ลักษณะการปกครองอยุธยา

รายวชิ าประวตั ิศาสตร์

รหสั วิชา ส๑5๑๐๒
ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 5

ลักษณะการปกครองสมัยอยุธยา

ครูผสู้ อน ครภู ากร อุปการแกว้
ครอู าทิตย์ ศรรี งุ้

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ เราจะเรยี นเร่อื ง :
ลักษณะการปกครองสมยั อยุธยา
เพอื่ : อธบิ ายลกั ษณะการปกครอง
สมัยอยธุ ยาได้

ลกั ษณะการปกครองสมยั อยธุ ยา

ภาพวาดจติ รกรรมฝาผนงั การเขา้ เฝา้ พระมหากษัตริย์ไทยในอดีตทวี่ ดั ปา่ เลไลยกว์ รวหิ าร
ท่ีมาของภาพ : https://xn--v3cdwa6co.com

พระมหากษัตริย์สมยั สุโขทัย

สโุ ขทัยตอนต้น พอ่ ปกครองลูก

ท่มี าของภาพ : http://www.nst.ru.ac.th/index.php?option=com พระนามข้ึนตน้ วา่ “พ่อขนุ ”

พ่อขนุ ศรีอินทราทติ ย์
พอ่ ขนุ รามคาแหง

พระมหากษัตริย์สมัยสุโขทยั

ธรรมราชา

พระนามขน้ึ ตน้ ว่า “พระมหาธรรมราชา”

สโุ ขทัยตอนปลาย พระมหาธรรมราชาท่ี 1 (พญาลิไทย)
พระมหาธรรมราชาท่ี 4 (บรมปาล)
ท่มี าของภาพ : ปราการวชิรเมธี รองเจ้าคณะแขวงกาแพงเพชร เจ้าอาวาสวดั ราชนครชุม

พระมหากษัตริย์สมยั อยธุ ยา

เทวราชา
ธรรมราชา
จกั รพรรดริ าช

กรงุ เทพทวารวดศี รีอยุธยา

เมอื งเทวดาทไ่ี มม่ ใี คร
เอาชนะไดข้ องพระราม

ที่มาของภาพ : https://www.pinterest.com/pin/293648838201822113/

เทวราชา : สมมติเทพ

พระนารายณ์ พระมหากษัตริย์เป็นผู้ที่มีอานาจสูงสุด
ในการปกครองแผ่นดิน โดยมีความเชื่อ
ว่าได้รับบัญชาสวรรค์หรือเป็นตัวแทน
สวรรค์ลงมาปกครองมวลมนษุ ย์

ทม่ี าของภาพ : https://fr.wikipedia.org/wiki/Narayana

สมเด็จพระรามาธบิ ดี สมเดจ็ พระบรมราชา

พระราม : ผู้เปน็ ใหญอ่ วตาร บรมราชา : พระราชาผู้เป็นใหญ่
ของพระนารายณ์ เปน็ เครือญาติ “ขนุ บรม” ซึง่ เปน็
คติทางศาสนาพราหมณ์ ทายาท “แถน” ผเู้ ปน็ ใหญ่แห่งฟา้
ของกลุม่ ชาตพิ ันธุ์ลุ่มน้าโขง
อาณาจกั รกัมพูชา
(ยคุ นครวัด) ละโว้ จีนเรียกสุพรรณภูมวิ า่
จนี เรียกละโวว้ ่า หลอฮู่ เสยี น

เทวราชา : สมมติเทพ รบั มาจากเขมร

เทวราช โดยทว่ั ไปหมายถึง พระศวิ ะ ปราสาทนครวดั กัมพูชา
แต่ปราสาทนครวัดสรา้ งโดย
พระเจ้าสุริยวรมันท่ี ๒ นบั ถอื ศาสนา
พราหมณ-์ ฮินดู บูชาพระวิษณุ จึง
ปรบั เปลยี่ นเทวราชหมายถงึ พระวษิ ณุ

ท่มี าของภาพ : https://www.matichon.co.th/prachachuen/daily-column/news_1566544

ธรรมราชา

ดกู รภกิ ษทุ ั้งหลาย พระเจ้าจักรพรรดิ ผทู้ รงดารงอยใู่ นธรรม ธรรมจกั ร
เป็นพระธรรมราชาในโลกน้ี
ทรงอาศยั ธรรมนนั่ แหละ ที่มาของภาพ : https://th.wikipedia.org

ทรงสกั การะ เคารพ นอบนอ้ มธรรม
ทรงมธี รรมเป็นธง มธี รรมเป็นยอด มธี รรมเป็นใหญ่

ยอ่ มทรงจดั แจงการรกั ษา ปอ้ งกัน
คุ้มครองทเี่ ป็นราธชรสรูตมร ใอนงั คชุตนตรภนาิกยายในปัญฯจก-ฉกั กนิบาต

.

