หน่วยที่3-งานบริการและตรวจซ่อมหม้อหุงข้าว

หม้อหุงข้าวไฟฟ้า (Rice Cooker) เป็นอุปกรณ์ไฟฟ้าที่อานวยความ
สะดวกและเพิ่มความรวดเร็วในการหุงข้าว อาศัยพลังงานไฟฟ้าทาให้เกิดความ
ร้อน แล้วใช้ความร้อนทาให้ข้าวสุก หม้อหุงข้าวบอกขนาดด้วยความจุของการหุง
มีหลายขนาดให้เลือกความต้องการ เชน่ 0.27 ลิตร 0.6 ลิตร 1.8 ลติ ร 2 ลิตร เป็น
ตน้ ลกั ษณะภายนอกของหม้อหงุ ข้าวไฟฟา้ ดงั รูปที่ 3.17

รปู ท่ี 3.17 ลกั ษณะภายนอกของหมอ้ หุงข้าวไฟฟา้ ท่ใี ช้งานท่วั ไป

1.สว่ นประกอบของหมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้

1. สว่ นประกอบภายนอก

รปู ที่ 3.18 ส่วนประกอบภายนอกของหม้อหงุ ขา้ วไฟฟา้

1.ส่วนประกอบของหม้อหงุ ข้าวไฟฟ้า

2. ส่วนประกอบภายใน
(1) อุปกรณ์ให้ความร้อน อุปกรณ์ให้ความร้อน บางทีเรียกว่าแผ่นความร้อน
เป็นแผ่นอะลูมิเนียมท่ีฝังลวดความร้อนไว้ภายใน ท่ีใช้ในหม้อหุงข้าวไฟฟ้า จะเป็นลวด
นิโครม หรือเรียกว่านิกเกิล-โครเมียมแอนลอยด์ ซ่ึงมสี ่วนผสมของนิกเกิล (Nickel) 60%
โครเมย่ี ม (Chromium) 16% และเหล็ก (Iron) 24% ซึ่งลวดนิโครมดังกล่าวนี้สามารถ
ทนความร้อนได้ถึง 1,700 องศาฟาเรนไฮด์หรือประมาณ 926 องศาเซลเซียส เป็นแผ่น
ความรอ้ นแบบปิด (Closing Heating Element) มขี ้ัวตอ่ ยน่ื ออกมา 2 ขั้วดงั รูปท่ี 3.19

1.ส่วนประกอบของหมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้

(ก) แผ่นความรอ้ นทย่ี ึดติดกบั โครงของหมอ้ หุงขา้ ว (ข) ดา้ นลา่ งของแผน่ ความรอ้ น
รปู ที่ 3.19 แผน่ ความร้อนของหม้อหงุ ขา้ ว

1.สว่ นประกอบของหม้อหงุ ข้าวไฟฟา้

(2) อุปกรณ์ควบคุมอุณหภูมิ อุปกรณ์ควบคุมหรือ เทอร์โมสตัสจะตัดกระแสไฟฟ้าที่
ผ่านแผ่นความร้อน หลังจากข้าวสุกแล้ว โดยเทอร์โมสตัสท่ีใช้ ในหม้อหุงข้าวจะเป็นแบบ
แมเ่ หลก็ ที่คา่ สภาพความเปน็ แม่เหล็กลดลงตามอุณหภมู ิท่ีเพิม่ ขน้ึ

(ก) ลักษณะภายนอก (ข) โครงสร้างภายใน

รปู ที่ 3.20 อปุ กรณค์ วบคุมอุณหภมู ขิ องหมอ้ หุงขา้ ว

1.สว่ นประกอบของหม้อหงุ ขา้ วไฟฟา้

(3) หนา้ สมั ผสั เปน็ สวติ ชต์ ัดตอ่ วงจรลวดความร้อน หนา้ สัมผัสตดิ กับกา้ นสวิตช์หม้อ
หุงขา้ ว การตดั ตอ่ วงจรเกิดจากการเคลอ่ื นทข่ี องก้านหนา้ สมั ผัสตามอปุ กรณ์ควบคมุ อุณหภมู ิ

