้าย จีบส่งหลัง เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง หันตัวทางซ้ายเข้าหาตัวพระ ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่49 ท่าร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 39 หมายเหตุ “ร่วมกันร้อง ทำนองลำนำ” ตัวพระ ตัวนางต้องปฏิบัติท่ารำซ้ำอีกครั้งในท่าเดิม ตามคำร้องซ้ำของท่อนเพลงร้อง 33. มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ ตัวพระ “มาฟ้อนมารำ” ก้าวเท้าซ้ายไปข้างยกเท้าขวามาจรด พร้อมกับขยับเท้าซ้าย จีบคว่ำมือขวาทอดแขนตึงข้างลำตัว มือซ้ายตั้งวงบน เอียงศีรษะด้านซ้าย“ให้รื่นเริงใจ”จากนั้นก้าวเท้า ขวาไปข้างจรดเท้าซ้ายพร้อมกับขยับเท้าขวา มือขวาสาวจีบขึ้นมาแล้วปล่อยจีบตั้งวงบน มือซ้ายลดลง มาจีบคว่ำ แขนตึงข้างลำตัว เอียงศีรษะด้านขวา ตัวนาง เดินวนกับตัวพระให้ตัวพระขึ้นหน้า ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่50 ท่ามาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 ทิศที่ 1 ทิศที่ 2 ทิศที่ 3 ทิศที่ 4

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 40 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำ “มาฟ้อนมารำให้รื่นเริงใจ” จนถึง “ให้พร้อมให้เพรียงเรียงลำดับ” ไปเรื่อย ๆจนจบทำนองเพลงร้อง โดยเดินเป�นวงกลมวนกับตัวพระแล้วกลับมาที่เดิมจังหวะสุดท้าย ทั้งตัวพระ ตัวนาง หันหน้าตรงกับเวที 34. เปลี่ยนสับ ตัวพระ ซอยเท้าเข้ามาซ้อนหลังตัวนางโดยยืนเยื้องทางไหล่ซ้ายของตัวนางมือทั้งสองจีบ หงายมือขวาทอดแขนเหยียดตึงต่ำกว่าไหล่เล็กน้อยมือซ้ายตั้งระดับวงล่าง(หัวเข็มขัด)เอียงศีรษะ ด้านขวา ซอยเท้าถอยหลัง ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่51 ท่าเปลี่ยนสับ ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 35. ท่วงทีหนีไล่ เวียนไปได้จังหวะกัน ตัวพระ ยืด-ยุบเข่า ม้วนมือจีบทั้งสองคลายออกมือขวาตกปลายมือลงหงายท้องแขน ทอดแขนตึงมือซ้ายตั้งวงล่างเปลี่ยนมาเอียงข้างซ้าย พร้อมกับส่ายแขนขวาวิ่งซอยเท้าไปข้างหน้า ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 41 ภาพที่52 ท่าท่วงทีหนีไล่เวียนไปได้จังหวะกัน ที่ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 36. อัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา ตัวพระ ก้าวเท้าซ้าย ถัดเท้าขวาที่คำร้อง”อัปสรฟ้อนส่าย” มือขวารำส่ายตามจังหวะ มือซ้ายตั้งวงล่างย่ำเท้าและถัดเท้าขวาสลับกันรวม 3 ครั้ง โดยหันเบี่ยงตัวทางขวา 2 จังหวะ และค่อย ๆ หมุนตัวไปทางด้านซ้าย 1 จังหวะ ตัวนาง ปฏิบัติท่ารำเช่นเดียวกับตัวพระ ภาพที่53 ท่าอัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19

นวัตกรรมทางการศึกษา ระบำเทพบันเทิง 42 37. ทำท่ากางกั้น ตัวพระ “ทำท่า” หันหน้าเข้าหาตัวนาง ก้าวเท้าซ้ายมือซ้ายตั้งมือกางแขนตึง มือขวา ตั้งวงล่าง เอียงศีรษะด้านซ้าย “กางกั้น” จากนั้นก้าวเท้าขวาวางข้าง มือขวาเดินมือส่งมือขวาออกไป ตั้งมือแขนตึงอยู่ในลักษณะกางแขนทั้งสองข้าง ศีรษะเอียงด้านขวา ตัวนาง “ทำท่า” หันหน้าเข้าตัวพระ ก้าวเท้าซ้ายไขว้ข้างหน้า มือซ้ายจีบที่ชายพก มือขวาจีบส่งหลัง ลักคอซ้าย กดไหล่ขวาทิ้งน้ำหนักตัวไปทางขวา “กางกั้น” จากนั้น ทิ้งน้ำหนักตัวมา ทางซ้าย ปฏิบัติมือเช่นเดิม ลักคอซ้าย กดไหล่ซ้าย ภาพที่54 ท่ากางกั้น ที่มา : ธันย์ชนก แผ่นทอง. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 19 หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารำ “อัปสรฟ้อนส่าย กรีดกรายออกมา ฝ่ายฝูงเทวา” จนถึง “ทำท่า กางกั้น” ซ้ำอีกครั้ง แต่ตัวพระส่ายสองแขน เช่นเดียวกับตัวนาง 38. เข้าทอดสนิท ไม่บิดไม่ผัน ตัวพระ “เข้าทอดสนิท” หันหน้าเข้าหานางถอนเท้าซ้ายก้าวเท้าขวาไขว้ มือซ้ายจีบ หงายแขนตึง มือขวาตั้งวงล่างขยั่นเท้าไปทางซ้ายสวนกับนาง เอียงศีรษะด้านขวา (ขยั่นออกนอกวง สวนกับคู่ของตนเอง)“ไม่บิดไม่ผัน” จากนั้นปฏิบัติท่าเดิมแต่เปลี่ยนข้าง วิ่งสวนกับนางเข้าในวง ตัวนาง ปฏิบัติเช่นเดียวกับตัวพระ แต่หันหน้าเข้าหากัน