ธรรมราชา

ทีม่ าของภาพ : https://xn--v3cdwa6co.com กศุ ลกรรมบท ๑๐
จกั รวรรดิวตั ร ๑๒

สังคหวตั ถุ ๔
หลกั ทศพธิ ราชธรรม

คติจกั รพรรดริ าช

ตามคติในพุทธศาสนา หมายถึง พระมหาจกั รพรรดิ พระพุทธรปู ทรงเคร่อื งใหญ่
ผ้ยู ง่ิ ใหญ่เหนือมวลมหากษัตริยท์ ้งั หลายในสากลจักรวาล
ในศาสนาพุทธยังไดก้ ล่าววา่ พระชาตสิ ุดท้ายของผู้ทส่ี ่งั สม ทม่ี าของภาพ : พิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร
บญุ ญาธิการมามากพอสาหรบั การบรรลุ
พระสัมมา สมั โพธิญาณ จะสามารถเลอื กไดว้ ่าจะเป็น

พระบพรรมะศจาักสรดพารเอรกดขิราอชงผโลเู้ ปกผน็ ู้เใปหน็ญเใล่ นศิ ทในางทโาลงกธรรม

คติจักรพรรดิราช

มลู เหตุหนง่ึ ของการสรู้ บกันระหว่างอยุธยาและพมา่

พระเจา้ บเุ รงนอง

พระเจา้ ช้างเผือก 2484
(หอภาพยนตร์)

5 ราชวงศ์ ผลดั เปลี่ยนปกครองอยุธยา

ราชวงศอ์ ทู่ อง

สมเด็จพระรามาธบิ ดที ่ี 1 (พระเจา้ อู่ทอง)
ที่มาของภาพ : วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสรี
มพี ระมหากษัตรยิ ์ 3 พระองค์

5 ราชวงศ์ ผลดั เปลี่ยนปกครองอยุธยา

ราชวงศ์สพุ รรณภมู ิ

สมเด็จพระบรมราชาธริ าชท่ี 1 (ขนุ หลวงพอ่ งว่ั )

ที่มาของภาพ : วกิ พิ ีเดยี สารานุกรมเสรี

มีพระมหากษตั ริย์ 1๓ พระองค์

5 ราชวงศ์ ผลดั เปลีย่ นปกครองอยุธยา

ราชวงศส์ ุโขทัย

สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช

ทมี่ าของภาพ : วิกพิ ีเดีย สารานุกรมเสรี

มีพระมหากษัตริย์ 7 พระองค์

5 ราชวงศ์ ผลดั เปลย่ี นปกครองอยธุ ยา

ราชวงศป์ ราสาททอง

สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง

ทีม่ าของภาพ : วกิ พิ ีเดีย สารานกุ รมเสรี

มีพระมหากษัตรยิ ์ 4 พระองค์

5 ราชวงศ์ ผลดั เปลี่ยนปกครองอยธุ ยา

ราชวงศบ์ า้ นพลูหลวง

สมเด็จพระเพทราชา

ทม่ี าของภาพ : วกิ พิ ีเดีย สารานกุ รมเสรี

มพี ระมหากษตั รยิ ์ 6 พระองค์

คาถามชวนคิด

การปกครองในสมัยอยธุ ยากบั ปัจจุบนั
มีความเหมอื นหรือแตกต่างกนั อยา่ งไร

การปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น

พระมหากษัตริย์เป็นผู้มีพระราชอานาจในการบริหาร
ราชการแผ่นดินเป็นพระเจ้าแผ่นดินอย่างสมบูรณ์แบบ
กาหนดให้แวน่ แคว้นตา่ งๆเป็นที่ ทพ่ี ระมหากษตั ริย์
ให้ราษฎรอยู่อาศยั หา้ มซือ้ ขายแก่กนั