(ก) ลกั ษณะภายนอก (ข) การต่อก้านหน้าสัมผัสกับชดุ ควบคุมอณุ หภมู ิ

รปู ที่ 3.21 ชดุ หน้าสมั ผสั กบั ชดุ ควบคมุ อุณหภมู แิ ละสวิตช์

2.หลกั การทางานของหม้อหงุ ข้าวไฟฟา้

หลักการของการหุงข้าว คือ ถ้าน้าแห้งแสดงว่าข้าวสุก การหุงข้าวจึงจาเป็นต้อง
ทราบว่าต้องใช้น้าในปริมาณเท่าใดในการทาให้ข้าวสุกด้วย จากการที่น้าเดือดท่ี 100 องศา
เซลเซียส ถ้าต้มน้าจนแห้งไปเหลือแต่ข้าว อุณหภูมิจะสูงเพ่ิมขึ้นเป็น 105-120 องศาเซลเซียส
เทอร์โมสตสั จะตรวจความร้อนและตัดวงจรลวดความร้อนใหห้ ยดุ ทางาน

อุณหภูมิที่เกิน 100 องศาเซลเซียส ไอน้าจะเป็นไอดงอยู่ในหม้อชั้นใน อุณหภูมิท่ี
สูงข้ึนจะทาให้แท่งแม่เหล็กเฟอร์ไรต์เส่ือมสภาพการเป็นสารแม่เหล็ก แรงดึงดูดระหว่างแท่ง
แม่เหล็กกับแท่งเหล็กเฟอร์ไรต์ น้อยลงกว่าแรงดันของสปริงจึงหลุดออกจากกันได้ด้วยแรงดัน
สปริงและวงจรไฟหุงจะถูกตัดเข้าไฟอุ่นจนกว่าจะดึงสายออก และเมื่อสารเฟอร์ไรต์เย็นตัวลง
แทง่ เหล็กเฟอรไ์ รต์ ก็จะกลับคืนสู่สภาพเดมิ

2.หลกั การทางานของหม้อหงุ ข้าวไฟฟา้

การกระจายตัวของความร้อนของหม้อชั้นในที่ดี ต้องสม่าเสมอ ไม่ควรจะกระจุกตัว
อยู่จุดเดียวเพราะจะทาให้บริเวณนั้นมีอุณหภูมิสูงมาก อาจทาให้ข้าวบริเวณน้ันไหม้ติดก้นหม้อ
ได้ ในขณะทบ่ี รเิ วณอืน่ จะมอี ุณหภมู ติ ่ากวา่

เมอ่ื กดสวติ ชห์ งุ ข้าว คานบงั คับจะดนั สปริงขน้ึ ไป
เม่ือข้าวสกุ แลว้ คานบังคบั จะดันสปรงิ แยกตัวออกจากกนั



3.การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพร่องของหม้อหงุ ข้าว

ในการตรวจซ่อมหม้อหุงข้าวไฟฟ้า เม่ือทราบถึงอาการขัดข้อง เช่น หม้อหุงข้าวไม่
รอ้ น หรอื ลงกราวด์ การตรวจซอ่ มมีลาดบั ข้ันตอนหรอื จุดตรวจทีส่ าคญั 3 จดุ หลัก ดงั ตอ่ ไปนี้

1. สายไฟฟ้าของเคร่ืองใช้ไฟฟ้า หมายถึง ชุดสายไฟฟ้าที่ต่อเข้ามายังวงจร
เครื่องใชไ้ ฟฟา้ ได้แก่ ปลั๊กหมอ้ หงุ ข้าวไฟฟ้า สายไฟหมอ้ หุงขา้ วไฟฟา้ ข้ัวต่อสายไฟ