สมเด็จพระรามาธิบดที ี่ 1 (พระเจา้ อู่ทอง)
ทม่ี าของภาพ : วิกพิ ีเดีย สารานกุ รมเสรี

การปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น การปกครองส่วนกลาง
จตุสดมภ์

กรมเวียง กรมวงั กรมคลงั กรมนา

ดแู ลความสงบ ดแู ล การคา้ ขายกับ ดแู ลการทามาหา
เรียบรอ้ ย พระมหากษัตริย์ ต่างประเทศ กนิ และ
ภายในเมอื ง และพระราชสานัก จัดเก็บภาษี
การประกอบอาชพี

การปกครองสมยั อยุธยาตอนตน้ เมอื งประเทศราช

กรงุ ศรีอยุธยา กัมพูชา
มะละกา,ยะโฮร์
เมอื งลูกหลวง
หวั เมอื งชั้นใน
หวั เมอื งชั้นนอก

การปกครองสมยั อยุธยาตอนต้น หวั เมืองชั้นนอก

สองแคว

ตะนาวศรี,ทวาย กรงุ ศรอี ยธุ ยา โคราชบรุ ี,จันทบรุ ี

เมอื งลูกหลวง ไชยา,นครศรธี รรมราช
หัวเมืองชน้ั ใน

การปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น หัวเมอื งชน้ั ใน

สงิ หบ์ ุรี

ราชบุรี กรงุ ศรอี ยธุ ยา ปราจีนบุรี,ชลบรุ ี

หัวเมืองชั้นใน เพชรบุรี

การปกครองสมัยอยธุ ยาตอนต้น เมอื งลูกหลวง

ละโว้

สุพรรณภูมิ กรุงศรอี ยุธยา นครนายก

พระประแดง

การปกครองสมัยอยธุ ยาตอนกลาง

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงประทับอยู่ท่ี
กรุงศรีอยุธยาเป็นเวลา 15 ปี หลังจาก พ.ศ.2006
พระองค์ได้ย้ายไปประทับอยู่ท่ีเมืองพิษณุโลกเป็นเวลา
ถึง 25 ปี จึงเป็นเหตุให้เมืองพิษณุโลกเป็นเมืองหลวง
ของกรุงศรอี ยธุ ยา ตั้งแตป่ ี พ.ศ.2006 - 2031

สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ
ทมี่ าของภาพ : http://g-pra.com/auctionc/view.php?aid=17344363

การปกครองสมัยอยุธยาตอนกลาง การปกครองส่วนกลาง

สมุหนายก สมุหพระกลาโหม

การปกครองสมัยอยุธยาตอนกลาง การปกครองสว่ นกลาง

จตสุ ดมภ์

นครบาล ธรรมาธกิ รณ์ โกษาธบิ ดี เกษตราธกิ าร

ดูแลความสงบ ดูแล การคา้ ขายกับ ดูแลการทามาหา
เรียบรอ้ ย พระมหากษตั รยิ ์ ตา่ งประเทศ กนิ และการ
ภายในเมือง และพระราชสานกั จดั เกบ็ ภาษี ประกอบอาชีพ

การปกครองสมัยอยธุ ยาตอนกลาง เมอื งประเทศราช

ตะนาวศรี,ทวาย กรุงศรีอยุธยา

เมืองจตั วา มะละกา
หวั เมอื งชัน้ นอก

การปกครองสมัยอยธุ ยาตอนกลาง หวั เมืองชั้นนอก

เมอื งชนั้ โท : สวรรคโลก เมืองช้นั เอก : พิษณโุ ลก

กรงุ ศรอี ยธุ ยา เมอื งช้นั โท : นครราชสมี า

เมอื งจัตวา เมอื งช้นั ตรี : ไชยา เมอื งชน้ั เอก : นครศรีธรรมราช

การปกครองสมยั อยุธยาตอนกลาง เมเือมงอื จงตั ลวูกาห(ผลู้รว้ัง)

ชยั นาท,นครสวรรค์

สพุ รรณภมู ิ กรงุ ศรอี ยุธยา นครนายก,ชลบรุ ี

สมทุ รสงคราม,นครชยั ศร,ี ราชบุรี,เพชรบุรี

ศกั ดินา : ท่ีดนิ ไมม่ ีคา่ เทา่ แรงงานคน

“...การวัดศักดนิ าของคนในประเทศน้ันใช้มาตราวัดที่ดินคือ ไร่ เป็นเครื่องมือวัด ทั้งนี้ทาให้
น่าคิดไปว่าระบบศักดินาของไทยนั้น ในระยะแรกอาจเก่ียวกับการถือท่ีดินเป็นสาคัญ
เช่นเดียวกับระบบฟิวดัลของฝร่ัง...ดังน้ันศักดินาน้ันอาจแปลแต่เพียงว่านาแห่งศักด์ิก็ได้
เพื่อให้เห็นแตกต่างกนั ทีเ่ ป็นเนื้อท่ดี ิน...”
มีผ้คู ัดต้านว่า ตวั เลขของศักดินาเป็นเคร่ืองกาหนดสิทธิและอานาจในการปกครองที่ดินน้ัน
ไม่น่าเปน็ ไปได้ เพราะสมัยกรุงศรีอยุธยาท่ดี ินมิได้มีค่า แต่แรงงานคนต่างหากทม่ี ีค่าท่สี ุด

หมอ่ มราชวงศค์ ึกฤทธ์ิ ปราโมช

ชนชั้นในสงั คมสมยั อยธุ ยา

พระมหากษตั ริย์

ไม่มศี ักดนิ า พระมหากษัตรยิ ท์ รงเปน็ เจา้ ของทด่ี นิ ทัง้ ปวง

ท่มี าของภาพ : http://www.mingmongkolstore.com

ชนชั้นในสังคมสมัยอยธุ ยา

เจ้านาย

ศกั ดินา 2,500 – 100,000 ไร่

ท่มี าของภาพ : https://th.wikipedia.org/wiki

ชนช้ันในสงั คมสมัยอยุธยา

ขุนนาง

ศกั ดนิ า 25 – 10,000 ไร่

ท่มี าของภาพ : https://www.bbc.com/thai/thailand-53225368

ชนช้ันในสังคมสมยั อยธุ ยา

ไพร่

ศกั ดนิ า 5 – 20 ไร่

ท่มี าของภาพ : https://th.wikipedia.org/wiki

ชนชน้ั ในสังคมสมัยอยธุ ยา

ทาส

ศักดินา 5 ไร่

ท่มี าของภาพ : https://sites.google.com/site/pongsagorn45434/chnchan-sangkhm-ni-xyuthya/thas

การปกครองสมัยอยุธยาตอนปลาย

เกิดกบฏขึ้นหลายครง้ั สมุหพระกลาโหม

อานาจของสมุหพระกลาโหมมมี ากเกิน

พระมหากษตั รยิ ์

สมหุ พระกลาโหม หวั เมอื งชายทะเลตะวนั ออก สมหุ นายก

หวั เมืองฝ่ายใต้ หวั เมอื งฝ่ายเหนอื

จตุสดมภ์

คลงั

กจิ กรรม“ปริศนาอยุธยา”

กจิ กรรม“ปรศิ นาอยธุ ยา” 1

ธรรมราชา

กจิ กรรม“ปรศิ นาอยธุ ยา” 2

สมมตเิ ทพ

กจิ กรรม“ปรศิ นาอยุธยา” 3

สมหุ พระกลาโหม

กจิ กรรม“ปรศิ นาอยธุ ยา” 4

จตุสดมภ์

สรปุ ความรจู้ ากการศกึ ษาจาก
ส่อื powerpเรoือ่ inงt : ลักษณะการปกครองสมยั อยธุ ยา

ใบงานท่ี 5 เรอ่ื ง : ลกั ษณะการปกครองสมยั อยุธยา

คาชแี้ จง คาช้ีแจงกิจกรรมครูปลายทาง

คาชี้แจงกิจกรรมนักเรียน ๑ ครูแจกใบงานให้นกั เรยี นศึกษา
และลงมอื ทา
๑ นกั เรียนศึกษาสือ่ powerpoint ๒ ครูอา่ นคาสั่งในใบงาน
เรื่อง : ลกั ษณะการปกครองสมยั อยุธยา
๒ นักเรียนทาใบงานท่ี 5 3 ครเู ดนิ ดแู ละให้ความช่วยเหลอื
เรื่อง : ลักษณะการปกครองสมัยอยธุ ยา ตามความเหมาะสม

ใบงานที่ 5

ลกั ษณะการปกครองสมัยอยธุ ยา

ตอนท่ี 1

ใบงานที่ 5

ลกั ษณะการปกครองสมัยอยธุ ยา

ตอนท่ี 2