2. อปุ กรณ์ทาใหเ้ กดิ ความร้อนของหมอ้ หุงขา้ วไฟฟ้า คอื ลวดความรอ้ น (Heater)
3. ชดุ ควบคมุ ความร้อน คือ ชุดควบคมุ ความร้อนอตั โนมตั ิ
4. เทอรโ์ มฟวิ ส์ คือ อุปกรณต์ ดั ต่อวงจรเมอื่ มคี วามร้อนเกิน



4.การซ่อมบารุงรักษาหม้อหงุ ข้าว

1. การซ่อมหม้อหุงข้าวไฟฟ้าเมื่อหม้อหุงข้าวไฟฟ้าไม่ร้อน ก่อนจะทาการตรวจซ่อมหม้อหุง
ข้าวไฟฟ้า ให้ตรวจสอบที่เต้ารับว่ามีแรงดันไฟฟ้ากระแสสลับ 200 โวลต์หรือไม่ หากพบว่าปกติให้
ดาเนนิ การขน้ั ตอ่ ไป

(1) ตรวจสอบที่ขว้ั ภายในตรงที่เสยี บเข้าหมอ้ หุงข้าวว่าข้ัวหลุดหรอื ชารุดหรือไม่
(2) ใช้มัลติมิเตอร์วัดที่เต้าเสียบของหม้อหุงข้าวโดยต้ังย่านวัดไว้ที่ Rx10k และกดสวิตซ์
หากเขม็ เบีย่ งเบนแสดงว่าสายขาดหรือไมก่ ็หลวม ดงั รปู ท่ี 3.22 หากปกติให้ดาเนนิ การข้ันต่อไป

รูปท่ี 3.22 การใชม้ ัลติมเิ ตอร์วดั เตา้ เสียบหม้อหุงขา้ วไฟฟา้

ตัง้ ย่านวดั Rx10k

4.การซอ่ มบารงุ รักษาหมอ้ หงุ ขา้ ว

(3) ถอดฝากท้ายหม้อหุงข้าวออกตามบาดับจะเห็นลวดความร้อนให้ตรวจสอบ
ลวดความร้อนชุดหุงด้วยมัลติมิลเตอร์ว่าดีหรือไม่ หากเสียให้เปล่ียนใหม่ทันที หากปกติให้
ดาเนนิ การขน้ั ต่อไป

(4) ให้ดูท่ีหน้าสัมผัสว่าปกติหรือไม่ คือ หน้าสัมผัสเรียบหรือติดกันอยู่หรือไม่ หาก
ปกตใิ หด้ าเนนิ การข้นั ตอ่ ไป รปู ที่ 3.23 แสดงหนา้ สมั ผัสของหมอ้ หุงขา้ วไฟฟ้า

รูปท่ี 3.23 แสดงหน้าสัมผสั ของหม้อหุงข้าวไฟฟา้

หนา้ สมั ผสั หม้อหงุ ขา้ วไฟฟ้า

4.การซ่อมบารงุ รักษาหม้อหุงข้าว

(5) ใหส้ งั เกตดทู ส่ี วติ ช์แมเ่ หล็ก คอื กดสวติ ช์แมเ่ หล็กแล้วแต่หน้าสัมผัสไม่ต่อ ถึงกันทา
ใหห้ มอ้ หุงข้าวไม่ร้อน ถ้าหากพบแบบน้ีให้ดูท่ีก้นหมอ้ ว่าชารุดหรือไม่ ถ้าชารุดก้นหมอ้ จะไม่แตะกับ
สวิตชแ์ ม่เหลก็ จะต้องระมดั ระวังอยา่ ให้มมุ ของกน้ หม้อเบ้ยี วขากสภาพเดิม

4.การซ่อมบารงุ รักษาหมอ้ หุงข้าว

2 การซ่อมหม้อหุงข้าวไฟฟา้ เม่ือหุงข้าวไฟฟ้าหุงข้าวสุกจนไหม้แต่สวิตช์แมเ่ หล็กไม่ติด
วงจร ให้ดาเนนิ การดังน้ี

(1) ให้ดูที่ก้นหม้อหุงข้าวว่าการยุบหรือบุบ ถ้ามีให้เคาะหม้อให้อยู๋ในสภาพเดิมถ้าปกติ
ใหด้ าเนินการตอ่ ไป

(2) ถอดฝาครอบทีก่ ้นหมอ้ ออกตามข้นั ตอน
(3) ใหส้ งั เกตที่หนา้ สมั ผัสวา่ ผิดปกติหรอื ไม่ เช่น หน้าสมั ผวั ไม่แยกจากกนั หรอื อาจจะ
หลอมละลายเป็นเนอ้ื เดยี วกัน หากพบเหตุการณ์อย่างน้ีให้ดาเนินการขั้นตอน
(4) หากหนา้ สัมผสั หลอมละลายใหเ้ ปลี่ยนใหม่

4.การซอ่ มบารงุ รักษาหมอ้ หุงข้าว

3. การซ่อมหม้อหุงข้าวไฟฟ้าเม่ือหม้อหุงข้าวไฟฟ้าข้าวไม่สุกไม่ท่ัวหม้อหรือ สุกข้าง
เดียว ขณะทาการหุงข้าวหากพบว่าข้าวข้าวสุกด้านหน่ึงแต่อีกด้านหน่ึงยังไม่สุก หากพบเหตุการณ์
อยา่ งนี้ให้ดาเนินการ ดังต่อไปนี้

(1) ใหถ้ อดฝาทา้ ยของหมอ้ หุงขา้ วออกตามขัน้ ตอน
(2) ให้สังเกตดทู ่ีสายไฟสญั ญาณวา่ ผดิ ปกติหรอื ไม่ เชน่ สายไฟจะหบดุ ขาด
(3) ถา้ หากสายหลุดหรอื ขาดใหต้ อ่ สายไฟตรงจุดที่ขาด

4.การซอ่ มบารงุ รักษาหมอ้ หงุ ข้าว

4. การซ่อมหม้อหงุ ขา้ วไฟฟา้ เมอื่ หม้อหงุ ข้าวไฟฟ้าหงุ ข้าวสุกไมท่ ัว่ หม้อหรือ สุกข้างเดียว ขณะ
ทาการหงุ ข้าวหากพบว่าข้าวสกุ ดา้ นหนึ่งแต่อกี ดา้ นหนึง่ ยังไม่สกุ หากพบเหตกุ ารณอ์ ยา่ งนีใ้ หด้ าเนนิ การ
ดงั ต่อไปน้ี

(1) ให้ดทู ่หี มอ้ ด้านในว่าอย่กู ึง่ กลางหรือเปล่า หรอื อาจจะเอยี งไฟด้านใดด้านหน่ึงหากพบ
ใหข้ ยบั หมอ้ ไปในตาแหนง่ ท่กี ึ่งกลาง ไมเ่ บีย่ งไปดา้ นใดด้านหนง่ึ (ขยับให้ตรง) หากปกติใหด้ าเนินการ
ขน้ั ตอนต่อไป

(2) ให้ตรวจดูที่ก้นหม้อหุงข้าวว่ามีรอยบุบทางด้านใดด้านหน่ึงหรือเปล่า หากพบให้เคาะกลับ
สภาพเดิม

4.การซ่อมบารงุ รกั ษาหม้อหงุ ข้าว

5. การซอ่ มหมอ้ หุงข้าวไฟฟา้ เมือ่ เสยี บปลั๊กหม้อหุงขา้ วไฟฟ้า กดสวติ ช์หลอดสัญญาณแสดงการ
หุงไม่สว่าง แต่หลอดสัญญาณแสดงการอุ่นสว่างและหม้อหุงข้าวร้อนน้อย หากพบเหตุการณ์อย่างน้ี ให้
ปฏบิ ตั ิตามข้นั ตอนต่อไปนี้

(1) ถอดฝาครอบตรงทา้ ยหม้อหงุ ข้าวตามขน้ั ตอน
(2) ให้สังเกตดูที่หน้าสัมผัสตัดต่อวงจรลวดความร้อนว่าอยู่ห่างกันมากเกินไปหรือเปล่าหรือผิว
สกปรกถา้ หากพบให้ดาเนินการต่อไปตอน
(3) ให้ดันหน้าสัมผสั งอลงไปอกี จนหน้าสัมผัสตอ่ ถึงกนั
(4) ประกอบเคร่ืองเหมือนเดมิ แลว้ ทดสอบหลอดสัญญาณต่าง ๆ จะทางานตามปกติ

4.การซ่อมบารุงรกั ษาหม้อหงุ ข้าว

6. การซ่อมหม้อหุงข้าวไฟฟ้าเม่ือหม้อหุงข้าวไฟฟ้า ร่ัวหรือลงกราวด์ บางครั้งการนาหม้อหุง
ข้าวไปใช้งาน ผู้ใช้อาจไม่รู้ว่าหม้อหุงข้าวไฟฟ้าลัดวงจร เมื่อนาไปใช้งานอาจเกิดอันตรายแก่ผู้ใช้เอง ดังนั้น
การตรวจสอบหมอ้ หงุ ขา้ วไฟฟ้า จึงจาเป็นอย่างมากทผ่ี ใู้ ชง้ านจะต้องรู้วิธีการตรวจสอบ คอื

(1) ตรวจสอบไฟฟ้ากระแสสลับที่ปล๊ักไฟว่ามีไฟ 220 โวลต์หรือไม่ ถ้ามีให้นาปลั๊กหม้อหุงข้าว
ไฟฟา้ เสยี บทปี่ ล๊กั ไฟ

(2) ใช้ไขควงทดสอบไฟสัมผัสที่โครงหม้อหุงข้าวส่วนท่ีเป็นโลหะว่ามีไฟร่ัวหรือไม่ ถ้าหลอดไฟ
ของไขควงทดสอบไฟสว่างแสดงว่าร่ัว

(3) วิธีการแก้ไข ถอดหม้อหุงข้าวไฟฟ้าตามข้ันตอนที่กล่าวมาแล้วในตอนต้น สังเกตที่จุดต่อ
และหลักต่อสายไฟ แตะทตี่ ัวหม้อหรอื ไม่ หากแตะใหต้ อ่ สายไฟใหม่ อย่าให้แตะตัวหม้อ

7. ขอ้ บกพรอ่ ง สาเหตทุ ่พี บบอ่ ย และวิธแี กไ้ ข เก่ยี วกบั หมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้

7. ขอ้ บกพรอ่ ง สาเหตทุ ่พี บบอ่ ย และวิธแี กไ้ ข เก่ยี วกบั หมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้

7. ขอ้ บกพรอ่ ง สาเหตทุ ่พี บบอ่ ย และวิธแี กไ้ ข เก่ยี วกบั หมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้

4.การซ่อมบารุงรักษาหม้อหงุ ข้าว

8. การบารงุ รกั ษาหมอ้ หุงข้าวไฟฟา้
(1) ให้ตรวจสอบส่วนที่เป็นโลหะของหม้อหุงข้าวไฟฟ้า โดยใช้ไขควงทดสอบไฟหาก
พบว่ามีไฟฟ้าร่วั ให้รบี แก้ไขทัน
(2) สายไฟฟา้ เต้าเสียบของหม้อหุงข้าวไฟฟ้า ต้องไม่แตกร้าว ไม่เสื่อมสภาพ หรือฉีก
ขาดและไมม่ รี อยไหม้
(3) หมอ้ หงุ ขา้ วท่ใี ชค้ วรมสี ายดนิ และต่อลงดนิ ผ่านทางเต้าเสียบ-เต้ารับท่ีมีสายดินด้วย
และหม่ันตรวจสอบไฟร่ัวดว้ ยไขควงทดสอบไฟเสมอ
(4) การทาความสะอาด หม้อชั้นในให้ใช้ฟองน้า หรือผ้านุ่ม ๆ ห้ามใช้ของมีคม หรือ
ฝอยเหล็กขดั ทาความสะอาดโดยเด็ดขาด